Search

Bazı tefsir kitaplarında Hz. Yûsuf’un, Aziz’in karısıyla zinaya teşebbüs ettiğine dair bazı yorumlara rastlanmaktadır. Yûsuf sûresi 24. âyette geçen “هَمّ” “hemm” kelimesine farklı anlamların verilmesi, 52. âyette geçen “لَمْ أَخُنْهُ” “Ona ihanet etmedim.” ifadesinin de onunla ilişkilendirilerek açıklanması peygamberlerin masumiyetiyle ilgili bazı tartışmalara yol açmıştır. Bu nedenle “hemm” kelimesinin tam manasını ve 52. âyette geçen “Ona ihanet etmedim.” ifadesini kullanan kişinin kimliğini ortaya çıkartmak önem arz etmiştir. Bu araştırmada öncelikle “hemm” kelimesinin anlamı üzerinde durulmuş, lügat âlimlerinin kelimenin manasıyla ilgili açıklamaları aktarılmıştır. Kelimenin geçtiği âyetler ile hadisler incelenerek analiz edilmiştir. Yapılan araştırmada 24. âyet ile 52 ve 53. âyetleri birbirleriyle ilişkilendirmenin İbn Abbâs’tan (r.a.) gelen bir rivâyet ile bazı tabiîn müfessirlerinin bir takım yorumlarının sebep olduğu ve bu rivâyetlerin senedinin sahih olduğu anlaşılmıştır. Arapçanın dil yapısıyla, başka âyet ve hadislerle uyumlu olmayan ve peygamberlerin masumiyetiyle örtüşmeyen bu rivâyet ve iddiaların Tevrât’ta geçmediği ancak İsrâiliyyât kaynaklı olma ihtimalinin yüksek olduğu kanaatine varılmıştır. Âyetler ışığında olaylar ve Züleyha’nın karakter yapısı tahlil edilmiştir. Sûrenin simetrik yapısından 52-53. âyetlerde konuşan kişinin Züleyha olduğuna kanaat getirilmiştir.

Kur’ân’da ve hadislerde Allah Teâlâ’yı tanıtan isim, sıfat ve terkipler yer almaktadır. Kur’ân’da Allah’ı tanıtan isimlere dört âyette esmâ-i hüsnâ terkibi ile dikkat çekilmiştir. Bu isimler, farklı sûre ve âyetlerde bulunmakla birlikte İbn Mâce ve Tirmizî’nin naklettiği esmâ-i hüsnâ rivâyetinde bir arada zikredilmiştir. Bu çalışmada Kur’ân’da geçen, diğer taraftan İbn Mâce ve Tirmizî’nin listesinde yer alan ve doğrudan ilâhî otoriteyi ifade eden isimler ele alınmış, Allah’ın otoritesi ile doğrudan irtibatı olmayan isimlere yer verilmemiştir. Kur’ân’da pek çok yerde tevhîd, nübüvvet ve âhiret konuları işlenirken yönetmenin sadece Allah’a ait olduğu vurgulanmaktadır. Bu nedenle özellikle tevhîd inancı açısından ilâhî otoriteye dikkat çeken isimlerin tespit ve tahlili önemlidir. Bu amaçla yapılan bu çalışmada, esmâ-i hüsnâ rivâyetinde ilâhî otoriteyi ifade eden isimleri kategorize etmek, isimlerin içinde geçtiği âyetle olan irtibatını, uyumunu ve cümleye kattığı anlamı tespit etmek hedeflenmiştir. Bu gaye doğrultusunda ilâhî otorite ile ilgili isimlerin semantik tahlilleri yapılmış, Kur’ân’da kaç defa geçtiği ve kime hitaben kullanıldığı ve hangi dönemde nâzil olduğu tespit edilmiş ve de kaynak eserlere müracaat edilerek önceki âyetlerle ilişkisi münâsebâtü’l-Kur’ân ilmi açısından incelenmiştir. Esmâ-i hüsnâ içerisinde azîz, kavî, cebbâr, muktedir, kâdir, melik, kayyûm isimleri, bazen âyet sonlarında, bazen âyet ortasında gelerek Allah’ın otoritesini ifade etmektedir. Ayrıca bu yedi ismin, öncesindeki âyetlerle sıkı bir anlam bağı olup, bu isimler, kimi zaman öncesindeki manaları te’kit etmekte, kimi zamanda bunların gerekçesini bildirmektedir. Otoriteyi ifade eden bu isimler, özellikle şirke karşı tevhidin ikame edildiği bağlamda, mutlak otoritenin Allah’a ait olduğunu ifade sadedinde gelmiştir. Allah Teâlâ, özellikle tarihî kıssaların ve haberlerin sonunda gelen esmâ-i hüsnâ aracılığıyla muhataba kendi otoritesini hissettirmek adına sebeplilik ilkesine bağlı kalmak zorunda olmadığını ifade eden bir anlatım ve üslûp kullanmıştır.

Bu makalede Prof. Dr. Gazi Özdemir tarafından yazılan “Son Davet Kur’an” adlı meâl incelenmiştir. Söz konusu meâlde pek çok problemli çeviri ve yorum yer almaktadır. İnceleme, meâlde yer alan bu problemli hususlar çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Makale ile Kur’ân İslâmı anlayışının meâllere yansımasının bir örneğini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Zira meâlin Kur’ân İslâmı anlayışını esas alarak hazırlandığı görülmektedir. Kur’ân İslâmı anlayışına göre Kur’ân din ile ilgili bütün detayları içermektedir. Kur’ân oldukça açık bir kitap olduğundan onu anlamak için tefsir, hadis, fıkıh gibi ilimlere ihtiyaç yoktur. Ancak bu yaklaşımın temel kabulleri, tarihi gerçekliğe mutabık değildir. Ayrıca Kur’ân’ı başka bir kaynağa müracaat etmeden anlama düşüncesi öznelliğe kapı açacak bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım din anlayışında öznelliği, bireyselliği ve karmaşayı getirdiğinden, Müslümanlar arasındaki ihtilafları daha da artırmakta, onların ümmet olma vasfını zedelemektedir. “Son Davet Kur’an” adlı meâli Kur’ân İslâmı anlayışının özellikleri ile uyumlu bir mealdir. Diğer taraftan meâl konusundaki olumsuz örnekler toplumdaki sahih İslâm inancını belli ölçüde aşındırabilmektedir. Bu yüzden de meâl yazmanın ilmî ve dinî sorumluluğu mucip bir konu olduğu vurgulanmalıdır. Makalenin amacı da bu konuda toplumsal bir farkındalık oluşturma amacına matuftur. Meâlde yer alan sorunların tümünü bir makale çerçevesinde ele alma imkânı bulunmadığından eserde yer alan on iki örnek konuya yer verilmiştir. Bu konularda yazarın çeviri ve yorumları belirtilmiş, sonra kısa bir değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirmeler İslâm’ın temel kaynakları çerçevesinde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. İnceleme sonunda şu sonuçlara ulaşılmıştır: Meâl yazarının temel düşüncesi, dinin ancak Kur’ân’a dayanarak anlaşılması gerektiğidir. Bu düşüncenin sonucu olarak sadece metinden hareketle Kur’ân’ı yorumlamaya çalışmaktadır. Eserin diğer özelliği, hadis ve sünnet konusundaki olumsuz tutumudur. Kur’ân ayetlerini bağlamından kopararak hadisin dinde kaynak olmadığını savunmaktadır. Sadece Kur’ân’a uygun olduğunu düşündüğü hadisleri kabul etmektedir. Meâlde Allah’ın bilgisinin sınırlı olduğu, bazı insanların kıyameti dünyada yaşayacakları, bu insanların sonrasında dine ihtiyaçlarının kalmayacağı, bazı insanların öldükten sonra eğitim için tekrar dünyaya gönderilecekleri iddia edilmektedir. “Cünüp” kelimesi, kafa karışıklığı ve sersemlik; “gusül” ise kafa karışıklığı ve sersemlikten düzelmeyi beklemek olarak yorumlanmaktadır. Abdestin toplum karşısına temiz olarak çıkmak için tavsiye edilen bir uygulama olduğu belirtilmektedir. “Salât” kavramına “sosyal yardımlaşma ve dayanışma faaliyetinde bulunmak” manası verilmiştir. Tek başına namaz kılanların kıbleye dönmesine gerek olmadığı savunulmaktadır. Oruç (savm) kelimesi, “yeme-içme ve şehevi istekleri terk etme yanında yardım faaliyetinde bulunmak” şeklinde tanımlanmaktadır. Ramazan orucunun üç gün olarak tutulabileceği ve Ramazanın kış ayında sabitlenmesi gerektiği iddia edilmektedir. Kâbe bir okul binası, hac ibadeti bir eğitim faaliyeti olarak değerlendirilmekte, Kâbede ibadetin sonradan ortaya çıktığı ileri sürülmektedir. “Kurban” ibadetine kişinin değer verdiği bir şeyi başkasının ihtiyacını gidermek üzere feda etmesi” manası verilmektedir. Kadınların saçlarını değil göğüslerini örtmelerinin emredildiği iddia edilmektedir. Allah’ın, yiyecek ve içeceklerle ilgili yasaklar koymadığı, sarhoş olmayacak kadar içmenin haram olmadığı görüşü savunulmaktadır. “Lahmü’l-hınzîr” ifadesine bozulmuş et anlamının verilebileceği ileri sürülmektedir. Meâl sahibi sadece Kur’ân’dan hareketle bir din anlayışı oluşturmaya çalışmakta, çeviri ve yorumlarında Kur’ân’ın literal anlamını esas almaktadır. Âyetlerin nüzûl sebeplerini, Hz. Peygamber’in hadislerini dikkate almadığı gibi Kur’ân’ın bütünlüğüne de riayet etmemektedir. Bu yaklaşımın sonucu olarak İslâm dininde mütevâtir olarak nakledilmiş temel kavramları yeniden tanımlamaya, bazı İslâm dışı inançları Kur’ân’la temellendirmeye çalışmaktadır. Kur’ân meâli Allah’ın Kur’ân’da neyi murad ettiğini ortaya koymayı amaçlayan bir çalışmadır. Bu yüzden kelâm sahibinin muradını doğru olarak ortaya koymak için meâl çalışmasının belli kurallara tabi olması gerekir. Aksi takdirde meâlin amacı gerçekleşmiş olmaz. Bunun için öncelikli olarak Kur’ân’ın indiği dönemde kullanılan Arapça’ya aşina olmak, o dönemin şartlarını göz ardı etmemek, Kur’ân’ı insanlara ulaştıran Hz. Peygamber’in söz ve fiillerini dikkate almak gerekir. Nebevî yorum çerçevesini dikkate almaksızın yapılacak meâl çabaları Kur’ân’ı anlamada doğru bir yöntem olmayacaktır.

