Search

Bir milletin kültürel özellikleri ve değerleri uzun zaman dilimlerinde oluşur ve şekillenmesinde birçok koşul etkili olur. Çünkü düşünce tarihinde, önceki bilgi ve felsefelerle herhangi bir etkileşimde bulunmadan geliştirilen bağımsız bir felsefe yok denecek kadar azdır. Kendi içinde oluşan düşünce sistemleri ise ilişki ve etkileşim faktörleriyle uzun süre bu felsefeler arasında bulunmuştur. Bu durum, farklı kültürlerin menşe ve köken bakımından benzerlik imajlarını gözlemlememizi sağlar. Bir düşüncenin başka bir çevreye aktarılmasının ve diğer düşüncelerden alıntılar yapılmasının arka planında siyasi, bilişsel ve dinî olmak üzere bazı sebeplerin olduğu söylenebilir. Kültürlerarası etkileşim, bölgesel genişlemenin sonucu olarak da ortaya çıkar. Genellikle egemen olmayan uluslar, egemen uluslardan etkilenerek bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde düşünme, üslup ve yöntem gibi hususlarda onları takip eder. Bir doktrin, takipçilerinden kendi inançlarını ve fikirlerini yaymalarını isteyebildiği gibi diğerlerinin yaşantıları, deneyimleri ve düşünceleri hakkında bilgi edinmelerini de isteyebilir. Kültürler veya felsefeler arasındaki etkileşim derecesi ne olursa olsun, her birinin kendine özgü kimliği ve karakteri ile düşünce tarihine katkıları vardır. Bu etkileşim ve yakınlaşma bir kültürü çarpıtmak için de kullanılabilir. İnsan olmanın doğasından kaynaklanan veya tahrif olmamış haliyle tevhîd dininden önceki kalıntılardan kaynaklı bir takım benzerlikler istismar edilerek bir ümmetin kültürünün, özgün olmadığı veya düşünce ve fikir üretmeden yoksun olduğu yönünde ithamlara kaynak gösterilebilmiştir. Bunun sonucunda da o ümmetin insanlığın entellektüel haritasındaki pozisyonu cahillik olarak kabul edilebilir. Söz konusu etkileşim ve birtakım dış etkiler inancın (akaid ve kelamın) doğrudan kaynağı olmasa da bazı meselelerin belli açılardan tartışılmasına zemin hazırlamıştır. Akademik çalışmaların görevi, kültürler veya inançların etkileşimlerini tarafsız ilkelerle ve kişisel eğilimlerden uzak, objektif bir biçimde ortaya çıkarmaya çalışmaktır. Bu sebeple çalışmada Ehl-i Kitap kültürünün kelam ilmini ne derece etkilediği incelenecektir. Bu çalışmanın amacı entellektüel ekolleri özgünlükleri ve başkalarına etkileri açısından mukayese etmek ve özellikle kelamî fırkalarda halku'l-Kur'ân, teşbih, temsil, ric'at meseleleri ve Allah'ın sıfatları gibi konular çerçevesinde etkileşimin boyutlarını tespit etmektir. Ehl-i Kitap'ın kelam ilmine etkisine konu olan benzer fikirler ve meselelere ulaşmak için endüksiyon (tümevarım) ve karşılaştırmalı metotlardan yararlanılmıştır. Araştırma planının, mümkün olduğu ölçüde, Ehl-i Kitap'ın kelam ilmine veya genel olarak kelam fırkaları üzerindeki etkisinin açık ve doğrudan bir resmini vermek, iddia edilen konuları kapsayıcı ve ayrıntılı bir şekilde ele alan bir plan olması için çalıştık. Araştırma konumuz giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmuştur. Anahtar Kelimeler: Ehl-i Kitap, Etki, Felsefe, İnşa, İslâmî Fırkalar, Kelam İlmi, Teoloji., Cultural characteristics and values of a nation are formed over long periods of time. There are many factors that affect this formation. Because in the history of thought, there is little if any independent philosophy developed without any interaction with previous knowledge and philosophies. Even this minority group communicates with other systems of thought. This allows us to observe similarity images of different cultures in terms of origin. It can be said that there are political, cognitive and religious reasons behind the transfer of a thought to another environment and quotations from other thoughts. On the other hand, intercultural interaction occurs as a result of regional expansion. Generally, non-sovereign nations, being influenced by the sovereign nations, follow them consciously or unconsciously in matters such as thinking, style and method. A doctrine can ask its followers to spread their beliefs and ideas, as well as learn about the lives, experiences, and thoughts of others. Regardless of the degree of interaction between cultures or philosophies, each has its own unique identity and character and contributes to the history of thought. This interaction and convergence can also be used to distort a culture. By exploiting some similarities stemming from the nature of being human or from the remnants before the religion of tawhid in its unchanged form, it was possible to refer to accusations that the culture of an ummah was not authentic or lacked thought and thought. As a result, the position of that ummah in the intellectual map of humanity can be regarded as ignorance. Although the mentioned interaction and some external influences are not the direct source of belief (akaid and kalam), it has paved the way for discussing some issues from certain angles. The task of academic studies is to try to reveal the interactions of cultures or beliefs in an objective manner, away from neutral principles and personal inclinations. For this reason, the effect of the Ehl-i Kitap culture on the science of kalam will be examined in the study. The purpose of this study is to compare the intellectual schools in terms of their originality and their effects on others, and to determine the dimensions of the interaction within the framework of subjects such as the people of the Qur'an, similes, representation, renunciation and attributes of God, especially in the theological sects. Induction and comparative methods were used to reach similar ideas and issues that are the subject of the effect of the People of the Book on the science of kalam. We tried to give a clear and direct picture of the effect of the People of the Book on the science of kalam or on the sects of kalam in general, and to make the research plan an inclusive and detailed one that deals with the alleged subjects as far as possible. Our research topic consists of introduction, three parts and conclusion. Keywords: The Science of Kalam, The People of Book, Influence, Thelogy, Islamic Sectarians, Philosophy, Establishment., Tez (Doktora-PhD)- Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2021., Kaynakça var.

“Kâfirler görmediler mi ki, göklerle yer bitişik bir haldeiken biz onları ayırdık. Hayatı olan her şeyi sudan yarattık. Hâlâ inanmıyorlarmı?”Buâyette, insanın zihnine, hislerine ve kalbine hitap eden delillere değinilmişve bunların aracılığıyla, kişinin hissedip akledebildiğinden yine kendi aklı veirâdesiyle Allah’a îmân bilincine yükselmesi istenmiştir. Günümüzde insanlığınmaruz kaldığı akl-ı selim ve sağduyuya meydan okuyan en büyük zorluklarındanbiri, Batılı toplumların giderek gerekçelerini pragmatik/çıkarcı aklabağlamasına rağmen inanç alanlarını çelişkiler üzerine kurmuş olmaları vekendilerini buna mecbur hissetmeleridir. Sözgelimi, erken dönem Kilise BabasıTertullian, Hristiyan doktrine saçma olduğu için inanılması gerektiğinisavunmasıyla ünlüdür. Bu durum ise ateizm ve deizm kırılmalarına nedenolmuştur. Hâlbuki ilgili âyette görüleceği üzere aklî deliller muhteşem birbelagatle muhataba sunulmuş, akıl-inanç ilişkisi kurularak serd edilendelillerin nasıl inkâr edilebileceği muhataba sorgulatılmış ve diğer pek çokâyette de görülen bu Kur'ânî metot İslâm’a özgü karakteristik bir yapı ortayakoymuştur. Zaten aksi takdirde ne özgür düşünce, ne irâde ne de tartışmadanbahsedilebilir. İşte İslâmî düşünce metodu ve ahlâkı bu yapı üzerine inşâedilmiş, kişinin bilerek îmân etmesi hedeflenmiştir.

