Search

Şer'îyye sicilleri, Osmanlı tarihini doğru okuyabilmek ve geleceğe aktarmak için başvurulması gereken en önemli kaynaklardan biridir. Kadı Sicilleri de denilen bu defterlere yerel mahkemelerde alınan kararlar, merkezden gelen emir ve fermanlar, buyruldu, berat vs. gibi önemli bilgiler kaydedilmektedir. Belli yerlere ait ayrı ayrı tutulan bu belgeler, özellikle yerel tarih çalışmalarının vazgeçilmez kaynaklarından olup bunların transkriptleri yapılmaya çalışılmaktadır. Osmanlı tarihinin derinlemesine incelenmesi ve araştırılması açısından önemli bir kaynaktır.Maraş Vilayeti'ne bağlı bir sancak olan Ayıntâb'a ait 174 adet Şer'îyye Sicili bulunmaktadır. Buna göre; Gaziantep'e ait ilk defter H.938 / M.1531–1532 tarihlidir. En son defter ise H. 1327 / M. 1909–1910 tarihlidir. Hicri 1129-1130 (M. 1717-1718) tarihli, 68 Numaralı Ayıntâb Şer'îyye Sicili toplam 537 sayfadan oluşmaktadır. Bu çalışmamızda XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde genelde Osmanlı özelde ise Ayıntâb'ın içerisinde bulunduğu sosyal, iktisadi, siyasi, fiziki ve kültürel ahval bir nebzede olsa aydınlatılmaya çalışılmıştır.Anahtar kelimeler: Gaziantep, Şer'îyye Sicili, Kadı, Mahkeme Şer'îyye registers are one of the most important sources to be used in order to read the Ottoman history correctly and to transfer it to the future. Decisions taken in the local courts, orders and edicts coming from the headquarters, orders, berats etc. important information such as these documents, which are kept separately from certain places, are an indispensable source of local history studies and their transcripts are being made. It is an important resource for the in-depth study and research of Ottoman history There are 174 Sharia Registers belonging to Ayıntâb which is a banner of Aleppo Province. According to this; The first book belonging to Gaziantep is H.938 / M.1531–1532. The last book is dated H. 1327 / M. 1909-1910. Hijri 1129-1130 (M. 1717-1718) dated, number 68 Ayıntâb Şer'îyye Register consists of a total of 537 pages. In this study, XVIII. ın the first quarter of the century, the Ottoman Empire in general and Ayıntâb's social, economic, political, physical and cultural backgrounds were tried to be illuminated.Key words: Gaziantep, Sharia Court Registry, Kadi, Court 372

Osmanlı tarihinin mühim kaynakları arasında olan şer'iyye sicilleri, mahkeye intikal eden dava kayıtlarının yanı sıra devlet merkezi ve eyaletlerden gönderilen belgelerin kadı tarafından kopya edilmesi ile teşekkül etmiş defter serileridir. Dolayısıyla hem şehir tarihi araştırmaları hem de genel tarih çalışmaları için önemlidir. Bu çalışmada, Gaziantep tarihine önemli katkılar sağlayacağı düşünülen H. 1098-1099/M. 1686-1687 tarihli 36 Numaralı Ayıntab Şer'iyye Sicilininin (1 ile 107 sayfaları arası) transkripisyon ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sicilde, 1686-1687 yıllarında Ayıntab'ın siyasi, idari, askeri, iktisadi ve sosyal tarihine dair önemli kayıtlar yer almıştır. Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Ayıntab, Mahkeme, Şer'iyye Sicili. Sharia registers, important sources of Ottoman history, are the series of books formed by the copies of the documents issued by the kadi and the documents sent from the state center and the state. Therefore, they are important for both urban history studies and general history studies. In this study, H. 1098-1099 / M. Transcripts and evaluation of pages 1 to 107 of the Ayıntab Sharia Register dated 1686-1687 were made. The record contains important records of the political, administrative, military, economic and social history of Ayıntab in 1686-1687.Key words: Ottoman Empire, Ayıntab, Makheme, Şer'iyye Registry Page. 313

Osmanlı tarihini aydınlatan en önemli arşiv kaynakları arasında yer alan Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı mahkemelere intikal eden tüm işlemlerin kaydedildiği defterler olup bu defterler Osmanlı şehir tarihi üzerinde çalışacak olan araştırmacılara başta hukuk olmak üzerere, idarî, içtimaî, iktisadî vb. alanlarda birçok kıymetli bilgi sunmaktadır.H. 1128-1129/M. 1716-1717 tarihleri arasını kapsayan 67 Numaralı Gaziantep Şer'iyye Sicili'nin 429 ile 603 numaralı sayfa aralığının trasnkiripsiyonu yapılmış, Rastlanan 310 adet belgenin özetleri çıkartılıp değerlendirmesi yapılmıştır. Bu defterde başta hüccet, i'lâm, olmak üzere fermân, berât, buyruldu gibi çeşitli belge türlerinin yanında birçok alanda çeşitli konular da yer almıştır.Araştırma kapsamında çalışılan Şer'iyye Sicili'nin barındırdığı zengin bilgi içeriğinden dolayı incelenecek olan dönem aydınlatılmaya çalışılmıştır. Hazırlanan bu çalışma, Osmanlı şehri olan Ayıntab'ın şehir tarihinine fayda sağlaması için sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Ayıntab, Şer'iyye Sicili, Şer'i Mahkeme, Kadı, 18. Yüzyıl, Osmanlı Hukuku. Court Records, which are among the most important archive sources that illuminate the Ottoman history, are the books in which all the proceedings submitted to the Ottoman courts are recorded. These books provide a lot of valuable information to the researchers who work on Ottoman city history, especially in the fields of law, administration, social, economic and other similar fields.Transcripts of pages 429 to 603 of Gaziantep Court Record No. 67 covering the period between H. 1128-1129 / M. 1716-1717 were transcribed. A total of 310 documents found were summarized and evaluated. In this book, in addition to various kinds of documents such as hujjat, writ and other kinds of documents such as enactment, certificate, exequatur, various subjects in many fields have also been covered.Due to the rich information content of the Court Record worked on within the scope of the research, the period to be examined was tried to be enlightened. This study has been presented fort he benefit of the history of Ayıntab, the Ottoman city.Key words: Ayıntab, Court Record, Spiritual Court, Cadi, 18th Century, Ottoman Law. 367