Kur’ân eğitim-öğretimi, ilk vahyin Hz. Muhammed’e (s.a.s) nazil olmasıyla başlayıp kıyamete kadar devam eden bir süreci kapsamaktadır. Mekke’de Erkam b. Ebi’l-Erkam’ın evinde başlayıp Medine’de ise Mescid-i Nebevî’de kurumsallaşmış bir yapıya dönüşen bu öğretim, o günden günümüze dünyanın birçok ülkesinde cami merkezli olarak devam etmektedir. Mescid-i Nebevî’de bir taraftan ibadetle birlikte Kur’ân kırâatı öğretilirken diğer taraftan iman, ibadet, ahlak, ilim, irfan gibi eğitim-öğretim faaliyeti de deruhte edilmekteydi. Buradaki eğitimin önde gelen talebeleri Suffe ehli olmakla birlikte kadın, erkek ve çocuklar ile toplumun her yaş grubundan insanlardan oluşmaktaydı. İbadet edilen yer olmasının yanı sıra her kesime hitap edip hizmet vermesi yönüyle ilk başta Mesci-i Nebevî ile başlayan eğitim-öğretim faaliyetlerinin de sürdürüldüğü mekânlar olarak camiler, günümüzde de bu fonksiyonuyla merkezi konumunu önemli ölçüde muhafaza etmektedir. Bu bağlamda Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı’na (DİB), Almanya’da ise Diyanet İşleri Türk İslam Birliği’ne (DİTİB) bağlı camilerde de bu fonksiyon icra edilerek başta Kur’ân eğitim-öğretimi olmak üzere dini, milli ve manevi ahlak eğitimi verilmeye çalışılmaktadır. DİB ayrıca Kur’ân kurslarında hafızlık, ihtiyaç odaklı kurs, 4-6 yaş grubu, yaz kursları ile birlikte Kur’ân kurslarına gitme imkânı bulamayan erkek vatandaşlara yönelik 2010 yılında “Camiler’de Kur’ân Öğretimi”, 2019 yılında da camilerde hafta sonu Kur’ân öğretimi programı hazırlayarak bu alandaki hizmetleri artırma gayreti içerisindedir. Almanya’da ise DİTİB camileri ibadet yeri olma özelliğiyle birlikte, hafta sonu ve okulların tatil olduğu zamanlarda Kur’ân-ı Kerim ve din eğitimi kurslarının verildiği mekânlar olarak faaliyet göstermektedir. DİTİB’e bağlı camilerde Kur’ân eğitimi, okuldaki diğer ders eğitimlerinin yanı sıra yıl boyu devam etmektedir. Almanya’da aralıksız birkaç yıl bu kurslara devam eden öğrenciler Kur’ân-ı Kerim’i güzel bir şekilde okumayı başarabilmektedir. Türkiye’de ise öğrenciler yaz tatilinde yaklaşık iki ay süre ile katıldıkları yaz Kur’an kurslarında öğrendikleri dualar, Kur’ân okumayla ilgili bilgi ve becerilerinin birçoğunu kaybetmeleri -hafta sonları Kur’ân eğitimine devam etmemeleri/edememeleri- nedeniyle ertesi yıl aynı şeyleri tekrarlamak durumunda kalmaktadır. Bu şekilde Kur’ân eğitiminin ilk basamağının eksik atılmasıyla oluşan durum, imam hatip ortaokul ve liseleri ile ilahiyat/İslami ilimler fakültelerindeki Kur’ân eğitim-öğretiminde de çeşitli sorunlarla karşılaşılmasını beraberinde getirmektedir. Bu sorunun asıl nedeninin eğitimin devamlılık ve tekrar esasına dayalı oluşu hususuna yeterince riayet edil(e)memesinden kaynaklı olduğunu düşünmekteyiz. Zira ülkemizde yaz Kur’ân kurslarına devam eden öğrenciler, hafta sonu düzenlenen Kur’ân kurslarına katılmamaktadır. Bu eksikliği gören DİB yetkilileri 2019 yılında program hazırlamak suretiyle soruna çözüm arayışına girmiştir. Ancak söz konusu programdan bu alanda görev yapan Kur’ân kursu öğreticisi, imam hatip, müezzin kayyım ile MEB öğretmenleri, ilahiyat/İslami ilimler fakültelerindeki akademisyenler dahi haberdar değillerdir. Yine bu kursların muhatabı olan örgün öğretimdeki öğrenciler ile onların velilerinin de bu program ve içeriği hakkında bilgileri bulunmamaktadır. Ayrıca programın müfredatı, materyal ile eğitim verecek ve alacak paydaşlarla ilgili eksiklikler de söz konusudur. Bu amaçla; alanda yapılan çalışmalar ve daha önce her iki kurumdaki çalışma tecrübemiz göz önünde bulundurularak DİB ve DİTİB Kur’ân öğretim programı, mahiyeti, yöntemi ve uygulama tecrübeleri yönlerinden incelenerek bunların mukayesesi üzerinden teklif ve önerilerde bulunulacaktır. Literatür taramasında, her iki kurumdan elde edilen veriler çerçevesinde DİB/DİTİB özelinde camilerde hafta sonu Kur’ân öğretimi karşılaştırmasıyla alanda yapılan çalışmalara ve Kur’ân eğitim-öğretimine katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Araştırmada DİTİB camilerinde öğrencilerin örgün öğretimle birlikte hafta sonlarında Kur’ân-ı Kerim ve dini bilgiler kurslarına katılmalarında; bu kursların sosyal, kültürel aktiviteleri içermesi, müfredat-materyal açısından öğrencilerin yaş gruplarına hitap etmesi, öğrenci-veli-öğretici ve dernek yönetimlerinin uyum içerisinde çalışması gibi faktörlerin etkili olduğu ulaşılan sonuçlardan bazılarıdır.

Kur’ân, içerik bakımından evrensel kaideleri ihtiva etmiştir. İtikattan muamelata, ceza hukukundan ibadete varıncaya kadar insanların, dini konuda ihtiyaç duydukları konulara genel manada temas etmiştir. Aynı şekilde onların dünya hayatında terakki ve tekâmül edebilmeleri için de neler yapmaları gerektiğini belirtmiştir. İnsanın öncelikli olarak kendisini, çevresini ve kâinatı iyi kavraması adına ona okumayı emretmiştir. Farklı âyetlerinde, bu hususa atıfta bulunmuştur. İnen ilk âyetin “oku” ile başlaması ve ilmin en büyük araçlarından biri olan kaleme yemin edilmesi bu hakikati açık bir şekilde göstermektedir. Ayrıca “oku” emrinin herhangi bir bilim dalıyla kayıtlandırılmaması, dini bilimlerin yanı sıra insanlara faydası dokunan beşerî bilimler ile de meşgul olmanın dini açıdan önemli olduğunu ortaya koymaktadır. İlim kimden gelirse gelsin onu ortaya koyan kişi hangi dine ve inanca mensup olursa olsun bu bilgi, İslâm’a göre değerlidir. Hatta insan dışı varlıklardan gelen faydalı bilgiler de çok kıymetlidirler. İslâm tarihinin farklı dönemlerinde de bu ilkeye riayet edilmiştir. Ancak zenginlik kaynağı olması gereken farklı itikadi ve fıkhi mezhepler, ekoller ve bakış açılarından dolayı, bazı dönemlerde ise bu ilke akamete uğratılmış ve herkes mensubu olduğu mezhebin, ekolün, bilgilerini doğru kabul etmiş bunların dışındakini ise adeta inkâr etmiştir. Bu çalışmada, ilmin evrenselliği üzerinde durulacak ve doğru bilgiyi sadece belirli kitle, grup ve çevreyle sınırlandırmanın, Kur’ân’ın temel ilkesiyle çeliştiği izah edilmeye çalışılacaktır.

Kur’ân, kendi içinde değişik açılardan bütünlüğe sahip mucize bir kitaptır. Tüm insanlığın ihtiyaçlarına göre indirilmiş bir vahiydir. Bir söz farklı muhataplara farklı zamanlarda yöneltildiğinde veya bir yazı değişik dönemlerde okunduğunda ifade ettiği anlam değişebilir. Fakat yirmi üç yıllık nüzul sürecinde ortam ve hitap edilenler farklılaştığı halde Kur’ân, çizgisini değiştirmeden aynı hakikatleri değişik şekillerde beyan edebilmiştir. O, muhtelif zaman ve mekânlarda indirilmesine rağmen tek seferde indirilmiş gibi tutarlıdır. Bu durumun en güzel göstergesi âyet ve sûrelerin farklı şekil ve vesilelerle birbirlerine bağlanıp bir bütünlük arzetmesidir. Münâsebâtu’l-Kur’ân ilmi de âyet ve sûreler arasında bağlam kurarak Kur’ân’ın bu tutarlılığını delillendiren bir ilimdir. Akıl ölçüsüne vurulduğunda aklın kabul edeceği mantıkî, tutarlı bir vakıa olan münasebet, Kur’ân özelinde değerlendirildiğinde âyetler ve sûreler arasındaki bağlantıların bir kısmının bu ilim içerisine dahil edilmesi düşünülebilir. Araştırmamız, münâsebât ilmine katkı sağlamanın ve Kur’ân’ı anlamakta lüzumu daha çok görülen bütüncül bakışa münâsebâtu’l-âyât ve’s-süver ilminin hangi açılardan katkı sağlayabileceğine Mekkî sûreler açısından bakmanın çabasıdır. Makalede Mekkî sûrelerin birbiriyle irtibat yönleri, âyetlerin nasıl uyum içerisinde olduğu ve Kur’ânî bütünlüğün oluşum tarzları ele alınacaktır.

One of the most debated problems in the history of philosophy is the problem of evil. Since classical times, philosophers have started to think about evil, a phenomenon that exists in the world and that almost everyone encounters. With questions such as why there is evil in the world we live in or how we can deal with evil, the problem of evil began to be examined philosophically. However, this is not only unique to the history of philosophy, it is also a topic of discussion that religions with a tradition of revelation have dealt with. Religions such as Judaism, especially Christianity and Islām have to some extent dealt with this problem. The means by which these religions respond to this problem is different from that of philosophical explanation, in which the process of reasoning and each philosopher's own logical process is heavily involved. Philosophers have tried to explain evil within the framework of neo-platonism and argued that it is actually the absence of goodness. While matter takes its most concrete form at the lowest levels, it moves far away from the good. Therefore, distancing from the perfect brings evil. Scholastics and Islāmic theologians, on the other hand, have tried to show that the evil in the world is not incompatible and contradictory with the existence of God by providing explanations that are partially in line with the doctrine of their religion. These theologians sometimes went beyond the framework of the doctrine and carried their reasoning tools quite far. Philosophers and theologians have tried to act according to the religious tradition to which they belonged in offering some solutions to this problem. Nevertheless, they did not always take the religious tradition into consideration when providing these answers and often tried to produce philosophical answers. In the modern period, the problem of evil has been seen as the soft belly of the Abrahamic religions. Since the seventeenth century, it has become one of the strongest atheistic arguments and has been used intensively today. Academically, this issue has generally been dealt with within the framework of philosophy of religion. It seems possible to say that a Qur'an-oriented study is relatively rare compared to the philosophical one. Therefore, in this study, the researcher has tried to focus on some Qur'anic verses that can be associated with the problem of evil and to show the relationship between the concepts used in the Qur'an in this context. He then discusses whether some of the Qur'anic parables can be evaluated within the framework of theodicy. In addition, the researcher has tried to reveal the differences between the arguments and style in the Qur'an and philosophical theodicy, also called systematic theodicy, throughout this study.

Bu makalenin konusu, ülkemizde yazılan Türkçe meallerin yazılış amaçlarını tespit etmektir. Toplumda meallere gösterilen ilgi ve bu meyandaki tartışmalar, bizi böyle bir çalışma yapmaya sevk etmiştir. Bu çalışma sayesinde, meallerde yer verilen giriş, ön söz, sunuş ve takdim gibi yazılarda, yazar/lara ait amaç cümlelerinden hareketle, meallerin ele alınış gayelerini kategorize ederek analizler yapılacak ve hem okuyuculara hem de yeni çalışmalara katkı sağlanacaktır. Ön sözlerde belirtilen gayeler, çoğu defa mealin yazılış metot ve muhtevasına da işaret etmektedir. Bu gaye aynı zamanda kelime ve ayet düzeyinde tercih edilecek anlamı belirlemede de en önemli unsurlardan biridir. Çünkü meal yazarının başta koyduğu amaç, Kur’an’a bakış perspektifini de biçimlendirmektedir. Bu çalışmada Türkçe yazılan yüz elli civarında meale başvurulmuştur. Meal yazımı, bireysel düşüncelerden doğabildiği gibi kimi zaman da toplumsal sebeplere dayanabilmiştir. Birçok meal de ihtiyaç argümanıyla kaleme alınmıştır. Örneğin toplumdaki dini muhtevalı sorunlara çözüm üretmek ve dini bir kültür oluşturmak için Kur’an’ı anlamanın önemli olduğu, bunun için de Kur’an çevirilerine gereksinim duyulduğu, bazı meallerde amaç olarak ön plana çıkmıştır. İhtiyaç odaklı yazılan melaller, muhteva ya da şekil bakımından yenilikleri de beraberinde getireceği şeklinde bir işaret taşımaktadır. Buna göre, bazı meal sahiplerinin günümüz insanına hitap etme, Kur’an’ın mesajının insanlara ulaştırılması misyonu gütme, yaşayan dili yakalama, Kur’an’ın anlamını Arapça bilmeyenlere ulaştırma gibi açılardan bu ihtiyacı karşılamak üzere eserlerini kaleme aldıkları görülür. Bunun yanında, Kur’an metni olmadan sadece Türkçe çeviriyi vermek, Arapça metinle Türkçe anlamı karşılıklı sayfalarda yazmak; birbirleriyle ilişkili olan ayetlere ya da ayetlerin izahı olacak hadislere atıf yapmak; satır arası, renklendirilmiş, dipnotlu ya da parantezli usûl takip etmek, dikkat çekici yazı puntoları ve tasarım kullanma gibi şekilsel olarak da farklı çalışmalar yapılmaktadır. Sonuç olarak, kimi mealler dil ve üslûba, sadelik ve kolay anlaşılırlığa; bazı mealler Kur’an’ın nüzûl dönemindeki anlamına; bazıları Kur’an’ı ana dilde anlamaya ya da ulusçuluk düşüncesini yaygınlaştırmaya; bazıları, ideolojik, meşrebî ya da mezhepçi perspektife; bazıları siret, tarih, bağlam, kronolojik, bilimsel gelişmeler vb. yaklaşımlar şeklinde çeşitlendirilebilecek çerçevelerde Kur’an’ı yorumlamaya odaklanmıştır. Bu çalışmada varılan önemli sonuçlardan biri de meal yazımında kapsayıcı bir metodun geliştirilmesine olan ihtiyacı yeniden vurgulama gereğidir. İlmî kriterleri ve yöntemi baştan belirlenmiş meal çalışmalarının daha nitelikli sonuçlar vereceği bir gerçektir. Bunun yanında ortaya çıkan meal metninin dil, üslûp, şekil ve içerik bakımında da editöryal süreçlerden geçirilmesi kaliteli bir çalışmanın diğer gerekliliğidir.

