Geç Osmanlı Döneminde Tefsir Tercümeleri: Tefsîr-i Mevâkib Üzerinden Bir Değerlendirme

Tercüme eserler sosyal, kültürel ve siyasî bir ortam içinde ortaya çıkmaktadır. Bu bakımdan tercümelerin sosyal ve tarihî bağlamından bağımsız olarak ele alınmaları, ortaya çıkış sebeplerini anlamamızı zorlaştırmaktadır. Çalışmanın konusunu geç Osmanlı Döneminde ortaya çıkan tefsir tercümeleri oluşturmaktadır. Türkçe tercüme tefsirler hakkında yapılan çalışmalar, modernleşme döneminde tefsir tercümelerinin yüksek düzeyde ilgi görmelerinin sebeplerini yeterince izah edememektedir. Yapılan literatür taramasında genel olarak Türkçe tercüme tefsirlerin dil ve üslup bakımından değerlendirildiği ve bu değerlendirmelerde modernleşme döneminin değişen sosyal ve kültürel şartlarının yeterince dikkate alınmadığı görülmüştür. Bu bakımdan çalışma, genel olarak Osmanlı’nın geç döneminde Türkçe tercüme tefsirlerin ortaya çıkış sebeplerini ve popülaritesini İsmail Ferruh Efendi’nin (öl. 1840 ) Tefsîr-i Mevâkib adlı eseri özelinde ortaya koymak amacını taşımaktadır. Bu amacın gerçekleşebilmesi için çalışmada bağlamsal analiz yöntemi kullanılmıştır. Son tahlilde bu popülaritenin ağırlıklı olarak dönemin kurumsal, sosyal ve siyasî değişimleriyle irtibatlı olduğu görülmüştür. Çalışmanın tefsir tercümelerinin popülaritesinin aydınlatılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.