Bir düşünce sistemi olarak İmâmiyye ve onların bâtınî tefsir anlayışları doğrultusunda, Kur'ân’ın içsel yorumlaması esas alınmış, her lafzın, görünenden öte bazı manalara geldiği iddia edilmiştir. Bu sebeple onlar, Kur'ân’ı anlama metotlarını zahirin te’vîline ve içsel ezoterik anlamları istihdam etmeye yönelik inşa etmişler, kişinin ancak bu yolla gerçek hakikate ulaşabileceğini savunmuşlardır. Ancak Sünni düşünürlere göre te’vîlin geçerliliği, olmazsa olmaz bir takım şartlara bağlıdır. Aksi takdirde bu türden bir tefsir, kişisel ve siyasi olmaktan öteye geçmeyecek, Kur'ân’ın te’vîli değil tahrifi olacaktır. Bu sebeple çalışma, İmâmiyye’nin, kişinin inancını gizlemesi anlamına gelen takıyye görüşleri bağlamında, bâtınî delillendirmelerini mukayeseli olarak incelemeyi hedeflemektedir, As a thought system Imamiyyah and its important part of Batini Tafsir is based on inward interpretation of Quran. According to Imamiyyah, it is essential that the words include some meanings beyond the visible. So they employs the science of Quranic commentary for tawil (esoteric exegesis) and batin (inner, esoteric) understanding using zahir (outer, exoteric) understanding. This tawil guides the believer on a spiritual, intangible truth (haqiqqa) which it is the ultimate destination. However, the validity of these side meanings, of course, is dependent on some conditions in terms of Ahl al-Sunna thinkers. Otherwise, these kinds of interpretations will not go beyond being completely individual and political and its not interpretation but also falsification and distortion. So in this study, it will focus on an opinion of Imamiyyah dissimulation (taqiyyah) understanding which it’s hide a person’s true belief, in the context of Quranic inner commentary

Bu çalışmada Ehl-i Sünnet Kelâmı açısından genel olarak Allah’ın ilim sıfatı bağlamında, ilim-marifet farklılığı, bunların irâde ile ilişkisi, İbn Sina örneğinde İslam filozoflarının Tanrı’yı mebde’ olarak vasıflandırmalarının yön verdiği ilim anlayışları üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda Kur’ân’da Allah’ın her şeyi bilen olarak ifade edilmesinin yanı sıra teracci ve işfak anlamına gelen lealle kavramına Kelâmcıların Belağatı kullanarak nasıl bir anlamlandırma metodu oluşturdukları incelenmiş, ilâhî ilmin her şeyi kuşattığı göz önünde bulundurulduğunda, bu anlamların Allah’ın mutlak ilmine gölge düşürüp düşürmediği tartışılmış, metaforik olarak nasıl kullanıldığı sonuç bölümünde somut bir örnek ile ifade edilmeye çalışılmıştır, In this study, with a general approach, investigated differences between knowledge and cognition, wisdom-will relationship and divine knowledge in terms of Ahl al-Sunna Theology and in the example of Avicenna, views of Muslim Philosophers about divine knowledge in terms of their opinions ‘God is the source of everything’. In this context, In the Qur'an as well as the expression of God as omniscient; It was investigated that the partical “لعل - la’alla” in the Holy Quran in terms of Mutakallims understanding and evaluation methods While grammarians have confined the meaning of to expectation; they differentiated between desired expectation (الترجي" (hoping", and undesired expectation (إشفاق" (apprehension". But some scholars state that the meaning of “expectation” is not acceptable in regard to Almighty Allah's knowledge of every thing. However Kalam scholars said that the meaning of expectation is used in certain Quranic verses metaphorically which it has been described with an example in the result

Kelâm tarihini en fazla meşgul eden problemlerin başında ilâhî irâde ve insanın özgürlüğü sorunu gelmektedir. Nitekim Cebriye ve Kaderiye başta olmak üzere pek çok Kelâm ekolü, Allah Teâlâ’nın mutlak irâdesi karşısında insanın irâdesi, hidâyeti ve dalâleti gibi konular nedeniyle birbirinden ayrışarak belirginleşmiştir. Günümüzde de insanın irâdesi ile ilgili alanda cebri reddetmek adına, Kur’ân’ın bir takım âyetlerinde bağlamına ters düşen yeni i’rab yaklaşımları ileri sürülerek, şahsî sayılabilecek, bütünlüğe aykırı açıklamalar yapılabilmektedir. Çalışmada önemli bir Kelâm düşünürü olduğu kadar diğer İslâmî ilimlerde de kendisini kanıtlamış Fahreddin Râzî (ö.606/1209)’nin konu ile ilgili görüşleri merkeze alınarak, Mâturîdî ve Mu'tezilî Kelâmcıların yaklaşımlarıyla mukayeseli değerlendirmeler yapılmıştır, The subject that people are more interested at the beginning of the history of Kalam is the willpower and volition of God and the question of man's freedom. Indeed, many schools of Kalam particularly in Determinists groups (Necessitarianism)/al-Cabriyya and Mutazila have been formed by depending on subject of God's will, human will, guidance and misguidance. Nowadays, with the freedom of will of God and the human, suggested that syntactic analysis in some verses in the Quran but these are private and contrary to the integrity of semantic context. In this study, Fakhr al-Din Razi (d.606/1209) centralized whom Ash'ari thinker in theology and also proved itself as well as other Islamic sciences and in this, have been made comparative assessments about Maturidite and Mu'tazila’s approaches

Kınalızâde‟nin (ö. 979/1572) ahlâk telakkisinde ahlâk ve amel, mücerred değer ve davranış bütünlüğünden ibaret değildir. Bilakis ahlâk, îmânî değerlerin besleyerek dışa yansıttığı, diğer bir ifade ile özünü Allah inancından alan bir sistemdir. Zira inanç, dinin temelini ifade eden bir kavram olduğuna göre, akide temelinden yoksun, îmâna dönüşmemiş bir anlayışın dışa vurduğu eylemler, olumlu bir görünüşe sahip olsa da, ahlâk değil, ancak ideoloji olarak nitelendirilebilecektir. Hâlbuki Kınalızâde‟ye göre ahlâk, insanın, ruh ve beden bütünlüğü ile alâkalı olup, kemâlî îmânla özdeşleşmiş bir yapıya sahiptir. Bu açıdan ahlâk ve ahlâkîlik, değer ve amel yönüyle bütünleşmiş, kemâl-i îmân ve kemâl-i ihlâs kavramlarıyla denk düşmüş olmaktadır. Kelâmcılara göre kavram olarak islâm ve îmân, adeta bir nesnenin iç ve dışı gibi aynı şeyin iki farklı yönünü ifade eden terimler olsa da, Ali Çelebi‟ye göre İslâmın, îmânî olgunluğun bir gereği olarak dışa yansıyan ahlâkî erdem ve eylemleri de kuşatması açısından ayrıcalıklı bir konuma sahip olduğu anlaşılmaktadır, Islamic Faith/îmân as the basic dynamics of morality in terms of Kinalizada Ali Chalaby - An Evaluation in the context of Kalam and Ethics – Kinalizada's (d. 979/1572) moral understanding and practice of morality, is not composed of only the value of integrity and behavior, but rather his moral system stems from its primary creed of îmân that can be stated as acknowledging God with full sincerity of heart whilst accepting all His attributes and their obvious corollaries. Because it is a concept that expresses the basis of religion, human actions, although apparently positive, that are devoid of this belief is not moral but however they can be defined as ideology. According to Kinalizada‟s perspective, morality is related with perfect faith. In this respect, ethics and moral actions, are resulted with perfect faith and sincerity. Ethics, is not the same of esence of faith but, it is confirmed perfect faith in terms of brings to actions in a moral dimensions, as provided by mental and physical integrity of human beings that innate disposition towards virtue, knowledge, sincerity and work done with this belief is called good deeds/al-amal as-salih. So Îmân and Islam are two different aspects of the same thing in terms of Kalam scholars. But according to Kinalizada, the concept of Islam in a way refers the most perfect because it is a form that belief turned into action form

Kelamın teşekkül etmeye başladığı erken dönemde, İslamî düşünce ile Hıristiyanlık arasında oldukça canlı ve karşılıklı bir kültürel etkileşim söz konusudur. Çünkü bu dönem, gerek teologların gerekse kelamcıların kendi inanç ve fikirlerini ifade edebilme için arayış içinde oldukları ve bunu bir zorunluluk olarak hissettikleri bir periyodu yansıtmaktadır. Bu süreç beraberinde, düşünce alanının genişlemesini ve metotlarının şekillenmesini getirmiştir. Bu çalışma mümkün olduğunca, bilimsel yeterlilikleri kadar kendilerinden sonraki düşünürleri etkilemiş olmaları bakımından anahtar sayılabilecek olan ilk dönem yazarlarına ait eserlerin ışığında, tevhid-teslis ikilemi, Tanrı'nın zât ve sıfatları hakkında düşünce farklılıkları merkezinde, kelamın düşünce yapısını tespite çalışmıştır.Çalışmamız, özellikle kelamcıların konu ettiği Nesturî, Melkâî ve Ya'kûbî Hıristiyanları karşısında şekillenen İslam kelamının kapsamlı bir serüvenini yansıtmakta, düşünce yapısı ve metodoloji bakımından gelişimini konu etmekte, kültürel hayattaki etkilerinin boyutları üzerinde durmaktadır. Ayrıca çalışmamız, skolastik teolojiye karşı teşekkül eden kelamın, Grek felsefesi ve Hıristiyan teolojisi ile karşılıklı aksiyonunun boyutlarını da ortaya koymaktadır. In the early centuries of the Islam, there was a very lively cultural interaction between Islamic and Christian thought. Because it was a period of when mutekellimun and Christian theologians had to find ways of expressing their beliefs and ideas in Arabic. During the process, their thinking and methodology is developed. This thesis, represents the wide range of counter arguments on Tawheed-Trinity and concept of God and His attributes, including detailed studies on especially the earliest key writers and their influence on later authors.This work is the comprehensive survey of Kalam against Christianity in terms of the relationship between God?s essence and his attributes especially Nestorians, Melkites and Jacobites from the early centuries. On the other hand, it traces the development of Kalam in terms of frame of mind and methodology, also its impact on various aspects of Muslim cultural life. This work shows how did Kalam begin to confront scholastic theology and how did Kalam interact with Greek philosophy and Christian theology. 293