Kur'ân-ı Kerim, Allah Teâla tarafından insanların dünya ve ahiret saadetini temin etmek için gönderilmiş ilahî bir kitaptır. İnsanlık tarihinde kendilerine gönderilen peygamberleri ve getirdikleri kitapları kabul edenler olduğu gibi çeşitli ithamlarla onları yalanlayanlar ve reddedenler de olmuştur. Kur’an’ın ilk muhatapları olan Mekke müşrikleri de Hz. Muhammed (as)’ı ve kendisine gönderilen Kur’an’ı reddederek ona yönelik bir takım eleştiri ve ithamlarda bulunmuşlardır. Mekke müşriklerinin iddialarına kayıtsız kalmayan Kur'ân-ı Kerim, en mükemmel cevaplarla onlara karşılık vererek şirkin bataklığından kurtarıp tevhide ulaşmalarını hedeflemiştir. Eşsiz üslûbu, lafız ve manasındaki güzelliklerle her dönemde gönüllere tesir etmiş olan Kur’ân, müminlerin imanını artırırken, düşmanlarını da kendisine hayran bırakmıştır. Bu çalışmada Mekke müşriklerinin Kur’an’a yönelik eleştiri ve ithamlarının hangi konular üzerinde yoğunlaştığı, yapılan eleştirilerin tutarlı olup olmadığı, Kur’an’ın dinamik yapısıyla bu iddiaları nasıl cevaplandırdığı ortaya konulacaktır.

Mütevâtir yedi kıraat veya on kıraatin Hz. Peygamber dönemine dayandığı, sahabelerin bu farklı kıraatleri Hz. Peygambere arz ederek okudukları bilinmektedir. Sahabenin okuyuş tarzları başta birbirine zıt gibi görünse de Hz. Peygamber’in onayından sonra ihtilaflı görülen bu okuyuşlar kabul görmüştür. İlk dönem-de birbirinden bağımsız olarak ve cem‘ edilmeden okunan farklı kıraatlerin, hicri dördüncü asırdan itiba-ren birleştirilerek topluca okunduğu müşahede edilmektedir. Dolayısıyla bu iki tarzdan hangisinin doğru olduğunun bilinmesi ve konuyla ilgili ihtilafların giderilmesi önem arz etmektedir. Bu konudaki ihtilafla-rın, genel anlamda kıraatlerin okunduğu mekanların farklılığıyla ilgili olduğu ve âlimlerin bu nedenden ötürü farklı düşünceler benimsediği anlaşılmaktadır. Kur’an eğitimi safhasında kıraatlerin tek tek ya da topluca okutulması ve âlimlerin her iki yöntemi de icra etmeleri, bu iki tarzın namazlarda, tören ve etkin-liklerde, televizyon ve radyolarda da uygulanabileceği düşüncesini akla getirmektedir. Bu çalışmada ise, kıraatleri birebir okumayı tercih edenlerle, kıraatleri birleştirerek topluca okumayı tercih edenlerin gö-rüşlerine yer verilmesi ve bu konudaki ihtilaflara açıklık getirilmesi hedeflenmektedir.

Kur’an’da, yapılan amellere karşılık ceza ve mükâfatlar olacağı bildirilmektedir. Bunun yanında verilecek olan ceza ve mükâfatlarla alakalı bazı detaylara yer verilmektedir. Ceza ve mükâfattan bahsederken Kur’an’ın değindiği bir konu da amellerin karşılıklarının katlanması konusudur. Kur’an incelendiğinde güzel amellerin katlanacağı katsayılara dair iki, on, yedi yüz rakamlarıyla karşılaşılırken kötü amellerin katlanacağı katsayı olarak ya misli ya da iki kat ifadesine rastlanmaktadır. Çalışmamızda on kat ifadesinin kullanılmasının gerekçelerini, güzel bir amelin on katıyla mükâfatlandırılmasının nasıl yorumlandığını ve iyi amelin karşılığının verilmesine dair ayetlerin tefsirinde on katıyla mükâfat vermenin yerini tespit etmeye çalışacağız. Bunlara ilave olarak bu ayetin tefsirinde ortaya çıkmış yorum farklılıklarına değineceğiz. Konunun özellikle rü’yetullah konusuyla irtibatlandırılması ve amellerin karşılıklarının verilmesinde her amel için mutlak olarak on kat ecir verilmesinin adaletsizlik olacağı iddiası yorum farklılığına farklı bir boyut kazandırmaktadır. Yani bu konuyla alakalı ihtilaflar yorum zenginliği ve çeşitlilik sayılabilecek ihtilaflar olduğu gibi kelami prensiplerin belirleyici olduğu ihtilaflar da olmaktadır. On kat ecir verme konusunun özellikle adalet ve sevap-lütuf ayrımı bağlamında ele alınması kelami paradigma farklılığının bu ihtilafta belirleyici olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla çalışmamızda iyi amellerin ecrinin on kat olarak verileceği konusunun mahiyetini problematik açıdan ele alacağız. Bu konunun problematik yönü on kat mükâfatın hangi kısmının hak edilmiş olduğu ve hangi kısmının Allah’ın lütfu olduğu ve bu ikisinin mahiyetindeki farklılıktır. Bunun yanında kullara verilecek olan ilave ecirlerin on kat mükâfat yerine Allah’ın görülmesi olarak yorumlanıp yorumlanmayacağı konusu da çalışmamızın problematik tarafıdır.

Bir metni anlama ve yorumlama konusunda hem hıristiyan dünyası hem de İslâm âlemi kendi kitaplarına olan inancın mahiyetine uygun bir disiplin geliştirmiştir. Modern dönem hermenötikte derin iz bırakan isimlerden biri olan Schleiermacher, Yeni Ahit (İnciller)’i anlama ve yorumlamada gramatik ve psikolojik yöntem olmak üzere iki yöntem önermektedir. Bu çalışmada hıristiyan bir teolog olan Schleiermacher’in psikolojik yöntemi (hermenötiği) hakkında bilgi verilmiş ve bu yöntemin tefsîr usûlündeki ilimlerle benzerliği ve kesiştiği noktalar tespit edilmeye çalışılmış, bu yöntemi Kur’ân’a uygulamanın imkânına dair bir değerlendirme yapılmıştır. Bu hedef doğrultusunda öncelikle Hıristiyanlık ve Müslümanlıktaki kutsal kitap anlayışı hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde Schleiermacher’in psikolojik yönteminde önerdiği sezgisel ve karşılaştırmalı metodun, psikolojik ve teknik görevin tanımı yapılmış ve muhtevası açıklanmıştır. Son kısımda, söz konusu metotların Kur’ân’ı anlamaya ve yorumlamaya katkısının olup olmayacağı değerlendirilmiş ve bu metotların bir benzeri İslâm ilim geleneğinde veya tefsîr usûlünde bir ilim olarak teşekkül etmişse bu da belirtilmiştir. İlaveten bu bölümde Kur’ân metnine doğrudan uygulanması mümkün olmayan psikolojik yöntemdeki metotların tefsîrlere uygulandığında tefsîrlerdeki öznelliği, yakın ve uzak te’vîlleri belirlemeye yardımcı olup olmayacağına dair bir görüş bildirilmiştir.

Tercüme eserler sosyal, kültürel ve siyasî bir ortam içinde ortaya çıkmaktadır. Bu bakımdan tercümelerin sosyal ve tarihî bağlamından bağımsız olarak ele alınmaları, ortaya çıkış sebeplerini anlamamızı zorlaştırmaktadır. Çalışmanın konusunu geç Osmanlı Döneminde ortaya çıkan tefsir tercümeleri oluşturmaktadır. Türkçe tercüme tefsirler hakkında yapılan çalışmalar, modernleşme döneminde tefsir tercümelerinin yüksek düzeyde ilgi görmelerinin sebeplerini yeterince izah edememektedir. Yapılan literatür taramasında genel olarak Türkçe tercüme tefsirlerin dil ve üslup bakımından değerlendirildiği ve bu değerlendirmelerde modernleşme döneminin değişen sosyal ve kültürel şartlarının yeterince dikkate alınmadığı görülmüştür. Bu bakımdan çalışma, genel olarak Osmanlı’nın geç döneminde Türkçe tercüme tefsirlerin ortaya çıkış sebeplerini ve popülaritesini İsmail Ferruh Efendi’nin (öl. 1840 ) Tefsîr-i Mevâkib adlı eseri özelinde ortaya koymak amacını taşımaktadır. Bu amacın gerçekleşebilmesi için çalışmada bağlamsal analiz yöntemi kullanılmıştır. Son tahlilde bu popülaritenin ağırlıklı olarak dönemin kurumsal, sosyal ve siyasî değişimleriyle irtibatlı olduğu görülmüştür. Çalışmanın tefsir tercümelerinin popülaritesinin aydınlatılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Ahîlik kendine has ilkeleri ve sistemiyle mensuplarına bir hayat nizamı sunmaktadır. Bu hayat nizamı dine ve dinin temel prensiplerine dayanmaktadır. Bu bakımdan İslâm dininin dünya ve ahiret hayatı arasında dengeli olmayı öğütleyen prensibinin Ahîlik Teşkilatı üzerinde önemli bir tesiri bulunmaktadır. Ahîliğin çalışmaya önem veren ve meslek eğitimini önceleyen anlayışı, dünya hayatının devamı konusunda önemlidir. Ahlakı, yardımseverliği, cömertliği ve birlik şuurunu benimseyen ilkeleri ise teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengenin sağlanması konusundaki hassasiyetini göstermektedir. Anadolu’ya göç eden Türklerin bu coğrafyaya uyum sağlaması ve bölgede kalıcı olmalarında, Selçuklu ve Osmanlı Anadolu’sunun tarihî kodlarında Ahîliğin önemli bir tesiri bulunmaktadır. 21. yüzyılda insanlık tarihine sunacağımız medeniyet tasavvurunda Ahîliğin dikkate değer bir yönlendirici olacağı açıktır. Bu çalışma, tarihî bir olgu olan ancak ilkeleriyle tarihi aşan mesajlar veren Ahîlik Teşkilatı’nı konu edinmektedir. Araştırmada teşkilatın dünya ve ahiret arasında dengeli olmayı öne çıkartan söylemi ve Kur’ân ayetleri çerçevesinde şekillenen temel ilkeleri üzerinde durulmaktadır.