Osmanlı Devletinin sosyal ve ekonomik tarihinin önemli kaynaklarından biri, şer'iyye sicilleri ve genellikle bu sicillerin içerisinde kayıtlı olan terekelerdir. Şer'iyye sicilleri aynı zamanda ait oldukları yerleşim yeri için de önemli bir şehir tarihi kaynağıdır. Siciller, ilgili kişilerin kasabası, köyü veya mezrasının idari açıdan nereye bağlı olduğunu, eski yer ve bölge isimlerini, ailelerin kullandıkları eşyaları, giyim kuşamları, evlerinin yapısını, kişi sayılarını, isimlerini, unvanlarını, mensubiyetlerini, uğraş alanlarını, ürettikleri ve tükettiklerini, yapılan ticareti ve ekonomik durumlarını barındırması açısından yerleşim yeri ile ilgili genel bilgilere ulaşmayı sağlayacak temek kaynaklardır. Bu bağlamda Savur Kazasının sosyal ve ekonomik hayatını ortaya koymak için 5 Mayıs 1900 ile 18 Mart 1907 tarihlerini kapsayan 233 numaralı Savur şer'iyye sicili, çalışmanın ana kaynağını oluşturmuştur.Bu çalışma giriş üç bölüm ve sonuç kısımlarından meydana gelmiştir. Giriş kısmında konumuza kaynaklık eden Savur şer'iyye sicili şekil ve içerik yönünden tanıtılmıştır. Bölgenin demografik yapısını, idari yapısını ve tarihsel süreç içerisindeki rolünü anlamak için kısa tarihçe verilmiştir. Ayrıca Savur'un bölgedeki stratejik konumu, ticaret yolları ve yürütülen tarım faaliyetleri açısından tarihi coğrafya açıklanmıştır. Birinci bölümde gündelik hayat içerisinde toplumun en küçük birimi olan aile ele alınarak aile yaşantısı, aile bireyleri arasındaki ilişkiler ve anlaşmazlıklar üzerinden toplumsal yapı çözülmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Savur halkının yaşam alanları, yaşadıkları evlerin özellikleri, evlerde kullanılan eşyalar, süs ve giyim eşyaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Savur'da ekonomik faaliyetler içerisinde yetiştirilen ve ticareti yapılan tarım ürünleri, üretimde kullanılan tarım aletleri, üretimde hayvan varlığı ve tüketilen gıdalar ele alınmıştır.Anahtar kelimeler: Savur, Avine, ġer‟iyye Sicili, Tereke One of the main resources of the social and economic history of the Ottoman State is the registries of religious courts and the heritages which are generally recorded within these registries. These registries are also main history resources for the places they are located. The registries are the major resources, which provide access to general information of a certain place and shows where this town, village or hamlet is officially annexed to, the names of ancient places and regions, the materials used by families, their clothing, structures of their dwellings, number of people, their names, titles, origins, occupations, productions and consumptions, trade and economic status. In this aspect the main resource of this study, which aims to show the socio-economic life of the district of Savur, is the Savur Religious Court registry numbered 233 and covering the period between 5 May 1900 and 18 March 1907.This study consists of an introduction, three sections and conclusion. In the introduction part, Savur Religious Court registry is introduced in terms of form and contents. A brief history is presented to understand the demographic status, administrative structure and the role of the region within the historical process. In addition, the historical geography is presented in terms of strategic position of Savur in the region, trade routes and agricultural activities. In the first section, family, which forms the smallest unit of the society is addressed and the social structure is studied via family life, relations between family members and the disputes. In the second section, the social environment, features of their dwellings and the materials, ornaments and clothes used are studied. In the third section, agricultural products produced and used for trading in Savur, agricultural tools used in production, the livestock existence in production and the foods consumed are mentioned.Keywords: Savur, Avine, Religious Court registry, Heritage 160