İslâm düşüncesinin belirgin olarak ortaya çıkan özelliklerinden birisi, eşyanın mutlak ve nesnel anlamda estetik bir biçim ve görüntüye sahip olduğu anlayışıdır. Varlık, Yaratıcının ortaya koyduğu güzelliktir. Âlemdeki estetik yapı ve gaye, Allah’ın varlığı ve birliğinin apaçık göstergesi ve görsel olarak kelâmî tezahürüdür. Varlık, sûret ve mana güzelliğiyle görülebildiği takdirde Cemal olan Yüce Yaratıcıyı tanıyabilme vesilesi konumundadır.Tevhîd, yakînî delilleri önemli bir ispat olarak kabul etmektedir. Cismâni varlığın dışsal görüntüsünde yer alan, bâtıni yönüyle nesnelerin hakikatini ortaya çıkaran sanat; Tevhîd anlayışının yansımasıdır. Tevhîd’in görsel tezâhürü olan İslâm Sanatları; birlik, düzen, güzellik, nizam, ahenk, estetik vb. özellikleriyle mutlak Varlığın delilini ortaya koymaktadır.Bu çalışma da; İslâm Tevhîd anlayışı merkezinde kelâmî, sanat, estetik ve pragmatik eserlerin ışığında, İslâm sanat ve estetiğinin bâtıni yönü incelenmiştir. Ayrıca araştırma, Tevhîd anlayışıyla şekillenen İslâm sanat ve estetiğinin manevî serüvenini yansıtmakta ve kültürel hayattaki etkilerinin boyutları üzerinde durarak teşekkülünü ortaya koymaktadır. Anahtar Sözcükler: Kelâm, Sanat, Sanat-Estetik Kelâm-Sanat-Estetik, Tevhîd-Sanat, İslâm-Estetik., One of the most significant properties of the Islamic thought is the idea of that the objects have aesthetical shapes and sights in absolute and practical meaning. The existence is the beauty that the creator produced. The aesthetical structure and aim in the universe are the obvious tokens and visual appearances of Allah’s existence and oneness. The existence, as long as it can be seen together with outer and inner beauty, is an occasion to be able to recognize the Supreme Creator, who is the beauty itself.The oneness accepts the absolute evidences as significant proofs. The art, which occurs on the outer display of material asset and with its esoteric/inner side reveals the essences of objects, is the reflection of the idea of oneness. The Islamic Arts, which are the visual appearances of oneness, put forward evidences of the absolute asset with its properties like unity, order, beauty, regulation, harmony and esthetics.In this work, with the center line of Islamic Tawhid idea, with the guidance of the works, which are about kalam, art-aesthetics and pragmatics, the esoteric side of the Islamic Art and Aesthetics is analyzed. Additionally, this research emphasizes the effects of art and esthetics - that was shaped by the idea of Tawhid - in cultural life, examines their methodological improvement and reflects their esoteric journey. Keywords: Kalam, Art, Kalam- Aesthetics, Kalam-Art-Aesthetics, Tawhid-Art, Islam-Aesthetics., Tez (Yüksek lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2014., Kaynakça var.

As a thought system Imamiyyah and its important part of Batini Tafsir is based on inward interpretation of Quran. According to Imamiyyah, it is essential that the words include some meanings beyond the visible. So they employs the science of Quranic commentary for tawil (esoteric exegesis) and batin (inner, esoteric) understanding using zahir (outer, exoteric) understanding. This tawil guides the believer on a spiritual, intangible truth (haqiqqa) which it is the ultimate destination. However, the validity of these side meanings, of course, is dependent on some conditions in terms of Ahl al-Sunna thinkers. Otherwise, these kinds of interpretations will not go beyond being completely individual and political and its not interpretation but also falsification and distortion. So in this study, it will focus on an opinion of Imamiyyah dissimulation (taqiyyah) understanding which it’s hide a person’s true belief, in the context of Quranic inner commentary, Bir düşünce sistemi olarak İmâmiyye ve onların bâtınî tefsir anlayışları doğrultusunda, Kur'ân’ın içsel yorumlaması esas alınmış, her lafzın, görünenden öte bazı manalara geldiği iddia edilmiştir. Bu sebeple onlar, Kur'ân’ı anlama metotlarını zahirin te’vîline ve içsel ezoterik anlamları istihdam etmeye yönelik inşa etmişler, kişinin ancak bu yolla gerçek hakikate ulaşabileceğini savunmuşlardır. Ancak Sünni düşünürlere göre te’vîlin geçerliliği, olmazsa olmaz bir takım şartlara bağlıdır. Aksi takdirde bu türden bir tefsir, kişisel ve siyasi olmaktan öteye geçmeyecek, Kur'ân’ın te’vîli değil tahrifi olacaktır. Bu sebeple çalışma, İmâmiyye’nin, kişinin inancını gizlemesi anlamına gelen takıyye görüşleri bağlamında, bâtınî delillendirmelerini mukayeseli olarak incelemeyi hedeflemektedir

Kelâmın önemli konularından biri olan irâde ve fiil ile ilişkisi, düşünce ekollerine göre ilâhî ve beşerî açıdan değerlendirilmiştir. Bazı Kelâm ekolleri konunun ilâhî yönüne ağırlık verirken, diğer bir kısmı beşerî yönünü ön plana çıkarmış, bu durum insanın düşünce özgürlüğü ve ilâhî irâdenin insan üzerindeki etkisini tartışmaya açmıştır. İlâhî yöne ağırlık veren Cebriye ekolü ile beşerî yöne ağırlık veren Kaderiye fırkaları ifrat ve tefrit noktalarını oluşturmuştur. Ehl-i Sünnet'in önemli temsilcilerinden olan Mâturîdî ekolü ise Kur'ân merkezli kendine özgü düşünce metotlarını oluşturarak bu iki uç noktanın ortasında yer almıştır. Geliştirdiği halk ve kesb teorileri sayesinde bütün fiillerde yaratıcının Allah olduğu ve kulun fiillerinde mükellefiyetinin olup cebrin bulunmadığı görüşlerini sistemleştirmiştir. Çalışmamızda irâde-fiil konusunun ilâhî ve beşerî yönüne yönelik Kelâm ekollerinin irâde-fiil ilişkisinde yapmış oldukları değerlendirmeler üzerine Ehl-i Sünnet Kelâmının sistemleşmesinde büyük payesi olan Ebû Mansûr el-Mâturîdî (ö. 333/944)'nin konuya yaklaşımı ve düşünce yöntemlerinin tespiti hedeflenmiştir. Bu bağlamda onun önemli eserlerinden biri olan Te'vîlât adlı tefsiri esas alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Mâturîdî, İrâde, İhtiyâr, Kudret, Kesb, Halk., According to the thought schools, relationship between the will and action which is one of important subjects of the Islamic Theology has been evaluated in terms of divine and human. While some Kalam associations emphasize the divine aspect of this subject, others have brought forward the human direction, this has been caused by debating about human freedom and the influence of divine will on man. Within these minds, The Qadariyya, which give weight to the humanity and the school of the Jabriyya, which gives importance to the divine direction. The Maturidism, one of the important representatives of the Ahl-i Sunnah schools, took place in the midst of these two extremes, by creating the Qur'an-centered ways of thinking. Al-Maturidi has developed and systematized the views of created (khalq) and chosen (ikhtiyār), acquired (kasb), theory which is a doctrine in Islam as a mean between predestination and free will. According to al-Maturidi, all actions, good and evil, are originated by God, but they are "acquired" (maksūb, whence kasb) by men. So the aim of this study has to examine the approach and thought methods of Abu Mansûr al-Mâturîdî (d. 333/944), which is a big part in the systematization of the Ahl-i Sunnah Kelam. In this context, it is based on his one of the important books Taʾwilat al-Qurʾān about his Qurʾanic exegesis (tafsir). Keywords: al-Maturidi, Irada, Ikhtiyar, Qudra, Kasb, Khalq., Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2018., Kaynakça var.

Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2002., Kaynakça var.

Arap dili Allah Sübhanehü ve Teâlâ‟nınKur‟ân-ıKerîm-i onunla indirdiği şerefli bir dildir.Bu nedenlebaşta kelâm ve dil düşünürleri olmak üzere tarih boyuncaulema,Kur‟ân‟ı doğru anlama ve yorumlama için Arapça‟ya ayrı bir önem vermişlerdir.Bu bağlamda İmam Mâtürîdî‟nin kurmuş olduğu Sünnî kelâm ekolünü geliştiren kelâm ve dilci bir düşünür olan Ebü‟l-Muîn en-Nesefî (ö. 508/1115) ile el-Keşşâf adlı tefsiri yanında Arap dili ve edebiyatına dair çalışmaları ile tanınmışMu„tezile âlimiEbü‟l-Kâsım ez-Zemahşerî (ö. 538/1144)‟nin dilsel düşünce temelleri incelenecektir. Nitekim dilsel düşünce farklılığımezhepsel farklılığın nedenlerinden biridir. Anahtar Kelimeler:Arap dili, dil temelleri, Maturîdî, Mu'tezile,Ebû el-Muîn En-Nesefi, Zemahşerî, The Arabic language is the honorable language because of Qur'an. So that the language in which religions and heavenly books are sealed and upon this this language has become a tool in understanding interpreting writing and debating in all the sciences of Islamic Sharia and it is the material through which the Islamic teams were launched according to their diligence knowledge and the source of their knowledge which Take away from him. The linguistic foundations adopted by the owners of verbal schools which were addressed in this thesis according to the four indications: lexical grammatical morphological and metaphorical. She gave us a true testimony and conclusive evidence that the intellectual difference of these schools arose from a linguistic difference based on the specific understanding of a matter and building ideas based on this understanding or linguistic interpretation or carrying the meaning either on metaphor or on the truth according to each conception the linguistic difference is one of the reasons for the Islamic difference, Through Abi Al-Mu'in Al-Nasafi and Al-Zamakhshari and their linguistic inferences the linguistic effect in the difference in difference is verbally clear. Keywords: Arabic Language,Linguistic Foundations, Maturidiyya, Mu'tazila, Abu al-Mu‟in al-Nasafi, Zamakhshari., Tez (Yüksek Lisans)- Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2020., Kaynakça var.

In this study, with a general approach, investigated differences between knowledge and cognition, wisdom-will relationship and divine knowledge in terms of Ahl al-Sunna Theology and in the example of Avicenna, views of Muslim Philosophers about divine knowledge in terms of their opinions ‘God is the source of everything’. In this context, In the Qur'an as well as the expression of God as omniscient; It was investigated that the partical “لعل - la’alla” in the Holy Quran in terms of Mutakallims understanding and evaluation methods While grammarians have confined the meaning of to expectation; they differentiated between desired expectation (الترجي" (hoping", and undesired expectation (إشفاق" (apprehension". But some scholars state that the meaning of “expectation” is not acceptable in regard to Almighty Allah's knowledge of every thing. However Kalam scholars said that the meaning of expectation is used in certain Quranic verses metaphorically which it has been described with an example in the result, Bu çalışmada Ehl-i Sünnet Kelâmı açısından genel olarak Allah’ın ilim sıfatı bağlamında, ilim-marifet farklılığı, bunların irâde ile ilişkisi, İbn Sina örneğinde İslam filozoflarının Tanrı’yı mebde’ olarak vasıflandırmalarının yön verdiği ilim anlayışları üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda Kur’ân’da Allah’ın her şeyi bilen olarak ifade edilmesinin yanı sıra teracci ve işfak anlamına gelen lealle kavramına Kelâmcıların Belağatı kullanarak nasıl bir anlamlandırma metodu oluşturdukları incelenmiş, ilâhî ilmin her şeyi kuşattığı göz önünde bulundurulduğunda, bu anlamların Allah’ın mutlak ilmine gölge düşürüp düşürmediği tartışılmış, metaforik olarak nasıl kullanıldığı sonuç bölümünde somut bir örnek ile ifade edilmeye çalışılmıştır

The subject that people are more interested at the beginning of the history of Kalam is the willpower and volition of God and the question of man's freedom. Indeed, many schools of Kalam particularly in Determinists groups (Necessitarianism)/al-Cabriyya and Mutazila have been formed by depending on subject of God's will, human will, guidance and misguidance. Nowadays, with the freedom of will of God and the human, suggested that syntactic analysis in some verses in the Quran but these are private and contrary to the integrity of semantic context. In this study, Fakhr al-Din Razi (d.606/1209) centralized whom Ash'ari thinker in theology and also proved itself as well as other Islamic sciences and in this, have been made comparative assessments about Maturidite and Mu'tazila’s approaches, Kelâm tarihini en fazla meşgul eden problemlerin başında ilâhî irâde ve insanın özgürlüğü sorunu gelmektedir. Nitekim Cebriye ve Kaderiye başta olmak üzere pek çok Kelâm ekolü, Allah Teâlâ’nın mutlak irâdesi karşısında insanın irâdesi, hidâyeti ve dalâleti gibi konular nedeniyle birbirinden ayrışarak belirginleşmiştir. Günümüzde de insanın irâdesi ile ilgili alanda cebri reddetmek adına, Kur’ân’ın bir takım âyetlerinde bağlamına ters düşen yeni i’rab yaklaşımları ileri sürülerek, şahsî sayılabilecek, bütünlüğe aykırı açıklamalar yapılabilmektedir. Çalışmada önemli bir Kelâm düşünürü olduğu kadar diğer İslâmî ilimlerde de kendisini kanıtlamış Fahreddin Râzî (ö.606/1209)’nin konu ile ilgili görüşleri merkeze alınarak, Mâturîdî ve Mu'tezilî Kelâmcıların yaklaşımlarıyla mukayeseli değerlendirmeler yapılmıştır

Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2018., Kaynakça var.

Kelamın teşekkül etmeye başladığı erken dönemde, İslami düşünce ile Hıristiyanlık arasında oldukça canlı ve karşılıklı bir kültürel etkileşim söz konusudur. Çünkü bu dönem, gerek teologların gerekse kelamcıların kendi inanç ve fikirlerini ifade edebilme için arayış içinde oldukları ve bunu bir zorunluluk olarak hissettikleri bir periyodu yansıtmaktadır. Bu süreç beraberinde, düşünce alanının genişlemesini ve metotlarının şekillenmesini getirmiştir. Bu çalışma mümkün olduğunca, bilimsel yeterlilikleri kadar kendilerinden sonraki düşünürleri etkilemiş olmaları bakımından anahtar sayılabilecek olan ilk dönem yazarlarına ait eserlerin ışığında, tevhid-teslis ikilemi, Tanrı'nın zat ve sıfatları hakkında düşünce farklılıkları merkezinde, kelamın düşünce yapısını tespite çalışmıştır. Çalışmamız, özellikle kelamcıların konu ettiği Nesturi, Melkai ve Ya'kubi Hıristiyanları karşısında şekillenen İslam kelamının kapsamlı bir serüvenini yansıtmakta, düşünce yapısı ve metodoloji bakımından gelişimini konu etmekte, kültürel hayattaki etkilerinin boyutları üzerinde durmaktadır. Ayrıca çalışmamız, skolastik teolojiye karşı teşekkül eden kelamın, Grek felsefesi ve Hıristiyan teolojisi ile karşılıklı aksiyonunun boyutlarını da ortaya koymaktadır. Anahtar Sözcükler: Kelam, Tevhid-Teslis, Ekarnasyon, Zat-Sıfat, Nesturiler, Melkailer, Ya'kubiler., In the early centuries of the Islam, there was a very lively cultural interaction between Islamic and Christian thought. Because it was a period of when mutekellimun and Christian theologians had to find ways of expressing their beliefs and ideas in Arabic. During the process, their thinking and methodology is developed. This thesis, represents the wide range of counter arguments on Tawheed-Trinity and concept of God and His attributes, including detailed studies on especially the earliest key writers and their influence on later authors. This work is the comprehensive survey of Kalam against Christianity in terms of the relationship between God's essence and his attributes especially Nestorians, Melkites and Jacobites from the early centuries. On the other hand, it traces the development of Kalam in terms of frame of mind and methodology, also its impact on various aspects of Muslim cultural life. This work shows how did Kalam begin to confront scholastic theology and how did Kalam interact with Greek philosophy and Christian theology. Keywords: Kalam, Tawhid-Trinity, Incarnation, Essence-Attribute, Nestorians-Melkites-Jacobites., Tez (Doktora) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2008., Kaynakça var.