While Arabic was the dominant language in tafsir studies until recently, with the introduction of many religious, social and intellectual factors, Muslim societies tended to do translation/tafsīr studies in their mother tongue. As a necessary consequence of this, one of the issues that determines the main agenda of tafsīr researchers has been the issue of which translation techniques/strategies should be used to transfer the Qur'ān into the target language. It is obvious that a text like the Qur'ān, which is at the peak of eloquence, cannot be fully and completely translated into the target language. However, on the one hand, the need for translation studies makes it necessary to transfer the source language to the target language in the most accurate way. It is certain that each word and preposition, especially the sentence structure and the context of the word, have a great function in the transfer of the Qur'ān to the target language. One of these prepositions is the letter fā. Although the preposition fā has many functions, in this study only the meaning of tafsīriyya/explanation is emphasized. The function of the preposition fā has been tried to be determined correctly from the main sources written in the field of tafsīr and syntax. In addition, in Turkish translation studies, how the preposition in question is translated has been shown through examples and suggestions have been made on how a correct translation should be. As can be seen, many existing translation studies are insufficient in transferring the 'explanation' function of the preposition fā to Turkish. The tafsīriyya/explanation aspect of the preposition fā has not been taken into account; Most of the time, it has been tried to be expressed with conjunctions such as "and" or punctuation marks such as periods and commas. However, considering the use of the preposition fā in the source language, it does not seem appropriate to transfer it to the target language in this way. Instead, a semicolon (;)is suggested and it is stated that this would be more accurate in terms of Turkish language rules. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Understanding the meaning of the Qurʾān in a correct way is highly important for the Muslims without any doubt. In this article we examined how some Turkish Qurʾān translations the word "ashey" which occurs in ten verses of the Qurʾān. This word is explained as the period between noon and sunset in the Arabic language litrature and tafsir books whereas it is translated as "evening" in most of the Qurʾān translations that we examined. We also investigated the usage of this word in ḥadīths and determined that even the text of several ḥadīths imply that the meaning of it corresponds to the time of ẕuhr and ʽasr prayers. The information provided in ḥadīth explanations and translations are in line with information in tafsirs and Arabic linguistics books. Eight verses from among ten verses in question also include another word which means the morning time. Two specific time periods in a day are mentioned in four verses out of these. These periods are also mentioned in the other four verses. Besides, these two words imply continuity as some scholars maintain. According to this second opinion, it may be appropriate to use the Turkish collocation "sabah akşam" in the translation of these four verses. However, there is some inconsistency between the explanations provided in Arabic linguistics, tafsirs, ḥadīth texts and explanations and the word "evening" that is used in the Turkish Qurʾān translations for the remaing six verses. We have provided some possible reasons for this situation in this article. Firstly, the fact that the meaning of the word "masā" in Turkish language has been used to express only evening time while it is used in several tafsirs to explain the word "ashey" by emphasizing that it covers the time space between noon and sunset or midnight. Secondly, the word "ashey" which has a specific meaning in Arabic has no equivalent word in Turkish language. As a result, the word "ashey" has often been referred as opposite of morning time. Also, it has become a common practice to translate it as evening time in some Turkish Qur'ān translations. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Religion and science are both fields that deal with understanding the verses of Allah. Religion consists of the verses sent by Allah through revelation by clearly revealing the answer to the question "Who created and why?", while science seeks to answer the question "How did creation come about?" and tries to understand the secret of the verses that Allah has imprinted on the universe. From this point of view, religion and science are fields that continue to be active under the ownership and control of the same transcendent being. In terms of their results, far from contradicting each other, they are in a position to complement and support each other. But religion is in a situation in which it does not need the self-affirmation of science; science is in a position separate from religion in terms of both the field of interest and the methods of obtaining knowledge. Despite this, there is a very close relationship between them. Because of this relationship, Allah often directs in the Qur'ān those who want to answer the question "How was it created?" to the verses that he placed in the universe and points out that it is necessary to understand the secrets of creation and the verses he engraved on the universe in order to find an answer to this question. For these reasons, when interpreting the verses, when it is needed, more precisely in order to find an answer to the question "How", scientific data was consulted, and each period tried to bring interpretations to the verses within the framework of its own scientific knowledge. Although these interpretations were in a position to differ according to each period, unfortunately, in later periods, they were perceived as a continuation of the revelation and by being treated as unchangeable sacred knowledge, a situation that did not comply with the scientific realities of the modern period emerged in terms of interpretation. In this study, it is stated that the interpretations made with the scientific data of the past periods should not be accepted as absolute truth, the problems that may be encountered if this information is not updated are tried to be revealed, and the limits of the Qur'ān-science relationship are tried to be determined. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

There are verses in the Qur'an that indicate some bad deeds such as evil, sin and resentment affect negatively a person's faith and life in the hereafter. Some of the debates as to whether major sins make a person deserve or not the eternal torment also occur within the scope of the 81th verse of Surah al- Baqara and the expression sayyie (سَي ئَة) in the verse. In fact, in many sources, which constitute an important part of the Islamic tafsir tradition, it is stated that what is meant by the evil mentioned in the verse is polytheism and a similar act. It is observed that there are differences between the classical and contemporary tafsir literature in the interpretation of the expression sayyie (سَي ئَة) in the verse. It can be stated that the expression at stake is handled with a broader approach in the modern period of tafsir literature with a general and literal reading style. It is seen that the specific meaning of the word seyyie (سَي ئَة)) in the aforementioned verse is ignored in the classical tafsir accumulation, and it is generally translated as evil and crime without any notation. Thus, the verse is interpreted with a generalist approach indicates that these evils can be committed by everyone, Muslim or not. In this direction, the threat of eternal hell punishment mentioned in the continuation of the verse includes everyone who commits evil. In this research, it has been tried to determine the addressee of the threat in the verse by making use of the tafsir literature both in the early and classical period. In this context, the works that deal with the words of the Qur'an in terms of wujûh and lexicography have been used. In the continuing part of this study, the importance of in-text and out-of-text context in determining the meaning of these and similar words, which are structurally very meaningful, has been tried to demonstrate with examples from the early and classical period exegetical literature. When it comes to the tafsir literature of the modern period, the transformation towards the meaning of the expression in question in the verse can be clearly seen. The transformation in question has been defined as the generalization of some specific addresses and contents in the Qur'an. In this study, we have focused on the meaning of the expression at stake, which is structurally has multiple meanings, by taking into account the context knowledge. In addition, we have tried to reveal the change of this meaning in terms of the historical process of interpretation and to present determinations and proposals in this direction. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The activity of understanding and implementing the Qur'ān took place among Muslims in the first period as understanding and application. In the next period, the meanings of the verses of the Qur'ān and their understanding and knowledge about their interpretations were written down. This experience, which became widespread and systematized over time, was called the science of tafsīr. As a result of the studies on the science of tafsīr from the past to the present, we have an extremely large corpus. The spread of Islam in different geographies and among people from different cultures living in this geography also affected the science of tafsīr. Perceptions and explanations of the Qur'ān by Muslims with different cultures and different knowledge have also been different. Thus, the meanings of the verses gained different expansions. This literature of tafsīr, which has been formed over a period of more than fourteen centuries, is also extremely important for today's tafsīr studies. As a matter of fact, knowing how the Qur'ān was understood by Muslims in what period and under what conditions in the past and how they found answers to the problems of their own time from the Qur'ān is an important factor that sheds light on the understanding of the Qur'ān today. Many works on the science of tafsīr were also written in the period of the Ottoman Empire, which ruled a wide geography in a period of approximately six centuries, which corresponds to almost half of the Islamic history, and represented the greatest power of the Muslims in this process. In this study, the life and works of Ottoman scholar and professor Haji Mehmet Nejip Efendi (d. 1347/1929), who lived in the last years of the Ottoman Empire and the first years of the Turkish Republic, will be included. Afterwards, the manuscript copy of the tafsîr named Aʿẓamü’t-Taʿẓîmāt fî Tafsīr al- Sūrat al-ujurāt, which he wrote, will be transferred to Latin letters and in the conclusion part, evaluations about the work will be made. The fact that the tafsīr that is the subject of this study has never been mentioned in the studies about Mehmet Nejip Efendi and in some works mentioned about him, reveals the originality of the article. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Mental health is the feeling of being able to transform the negativities one encounters during one's lifetime into happiness, just as in a moment of joy. Qur'anic suggestions have very important contributions to the formation of this feeling. Because religion teaches human beings to accept the adversities they experience as a part of life and to fight against them with a superior morale, while at the same time inspiring the belief that the events that happen without negligence also contain a divine test. The way to lead a happy life is not to never encounter problems, but to meet them with a great sense of tawakkul. In other words, it is to act with the awareness that Allah is the one who plans such events and to have the sense to embrace life with all hands and to heal the wounds inflicted by negativities as soon as possible, without being frustrated or despairing. The necessary guidance for the means needed in this regard is provided by the Qur'an in very clear expressions. In this study, some of the verses that will be instrumental in living life in a spiritually healthy way will be discussed and the Qur'anic recommendations on mental health will be emphasized. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Mustafa Sabri Efendi, one of the late Ottoman Sheikh-ul-Islams, has a versatile and colorful personality. Mustafa Sabri Efendi, who has a high level of knowledge in general Islamic sciences, comes to the fore with his theology. However, when his works are examined, it is seen that Mustafa Sabri Efendi's acquis on the science of tafsir is at an advanced level and he puts forward an encompassing and in-depth approach while interpreting the verses. Mustafa Sabri Efendi, who shares his thoughts on the science of tafsir in his various works, also expresses his approach to the scientific tafsir method. Mustafa Sabri Efendi, who does not find it correct to put scientific theories in the center in tafsir and to interpret the verses of the Qur'an within the framework of these theories, criticizes such tafsir. In this study In the context of the thirty-eighth verse of the chapter of Yâsin, Mustafa Sabri Efendi's approach to scientific exegesis method is analyzed from a comparative perspective with some of his contemporaries such as Said Nursi, Elmalılı Hamdi Yazır and Seyyid Kutup. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The concept of "waqar/dignity" is mentioned in nine places in the Qur'an as a root. Although it is a concept that is rarely mentioned in the Qur'an, it refers to some meanings metaphorically and literally. In this study, first of all, the meanings of dignity, which is a moral concept, as a dictionary and a term in the sources before and after the revelation were determined. As a result of the research, it was concluded that this concept etymologically corresponds to the meanings of "loss of hearing", "heavy burden", "respecting someone", "being dignified and mild-tempered" and "being patient and fortified". Considering the close meaning of the concept; It is seen that the words hilm/gentleness, peace/hudû', izzet-ta'zim, sekinet and teenni come to the fore. It is possible to list the meanings attributed by the Qur'an to this concept as "heaviness", "burden", "respect/honor", "greatness/sublimity" and "sitting with dignity" as a derivative of the words "krr". In addition, it has been determined that the word dignity is used with meanings such as "humulity", "solemnity", "glorification", "ripeness" in the hadiths. As a result, in this study, it has been seen that the word "tawkîr" means "hollow", "leaving a trace" before the revelation, and then it turns into the meaning of "respect". Again in the verses, the word "waqr/deafness" has turned into a figurative meaning. Apart from these, the Qur'an did not give a new meaning to the concept of "waqar", which is a moral concept, but used it in the meanings mentioned in poems and dictionaries. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

The history of tafsir has continued in vary forms right from its beginning to the present, and in this context, a very rich literature has emerged. Sunni and Shiite schools of thought are the head of this circle. In this research, we have tried to study the work of Muhammad Abdur Rahīm Al-Nahāwandī, one of the Shiite commentators who lived at the beginning of the last century, viz. Nafahāt AlRahmān fī Tafsīr Al-Qur’ān from the perspective of some basic issues of tafsir principles within the framework of the world view of the age in question. As far we could conclude, the aforementioned work of Nahāwandī contains wide information from Akhbārī school, just like it goes through a line very close to the usûlī school of thought too. When we look at the interpretations of Nahāwandī on the basis of tafsir-ta’wīl, it is understood that tafsir is the meanings understood from the appearance of the words, and ta’wīl is the form used as a mean to reveal the esoteric meaning. He, in this context, did not hesitate to convey the information from both Sunni and Shiite without any differentiations and he put forward a bundle of rational evidence too. It is clear that the interpreter puts a lot of emphasis on the distinction between the inner and the outer, and perhaps the main claim is based on this issue. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Dil Araştırmaları is the property of Journal of Dil Arastirmalari and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of RUMELI: Journal of Islamic Studies is the property of Trakya University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of RUMELI: Journal of Islamic Studies is the property of Trakya University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of RUMELI: Journal of Islamic Studies is the property of Trakya University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Qur’an basically Aims to guide human beings. Besides, some of the arguments Qur’an used for this goal are related to the scientific facts. A few of them even contain the scientific miracles, which are referred as iʻjaz al-ilmi (scientific iʻjaz) by some scholars. The verses of the Qur’an of this nature have given rise to a type of tafseer called “scientific tafseer” in the modern period, and various works have been written in this field both in the classical and modern periods. So far, the works in the field of scientific tafseer have predominantly focused on exploring the relationship between Quranic verses and scientific concepts. These works also discuss the proponents and critics of scientific tafseer, presenting the reasons for both its acceptance and rejection. In our study, rather than the contrast between these two groups, an effort has been made to determine the arguments and methodology used for the interpretation of the kawnî (cosmic) verses in the Classical and Modern Period, based on some examples. In addition, as a general acceptance, an attempt has been made to reveal the scientific school of tafseer initiated by al-Ghazālī and its predecessors. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Religion, one of the main elements of social culture, has a greater importance than other sociological elements in terms of affecting people. In this context, it has been tried to influence people by referring to sacred texts in literary works that deal with social relations and moral values in the history of Islamic culture. In this respect, many scholars, especially those who work in the field of Arabic literature, have tried to benefit from the Qur’an. Imam Shafii, who revealed many literary art practices with his poems on different occasions, is one of the important figures who applied to the art of quoting from the Qur’an. This study, which focuses on the subject of quotation from the Qur’an in Shafii poems, is about the art of Quoting from the Qur’an, which is among the muhassinat-i lafzî arts of the science of bedi, which takes place in the poems of Imam Shafii, who has an important place in the Arabic literature of the 2nd century hijri. The article started with a short introduction to Shafii’s life and continued with the explanation of how much the concept of quotation was divided by giving the meaning of lexicon and terminology and its importance in Arabic literature. Later, the literary art in question in Imam Shafii’s poems was tried to be determined. In this context, the places where quotations from the Qur’an were made in Shafii’s poems were determined. By giving examples from the poems in which the quotation is included, it has been determined from which suras and verses these quotations are made, and the meanings of the couplets in question have been tried to be revealed. In addition, it has been determined that some literary arts such as “akd and reference” related to quotations are also used in Shafii poems, and it has been tried to be explained by giving examples from the couplets in which these arts are performed. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