Osmanlı Devletinde hukuki olaylarla ilgili kadıların verdikleri karar suretlerini, hüccetleri ve yargıyı ilgilendiren çeşitli yazılı kayıtları içeren defterler olarak bilinen şer'iye sicilleridir. Şer'iye sicilleri dönemin Osmanlı ailesi, toplumu ekonomisi ve hukuki birçok alanına ayna tutmaktadır. Bu sebeple "Konya'da Sosyal ve Ekonomik Hayat 1687-1688 başlıklı bu tezin ana kaynağını 34 Numaralı Konya Şer'iye Sicili oluşturmaktadır. Bu tezin konusu 1687-1688 yıllarında Konya'da sosyal siyasi ekonomik yapının incelenmesi olarak belirlenmiştir. Çalışma dört ana başlık halinde incelenmiştir. İlk başlık Sosyal hayata dair konular; Konya'da sosyal yapı ve hiyerarşi, nüfus, aile. İkinci başlık Osmanlı da idari işleyiş ve Konya'daki merkez taşra ilişkisi olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ekonomik yaşam ele alınmış, Konya şehrindeki mülk satışları, kira, vergi gibi konular incelenmiştir. Dördüncü kısımda ise hukuki işleyiş incelenmiş, kadı, miras, vasi ve vekil tayinleri incelenmiş, sosyal sorunlar ve sosyal suçların değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu tezin amacı, 1687-1688 yıllarında arasındaki Konya şehrinin özelliklerini belirleyerek devlet merkezi ile Konya şehri arasındaki yazışmalar, yönetilen insanların günlük yaşantıları, davaların işleyişi, davaların sonuca bağlanması gibi dönemin siyasi, hukuki ve ekonomik ilerleyişine ışık tutmak amaçlanmıştır. Çalışmanın sonunda sicilin transkripsiyonun verilmesi ile de Şer'iye sicilleri halkasına bir yenisini ekleyerek şehir tarihçiliğine katkıda bulunmak amaçlanmıştır., In the Ottoman Empire, legal cases related to all the decisions made by the judges, judges and jurisprudence related to the book with various written records are known as the registers. The Şer'iye registers mirror the Ottoman family, society and economy and many legal fields of the period. For this reason, the main source of this thesis, Ekonomik Social and Economic Life 1687-1688 in Konya, is the Konya Şer'iye Register of number 34. The subject of this thesis is the study of social political economic structure in Konya between 1687-1688. The study was examined in four main headings. The first topic Issues related to social life; Social structure and hierarchy in Konya, population, family. The second title is considered as the administrative relationship in the Ottoman Empire and the central provincial relationship in Konya. In the third chapter, economic life is discussed and property sales, rent, tax in Konya are examined. In the fourth chapter, legal process has been examined, and women, inheritance, guardianship and proxy appointments are examined and social problems and social crimes are evaluated. The aim of this thesis is to shed light on the political, legal and economic progress of the period such as the correspondence between the state center and the city of Konya by determining the characteristics of the city of Konya between the years of 1687-1688, the functioning of the state, the daily life of the ruled people, the operation of the cases, the conclusion of the cases. with the issuance of the transcription of the record, it is aimed to contribute to the historiography of the city by adding a new one to the Şer'iye registry ring.

İslâm-Osmanlı hukuk çalışmaları bakımından şer'iyye sicilleri son derece önem arz etmektedir. Bu siciller sayesinde İslâm hukuku ve örfî hukukun nasıl uygulandığı, sicillerin ait olduğu tarih ve coğrafyada hukuk hayatının nasıl olduğu tespit edilebilmektedir. Biz bu çalışma ile 1959/145 numaralı Trabzon şer'iyye sicilinin aile hukukuna dâir kayıtlarını İslâm-Osmanlı aile hukuku çerçevesinde tasnifleyip bir tahlile tabi tuttuk. Çalışma kapsamında öncelikle sicil Osmanlı Türkçesinden latin harflerine aktarılmıştır. Daha sonra sadece aile hukukuna dâir olan kayıtlar; evlenme, evliliğin sona ermesi ve çocuklara dâir olmak üzere üç ana başlık içerisinde temel İslâm hukuku kitapları, Türk Hukuk Tarihi eserleri ve fetvâ mecmuaları ışığında yorumlanmıştır. Ottoman Sharia Court Registers have utmost importance with regard to Islamic-Ottoman law studies. Thanks to these court registers, it can be determined how Islamic law and the law imposed by the Sultan are applied as well as how legal life in the history and region is where the court records belong to. With this study, we have classified and analyzed the records concerning family law in Trabzon Sharia Court Register No. 1959/145 within the framework of Islamic-Ottoman family law. In the scope of the study, firstly the court register was transferred from Ottoman Turkish to Latin letters. Afterward, only the records relating to family law have been interpreted under three main headings: the marriage, the breakdown of marriage and children, in the light of the fundamental Islamic law books, works of the History of Turkish Law and fatwa collections. 300