Islamic Faith/îmân as the basic dynamics of morality in terms of Kinalizada Ali Chalaby - An Evaluation in the context of Kalam and Ethics – Kinalizada's (d. 979/1572) moral understanding and practice of morality, is not composed of only the value of integrity and behavior, but rather his moral system stems from its primary creed of îmân that can be stated as acknowledging God with full sincerity of heart whilst accepting all His attributes and their obvious corollaries. Because it is a concept that expresses the basis of religion, human actions, although apparently positive, that are devoid of this belief is not moral but however they can be defined as ideology. According to Kinalizada‟s perspective, morality is related with perfect faith. In this respect, ethics and moral actions, are resulted with perfect faith and sincerity. Ethics, is not the same of esence of faith but, it is confirmed perfect faith in terms of brings to actions in a moral dimensions, as provided by mental and physical integrity of human beings that innate disposition towards virtue, knowledge, sincerity and work done with this belief is called good deeds/al-amal as-salih. So Îmân and Islam are two different aspects of the same thing in terms of Kalam scholars. But according to Kinalizada, the concept of Islam in a way refers the most perfect because it is a form that belief turned into action form, Kınalızâde‟nin (ö. 979/1572) ahlâk telakkisinde ahlâk ve amel, mücerred değer ve davranış bütünlüğünden ibaret değildir. Bilakis ahlâk, îmânî değerlerin besleyerek dışa yansıttığı, diğer bir ifade ile özünü Allah inancından alan bir sistemdir. Zira inanç, dinin temelini ifade eden bir kavram olduğuna göre, akide temelinden yoksun, îmâna dönüşmemiş bir anlayışın dışa vurduğu eylemler, olumlu bir görünüşe sahip olsa da, ahlâk değil, ancak ideoloji olarak nitelendirilebilecektir. Hâlbuki Kınalızâde‟ye göre ahlâk, insanın, ruh ve beden bütünlüğü ile alâkalı olup, kemâlî îmânla özdeşleşmiş bir yapıya sahiptir. Bu açıdan ahlâk ve ahlâkîlik, değer ve amel yönüyle bütünleşmiş, kemâl-i îmân ve kemâl-i ihlâs kavramlarıyla denk düşmüş olmaktadır. Kelâmcılara göre kavram olarak islâm ve îmân, adeta bir nesnenin iç ve dışı gibi aynı şeyin iki farklı yönünü ifade eden terimler olsa da, Ali Çelebi‟ye göre İslâmın, îmânî olgunluğun bir gereği olarak dışa yansıyan ahlâkî erdem ve eylemleri de kuşatması açısından ayrıcalıklı bir konuma sahip olduğu anlaşılmaktadır

İbn Meymun'un Kelam Eleştirisi isimli bu tez, kelamcıların fizik ve metafiziğe dair görüşleri ve delilleri ile alakalı İbn Meymun'un yaptığı nakli ve eleştiriyi ortaya koymakta ve bunların sıhhatini tahlil etmeye çalışmaktadır. Girişte ana hatlarıyla İbn Meymun'un hayatı, eserleri ve düşüncesinden bahsedilmiş, ayrıca kelamın tarihine ve yöntemine dair tasavvuru değerlendirilmiştir. Buna göre İbn Meymun'un kelamı Hristiyan teologlara dayandırması eleştirilmiştir. Birinci bölümde İbn Meymun'un fizik eleştirileri ele alınmıştır. Bu bölümde ilk başta fizik-metafizik ilişkisi irdelenmiş, daha sonra cismin hakikati, cevher-i fert meselesi, hareket, arazlara dair hükümler, mekân ve zaman tasavvuru, imkân ve tahsis problemi, sonsuzluk-teselsül ve duyuların idrâki konuları işlenmiştir. İbn Meymun, kelamcıların fiziğe dair görüşlerini reddederken Aristocu bilimin âlem tasavvurunu mutlaklaştırmış ve aklî veriler seviyesinde değerlendirmiştir. İkinci bölümde ise İbn Meymun'un metafizik eleştirileri ele alınmıştır. İbn Meymun, kelamcıların âlemin hudûsu, Allah'ın varlığı, birliği ve cisim olmayışını ispat eden delillerini işlemiş ve hiçbirini burhanî görmemiştir. Eş'arî kelamcıların Allah'ın zatî sıfatları olduğu inancını tevhide aykırı görmüş ve Allah'ın fiillerinin bir gaye ile malul olmadığına dair görüşlerini eleştirmiştir. İbn Meymun, kelamcıların görüşlerini genel olarak sahih bir şekilde nakletmesine rağmen delillerin birçoğunu zayıf bir şekilde takrir etmiştir. Yaptığı eleştirilerin çoğu delilden hâlidir ve kuvvetli görünmemektedir. Anahtar Kelimeler: İbn Meymun, Kelam, Fizik, Metafizik, Cisim, Cevher-i Ferd, Teselsül, Âlemin Hudûsu, Tahsis., This dissertation named Maimonides' Critique of the Kalam introduces Maimonides' presentation and critique of the teachings of the mutakallimun on physics and metaphysics and their proofs as well. At the same time, it attempts to analyses the validity of both, the presentation and the critique. The first chapter deals with Maimonides' critique of the kalam teachings on physics. Firstly, the relationship between physics and metaphysics was investigated. Then, subjects as the essence of the body, atom (jawhar fard), motion, premises concerned with the accidents, space and time, contingency and particularization (takhsis), infinity and sense perception were studied. Maimonides, while refuting the teachings of the mutakallimun on physics, in general terms adopted the comprehension of Aristotelian physics and considered it as an absolute truth and inference of pure reason. The second chapter deals with Maimonides' critique of the kalam teachings on metaphysics. Maimonides investigated the mutakallimun's proofs for the temporal creation of the world ex nihilo, as well as the existence, unity and incorporeality of God, and considered no one of them as demonstration. He also criticized Ash'arites' belief in positive essential attributes of God and the absence of any purpose in God's actions. Despite the fact that Maimonides generally presents the teachings of the mutakallimun correctly, he sets forth their many proofs in a weak and inadequate form. His most critiques lack proofs and do not seem strong. Keywords: Maimonides, Kalam, Physics, Metaphysics, Body, Jawhar Fard (Atom), Infinity, Temporal Creation of the World (Ex Nihilo), Particularization (Takhsis)., Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2016., Kaynakça var.

Gazali’ye ait Kavaidü'l-Akâid fi't-Tevhîd, kelam ilmine dair en önemli eserlerden ve referanslardan kabul edilmektedir. Eser, akaidin temel üç konusunu; ilahiyat, nübüvvat ve sem’iyâtı konularının içerisinde barındırmaktadır. Gazâlî bu eserinde, araştırmacıların kelam ilmini anlaması için ihtiyaç duyduğu kelam kavramlarını zikretmiş, hatta es-Sebkî Tabakâtü’ş Şâfiiyye el-Kübrâ adlı eserinde “Usulü’d din alanında, Kavâidu’l Akâid’i derinlemesine incelemeden eser veren bir musannif görmedim” Demiştir. Diğer taraftan bu önemli eseri şerh eden SadreddinzâdelakaplıMehmed Emin eş-Şirvani (ö.1036/1626), babası Molla Sadreddin ve Allâme Hüseyin Halhâlî'den kelâm akaid, mantık ve diğer ilimleri tahsil eden Vezir Nasuh Paşa’nın hocalığını yapan Hüsrev Paşa Medresesi’nin önemli müderrislerindendir. İlgili esere yazdığı şerh, IV. Murad’a ithaf edilen sadece şerh ile sınırlı kalmayarak, döneminin inançla ilgili problemlerine değinilen ve çözüm yolları sunulan bir çalışmadır. Ayrıca Rükneddin el-Esterabadi (ö.717/1317) gibi önemli müelliflerden sonra eserin kaleme alınmış olması, bu çalışmaya Usulü'd Din kitapları arasında, alandaki âlimlerin birçoğunun görüş ve sözlerini incelemiş bulunması bakımından, özel bir yer sağlamıştır. Çalışmada bahsi geçen eserin yazma nüshaları inceleme ve tahkik olarak ele alınmış, mukaddimede Mehmed Emin eş-Şirvani’nin tanıtılmıştır. Tahkik kısmında ise, kitabı yazıya aktarma ve tahkik etme hususunda iki nüsha esas alınmıştır. Araştırma sonucunda, Osmanlı döneminin kelam ilmi alanında ne kadar zengin ve görüş ve hükümleri tartışmada ne denli esnek olduğunu, ayrıca hala çoğu çekmece ve raflarda mahpus olarak bekleyen Osmanlı ilim mirasını tahkik etme hususunda çalışmaların önem ve gerekliliği belirtmek isterim. Anahtar Kelimeler: Kelam, Akâid, Şirvânî, Gazâlî, Şerh., The rules of beliefs in Monotheism for the Ghazaliare counted among the most important works and references in the science of speech. The work consists of three basic themes: the foundations of the Creed, the Prophets and the Celestial Sciences. In this work, al-Ghazali explains the concepts of words needed by the researchers to define the word of wisdom, and even in the works of the Alsabakiu albkatushalshsha fieiat Grand,"I did not see in the fundamentals of religion a book has an impact as the book of the rules of beliefs. On the other hand, who explained this important effect, Sadr al-Din al-Sharafani (d.1036 / 1626), his father Mullah Sadr al-Din and the scholar Hussein Halhli the words of beliefs, logic and other sciences that were collected by Minister Nasouh Pasha, Devoted to Murad IV is not limited to commentary, but rather a work that addresses the problems of period faith and offers solutions. In addition, the fact that the work done after two important authors such as Al-Din al-Istrabadi (717/1317) provided a special place in the textbooks to examine the views and words of some scholars in the region. The effect mentioned in the study was verified in writing. The introduction was given to Muhammad Amin Al-Sharfani and in the section of verification of writing and investigation. These two versions were taken as a basis as far as possible in the handwritten and annotated verses Quranic and honest conversations. As a result of this research, I would like to emphasize the importance of richness in the field of the science of speech in the Ottoman era, its flexibility in discussing opinions and judgments, and the importance and necessity of studying the Ottoman scientific heritage that still awaits as a prisoner in most drawers and shelves. Keywords: Kalam, Akaid, Shirwani, Gazali, Sharh., Tez (Yüksek Lisans) - Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, 2018., Kaynakça var.