There are words with close meanings in the Qur’an. This situation creates the beauty of expression, depth of meaning and richness of content in the Qur’an. Many words that seem to have synonyms or close meanings have such a difference in meaning that they cannot be used interchangeably. Using any preposition, word, concept or combination that seems to have close meanings interchangeably creates a defect in meaning and causes the message to be conveyed not to be fully reflected. Therefore, each word chosen in the Qur’an fully corresponds to the meaning. One of them is the words related to the grave. The words kabır, ecdâs and merkad are used closely in the Qur’an. In this study, the semantic analysis of the words in question was made, analyzed within the framework of the integrity of the Qur’an, and the meaning differences were tried to be determined by considering the siyak and sibâk. In the Qur’an, the word grave basically refers to the place where she is buried in the life of the world as a result of the value given to human beings, and in a broader framework, it expresses inactivity, calmness and unresponsiveness. The words ecdâs and merkad are mentioned as a part of the resurrection, which is the last stage of the apocalypse. Since the graves where people were buried at this stage will be destroyed, it is clear that these words do not mean the graves where people are buried after their death. It can be said that “merkad” corresponds to the place or situation between the first and second blowing of the sûr. The word “Ecdâs” is mentioned in three places in the Qur’an, together with speed and mobility, which are one of the main features of the approach to the apocalypse. When the aforementioned verses are taken into account, the word ‘ecdâs’ does not mean the grave where a person is buried in the world, but the place where people will be resurrected and quickly sent to the apocalypse on the earth that will be rebuilt after the apocalypse. The verses we have discussed are included in the scope of “muteshabih” verses in terms of meaning, so it should not be overlooked that reaching the final meaning in relation to these verses is a matter that is beyond the human strength. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Turkish Studies - Comparative Religious Studies is the property of Electronic Turkish Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Art & Interpretation / Sanat ve Yorum is the property of Ataturk University Coordinatorship of Scientific Journals and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Journal of Social Sciences Research / Sosyal Bilimler Arastirmalari Dergisi is the property of ODU Journal of Social Sciences Research and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Journal of Academic Social Science Studies is the property of Journal of Academic Social Science Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

The Literary Trend in Contemporary Interpretive Studies has adopted a new approach in the literary interpretation of the Qur'an, based on exploring the objective unity and the links that link Qur'anic verses and surahs to each other. The seeds of this tendency in interpretation have begun to appear in the interpretation of Muhammad Abduh, Muhammad Rashid Rida, and Muhammad Mustafa al-Maraghi, but their efforts in this regard do not go beyond passing references and glimpses. As for the real birth of modern literary interpretation, the crystallization of its theoretical foundations, and the inauguration of those principles in exegetical experiments, it was crystallized by Sheikh Amin al-Khouli and his students; Where Amin Al-Khouli established some methodological foundations for this trend in his research, which he wrote as a commentary on the article (interpretation) in the (Islamic Encyclopedia). Then he expanded on his statement in other research, and his student Dr. Bint Al- Shati built her interpretation (the graphic interpretation of the Noble Qur'an) based on what her professor Al-Khouli laid out the basics for this type of literary interpretation, and in this study we review this type of literary interpretation. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

İnsanlar cümle kurarak konuşurlar. Bu cümlelerde olmazsa olmaz olan ad ve eylemdir, yani özne ve yüklemdir. Arapçada müsned ve müsned ileyh şeklinde isimlendirilen bu ögeler cümlenin umdesi olup bunlar olmadan cümle kurulamaz. Kur’ân-ı Kerîm Allah’ın insanlarla iletişim kurduğu kelamı olduğu için onda da cümleler bu temel ögelerle kurulmuştur. Türkçemizde özne ve yüklemin geliş şekillerine göre anlamda değişimler olduğu gibi Arapçada da müsned ve müsned ileyhin geliş şekillerine göre çeşitli anlamlar oluşmaktadır. Kur’ân, insanları herhangi bir konuda ikna etmek için belagat usullerinin her çeşidini değişik ayetlerde kullandığı gibi müsned ve müsned ileyhin kullanım çeşitlerini de kullanarak muhatabına mesajını aktarmıştır. Türkçede “Sen kimsin?” cümlesinde muhatabımızı tanımadığımız anlaşılırken “Kimsin sen?” dediğimizde ise muhatabımızı küçümsediğimiz anlaşılır. “O öğretmendir.” dediğimizde işaret ettiğimiz kişinin mesleğini vurgulamış oluruz. Fakat “Öğretmendir o!” dediğimiz zaman işaret ettiğimiz şahsın makamının yüceliğini göstermiş oluruz. Tefsirlerde ve dilbilim kitaplarında bu konulara değinilmiş olmakla beraber her iki disiplini mezcedip aynı konunun işlendiği bir esere ulaşılamamıştır. Bu eksikliği gidermek üzere böyle bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada ilk önce müsned ve müsned ileyhin geliş şekilleri dilbilimciler tarafından nasıl anlaşıldığı izah edilmiştir. Ardından müfessirlerin ayetleri tefsir ederken bu kuralları nasıl incelediği sunulmuştur. Gerekli yerlerde tarafımızca izahlar yapılarak konu tamamlanmıştır. Arapçada müsned ve müsned ileyhin marife, nekra, takdim, tehir, hazf, fasl gibi nahiv ve belagat kuralları sayesinde anlamlarında çeşitli değişimler meydana gelmektedir. Bu değişimler dikkate alındığı zaman âyetteki anlam ve vurgu daha canlı bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Kur’an ilk muhataplarının dili olan Arapçayla indirildiği için cümle yapısında ve edebî üslubunda bu dilin bütün özelliklerini barındırmaktadır. Arapçanın öne çıkan özelliklerinden biri de az lafızla çok anlam ifade eden ihtisardır. İhtisarı oluşturan farklı unsurlar içinde yer alan hazif üslubu (eksiltme), metin içindeki bazı öğelerin değişik ipuçlarına ve siyakın delaletine dayanılarak terkedilmesini ifade etmektedir. Hazif üslubunda cümleyi oluşturan lafızlara yansımayan manalar kastedildiğinden muhatapları etkileyen bir durum söz konusudur. Allah Teâlâ, Kur’an’da kendi muradını içerisinde hazif üslubunun en güzel şekilde yer aldığı cümle yapısıyla insanlara ulaştırarak ilahî hitapla muhataplar arasında etkileşim ve bütünlük oluşturmuştur. Eksiltili ifadelerde anlamın bir kısmı muhatapların idrakine bırakılarak söz ile muhatap arasında güçlü bir iletişim oluşturulmaya çalışılır. Bu bağlamda Kur’an nazmında bazı edatların hazif edilmesi gerek dilbilimleri gerekse tefsir açısından araştırılması gereken önemli konular arasındadır. Müfessirler ilk dönemlerden itibaren Kur’an bütünlüğünü dikkate alarak onun nazmındaki hazif edilmiş unsurları tespit etmeyi önemli tefsir faaliyetleri arasında görmüşlerdir. Çağdaş dönemde tefsir çalışmaları içerisinde yer alan tercüme ve meal çalışmalarında hazif edilmiş öğelerin çevirisi dikkat çeken sorunlar arasındadır. Bu çalışma, olumsuzluk ifade eden “Lâ” edatının Kur’an’da hazif edilmesini ve Türkçe meallerdeki çeviri problemini incelemektedir.

İnsanlık tarihinin en eski dillerinden biri olarak kabul edilen Arapça, Kur’ân-ı Kerîm’in dili olması hasebiyle konuşulduğu bölgenin sınırlarını aşmasının ötesinde tüm Müslümanların ibadet dili olmuştur. İnsanlığa rehber olarak gönderilen Kur’ân-ı Kerîm, doğal olarak Hz. Muhammed’in (sallâllahu ‘aleyh ve sellem) yaşamış olduğu toplumun diliyle nazil olmuştur. Bununla beraber. Kur’ân-ı Kerîm’in dilinin Arapça olmasının başka hikmekleri de bulunmaktadır. İnsanoğlu tabiatı itibariyle süslü ifadeleri ve sanatsal sözleri seven bir varlıktır. Bu yüzden; kitleleri etrafında toplayanlar, soyut bilimsel ifadeler kullananlar değil, sanatsal sözler ve renkli tasvirlerle duygulara hitap eden hatipler olmuştur. Etkili bir anlatımın en önemli aracı olan dil, insanlar, toplumlar veya bireyler arasındaki ilişkilerde çok önemli bir rol oynamış ve dilin kullanım şekline ve ustalığına bağlı olarak değer görerek tarihte yer edinmiştir. Kur’ân-ı Kerîm edebiyatta doruk noktasında olduğundan, ona inanan ve ona gönül veren insanlar, ilk dönemlerden beri Kur’ân'ı doğru okumak ve anlamak gayesiyle, dönemin kendine özgü edebi üslubunu göz önünde bulundurarak çeşitli çalışmalar ortaya koymuşlardır. Meâni’l-Kur’ân, Ğarîbu'l-Kur’ân, Te’vîlu Muşkili’l-Kur’ân ve İ‘râbu'l-Kur’ân gibi eserler, bu çalışmalara örnek verilebilir. Bu tür çalışmaların yanı sıra Kur’ân’ı anlamak için Arapça tüm yönleriyle incelenmiş, günümüze kadar bu alanda birçok çalışma kaleme alınmıştır. “Terakkî” ve “tedellî” üslupları da, belagatçıların ilgisini çeken iki olgudur. “Terakkî” ve “tedellî” üsluplarından her biri Kur’ân’ı Kerîm’in birçok konusu bağlamında kullanılmıştır. Terakkî üslubu, aynı cins ve sınıftan oluşan şeyleri küçükten büyüğe, zayıftan güçlüye ve azdan çoğa doğru sıralamaktır. Tedellî ise bunun tam tersi olup, bahsi geçen şeyleri yukarıdan aşağıya, çoktan aza ve güçlüden zayıfa doğru zikretmektir. Bu üslup muktezâ-ı hale uygundur, sunulan delilleri güçlendirir ve muhatap için sözü daha etkileyici hale getirir. Zira Arapçada kelimeler önem, öncelik ve uyumluluk sırasına göre dizilirler. Bu dizimin birçok amacı var. Bu uyum, Arapça kelimenin güzelliğini daha da artırır. Çünkü Arapça’da kelimeler, ya başka bir kelimenin sıfatı olurlar ya da mevsuf olurlar. Sıfat veya mevsufun dizilişinde “terakkî” ve “tedellî” üslupları önemlidir. Bu üsluplar, dilin güzelliğini göstermekte ve Arapların bu üslupları ne kadar iyi kullandıklarını ortaya koymaktadır. Sıfat sahibi yüce ve şerefli ise, sıfat onunla büyüklük kazanır. Bazen de sıfat, anlatılan kişinin görkemini ortaya çıkarmak için zikredilir. Kur’ân-ı Kerîm, nazil olduğu toplumun dil karakterine uygun olduğundan o toplum tarafından kolaylıkla anlaşılabilen bir kitap olmuştur. İçindeki belagat figürlerinin tamamı Arap dil özellikleri sınırları içindedir. Daha sonraki açıklamaların çoğu, eski Arap şiirinden seçilmiş örneklerle yapılmıştır. Terakkî ve tadellî üslupları, Arap dili ve belagatının önemli güzelliklerinden biri olarak kabul edilir. Belâgat âlimleri, cümle ve kelimelerle ilgili edebî ve anlamsal unsurlara bakmışlar ve ortaya çıkardıkları her güzelliğe bir isim bulmuşlardır. Bu unsurlardan biri de terakkî ve tedelli üslubudur. Bu üsluplar Kur’ân-ı Kerim'de kullanıldığı gibi Peygamberimiz de birçok hadisinde bu üslupları kullanmıştır. Bu iki üslup, Kur'ân-ı Kerîm'deki durumun gerektirdiği duruma uygun olup, delilleri meydan okumada ve bağlayıcılıkta daha beliğ, muhatabı ikna etmek için daha güçlü kılar. Belagatçılar ve yorumcular bu iki üsluba özellikle dikkat etmişlerdir. Çünkü bu üslup sözü daha tatlı hale getirir ve muhatabı etkiler. Ayrıca bu üslup, Kuran'ın icaz yönünü ortaya koyan unsurlardan biridir. Bu iki olgu Kur’ân-ı Kerîm’in birçok konu sadedinde kullanılmıştır. Bu çalışmada ise meânî ilminin takdîm ve ta’hîr konusunun alt başlığı niteliğindeki terakkî ve tedellî üslupları Kur’ân’ı Kerîm’deki bazı örnekler eşliğinde incelenmeye çalışılacaktır.

