Mu'tezilî, eş'arî ve Matûrîdî ekollerinde lütuf anlayışı

Klasik Kelâm eserlerinde lütuf konusu ile ilgili müstakil başlıklara pek rastlanmasa da bu konu, Allah'ın ve kulların fiilleri, hüsün-kubuh, salah-aslah, hidâyet-dalâlet, teklif ve adalet gibi kavramlarla bağlantılı olarak değerlendirilmiş ve Kelâmî ekollerin lütuf anlayışları çerçevesinde şekillenmiştir.`İnsanın kendi iradesiyle Allah'a iman edip inkâr ve isyandan kaçınmasını kolaylaştıran ilâhî fiil` diye tanımlanan lütuf kavramı, Hicri II. yüzyıldan sonra Mu'tezile ekolünce lütuf teriminin `vücûb alellah` kavramına bağlı olarak bir kelâm terimi haline geldiği görülmektedir.İslâm kelâmcıları, Allah'ın iman ve itaatle yükümlü kıldığı kullarına lütufta bulunduğu ve mükellef kulların iman ve itaat etmek için Allah'ın lütfuna muhtaç olduğu hususunda ittifak etmekle birlikte bunun müminler ve kâfirler hakkında tecelli edişi, bu konudaki ilâhî kudretin alanı ve Allah'a vacip olup olmadığı hususunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir.Konu üç bölümde incelenirken, lütuf kavramı başlığı altında lütuf kelimesinin kökü, türevleri ve Kur'an ayetlerindeki kullanımı ve lütuf kavramıyla anlam ilgisi olan kelimeler giriş bölümünde ele alınacaktır.Birinci bölümde ise ilk olarak Mu'tezile Kelâmı içerisinde lütuf teorisinin doğuş aşamalarından bahsedilecek, daha sonra tezin omurgası mahiyetindeki lütufta vücûbiyet problemi bağlamındaki tartışmalara değinilecektir. Lütuf teorisi çerçevesinde tartışılan konulara ise ikinci bölümde temas edilecektir. Bu meyanda lütfun müminler ve kâfirler hakkında tecelli edişi ve lütfun hududu problemi, va'd - va'îd, büyük günah, şefaat ve ivaz-bedel konularının lütuf teorisi düzlemindeki mezhep görüşleri aktarılacaktır.Anahtar Kelimeler: Lütuf, Adalet, Hikmet, Vücûbiyet, Tevfîk, İvaz. The works of 'lutf/grace' in Classical Islamic Theology are relevant many topics to the subject in Islamic Kalam for example acts of God, and husn - kubh, salah - aslah, the guidance and misguided, responsibility and evaluated in conjunction with concepts such as justice. God's grace, the human intellect, and the human capacity to choose to follow devotedly God's revelation are sufficient to enable people to become close to God. So after a century AH II., in Mu'tazila's school, the term of `vucub Alallah` is seen that has become a theological term. According to Islamic theologists, servants faith and obedience to him is God's grace.Topic examined in three sections, the etymological root of the word of grace under terms of derivatives from grace in the first chapter. The second chapter, Mu'tazilite, Ash'ari and Maturidi s Schools understanding grace. Finally in the third chapter will be discussed relations with the concept of grace for example Husn-Kubh, Salah-Aslah, Hidayah-dalalah, Offer and etc.Issues have been examined in three parts. In the introduction chapter, under the title of 'lutf', it was investigated the roots of the word, its derivatives and where in the Qur'an and other some word in terms of semantic relevance with 'lutf'.In the first chapter, It was investigated the birth of theory of 'lutf' and its stages in Islamic Kalam schools at first especially in terms of Mu'tazila scholars. It was investigated the thesis supported by Mu'tazila, which God necessarily does for every man what is the most advantageous (al-aslah) for him and grace relationship and other anti-description that constitutes the main body of the work.In the second chapter, it was investigated divine mercy and grace to the believers and non-believers and the boundaries of grace, al-wa'd and waid the (promise and the threat), cardinal sin, intercession, divine cost to the suffering in the world (iwaz) because of Mu'tazila and Ahl al-sunnah, aims to determine the fields of acts of God in terms of impacts of these issues on grace thesis in Kalam.Key Verb: Grace, Justice, Wisdom, Wujub, Tawfik, Gift. 161