Bu çalışma Şeyhzâde Abdürrahîm Amâsî'nin, ilmî kişiliği ve onun Şerhu AkâidiEhli's-Sünne ve'l-Cemâa olarak meşhur `Metâliu Nihâyeti'l-İdrâk` adlı eserinin tahkîkiile Kelâma katkıları hakkındadır. İlgili eser, Ebû Cafer et-Tahâvî'nin Akâidi Ehli's-Sünne adlı kitabının şerhidir. Çalışmamız üç bölümden oluşmuştur. Birinci Bölüm'deeserin tanıtımı aidiyeti ve müellifin ilmî kişiliği hakkında bilgi verilmiştir. Bu minvaldeedisyonda kullanılan nüshalar, eserin özellikleri ve mezkûr müelliflerin yaşadığı ortam,ilmî, siyasî ve kültürel açıdan incelenmiştir. Ayrıca müelliflerin şahsî ve ilmî hayatlarınıincelemek için onların ders aldığı hocalar ve yetiştirdiği öğrencileri tespit edilmiştir.Çalışmamızın ikinci kısmında eserin üslûbu ve muhtevası anlatım biçimi, klasikKelâm ve Mâtürîdî kaynaklarla istidlâli, yazmada yer alan edebî gramer ve semantiktahlillerin Kelâmî bir delil olarak müellif tarafından nasıl kullanıldığı üzerindedurulmuştur. Ayrıca yazarın dilsel istişhâdı, âyet ve hadislerle istişhâd metotları, te'vîlyöntemleri ve diğer kaynakları kullanma metodu hakkında bilgi verilmiştir.Üçüncü kısımda ise kitabının tahkîkine yer verilmiş, Türkiye ve Mısır'dabulunan yazmalar karşılaştırılmış, ilgili nüsha tamamlanarak Arap dili kurallarına göreedisyon kritiği yapılmıştır. Yine eserdeki âyet ve hadislerin tahrîcinin yanı sırakendisinden nakilde bulunulan düşünürler ve eserleri hakkında malumat sunulmuş,bahsedilen fırka ve şahıslar hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca eserde geçen terminolojikifadelerden önemli olanlar tanımlanmış, kapalı cümleler izah edilmiştir. Son olarakaraştırma neticesinde ulaşılan neticeler takdim edilmiştir. In this thesis, the book of Shaykhzadeh Abdürrahîm Amâsî Sharhu Aqaidu Ahlas-Sunnah wa'l-Jamaa'h is analysed and investigated. This book is a commentary ofAqidatu Ahl as-Sunnah that belongs to Abu Jafar at-Tahawi. This study consist of threeparts. In the first chapter, some information is given about the lives of ShaykhzadehAbdürrahîm Amâsî and Abu Jafar at-Tahawi. The circumstances, during which theaforementioned writers lived, are examined from political, economic and culturalaspects there. Moreover, in order to understand the writer's personal and scientific lives,their academic aspects are explored by indicating and giving information about thepeople from whom they take education and the student that they educate.In the second chapter of the study, it is examined that the commentary ofShaykhzadeh from the aspect of its methodology. In this context it is clarified and putforward their methods and types of proofing with Qur'an and Hadith. Also, it is touchedupon the sources Shaykhzadeh used, his sect in creed and faith and his choices betweendifferent sects judgments that he pick.In the third chapter, there is the investigation of the book. For this, two copies ofit are used comparatively, the one in Egypt and in Turkey. Thus, it becomes possiblefirst to detect the missing parts and complete the book and to write it according to rulesof modern Arabic. Later, the Quran verses and Hadiths used in the book analyzed andmade clear in terms of their places and sources. Additionally some information aboutconfidentiality of the people from whom the writer quoted in the book are provided. It isalso tried to identify both the sects and people mentioned in the book. We put an effortto describe terminological statements and to explain ambiguous sentences. Lastly, theconsequences reached are presented with sources. 341

Kelâmın önemli konularından biri olan irâde ve fiil ile iliĢkisi, düĢünceekollerine göre ilâhî ve beĢerî açıdan değerlendirilmiĢtir. Bazı Kelâm ekolleri konununilâhî yönüne ağırlık verirken, diğer bir kısmı beĢerî yönünü ön plana çıkarmıĢ, bu duruminsanın düĢünce özgürlüğü ve ilâhî irâdenin insan üzerindeki etkisini tartıĢmayaaçmıĢtır. Ġlâhî yöne ağırlık veren Cebriye ekolü ile beĢerî yöne ağırlık veren Kaderiyefırkaları ifrat ve tefrit noktalarını oluĢturmuĢtur. Ehl-i Sünnet‟in önemli temsilcilerindenolan Mâturîdî ekolü ise Kur'ân merkezli kendine özgü düĢünce metotlarını oluĢturarakbu iki uç noktanın ortasında yer almıĢtır. GeliĢtirdiği halk ve kesb teorileri sayesindebütün fiillerde yaratıcının Allah olduğu ve kulun fiillerinde mükellefiyetinin olup cebrinbulunmadığı görüĢlerini sistemleĢtirmiĢtir. ÇalıĢmamızda irâde-fiil konusunun ilâhî vebeĢerî yönüne yönelik Kelâm ekollerinin irâde-fiil iliĢkisinde yapmıĢ olduklarıdeğerlendirmeler üzerine Ehl-i Sünnet Kelâmının sistemleĢmesinde büyük payesi olanEbû Mansûr el-Mâturîdî (ö. 333/944)‟nin konuya yaklaĢımı ve düĢünce yöntemlerinintespiti hedeflenmiĢtir. Bu bağlamda onun önemli eserlerinden biri olan Te‟vîlât adlıtefsiri esas alınmıĢtır.Anahtar Kelimeler: Mâturîdî, Ġrâde, Ġhtiyâr, Kudret, Kesb, Halk. According to the thought schools, relationship between the will and action whichis one of important subjects of the Islamic Theology has been evaluated in terms ofdivine and human. While some Kalam associations emphasize the divine aspect of thissubject, others have brought forward the human direction, this has been caused bydebating about human freedom and the influence of divine will on man. Within theseminds, The Qadariyya, which give weight to the humanity and the school of theJabriyya, which gives importance to the divine direction. The Maturidism, one of theimportant representatives of the Ahl-i Sunnah schools, took place in the midst of thesetwo extremes, by creating the Qur'an-centered ways of thinking. Al-Maturidi hasdeveloped and systematized the views of created (khalq) and chosen (ikhtiyār), acquired(kasb), theory which is a doctrine in Islam as a mean between predestination and freewill. According to al-Maturidi, all actions, good and evil, are originated by God, butthey are `acquired` (maksūb, whence kasb) by men. So the aim of this study has toexamine the approach and thought methods of Abu Mansûr al-Mâturîdî (d. 333/944),which is a big part in the systematization of the Ahl-i Sunnah Kelam. In this context, itis based on his one of the important books Taʾwilat al-Qurʾān about his Qurʾanicexegesis (tafsir).Key Words: al-Maturidi, Irada, Ikhtiyar, Qudra, Kasb, Khalq. 89