Kur’an, insanların Allah’la, diğer insanlarla ve toplumla ilişkilerini düzenleyen; onların dünya ve ahiret hayatında mutluluğa erişme yollarını onlara sunan pek çok konuya temas etmektedir. Ayetlerde üzerinde durulan meseleler kimi zaman ana hatlarıyla ve genel manada ele alınırken kimi zaman ayrıntılar üzerinde durulmakta, istisnai durumlardan bahsedilmektedir. Farklılık arz eden bu durum Kur’an’ın ana konuları açısından ilgili meselenin önemli olması kadar muhatap insanların iddiaları ve yanlış inançlarının dikkate alınmasıyla da ilgili olabilmektedir. Kur’an’ın temel hedefleriyle alakalı bu durum, meselenin ayetlerde konu edilmesinde etkilidir. Yüce Allah ilahi vahyinde beyan ettiği kimi konularda istisnai durumları ve özel ifadeleri zikretmektedir. Söz konusu ifade içerisinde bazı lafızların öne çıktığı görülmektedir. Bunlardan biri de “izin” ifadesinin Allah’a isnat edilerek zikredilmesidir. Allah Teâla, bazı konularda kendi iznini bir kayıt ifadesi olarak beyan etmekte ve konunun ancak bu sınırlayıcı lafızla birlikte değerlendirilmesini emretmektedir. Sözü edilen bu durum bazen muhatapların yanlış inanç ve tavırlarıyla alakalı olan bir meseleyle ilgili olabilmektedir. Kimi zaman ise sahih dini anlayış konusunda değer verilen bir konuyla alakalı olarak bu lafzın zikredildiği görülmektedir. İlahi vahyin insanlara iletilmesinde peygamberin önemli bir konumda olduğu açıktır. Bu bakımdan peygamberin Allah tarafından gönderildiği konusunda inancın din algısının sağlam zemine oturması açısından önemi büyüktür. Kur’an ayetlerinde peygamberin ancak Allah’ın izniyle gönderildiği üzerinde hassasiyetle durulmaktadır. Allah’ın vahyinin peygambere iletilmesi ve peygamberin seçimiyle ilgili ayetlerde “Allah’ın izni” ifadeleri dikkat çekmektedir. Özellikle muhatapların Hz. Peygamber’den mucize istekleri de ayetlerde konu edilmiştir. Mucize konusunda ancak Allah’ın izninin belirleyici olduğu beyan edilmektedir. Bu bakımdan mucize konusunda esas failin Allah olduğu vurgulanmaktadır. Diğer bazı peygamberlerin mucizelerine de atıf yapılarak Allah’ın izni kaydı zikredilmektedir. Dinin muhataplar tarafından kabul edilmesi ve hayata geçirilmesi meselesi Kur’an’da öne çıkan konular arasındadır. Gerek iman gerekse amel boyutunda insanların farklı seçimlerinin olabileceği, bu bakımdan kimsenin zorlanmayacağı hakikatine ayetlerde dikkat çekilmektedir. Sözü edilen bu ayetlerde imana ermenin, dinin gereklerini yerine getirmenin ve böylece gerçek kurtuluş yeri olan cennete ulaşmanın ancak Allah’ın izniyle mümkün olacağı beyan edilmektedir. Kur’an’da helal ve haram hususunda mutlak hüküm verme yetkisinin sadece Allah’a ait olduğu konusunun vurgulandığı bilinmektedir. Bu bakımdan helal ve haram hükmü verilirken bunun Allah’ın iznine dayanması üzerinde durulmaktadır. İnsanların Allah’a şirk koştukları varlıkların kendilerine şefaatçi olacakları şeklindeki batıl inançları da ayetlerde konu edilmektedir. Sözü edilen algının büyük bir yanlış olduğu, Allah’ın şefaat konusundaki izninin belirleyici olduğu beyan edilmektedir. Bu açıdan kıyamet günü mutlak yetkinin sadece Allah’ın olduğu, konuşmanın bile ancak O’nun izin vermesiyle mümkün olacağı beyan edilmektedir. Musibet, zarar ve savaş Allah’ın izin kaydıyla beyan ettiği konular arasındadır. Bir musibet ya da zarar verici durumun ancak Allah’ın izniyle gerçekleşebileceği beyan edilirken Allah’ın yüce iradesi ve kapsayıcı kudretine işaret edilmektedir. Savaşın insanlık tarihi adına karşı konulamaz bir gerçek olduğu ortadadır. Ayetlerde savaşa izin verilmesinden savaşta takip edilecek metoda kadar Allah’ın izninin öne çıkartıldığı görülmektedir. Aynı zamanda Allah’ın izniyle savaştaki dengeleri değiştireceği ve galibiyeti ihsan edeceği beyan edilmektedir. Çalışmada “izin” ifadesinin Allah’a nispet edilerek zikredildiği ayetlerden bahsedilmektedir. Ayetlerde bahsi geçen konulardaki istisnai durumların, Kur’an’ın genel anlam ağı içindeki değerinden ve öneminden söz edilmektedir. “İzin” kelimesinin sahip olduğu anlamlara işaret edilerek tefsir kaynaklarındaki farklı yorumlar üzerinde durulmaktadır. İslam düşünce tarihi içinde değişkenlik gösteren bu yorumların arka planlarından bahsedilmektedir. Kur’an’ın, muhatapların inanç ve algılarını yönlendiren, yanlış ve batıl yollara sapmaktan onları sakındıran, sınırlandıran dil örgüsünün beyan edilmesi bakımından çalışmanın yol gösterici olması umulmaktadır.

Kur’ân-ı Kerîm, İslâm dininin birinci, hadisler ise ikinci kaynağı kabul edilmektedir. Hadis mecmualarında kıraat ilmine dair birtakım rivâyetler mevcuttur. İlgili rivâyetler; Kur’ân’daki bir ayetin veya bir kelimenin eda keyfiyetine dair olduğu gibi Kur’ân okuma adabı, Kur’ân’ı öğretmek ve öğrenmeye dair de olabilmektedir. Bu rivâyetlerde geçen kıraat farklılıkları, hadis ilminin kaidelerine göre sahih, hasen veya zayıf olabilmektedir. Sahih kabul edilen bir hadis rivâyetindeki kıraat farklılığı, kıraat ilmi literatüründe de sahih kabul görülür. Ancak bazı rivâyetler hadis ilmi açısından sahih kabul edilmesine rağmen resm-i mushafa ters düştüğü için şâz kıraat kabul edilmektedir. Öte yandan hadislerde zayıf kabul edilen bir kıraat rivâyeti, kıraat ilmi açısından sahih kabul edilebilmektedir. Bu çalışmamızda kıraat ilmi usulüne göre sahih olan bir veçhin neden hadis kaynaklarında zayıf görüldüğü, hadis ilmi literatüründe sahih görülen bir hadisteki kıraat veçhinin kıraat ilmi literatüründe neden şâz veya merdut görüldüğü hususları üzerinde durulacaktır.

Kur’ân’da geçen kelime ve kavramların detaylı bir şekilde incelenmesi, ilahi mesajın daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Bu açıdan son ilahi kitap olan Kur’ân da hedefini en iyi şekilde ifade edecek kavramları seçmiş ve kullanmıştır. Bu çalışmanın konusu Kur’ân’da yer alan ıvec / العِوَجُ kavramdır. Çalışma sadece ıvec kavramının geçtiği âyetlerle sınırlandırılmıştır. Çalışmanın amacı ise ıvec kavramının delalet ettiği muhtemel manaları ortaya çıkartmak böylece verilen mesajların daha iyi kavranılmasını sağlamaktır. Zira Kur’ân’da, İslâm’a ve Kur’ân’a muhalif olanların ve ona engel olmaya çalışanların faaliyetleri bu kavram ile dikkate sunulmakta; bu çalışmaların bir kısmına yine bu kavram ile cevap verilmektedir. Batı hegemonyası altında bulunan ve bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde ise İslâm’ın ve Kur’ân’ın, egemen kültür ve medya tarafından olduğundan farklı gösterilmeye çalışıldığı bir zamanda ıvec kavramının mahiyetinin üzerinde durulması önem arz etmektedir. Böylece İslâm’ı ve Kur’ân’ı yanlış tanıtma ve çarpıtma girişimlerine, Kur’ân’ın üzerinde durduğu yöntemle cevaplar verilmiş olacak, saptırma gayretlerinin akim kalmasına küçük bir katkı sağlanmış olacaktır. Kur’ân’da kullanılan kelimelerin İslâm öncesi günlük hayattaki kullanım alanı, âyetlerin doğru anlaşılması açısından önemlidir. Bu bakımdan Kur’ân kelimelerinin dil ve tefsir kitaplarında semantik incelemeye tabi tutulduğu görülmektedir. İlk tefsir kitaplarında farklı sûrelerde geçtiği halde genel olarak eğrilik, saptırma ve çarpıklık olarak anlamlandırılan ıvec kelimesi ile neyin hedeflendiği üzerinde detaylı açıklama yapılmadığı görülmüştür. Daha sonraki tefsirlerde ise dönemin siyasal, sosyal ve ekonomik değişim ve dönüşümleri göz önünde bulundurularak kelimenin olası anlamlarının detaylandırıldığı görülmektedir. Özellikle Müslümanların gerileme sürecine girdiği dönemde yazılan tefsirlerde, bu kelimenin kapsam alanına girdiği düşünülen bazı görüşler üzerinde yoğunlaşıldığı görülmektedir. Kur’ân’daki kelimelere bütüncül bir bakış açısı ile bakılmadığı zaman yanlış sonuçlara varılması muhtemeldir. Yapılan bu çalışma ile söz konusu kavramın geçtiği âyetler filolojik, semantik, siyak-sibak, nüzul sebebi ve genel Kur’ân anlayışı içinde değerlendirilmiştir. Daha sonra ise, tefsir kültüründe bu kelimenin nasıl görüldüğü, alanda yetkin kabul edilen başlıca tefsirlerden örnekler verilmek sureti ile açıklanmıştır. Son aşamada ise kelimenin ifade ettiği mana genel Kur’ân bağlamı içinde değerlendirilmiştir. Netice itibari ile sözlükte eğriltme, saptırma ve çarpıtma gibi anlamlara gelen ıvec kavramı Kur’ân’da yedi farklı sûrede dokuz defa geçmektedir. Ivec kavramının Tâhâ sûresi 107 ve 108. âyetlerde, eğrilik, çukur ve yan çizme gibi sözlük anlamında kullanıldığı tespit edilmiştir. Diğer âyetlerde ise şu manalara geldiği tespit edilmiştir: Kur’ân’ın kaynağı bizzat Yüce Allah’tır. Kur’ân’a herhangi bir ekleme yapılmamış, ondan herhangi bir şey de çıkarılmamıştır. Kur’ân hem lafız hem de mana itibari ile yüce Allah’a aittir. Kur’ân her açıdan sağlam, tutarlı olup eğrilik ve çarpıklıktan uzaktır. Âyetler arasında bir çelişki ve ihtilaf bulunmamakta, aksine bütün âyetler birbirini desteklemektedir. Yahudi ve Hristiyanlar Hz. Peygamber’in nübüvvetini ve Kur’ân’ın içindeki hakikatleri bilerek reddetmişlerdir. Kur’ân’da ifade edilen sosyal, siyasal ve iktisadi hükümlerin uygulanması kolay olup bu hükümlerde insanlığın faydası gözetilmiştir. Bu hükümler varlığını devam ettirmektedir yani nesh edilmemiştir. Kur’ân’ın diğer ilahi kitaplarda da ifade ettiği tevhid, nübüvvet ve ahiret anlayışlarında herhangi bir değişiklik ve sapma bulunmamaktadır.