Bu çalışmada, 1856-1866 Numaralı Trabzon Şerʻiyye Sicillerinden faydalanılarak, 1688-1703 yıllarını kapsayan 16 yıllık bir süreç içerisinde Trabzon şehrinde boşanma bahsi değerlendirilmektedir. Bu çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde konu ile alâkalı ayrıntılı bir literatür çalışması yer almaktadır. İkinci bölümde öncelikle `İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlilik` bahsi kısaca ele alınmıştır. Daha sonra `İslâm ve Osmanlı Hukukunda Boşanma` hususu anlatılmıştır. Boşanma başlığı altında İslâm ve Osmanlı Hukuku'nda Boşanma İle İlgili Kaynaklar, Boşanma Usulleri, Boşanmaya Dair Diğer Usuller ve Boşanmanın Sonuçları yer almaktadır. Üçüncü bölümde XVII. yüzyılın son çeyreğinde Trabzon'da nikâh akitleri siciller üzerinden değerlendirilmiştir. Bölümün alt başlıklarında Nikâh Akitlerindeki Medenî Durumlarına Göre Trabzon Kadınları ve Evlilikte Kadının Güvencesi: Mehir adlı kısımlar yer almaktadır. Dördüncü ve son bölümde Trabzon'daki boşanma hadiseleri, türlerine göre tasnif edilip değerlendirilmiştir. Bu bölümde boşanma Talâk, Muhâlaʻa, Kazaî Boşanma veya Tefrik olarak alt başlıklara ayrılmıştır. Bölümün son kısmında eşleri tarafından terk edilen kadınların anlatıldığı, `Kocaları Tarafından Terk Edilen Kadınlar` adlı bir kısım da yer almaktadır.Anahtar Kelimeler: Boşanma, Osmanlı, Trabzon, 17. Yüzyıl. This thesis deals with subject of divorce according to the Trabzon Kadi Court Records numbered 1856 to 1866 between the years 1688-1703.This study consists of four chapters. The first chapter has a detailed literature about the subject. In the second chapter, first we examined the place of marriage in Islam and Ottoman Law and then the subject of divorce in Islam and Ottoman Law was also examined. Here the kinds of divorce were examined. Under the heading of `Divorce`, The Sources for Divorce in Islamic and Ottoman Law, Types of Divorce, Other Methods for Divorce and Its Results. The third chapter evaluates the marriage agreements in the last quarter of the 17th century in Trabzon in connection with Trabzon Kadi Court Records. Under the heading there are topics like Women in Trabzon During The Marriage Agreements, Dowry; The Insurance of Women in Marriage. The fourth and the last chapter investigate the kind of divorce cares in Trabzon in groups. In this chapter divorce were grouped under sub headings like, talak, muhalaa, kazai boşanma or tefrik. In the last part of the chapter there is a section called `The Lonely and Abandoned Women of The Ottomans`. Keywords: Divorce, Ottoman, Trabzon, 17th Century. 177

Tez konusu olarak çalıştığımız Bartın Şer'iyye Siciline ait 808, Osmanlı Arşivi'nde (1757) tasnif numaralı defter; H. 10 Safer 1319-26 Zilhicce 1321 (M. 29 Mayıs 1901-14 Mart 1904) yıllarını kapsamakta olup hüccet, ilâm, tereke ve vakfiye kayıtlarından oluşmuştur. Çalışmamızın birinci bölümünde; Bartın'ın tarihinden, ikinci bölümünde; Osmanlı hukukunun genel yapısından, şer'iyye mahkemelerinden, şer'iyye mahkemeleri görevlilerinden, şer'iyye sicillerinden ve şer'iyye sicillerinin içerdiği belge türlerinden bahsettik. Üçüncü bölümde ise; 808 numaralı Bartın şer'iyye sicilinin transkripsiyon metni, sicilde yer alan belge ve dava türleri ile ilgili dava özetleri, ayrıca şer'iyye sicilinin değerlendirmesi yer almaktadır. The thesis subject based on the 808 In the Ottoman Archives (1757) the classifiable notebook; numbered book of the Bartın sheria registry, which contains the year of H. 10 Safer 1319-26 Zilhicce 1321 (M. 29 Mayıs 1901-14 Mart 1904) and consists completely of haereditas registrations. In the first part of our study; In the second part of the history of Bartın; We talked about the general structure of the Ottoman law, the courts of the courts, the courts of the courts, the types of documents contained in the registers of the Şeriyya and the records of Şeriyya. In the third section; The text of the transcription of the Bartın Şer değerlendiriyye register numbered 808, the documents related to the types of documents and cases included in the registry, and the evaluation of the Şheria transiyye register are included. 754