İnsana verilen en önemli nimetlerin başında iman gelmektedir. İman ise sadece kalpte ve düşüncede gizlenen değildir. İmanın en önemli dış göstergesi de ameldir. Bu sebeple İslam düşünce tarihi boyunca amel iman ilişkisi tartışmalara konu olmuş ve değişik şekillerde yorumlanmıştır. Çalışmamızda da önemli İslâm âlimlerinden biri olanancak bazı ifrad görüşlerinden dolayı Ehl-i Sünnet Kelâmcıları tarafındantenkit edilen İbn-i Teymiyye'nin iman-amel ilişkisinebakışıve kendisinden yaklaşık üç asır sonra ortaya çıkan Selefî-Vehhabî düşünceyapısına katkıları bilimsel bir metotla ve cumhur ile kıyaslanarakincelenmesi hedeflenmiştir. Bu tez çalışmamızda öncelikle İbn-i Teymiyye'nin yaşadığı çağ ve hayatı incelenmiş, ardından sırayla Ehl-i Sünnet ve diğer kelâm ekollerinin imân hakkındaki görüşleri işlenmiştir. Son olarak da İbn-i Teymiyye'nin Kitâbu'l-İmân isimli eseri dikkate alınarak imân görüşü ve selefî düşünce üzerindeki etkilerinin araştırılması hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kelâm, İman, İman-amel, Küfür, İbn-i Teymiyye, Selefî, Kebîre, Faith is at the beginning of the most important blessings given to people. Faith is not only hidden in the heart and mind. The most important external indicator of faith is also practice. For this reason, throughout the history of Islamic thought, the relation of faith and practice has been the subject of debate and interpreted in various forms.One of the important Islamic scholars in our study, Ibn Taymiyya, who was criticized by the Ahl-i Sunnah sermons for some of his extreme views, and his contributions to the Salafi-Wahhabi thought structure that emerged about three centuries after his own, to be examined with a scientific method and a comparison with the majority of Islamic scholars. In this thesis, first of all, the age and life of Ibn Taymiyya was examined and then the views of the Ahl-i Sunnah and other Kalam schools about faith were studied. Lastly, it was aimed to investigate the views of faith and the effects of it on selefi thought by taking Ibn Taymiyya's book titled Kitâbu'l-Imân.Key Words: Kalam, Faith, Faith-Deeds, Denial, Ibn Taymiyya, Salafıyya, a Kebir, 136

Gazali'ye ait Kavaidü'l-Akâid fi't-Tevhîd, kelam ilmine dair en önemli eserlerden ve referanslardan kabul edilmektedir. Eser, akaidin temel üç konusunu; ilahiyat, nübüvvat ve sem'iyâtı konularının içerisinde barındırmaktadır. Gazâlî bu eserinde, araştırmacıların kelam ilmini anlaması için ihtiyaç duyduğu kelam kavramlarını zikretmiş, hatta es-Sebkî Tabakâtü'ş Şâfiiyye el-Kübrâ adlı eserinde `Usulü'd din alanında, Kavâidu'l Akâid'i derinlemesine incelemeden eser veren bir musannif görmedim` Demiştir.Diğer taraftan bu önemli eseri şerh eden SadreddinzâdelakaplıMehmed Emin eş-Şirvani (ö.1036/1626),babası Molla Sadreddin ve Allâme Hüseyin Halhâlî'den kelâm akaid, mantık ve diğer ilimleri tahsil eden Vezir Nasuh Paşa'nın hocalığını yapan Hüsrev Paşa Medresesi'nin önemli müderrislerindendir. İlgili esere yazdığı şerh, IV. Murad'a ithaf edilen sadece şerh ile sınırlı kalmayarak, döneminin inançla ilgili problemlerine değinilen ve çözüm yolları sunulan bir çalışmadır. Ayrıca Rükneddin el-Esterabadi (ö.717/1317) gibi önemli müelliflerden sonra eserin kaleme alınmış olması, bu çalışmaya Usulü'd Din kitapları arasında, alandaki âlimlerin birçoğunun görüş ve sözlerini incelemiş bulunması bakımından, özel bir yer sağlamıştır.Çalışmada bahsi geçen eserin yazma nüshaları inceleme ve tahkik olarak ele alınmış, mukaddimede Mehmed Emin eş-Şirvani'nin tanıtılmıştır. Tahkik kısmında ise, kitabı yazıya aktarma ve tahkik etme hususunda `Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1235; Ragheb Paşa, nr. 790 ` olmak üzere iki nüsha esas alınmıştır. El yazmasında geçen konu ve kelimeler – mümkün olduğu kadar – açıklanmaya çalışılmış,ilgili Kur'ân âyetleri ve hadis-i şeriflerin tahricine yer verilmiştir.Araştırma sonucunda, Osmanlı döneminin kelam ilmi alanında ne kadar zengin ve görüş ve hükümleri tartışmada ne denli esnek olduğunu,ayrıca hala çoğu çekmece ve raflarda mahpus olarak bekleyen Osmanlı ilim mirasını tahkik etme hususunda çalışmalarınönem ve gerekliliği belirtmek isterim. The rules of beliefs in Monotheism for the Ghazaliare counted among the most important works and references in the science of speech. The work consists of three basic themes: the foundations of the Creed, the Prophets and the Celestial Sciences. In this work, al-Ghazali explains the concepts of words needed by the researchers to define the word of wisdom, and even in the works of the Alsabakiu albkatushalshsha fieiat Grand,`I did not see in the fundamentals of religion a book has an impact as the book of the rules of beliefs,On the other hand, who explained this important effect, Sadr al-Din al-Sharafani (d.1036 / 1626), his father Mullah Sadr al-Din and the scholar Hussein Halhli the words of beliefs, logic and other sciences that were collected by Minister Nasouh Pasha, Devoted to Murad IV is not limited to commentary, but rather a work that addresses the problems of period faith and offers solutions. In addition, the fact that the work done after two important authors such as Al-Din al-Istrabadi (717/1317) provided a special place in the textbooks to examine the views and words of some scholars in the region.The effect mentioned in the study was verified in writing. The introduction was given to Muhammad Amin Al-Sharfani and in the section of verification of writing and investigation (Sulaymaniyah book of Asad Effendi 1235 and Ragheb Paşa, nr. 790 ). These two versions were taken as a basis as far as possible in the handwritten and annotated verses Quranic and honest conversations.As a result of this research, I would like to emphasize the importance of richness in the field of the science of speech in the Ottoman era, its flexibility in discussing opinions and judgments, and the importance and necessity of studying the Ottoman scientific heritage that still awaits as a prisoner in most drawers and shelves 304

Klasik Kelâm eserlerinde lütuf konusu ile ilgili müstakil başlıklara pek rastlanmasa da bu konu, Allah'ın ve kulların fiilleri, hüsün-kubuh, salah-aslah, hidâyet-dalâlet, teklif ve adalet gibi kavramlarla bağlantılı olarak değerlendirilmiş ve Kelâmî ekollerin lütuf anlayışları çerçevesinde şekillenmiştir.`İnsanın kendi iradesiyle Allah'a iman edip inkâr ve isyandan kaçınmasını kolaylaştıran ilâhî fiil` diye tanımlanan lütuf kavramı, Hicri II. yüzyıldan sonra Mu'tezile ekolünce lütuf teriminin `vücûb alellah` kavramına bağlı olarak bir kelâm terimi haline geldiği görülmektedir.İslâm kelâmcıları, Allah'ın iman ve itaatle yükümlü kıldığı kullarına lütufta bulunduğu ve mükellef kulların iman ve itaat etmek için Allah'ın lütfuna muhtaç olduğu hususunda ittifak etmekle birlikte bunun müminler ve kâfirler hakkında tecelli edişi, bu konudaki ilâhî kudretin alanı ve Allah'a vacip olup olmadığı hususunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir.Konu üç bölümde incelenirken, lütuf kavramı başlığı altında lütuf kelimesinin kökü, türevleri ve Kur'an ayetlerindeki kullanımı ve lütuf kavramıyla anlam ilgisi olan kelimeler giriş bölümünde ele alınacaktır.Birinci bölümde ise ilk olarak Mu'tezile Kelâmı içerisinde lütuf teorisinin doğuş aşamalarından bahsedilecek, daha sonra tezin omurgası mahiyetindeki lütufta vücûbiyet problemi bağlamındaki tartışmalara değinilecektir. Lütuf teorisi çerçevesinde tartışılan konulara ise ikinci bölümde temas edilecektir. Bu meyanda lütfun müminler ve kâfirler hakkında tecelli edişi ve lütfun hududu problemi, va'd - va'îd, büyük günah, şefaat ve ivaz-bedel konularının lütuf teorisi düzlemindeki mezhep görüşleri aktarılacaktır.Anahtar Kelimeler: Lütuf, Adalet, Hikmet, Vücûbiyet, Tevfîk, İvaz. The works of 'lutf/grace' in Classical Islamic Theology are relevant many topics to the subject in Islamic Kalam for example acts of God, and husn - kubh, salah - aslah, the guidance and misguided, responsibility and evaluated in conjunction with concepts such as justice. God's grace, the human intellect, and the human capacity to choose to follow devotedly God's revelation are sufficient to enable people to become close to God. So after a century AH II., in Mu'tazila's school, the term of `vucub Alallah` is seen that has become a theological term. According to Islamic theologists, servants faith and obedience to him is God's grace.Topic examined in three sections, the etymological root of the word of grace under terms of derivatives from grace in the first chapter. The second chapter, Mu'tazilite, Ash'ari and Maturidi s Schools understanding grace. Finally in the third chapter will be discussed relations with the concept of grace for example Husn-Kubh, Salah-Aslah, Hidayah-dalalah, Offer and etc.Issues have been examined in three parts. In the introduction chapter, under the title of 'lutf', it was investigated the roots of the word, its derivatives and where in the Qur'an and other some word in terms of semantic relevance with 'lutf'.In the first chapter, It was investigated the birth of theory of 'lutf' and its stages in Islamic Kalam schools at first especially in terms of Mu'tazila scholars. It was investigated the thesis supported by Mu'tazila, which God necessarily does for every man what is the most advantageous (al-aslah) for him and grace relationship and other anti-description that constitutes the main body of the work.In the second chapter, it was investigated divine mercy and grace to the believers and non-believers and the boundaries of grace, al-wa'd and waid the (promise and the threat), cardinal sin, intercession, divine cost to the suffering in the world (iwaz) because of Mu'tazila and Ahl al-sunnah, aims to determine the fields of acts of God in terms of impacts of these issues on grace thesis in Kalam.Key Verb: Grace, Justice, Wisdom, Wujub, Tawfik, Gift. 161