Bu makalenin amacı, tarihte kısa bir zaman diliminde berhayat olmasına rağmen fikirleri geçmişten günümüze tartışılan Hâricîlerin Ezârika kolunun Kur’an’a ideolojik yaklaşımlarını tespit etmeye çalışmaktır. Bu bağlamda “Ezârika’nın Kur’an’a ideolojik yaklaşımları” üzerine yapılmış bir çalışmaya ulaşılamamış olması makaleyi önemli kılmaktadır. Konunun problematikleri arasında Ezârika’nın hangi siyasi ve sosyal şartların etkisiyle ortaya çıktığı, Hâricîlerden onları farklı kılan özelliklerin neler olduğu, hangi konularda dini metinlere yönelik öznel okumalar yaptıkları gibi sorular yer almaktadır. Konunun kapsam ve sınırlarını Hâricîliğin ortaya çıkışı ve özellikleri, Ezârika’nın Hâricîlerden kopuş süreci ve temel kriterlerinin yanında makalenin odak noktasını Ezârika’nın Kur’an’a ideolojik yaklaşımları oluşturmaktadır. Bu kapsam doğrultusunda makalede, Tefsir, İslam Tarihi, Kelam ve Mezhepler Tarihi alanlarındaki eserlerden istifade edilerek betimleyici bir yöntem kullanılmıştır. Bu çalışmanın Ezârika üzerinden ele alınma nedenleri şunlardır: Ezârika’nın Hâricîlik içinden çıkmasına rağmen kendine has görüşlerinin olması, radikal bir yol benimsemesi ve görüşlerini desteklemek için dinin temel kaynağı olan Kur’an’ı referans olarak kullanmasıdır. İslam toplumunun genel yapısı içerisinden ayrılarak ilk farklılaşma hareketini oluşturan Hâricîliğin ortaya çıkışında dönemin siyasi ve sosyo-kültürel ortamı etkili olmuştur. Ezârika ise Emevî halifesi Yezid’in ölümünden sonra Basra’da ortaya çıkan siyasi kargaşa neticesinde Nâfi‘ b. Ezrak’ın öncülüğünde Hâricîlik içerisinden neşet etmiştir. Ezârika mensupları Ahvaz ve çevresinde yaklaşık on beş yıl hüküm sürerek savundukları ilkeleri uygulama alanı bulmuştur. İbn Zübeyr ve Emevîlere karşı sürekli savaş halinde olmaları ve muhaliflerine karşı aşırı sertliği ve radikalizmi benimsemeleri sebebiyle kısa sürede tarih sahnesinden silinmişlerdir. Ezârika, Hâricîlerden farklı olarak Müslümanlardan Ezârika’ya mensup olmayanları sadece kâfir değil aynı zamanda müşrik kabul etmiş, bunların kadınları ile çocuklarını öldürmeyi veya köle statüsüne geçirmeyi ve mallarını yağmalamayı caiz görmüştür. Yine kendileriyle birlikte düşmana karşı savaşmayan ve Ezârika’nın bulunduğu yere hicret etmeyen diğer Hâricîleri kâfir kabul etmiş, bunlardan kendilerine katılmak isteyenleri imtihana tâbi tutmuş ve çalınan malın miktarı ne olursa olsun hırsıza omuzdan kol kesme cezası uygulamıştır. O dönemde Hâricîlerin en kalabalık ve en radikal fırkası olan Ezârika’nın Kur’an’a yaklaşımında takip ettikleri siyasetin etkisi bariz bir şekilde görülmektedir. Ezârika mensupları, Kur’an’a kendi ideolojileri bağlamında yaklaşmış ve Kur’an’dan anladıkları şeyleri dinin kendisi gibi algılamıştır. Kur’an’ı anlamaya çalışırken naslara yüzeysel yaklaşmış, Hz. Peygamber ve sahabenin söylem ve uygulamalarını dikkate almamış, ayetlerin tarihi ve sosyal ortamını göz ardı ederek sadece kendi belirledikleri ilkeler ve görüşler doğrultusunda hareket etmiştir. Bu durumun Ezârika’nın siyasi ve itikadi düşüncelerini meşrulaştırmak için ayetleri referans alırken öznel ve ideolojik yorumlarına yer açmada kolaylaştırıcı bir rol oynadığını ifade etmek mümkündür. Sonuç olarak Ezârika, hakem olayı ile ortaya çıkan Hâricîlerin görüşlerini daha ileriye götürüp Kur’an’dan da referans alarak fikirlerini topluma empoze etmeye çalışmıştır. Bu bağlamda ilk dönem Hâricîlerinde var olan ideolojik okumanın Ezârika ile doruk noktasına ulaştığı söylenebilir. Ayrıca Ezârikâ’nın görüşlerinin, günümüzde İslam kimliği altında kendilerinden olmayanları (Müslümanlar dâhil) kâfir kabul ederek erkek, kadın ve çocuk ayrımı yapmadan binlerce masumu öldüren radikal örgütlerin fikirlerine arka plan oluşturduğunu ifade etmek mümkündür.

Peygamberler her konuda olduğu gibi akrabalık ilişkilerinde de birer numunedirler. Kur’ân’da, onlar ve yakınları arasında cereyan eden birçok hadise anlatılmaktadır. Hz. Yusuf ve kardeşlerinin başlarından geçenler; Hz. Musa ve kardeşi Hz. Harun’un tebliğ sürecindeki dayanışması; Hz. Lokman’ın oğluna tavsiyeleri; Hz. Muhammed ve eşleriyle ilgili meseleler bu anlatımlar arasındadır. Hz. Nûh’un ev halkı arasında da müşriklerle aynı safta yer alanlar olmuştur. Onlardan biri eşidir. Kur’ân Hz. Nûh’un eşini” hain olarak nitelemiştir. Bunun sebebi onun ahlakî bir zaafı bulunması değildir. O, bir müşriktir ve Hz. Nûh’u delilikle itham etmek suretiyle insanların gözünden düşürmeye çalışmıştır. Dolayısıyla o, eşine din hususunda hainlik etmiş ve ihanetinin bedelini cehennemlik olmakla ödemiştir. Hz. Nûh’un ev halkından olan bir diğer müşrik ise oğludur. Hz. Nûh, iman edenleri gemiye aldıktan sonra, oğlu gemiye binmemekte ısrar etmiştir. O, babasının “Ey yavrucuğum, bizimle beraber gemiye bin, kâfirlerle beraber olma” hitabına “Beni sudan koruyacak bir dağa sığınacağım” diyerek karşılık vermiştir. Babasının ona son ikazı “Bugün Allah’ın esirgediği hariç, onun hükmünden koruyacak hiçbir şey yoktur” sözü olmuş, nihayet oğulla baba arasına bir dalga girmiş ve oğul boğulanlardan olmuştur. Hz. İbrahim’i şirke karşı giriştiği mücadeleden alıkoymaya çalışanlar arasında da en yakınlarından biri vardır. Bu kişi, onun babasıdır. Hz. Lût’a ihanet eden eşi de sapkın kavimle birlikte helak edilmiştir. Peygamberler silsilesinin son halkası Hz. Muhammed, akrabalarının imanla şereflenmesi için hususi bir çaba göstermiştir. Buna rağmen en yakınlarından bazıları bu şereften mahrum bir vaziyette ölmüşlerdir. Kur’ân Hz. Muhammed’e, en yakın hısımlarını uyarmasını emir buyurmuştur. O, bu emri alır almaz Safa Tepesi’ne çıkıp Kureyş boylarına seslenmiş, onlara bazı ikazlarda bulunmuştur. O gün onu bizzat dinleyenler arasında bulunan amcası Ebû Leheb yeğeninin söylediklerini işitince ona, hoş olmayan bazı sözler söylemiştir. Tebbet Sûresi bu hadise üzerine nazil olmuştur. Sûrede Ebû Leheb’in ve Müslümanlara eziyet vermek için onların gelip geçtikleri yollara dikenler bırakmasıyla tanınan eşi Ümmü Cemil’in ahirette görecekleri muameleden bahsedilmektedir. Ebû Leheb’in oğullarından biri olan Utbe de hakkında âyet nazil olan müşriklerdendir. Kur’ân, önceden mümin iken daha sonra “Necm Sûresi dışında Kur’ân’ın tümüne iman ettim” diyerek irtidat eden Utbe için “Kahrolası o insan” ifadesini kullanmıştır. Hz. Muhammed’in hayatında bir diğer amcası olan Ebû Tâlib’in özel bir yeri vardır. Ebû Tâlib İslâm’ın yayılmasını engellemek isteyen yakınlarının kışkırtmalarına rağmen yeğenine daima arka çıkmıştır. Hz. Peygamber, onun hidayete ermesi için özel bir gayret göstermiştir. Bu husustaki yoğun çabası sebebiyle o, “Sen, sevdiğini doğru yola eriştiremezsin, ama Allah, dilediğini doğru yola eriştirir” hitabına muhatap olmuştur. “Cehennem ashabı oldukları meydana çıktıktan sonra, akraba bile olsalar, müşrikler için mağfiret dilemek peygambere ve müminlere yaraşmaz.” âyeti de Hz. Peygamber’in Ebû Tâlib’e Allah yasaklamadıkça onun için mağfiret dilemeye devam edeceğini taahhüt etmesi üzerine nazil olmuştur. Bu çalışmada, peygamberlerin iman etmeden ölen yakınlarından bahseden âyetlerin tespiti ve âlimlerin bu âyetlere dair mülahazalarının ortaya koyulması hedeflenmektedir. Araştırma müminlere, inkârcı yakınlarıyla münasebetlerinde rehberlik etme iddiasında olması hasebiyle önem arz etmektedir. Araştırmada öncelikli olarak Kur’ân eksenli bir okuma yapılacak, ilgili ayetler belirlenip sınıflandırılacak ve incelenecektir. Ardından, konuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi olan literatür taranacaktır. Araştırmanın temel kaynakları arasında tefsirlerin öne çıkarılması planlanmaktadır.

Bu çalışmamız vahyin keyfiyeti ve kesilip kesilmediği hususunu içermektedir. Bu konuda öteden beri mutasavvıflar ve müfessirlerin da dâhil olduğu diğer ulema arasında ciddi görüş ayrılıkların olduğu bilinen bir gerçektir. Bu farklılıklar her ne kadar son dönem tasavvufunda iyice gün ışığına çıktıysa kökleri ilk dönemlere kadar geriye gitmektedir. Sözlük anlamında vahyin bir türü olaraksayılabilen ilhamın (ilham ile birlikte sadık rüyalar da lugat anlamında vahiy sayılabilir) terim olarak da vahyin kapsamında değerlendirilip değerlendirilmemesi, dini meselelerde bağlayıcılık arz edip etmemesi hususları hep tartışıla gelmiştir. Tefsir ve Tasavvuf Kaynaklarında Vahyin Keyfiyeti ve Devamlılığı Hususundaki Tartışmalar adlı bu makalemizde örnekleme metoduyla klasik ve modern dönem tefsir kaynaklarıyla tasavvuf disiplinin ana kaynakları esas alınarak farklılıklar ve benzerlikler tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu doğrultuda gerek tefsir ve tasavvuf disiplinindeki vahye ve vahyin devamı iddia olduğu edilen ilhama yönelik farklı yaklaşımlar gerekse müfessirlerin ve mutasavvıfların kendi aralarındaki görüş ve yöntem farklılıkları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmeye tabi tutularak mukayese edilecektir.

Makale, dil açısından müşâkele, ta’rîz, kinâye ve icâzı, üslûp açısından da Kur’ân’ın fiil ve isim formlarını, beşeri teamülleri, sıfat İsimleri kullanması gibi konuları ve ilgili problemleri ele almaktadır. Bir müşâkele formu olan Allah’ın Mekr (Hilesi)i, hasmı (farkına varmaksızın) derece derece olumsuzluk ve helake götüren bir ceza olmaktadır. Ta'rîz içerikli bazı âyet ve ifadeler, ima yoluyla bir şeye işaret ettikleri ve gizli bir niyet taşıdıklarından yorumda sorun oluşturabilir. Kur’ân'da cinselliği çağrıştıran ve sözün açıkça söylenmemesi gereken yerlerde kinâye kullanılmış ve bu gibi yerlerde ifadelerin kinâye ile söylenmesinin ima edildiği düşünebilir. Aynı şekilde Kur’ân’ın olumsuz bir durumdan bahsettiğinde buna kapalı ifadelerle göndermede bulunduğu gibi kinâyeye bir kibarlık ve nezaket üslubu olarak müracaat ettiği de söylenebilir. Kur’ân ifadelerinde icâz yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Özellikle de Kur’ân’da icâzın iki türlüsü, icâz-ı kasr ve icâz-ı hazif vardır. En çok kullanılan icâz-ı hazfi anlamak için bağlama dikkat etmenin ve söz akışını takip etmenin lazım olduğunu söylemek mümkündür. Kur’ân’ın üslûbu açısından ise ele alınan konulardan biri olan fiil ve isim formunu kullanmasında belagat açısından önemli nükteler vardır. Bunlar Kur’ân anlatımına bir güzellik katmaktadır. Kur’ân beşerî teamülleri kullanmış ve bununla da gaybî hakikatleri aktarmıştır. Kur’ân'da sıfat isimlerinin kullanılması onun evrenselliği ve prototipi hedeflediği, bireylerden çok sıfatlara ve kişiliğe öncelik verdiği ifade edilebilir.

Tüm İslâmî ilimlerin temel iki kaynağı Kurʾân-ı Kerim ve sünnettir. Sahâbeden itibaren tüm İslâm alimleri bu konuda hemfikirdir. İslâm düşünce tarihinde zaman zaman Kurʾân merkezli dini bir anlayış ortaya çıksa da hiçbir zaman bu anlayış sünneti tamamen dışlamamış; sistematik ve etkin bir akım olamadan yok olmuştur. Ancak 19. yüzyıldan itibaren sünneti inkâra yönelik daha sistematik ve etkin bir oluşum ortaya çıkmıştır. Bu oluşum sünneti tamamen inkâr etme ve daha sistematik olma gibi açılardan diğerlerinden ayrılmaktadır. İslam Hukuk Profesörü Sahip Beroje, “Sünnet İnkârcılığı Bizi Nereye Götürür?” adını verdiği eserinde bu düşünceye sahip olanların ortaya koyduğu fikirlerin ileride ne gibi sonuçlar doğuracağına dikkat çekmektedir. Bu yazıda söz konusu eserin tanıtımı ve tahlili yapılacaktır.