İnsan var olduğu sürece ihtiyaçları da buna paralel olarak hep var olmuş, bitmemiş ve giderekartmıştır. Bu ihtiyaçları karşılama hususunda insan kimi zaman kendi kendine yeter iken kimizaman ise bir başkasına ihtiyaç duymuştur. Bu doğrultuda vekâlet uygulaması hemen her toplumdakendine yer bulmuştur. Medeni bir tabiat üzerine yaratılmış olan insan kendini toplumdansoyutlayıp hayatını devam ettiremez. Mutlaka sosyal hayatın içinde yer almak zorundadır. Tezinana kaynağını oluşturan şer'iyye sicilleri insanların sosyal hayatı hususunda oldukça zengin bilgileriçermektedir. Vekâlet uygulamasından oldukça yaygın bir şekilde faydalanıldığı yine sicillerdekikayıtlardan anlaşılmaktadır. Bu tezde Trabzon Şer'iyye Sicillerinden faydalanılarak XVII. yüzyılınson çeyreğinde Trabzon'da vekâlet çalışılmıştır. Bu tez de 1850/1851 numaralı Trabzon Şer'iyyesicilleri ana kaynak olarak kullanılmıştır. Bu siciller Hicri 1088-1091 ve Miladi 1677-1681 yıllarıarasındaki kayıtları içermektedir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde tarihi süreçtevekillik üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde 17. Yüzyılın son çeyreğinde Trabzon'da vekâletinnasıl olduğu üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise vekâletle ilgili farklı başlıklar altında kayıtlartasnif edilerek belirtilen yıllar içinde vekillerin ve vekil tayin eden kişilerin sosyal hayattakikonumlarının ne olduğu konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Vekillik, Vekâlet, Trabzon, Şer'iyye Sicilleri. Human being is a social creature and needs an environment. The requirements for human being always existed. In order to meet the requirements human being sometimes needs other people. Human being cannot survive in the world without the support of other creatures mainly humanity. For that reason, human must take place in social life. The application of proxy in societies therefore always found a place.The main source of our thesis is Ottoman Kadi Court Records. Court Records consists of cases about almost every aspects of life which otherwise cannot be traced in other Ottoman archival documents. The records show that the power of attorney was frequently used by Ottoman citizens in the courts. In this thesis we searched the application of attorney in Trabzon for the last quarter of the 17th century. The thesis consists of three chapters The first chapter deals with the attorney in historical process. The second chapter investigates the power of attorney in Trabzon for the last quarter of the 17th century. The last chapter searches the representatives under different headings and attempts to determine the social status of them. Keywords: Proxy, Trabzon, Sharia registers. 104

Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı Devleti döneminde merkezden atanan kadılar tarafından şer'i mahkemelerde tutulan defterlerdir. Bu defterlerde şer'i mahkemelerde verilen kararlar, kadılara arzedilen şikâyetler, kadıların merkeze gönderdikleri çeşitli konulardaki ilamlar gibi belgeler yer almaktadır. Şeri'iyye sicilleri, sicil defterinin tutulduğu tarihlebölgenin hukuki, askeri, siyasi, iktisadi, sosyal ve kültür tarihini ortaya koyan en önemli başvuru kaynaklarıdır.Safranbolu ve çevresinin tarihi araştırmalarına katkı sağlamak amacıyla tez konusu olarak seçtiğimizH.1292-1293/M.1875-1876 tarihlerini kapsayan 2140 Nolu Safranbolu Şer'iyye Sicil Defterinde, toplamda 182 dava bulunmaktadır. Bu davaların büyük çoğunluğunu terekelerdenoluşturmaktadır. Çalışmamıza konu olan defterde 120 hüccet, 61 ilâm, 1 buyruldu bulunmaktadır. İlk sayfası yarım olan şer'iye sicilimiz daha sonra ki sayfalarda boşluk olmayacak şekilde 46 varaktan oluşmaktadır. Davalar kronolojik sıraya göre gitmektedir.Üç bölümden oluşan çalışmamızın giriş bölümünü Safranbolu'nun Coğrafi Konumu ve Tarihçesi oluştururken birinci bölümde; Osmanlı dönemine ait şer'iyye mahkemeleri, görevlileri, şer'iyye sicillerinin tanımı, mahiyeti ve bu sicillerde yer alan bazı belge türleriyle ilgili kısaca bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, 2140 Nolu Şer'iyye Sicil Defterinin transkripsiyonuna yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise okuyuculara kolaylık olması açısından 2140 Nolu Şer'iyye Sicil Defterinde yer alan belge türleri, dava çeşitlerine göre tablolaştırdığımız belge özetleri, 2140 nolu Şeri'yye Sicil Defterinde geçen mahalle ve köy isimlerine yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Şer'iyye Sicili, Safranbolu Sharia records, In the Ottoman Empire period, the books were kept in court by the judges appointed from the center. These books include documents such as decisions made in the sharia courts, complaints filed against women, and various types of complaints sent by women to the center. Sharia records are the most important reference sources that reveal the legal, military, political, economic and social history of the period.In order to contribute to the historical researches of Safranbolu and its environs, we have 120 hujjat, 61 verdict, 1 imperative in the 2140 Nolu Safranbolu sharia records register book which includes H.1292-1293/M.187 -1876 dates.While the entrance section of our three-part work constituted the Geographical Position and History of Safranbolu, in the first chapter; the brief information was given Ottoman-era shariacourts, their duties, the description of the court records, the nature of the documents and some of the document types in these registers.In the second chapter, the transcription of the 2140's court recordbook is included.In the third part, document types included in the 2140 numberedsharia records book, document summaries we have tabulated according to the types of cases, and the names of the neighborhoods and villages in the register book of 2140 numbered sharia recordboks have been included in terms of convenience for the readers.Keywords: Ottomam Empire, Şer'iyye Registers, Safranbolu 288