İbn Meymun'un Kelam Eleştirisi isimli bu tez, kelamcıların fizik ve metafiziğe dair görüşleri ve delilleri ile alakalı İbn Meymun'un yaptığı nakli ve eleştiriyi ortaya koymakta ve bunların sıhhatini tahlil etmeye çalışmaktadır. Girişte ana hatlarıyla İbn Meymun'un hayatı, eserleri ve düşüncesinden bahsedilmiş, ayrıca kelamın tarihine ve yöntemine dair tasavvuru değerlendirilmiştir. Buna göre İbn Meymun'un kelamı Hristiyan teologlara dayandırması eleştirilmiştir.Birinci bölümde İbn Meymun'un fizik eleştirileri ele alınmıştır. Bu bölümde ilk başta fizik-metafizik ilişkisi irdelenmiş, daha sonra cismin hakikati, cevher-i fert meselesi, hareket, arazlara dair hükümler, mekân ve zaman tasavvuru, imkân ve tahsis problemi, sonsuzluk-teselsül ve duyuların idrâki konuları işlenmiştir. İbn Meymun, kelamcıların fiziğe dair görüşlerini reddederken Aristocu bilimin âlem tasavvurunu mutlaklaştırmış ve aklî veriler seviyesinde değerlendirmiştir.İkinci bölümde ise İbn Meymun'un metafizik eleştirileri ele alınmıştır. İbn Meymun, kelamcıların âlemin hudûsu, Allah'ın varlığı, birliği ve cisim olmayışını ispat eden delillerini işlemiş ve hiçbirini burhanî görmemiştir. Eş'arî kelamcıların Allah'ın zatî sıfatları olduğu inancını tevhide aykırı görmüş ve Allah'ın fiillerinin bir gaye ile malul olmadığına dair görüşlerini eleştirmiştir.İbn Meymun, kelamcıların görüşlerini genel olarak sahih bir şekilde nakletmesine rağmen delillerin birçoğunu zayıf bir şekilde takrir etmiştir. Yaptığı eleştirilerin çoğu delilden hâlidir ve kuvvetli görünmemektedir.Anahtar Kelimeler: İbn Meymun, Kelam, Fizik, Metafizik, Cisim, Cevher-i Ferd, Teselsül, Âlemin Hudûsu, Tahsis. This dissertation named Maimonides' Critique of the Kalam introduces Maimonides' presentation and critique of the teachings of the mutakallimun on physics and metaphysics and their proofs as well. At the same time, it attempts to analyses the validity of both, the presentation and the critique.The first chapter deals with Maimonides' critique of the kalam teachings on physics. Firstly, the relationship between physics and metaphysics was investigated. Then, subjects as the essence of the body, atom (jawhar fard), motion, premises concerned with the accidents, space and time, contingency and particularization (takhsis), infinity and sense perception were studied. Maimonides, while refuting the teachings of the mutakallimun on physics, in general terms adopted the comprehension of Aristotelian physics and considered it as an absolute truth and inference of pure reason.The second chapter deals with Maimonides' critique of the kalam teachings on metaphysics. Maimonides investigated the mutakallimun's proofs for the temporal creation of the world ex nihilo, as well as the existence, unity and incorporeality of God, and considered no one of them as demonstration. He also criticized Ash'arites' belief in positive essential attributes of God and the absence of any purpose in God's actions.Despite the fact that Maimonides generally presents the teachings of the mutakallimun correctly, he sets forth their many proofs in a weak and inadequate form. His most critiques lack proofs and do not seem strong.Key Words: Maimonides, Kalam, Physics, Metaphysics, Body, Jawhar Fard (Atom), Infinity, Temporal Creation of the World (Ex Nihilo), Particularization (Takhsis). 186

İslâm düşüncesinin belirgin olarak ortaya çıkan özelliklerinden birisi, eşyanın mutlak ve nesnel anlamda estetik bir biçim ve görüntüye sahip olduğu anlayışıdır. Varlık, Yaratıcının ortaya koyduğu güzelliktir. Âlemdeki estetik yapı ve gaye, Allah'ın varlığı ve birliğinin apaçık göstergesi ve görsel olarak kelâmî tezahürüdür. Varlık, sûret ve mana güzelliğiyle görülebildiği takdirde Cemal olan Yüce Yaratıcıyı tanıyabilme vesilesi konumundadır. Tevhîd, yakînî delilleri önemli bir ispat olarak kabul etmektedir. Cismâni varlığın dışsal görüntüsünde yer alan, bâtıni yönüyle nesnelerin hakikatini ortaya çıkaran sanat; Tevhîd anlayışının yansımasıdır. Tevhîd'in görsel tezâhürü olan İslâm Sanatları; birlik, düzen, güzellik, nizam, ahenk, estetik vb. özellikleriyle mutlak Varlığın delilini ortaya koymaktadır. Bu çalışma da; İslâm Tevhîd anlayışı merkezinde kelâmî, sanat, estetik ve pragmatik eserlerin ışığında, İslâm sanat ve estetiğinin bâtıni yönü incelenmiştir. Ayrıca araştırma, Tevhîd anlayışıyla şekillenen İslâm sanat ve estetiğinin manevî serüvenini yansıtmakta ve kültürel hayattaki etkilerinin boyutları üzerinde durarak teşekkülünü ortaya koymaktadır.Anahtar Sözcükler: Kelâm, Sanat, Sanat-Estetik Kelâm-Sanat-Estetik, Tevhîd-Sanat, İslâm-Estetik. One of the most significant properties of the Islamic thought is the idea of that the objects have aesthetical shapes and sights in absolute and practical meaning. The existence is the beauty that the creator produced. The aesthetical structure and aim in the universe are the obvious tokens and visual appearances of Allah's existence and oneness. The existence, as long as it can be seen together with outer and inner beauty, is an occasion to be able to recognize the Supreme Creator, who is the beauty itself. The oneness accepts the absolute evidences as significant proofs. The art, which occurs on the outer display of material asset and with its esoteric/inner side reveals the essences of objects, is the reflection of the idea of oneness. The Islamic Arts, which are the visual appearances of oneness, put forward evidences of the absolute asset with its properties like unity, order, beauty, regulation, harmony and esthetics. In this work, with the center line of Islamic Tawhid idea, with the guidance of the works, which are about kalam, art-aesthetics and pragmatics, the esoteric side of the Islamic Art and Aesthetics is analyzed. Additionally, this research emphasizes the effects of art and esthetics – that was shaped by the idea of Tawhid - in cultural life, examines their methodological improvement and reflects their esoteric journey. Key Words: Kalam, Art, Kalam- Aesthetics, Kalam-Art-Aesthetics, Tawhid-Art, Islam-Aesthetics. 137