Her dilde olduğu gibi Arap dilinde de cümlenin temel yapı taşlarından biri olan fiiller, şahıs ve zamanla birlikte iş, oluş bildiren kelimelerdir. Arapçada fiillerin fâilleri fiilin içinde müstetir olabileceği gibi fiile bitişen bir zamir de olabilir. Ya da fiilden sonra gelen zahir bir isim veya masdar-ı müevvel olarak cümlede yer alabilir. Arapça sözdiziminde önemli bir yeri olan fâillere delalet ettikleri anlam açısından bakıldığında ise bu sözcükler; büyük oranda şahıslar ya da şahıs yerine kullanılan zamirlerdir. Bazen de mana ismi, cansız varlık, bitki ve hayvan ismi ya da doğa olayları ve meteorolojik durumlar olarak karşımıza çıkar. Ancak birtakım fiiller de vardır ki fâilleri hiçbir zaman şahıs (kişi) olamaz, şahıs zamiri olarak da sadece gâib müzekker ve gâibe müennes üçüncü şahıs zamiri olan “o” kullanılır. Bu zamir de “kişi” olan şahsı ifade etmez. Çünkü bu fiillerde fâil; mana ismi, mastar-ı müevvel ya da bitki, hayvan ve cansız varlıkları tanımlayan kavramlar olur. Gerek klasik gerekse modern dilbilimcilerin eserlerine bakıldığında, fâil konusunda bu tür bir tasnife gidilmediği dikkati çekmektedir. Günümüzde ise dilbilim sahasında çalışan ‘Alâ İsmâ‘îl el-Hamzâvî bu konuda bir inceleme yapmış ve Arap dilindeki fâili şahıs olmayan fiilleri “ef’âl lâ şahsiyye” (أَفْعَالٌ لَاشَخْصِيَّةٌ) adıyla terimleştirmiştir. Bu fiillerin bazılarının fâilleri asla şahıs olamazken, bazıları da ancak mecâzî anlamda kullanıldıklarında fâilleri şahıs olabilir. Mesela “gerekmek” (اِنْبَغَى - يَنْبَغِي) ve ( وَجَبَ - يَجِبُ), “uygun olmak” (جَدُرَ - يَجْدُرُ), “mümkün olmak” (أَمْكَنَ - يُمْكِنُ), “meydana gelmek” (حَدَثَ – يَحْدُثُ), “ortaya çıkmak” (اِتَّضَحَ – يَتَّضِحُ), “kolay olmak” (سَهُلَ – يَسْهُلُ), “zor olmak” (صَعُبَ – يَصْعُبُ), “içermek, kapsamak” (شَمِلَ – يَشْمَلُ), “geniş olmak” (وَسُعَ - يَوْسُعُ), “vakti gelmek” (حَانَ – يَحِينُ), “tamam olmak” (تَمَّ – يَتِمُّ), “imkânsız olmak” (اِسْتَحَالَ – يَسْتَحِيلُ), “yok olmak” (اِضْمَحَلَّ – يَضْمَحِلُّ) ve “boşa gitmek” (حَبِطَ – يَحْبَطُ) gibi ya da güneşin doğmasını (شَرَقَ – يَشْرُقُ), batmasını (غَرَبَ - يَغْرُبُ), gecenin kararmasını (غَسَقَ - يَغْسِقُ), güneşin ve ayın tutulmasını (كَسَفَ – يَكْسِفُ), (خَسَفَ – يَخْسِفُ), rüzgârın şiddetli esmesini (عَصَفَ - يَعْصِفُ) veya “havlamak” (نَبَح - يَنْبَحُ), “miyavlamak” (مَاءَ – يَـمُوءُ) gibi hayvanlara özgü sesleri ifade etmede kullanılan fiillerin fâilleri şahıs olamaz. Bu yüzden bu tür fiiller, gâib ve gâibe zamiri olan (هُوَ) ve (هي) dışındaki zamirlere göre çekimlenemezler. Ayrıca medih ifade eden (حَبَّذَا) ve zem için kullanılan (لَا حَبَّذَا) gibi fiillerin fâilleri de hiçbir zaman şahıs olamaz. Çünkü bu fiiller (حَبَّ) mazi fiiliyle (ذَا) ism-i işaretinden oluşur. Fâilleri de daima kendisine bitişik haldeki (ذَا) ism-i işaretidir. Bunların dışında sonuna (ما) kâffe birleşen (طَالَمَا - كَثُرَمَا – قَصُرَمَا – شَدَّمَا – قَلَّمَا - عَزَّمَا) gibi fiillerin fâilleri de kişi olamaz. İşte bu makalede öncelikle fiil ve fâilden kısaca bahsedilecek; sonrasında fiiller, fâili şahıs olup olmamasına ya da hem şahıs hem mana ve varlık ismi olmasına göre kategorize edilecek, ayrıca cümle içindeki kullanım biçimleri bakımından da ele alınıp incelenecektir. Son tahlilde ise Müslümanların kutsal kitabı ve Arap filolojisinin birincil referansı olan Kur’ân-ı Kerîm’de fâili kesinlikle şahıs olmayan fiiller tek tek ele alınacak, fiillerin fâillik durumlarına ilişkin açıklamalar yapılacak, konuyu örnekleyen ayetlerden mümkün mertebe bolca aktarımlarda bulunulacaktır. Aynı şekilde Kur’ân’da fâili şahıs olmadığı halde Kur’ân metni dışındaki bazı kullanımlarda fâilinin şahıs olması muhtemel fiillere de ilgili ayetlere referansla işaret edilecek ve bu fiillerin fâillerinin neler olduğu izah edilmeye çalışılacaktır.

Şerefli bir varlık olarak yaratılan insanın, Allah’a ve yaratılanlara karşı olmak üzere iki temel sorumluluğu vardır. Yaratılanlara karşı sorumluluklardan birisi de hiç şüphesiz yetimlere karşı olan sorumluluklardır. Genelde insanların özelde ise Müslümanların yetimlerle ilgilenmesi, onların derdiyle dertlenmesi ve ihtiyaçlarını karşılaması hem insanî hem de İslamî bir vazifedir. Kur’an-ı Kerim’e bakıldığında yetimlerle ilgili âyetlerde birtakım emir ve tavsiyeler görülecektir. Bu çalışmada yetimlerle alakalı emir ve tavsiyeleri dikkatlere sunmak ve topluma emanet edilen yetimlik meselesini gündeme taşımak amaçlanmaktadır. Yöntem olarak konu ile alakalı âyetler odak nokta seçilmiş, ardından bu âyetlerin tefsiri bağlamında klasik ve modern tefsirler ve konuyla ilgili yapılmış çalışmalar taranmıştır. Kök ve ıstılah açısından yetim kavramı izah edildikten sonra, yetimleri himaye etmek, yetimlere iyi muamelede bulunmak, yetimlerle ilgilenmek, yetimleri ıslah etmek, yetim malı yememek, yetimin malından tasarrufta bulunmak, yetime nafakasını vermek, yetimlerin evlendirilmesi ve yetimliğin sona ermesi gibi konular değerlendirilmektedir. Neticede Kur’an’ı Kerim’in yetimler hakkındaki hükümleri tespit edilerek toplu bir bakış ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Kur’an’da çokanlamlı lafızların medlulünün tespitinde müfessirler arasında çeşitli görüşler ortaya çıkmıştır. Kur’an’da hangi anlama geldiği hususunda ihtilaf edilen çokanlamlı kelimelerden birisi de el-cin lafzıdır. Bu husustaki düşünce farklılığı kelimenin yalın olarak yer aldığı ayetlerde söz konusu olmuştur. Kelimenin eşdizimli kullanımları, bağlamını da açığa vurduğundan herhangi bir anlam ihtilafına mahal bırakmamıştır. Buna karşın yalın hâldeki kullanımlarda muhtelif bağlamsal yaklaşımlara müsait bir zeminin varlığı kelimeye müfessirlerce cinler, melekler, İblis ve şeytanlar gibi muhtelif anlamların yüklenmesine yol açmıştır. Bu konu cinler ve melekler arasında kategorik bir ayrımın yapılıp yapılamayacağı meselesini ve beraberinde meleklerin masum varlıklar olup olmadığı hususundaki kelâmî tartışmayı gündeme getirmiştir. Müfessirlerin çokanlamlı bu kelimeyi ele alırken az çok bağlamsal çizgide hareket ettikleri; siyak-sibak, ayetler arasındaki münasebet, tarihi ve kültürel bağlamla ilgili rivayetler gibi hususları dikkate aldıkları gözlenmektedir. Bu noktada kelimenin etimolojik kökeninin de anlam takdirinde tayin edici unsurlardan biri olduğu müşahede edilmektedir. Bu çalışmada öncelikle Câhiliye Arapları’nın cin ve melek algısından söz edilmiş, ardından klasik sözlüklerden yararlanılarak tefsirlerde bu husustaki yaklaşımların dayandığı dilsel zemine ve rivayetlere değinilmiştir. Konuyla ilgili müfessirlerin ilgili ayetler hakkında muhtelif bağlamsal yaklaşımları esas aldıkları tespit edilmiştir.

İslâm düşünce tarihine bakıldığında ilim adamlarının kelâmullâhın tabiatını anlamak ve bunu anlamlandırmak konusunda bir çabanın içerisine girdikleri görülmektedir. Esasen Allah’ın nasıl bir kelâma sahip olduğunu anlamak ve kavramak, fizik âleminden fizikötesine doğru bir bakış çabasıdır. Buna rağmen hakikatin yılmaz arayıcısı insan, bu konuda söyleyecek bir söz bulabilme çabası içindedir. “İlâhî kelâmı”, Allah’ın bir sıfatı olarak değerlendirenler olduğu gibi bunu ilâhî bir fiil telakki edenler de bulunmaktadır. İlâhî kelâm sıfatının veya fiilinin tecellîsinin Kur’ân olduğu da ehlince müsellemdir. Kur’ân lafızlarının aidiyeti konusunda başlıca üç görüş ortaya konulmuştur. Bu görüşler içerisinde hâkim ve râcih bakış açısına göre Kur’ân lafız ve mana itibariyle Allah’a aittir. Buna göre Hz. Muhammed’e nâzil olan Kur’ân vahyi hem lafız hem de manadan oluşmaktadır. Bu telakkîyi savunan müelliflere göre vahyin oluşumu ve iletimi konusunda ne Cebrâil’in ne de Hz. Muhammed’in herhangi bir müdahale veya katkısı olmuştur. Dolayısıyla peygamberin vahiy nüzûl sürecinde rolünün tamamen pasif olduğu söylenebilir. Cibrîl, Kur’ân’ı önceden yazılı olarak bulunan bir mekândan, yani levh-i mahfûzdan ezberleyerek veya Allah’tan işiterek ya da Allah’ın lafızları ona vahyetmesiyle Hz. Peygamber’e indirmiştir. İkinci yaklaşıma göre Kur’ân metninin manası Allah’a, lafızları Hz. Peygamber’e aittir. Bu yaklaşıma göre Cebrâil, sadece manaları Hz. Peygamber’e indirmiştir. Hz. Peygamber de kendisine bildirilen manaları kavramış ve onları Arapça ifade kalıplarında söylemiştir. Üçüncü yaklaşıma göre ise Kur’ân’ın manası Allah’a, lafızları Cebrâil’e ait olmaktadır. Yani Cebrâil’e yalnız mana ilkâ edildi ve o lafızları oluşturdu. Bu çalışmada İslâm düşünce tarihinde ilim adamlarının kelâmullâhın tabiatını anlamak ve bunu anlamlandırmak konusunda lafızların aidiyeti konusunda ortaya koydukları söz konusu yaklaşımlar incelenecek ve bunlar Kur’ân’ın bütünlüğü ve klasik dönem Tefsir merviyyâtı açısından irdelenecektir. Denilebilir ki Kur’ân’ın mana yönüyle Allah’a aidiyeti konusunda ilim ehli arasında herhangi bir ihtilâf yoktur. Temel ihtilâf Kur’ân lafızlarının Allah’a mı Cebrâil’e mi yoksa Hz. Muhammed’e mi ait olduğu hususudur. Kur’ân’ın bütünlüğü ve vahyin nüzûl keyfiyetine dair klasik dönem Tefsir merviyyâtı dikkate alındığında hâkim görüşün diğer iki görüşe göre daha tutarlı olduğu saptanmıştır.