Osmanlı Devleti'nin askerî, siyasi, hukuki ve ekonomik yapısını anlamak için incelenmesi gereken temel kaynakların başında şer'iye sicilleri gelmektedir. Şer'i mahkemeye intikal eden bütün olayların, davaların kayıtlarının tutulduğu deftere şer'iye sicili denilmektedir.Elbistan'ın İlk Çağ'dan başlayarak Roma hâkimiyeti, Türklerin bölgeye gelişi, Roma dağıldıktan sonra Bizans himayesinde Ermeni senyörleri, tekrar Türk hakimiyeti ve Dulkadirlilerin beylik kurması ve son olarak Osmanlı'nın bölgeye hâkimiyeti üzerine kısa bir değerlendirme yapıldı. Akabinde tez konusu olan 468 numaralı Elbistan şer'iye sicili transkript edilerek değerlendirildi. Belge muhtevasında boşanma, tereke, darp gibi olayların olduğu tepit edilerek bu olaylar üzerinden Osmanlı Elbistan'ı değerlendirilerek Elbistan'ın H 1324-1325/ M 1906-1908 yılları arası aydınlatılmaya çalışıldı. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Elbistan, Şer'iye Sicilleri, Kadı. Sharî'a court records are among the leading sources for the military, political, judicial and economic history of the Ottoman state. Sharî'a court records, preserved as summaries of daily legal proceedings, contain invaluable material on diverse subjects such as economic consumption, agrarian relations, personal status, social stratification, crime and local politics.This study deals with history processs of Elbistan from the rule of the Roman Empire to the the rule of the Ottoman Empire. In addition, Elbistan sharî'a court record number 468 has translated in this study. Drawing on the contents of the these sharî'a court records this study also investigates the history of Elbistan during the Ottoman period between the years 1906-1908.Keywords: The Ottoman, Elbistan, Court Records, Muslim judge (Qadi). 197

Hazırlamış olduğum 24 Nolu Eğin Şer'iyye Sicili, H.1301-1302 (M.1868-1870) yılları arasındaki belgeleri kapsamaktadır. Erzincan'a bağlı bir ilçe olan Kemaliye, Osmanlı Devleti döneminde Eğin olarak isimlendirilmiştir. Eğin 1868-1870 tarihleri arasında, Harput vilayetine bağlı bir Kaza'dır. Milli mücadele yıllarının sonuna doğru kasaba halkının isteği üzerine 21 Ekim 1922 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Eğin adı Kemaliye'ye dönüştürüldü. Cumhuriyetin başlarında önce Elaziz vilayetine bağlı bir kaza merkeziydi. 1926 yılında Malatya'ya, 11 Mayıs 1938 tarihli kanunla da Erzincan iline bağlandı. Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında nüfusu (1927) 3488 kişi olarak belirlendi. Bu çalışmamızda Kâdılık, Eğin Kazası ve Şer'iyye Sicilleri hakkında bilgi verdikten sonra belgelerin türüne göre fihristini ve transkripsiyonlarını verdik. En son kısımda ise kısaca hukuki değerlendirmesini yaptık.Anahtar Kelimeler: Osmanlı, İslam Hukuku, Eğin, Şer'iyye Sicilleri. The 24 numbered Eğin court records that I have prepared includes documents between H: 1301-1302 (Gregoran calender 1868-1870) years. The district Kemaliye which is connected to Erzincan province was named Eğin in the ottoman period. Eğin was a district tied to the Harput province between the 1868-1870 period. At the request of the people of the town, towards the end of the independence years with the 21 of october 1921 dated cabinets decision. At the begining of the Republic. It was a district tied to the province of Elazığ. In 1926 It was tred to Malatya, With the 11 of May, 1938 law it was tred to Erzincan province. At the begining of the Republic period the first census (in 1927) It was confirmed as 3488 people.In our work, after giving information about muslim judges Eğin district and court records we gave the catalogue and transcriptions according to the types of documents. At the last part we briefly made an evaluatian.Key Words: Osmanlı, Islamic Law, Eğin, Court Records. 170

Şer'iyye Sicilleri şer'i mahkemelerde kronolojik sıra ile tutulan defterlerdir ki içeriğinde; mahkemelerde kadı tarafından verilen hükümler (i'lâm), alım-satım, borç, senet, ferağ, adak, vasîyet, vakfiye, tereke, vekâlet gibi her hangi mevzuda resmiyete dökülmesi gereken belgelerin (hüccet, vakfiye) kaydı bulunur. Bunların yanında merkezden gönderilen ferman, berat, mektup gibi emirler yani günümüzde noterlik işlemleri işlevini görmektedir. Kadıların hem adli, hem idari hem de şer'i görevleri vardır. Dolayısıyla bir beldede cereyan eden işlemler ve taşra ile merkez arasındaki yazışmalar şer'iyye sicillerinde yer alır. Taşrada herhangi bir idari birim içerisindeki sosyal, ekonomik ve hukuki hadiseler, bürokrasi ile ilgili yazışmalar, merkez tarafından eyalet, sancak ve kazaya gönderilen emirler bu defterlere kaydedilmiştir.Çalışmada ele alınan 185 numaralı Denizli Şer'iyye Sicili bahsi geçen unsurlar bakımından kanaatimizce güzel bir örnek teşkil etmektedir ve sözü geçen bütün unsurlara neredeyse haizdir. Araştırmada transkripsiyon işlemi yapılmış bu işlem ile birlikte gerekli tahliller yapılarak değerlendirilmiştir. Religious court book is book keping with chronological record at bar. Contents; court decisions by cadi at bar is registration have to legal documant like buying-selling, credit, bill, grant, commit, testament, heritage, procuratorship, these in addition orders have been like enacment, acguittal, letter sent from state centric. That is this religious court book act as a notary transaction up to date. Cadi has tasks associated with not only judicial, govermental but also islamic law. Accordingly current network in one town and take part correspondance between rural to state centric. İn rural, correspondonces within any administrative unit, which include social, economical and jurisprudental occurrences, bureoucratic correspondance and also order which are send to commonwealty, startboard and subprovince by state central, have been registered to these notebook.Our studying area of investigation of Denizli Religious Court Book with the number of 185 is roughly exist according to us best specimen the abovementioned to stable componen.

Osmanlı şehirlerinde kadılar tarafından tutulan ve mahkeme kayıtlarını ihtiva eden defterlere Kadı Sicilleri denir. Bu siciller, Osmanlı toplumunun ekonomik, askeri ve kültürel yapısının araştırılmasında birinci dereceden öneme sahip belgelerdir. Sahip oldukları zengin muhteva dolayısıyla şehir tarihi hakkında yapılan birçok çalışmanın ana kaynağını oluşturmaktadırlar.Kadı Sicilleri'nin ana kaynak olarak kullanıldığı bu çalışmada 1600-1620 yılları arasında Trabzon'da yaşanan asayiş olayları değerlendirilmiştir. Gerek toplum içerisinde münferit olarak gerekse de grup halinde yaşanan olaylar değerlendirilmek suretiyle, bir Osmanlı şehri olan Trabzon örneği üzerinden Osmanlı toplumunun içerisinde bulunduğu durum gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İslam ceza hukuku incelenmiştir. Bu bölümde İslam hukukunda suç ve cezanın mahiyeti hakkında bilgi verilerek had, kısas ve tazir cezası gerektiren suçlar incelenmiştir. İkinci bölümde Osmanlı hukukunun şer'i ve örfi yönü, Şer'iyye mahkemeleri ve bu mahkemelerde davaların nasıl görüldüğüne dair bilgiler verilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise kuruluşundan 17. yüzyılın ilk yarısına kadar Trabzon'un siyasi tarihi hakkında bilgi verildikten sonra, toplum içerisinde gerek münferit gerekse de grup halinde görünen ve şehirdeki asayiş ve güvenliği etkileyen olaylar incelenmiştir In Ottoman cities the notebooks which were written by kadis and which have contents of the court records are called as Kadi Registers. These registers are best records in the research for economic and military and cultural structure of Ottoman society. They form the main sources of many studies about the city history due to their rich contents.This study in which the Kadi Registers are used as the main source, examined the public order events in Trabzon between the years 1600-1620. It is tried to be revealed the difficult situation of the Ottoman society through Trabzon as a sample city of Ottoman by evaluating events that appeared both invidually and as group within the society. The study consists of three chapter. In the first chapter İslamic Criminal Law was analyzed. In this part, it was given information about the quality of crime and punishment and crimes that reguires had and kısas and tazir were examined. In the second chapter, it was given information about the şer'i and orfi chracter of Ottoman Law, Şer'iyye Courts and in these courts how cases were decided. In the third and last chapter, after giving information about the political history of Trabzon from its foundation until the first half of 17th century, the events that appear both invidually and as a group within the society and which affected city's safety and security were examined. 126

Türk tarihi ve medeniyeti açısından husûsi bir yer tutan şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti'nin adli, idari, askeri, dini müesseseleri ile Osmanlı dönemi sosyal hayatı hakkında oldukça zengin bilgiler içermektedir. Özellikle şehir ve bölge tarihi çalışmalarında başvurulması gereken en önemli kaynaklardan biridir. Bu kapsamda çalışığımız 542 numaralı 1741-1743 (H. 1154-1156) tarihli Afyonkarahisar Şer'iyye Sicili'nden Karahisâr-ı Sâhib şehrinin sosyo-ekonomik, idari, askeri ve fiziki durumları hakkında önemli bilgiler elde edilmiştir. Osmanlı devleti'nin taşradaki idari yapısı ve diğer devletlerle olan siyasi münasebetlerini ihtiva eden kayıtlar bulunması dolayısıyla ayrıca önem taşımaktadır.Tezin temel kaynağını oluşturan Afyonkarahisar Şer'iyye Sicili'nde bulunan 257 belge transkribe edilerek günümüz harflerine çevrilmiş olup, özetleri çıkartılmış ve ayrıca belli bir plan dâhilinde fiziki, idari, askeri, sosyal ve iktisadi alanlarda değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Buna göre tez giriş bölümü hariç üç ana bölümden oluşmaktadır. Sicildeki kayıtlardan elde edilen bilgiler, değerlendirme aşamasında telif ve araştıma eserlerden faydalanılarak zenginleştirilmiştir.Sicillerde bulunan kayıtlar dönemin diplomatikası gereği birden fazla makamı veya birden fazla konuyu ilgilendirebilmektedir. Bizim tasnif hususundaki tercihimiz bir kayıtta üzerinde yoğunlaşılan konuya göre şekillenmiştir. Ayrıca kayıtlarda geçen ferman, hüccet, buyruldu, berât vb. ifadeler özetler kısmında belirtilmiştir.Bu çalışma ile özelde Afyonkarahisar, genelde ise Osmanlı Devleti'nin 1741-1743 yılları arasındaki sosyal, siyasi ve iktisadi durumuna ışık tutacak bir tez vücuda getirilmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Afyonkarahisar, Şer'iyye Sicili, Karahisâr-ı Sâhib. Şer'iyye Registry, which have a special place in terms of Turkish history and civilization, contains rich information about the judicial, administrative, military and religious institutions of the Ottoman Empire and the social life of the Ottoman period. It is one of the most important sources that should be used especially in the studies of urban and regional history. In this context, we have obtained important information about the socio-economic, administrative, military and physical conditions of Karahisâr-ı Sâhib city from Afyonkarahisar Şer'iyye Registry dated 1741-1743 (H. 1154-1156) numbered 542 that we studied. It is also important due to involving records of the administrative structure of the Ottoman Empire in the provinces and its political relations with other states.257 documents in Afyonkarahisar Şer'iyye Registry, which constitute the main source of the thesis, have been transcribed and translated into modern Turkish, and summarized and evaulated in physical, administrative, military, social and economic fields within a certain plan. Accordingly, the thesis consists of three main chapters except the introduction part. The information obtained from the records in the registry has been enriched by making use of copyright and research works during the evaluation.Records in the registry may concern more than one authority or more than one subject in accordance with the diplomatic qualification of the period. Our preference for classification has taken shape according to a subject focused in a record. In addition, the expressions in the records of edict, title-deed, commanded etc. have been stated in the summary section.With this study, a thesis that will shed light on the social, political and economic situation of Afyonkarahisar in particular and the Ottoman Empire in general between 1741-1743 has been tried to be constitued.Keywords: Afyonkarahisar, Şer'iyye Registry, Karahisâr-ı Sâhib. 402

Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 200 Numaralı Sivas Şer'iyye Sicil defteri kaba olarak 19. yüzyılın ilk çeyreğinde mahkemeye intikal etmiş davaları ihtiva etmektedir. Bahsi geçen kayıtlarda veraset, boşanma, miras, alacak verecek davaları, mülk satışları, vakıf belgeleri, azil ve atamalar gibi muhtelif davaları konu almaktadır. Tez giriş kısmı dışında iki ana bölümü içermektedir. Giriş kısmında Sivas tarihi ve coğrafyası 19. yüzyıl başlarına değin ele alındıktan sonra birinci kısımda şer'iyye sicillerinin genel hatları, mahkemeler ve bu mahkemelerdeki görevlilere yer verildikten sonra 200 Numaralı Sivas Şer'iyye Sicili içerisinde ihtiva eden belgelerin türleri okuyucuya kolaylık sağlaması amacıyla yüzeysel olarak anlatılmıştır. Akabinde bugüne değin Latin harflerine kazandırılmamış olan 200 Numaralı Sivas Şer'iyye Sicil kayıtlarının transkripsiyonu verilerek değerlendirmeye tabi tutulmuştur. The number 200 Religious Registry of Sivas which we have chosen as the subject of the study, contains the cases that have been submitted to the court in the first quarter of the 19th century. In these records, it deals with various cases such as inheritance, divorce, inheritance, assets and liabilities cases, property sales, foundation documents, dismissal and appointments. The thesis includes two main sections outside the introduction. In the introduction section, history and geography of Sivas until the beginning of the 19th century was discussed, then in the first part, general lines of the religious registries, courts and officials in these courts were included and after that, the types of documents containing the number 200 Religious Registry of Sivas are described as superficially in order to facilitate the reader. Subsequently, the number 200 Religious Registry record transcription of Sivas, which has not been acquired in Latin letters, has been given and subjected to evaluation. 195

Şer'iyye sicilleri Osmanlı Dönemi mahkemelerinin verdiği kararların kaydedildiği defterlerdir. Bu defterlere kadı sicili, kadı defterleri de denilmektedir. Mahkemelere her türlü konu, dava olarak gelmekteydi. Sicil içerisinde i'lam, hüccet, tereke gibi kadı kararı içeren belgelerin yanında merkezden gönderilen ve kadı tarafından bir örneği mahkeme defterinde de kaydedilen emirname türü belgelerde mevcuttur. Bu yüzden mahkeme kayıtları yazıldıkları dönemin sosyal, hukuki, idari ve ekonomik yapısı hakkında bize değerli bilgiler sunmaktadır. Şer'iyye sicilleri bu denli kapsamlı konuları içermesinden dolayı sadece tarihçilerin işlerine yarayan bir kaynak değil aynı zamanda hukuk, iktisat, sosyoloji, askeri gibi alanlarda da birinci elden kaynaklar olarak kullanılmaktadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan 424 Numaralı Siirt Şer'iyye Sicili 1870 ve 1871 (H. 1286/1287/1288) yıllarını kapsamaktadır. Bu defterin içerisinde otuzdan fazla konu başlığı bulunmaktadır. Alacak, borç, mülk satışları, boşanma, yaralama, gasp, zarar, müdahale, tereke ve hırsızlık gibi davalar sicil içerisinde geçen konulardan bazılarıdır. Yaygın olarak geçen bu davalar çalışmamızda ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Sicillere kaydedilen bu davalardan önemli bilgiler elde edilmiştir. Bu bilgiler ışığında değerlendirmeler yapılmış ve Siirt'in 1870 ve 1871 yıllarına ait sosyal, ekonomik ve idari yapısı hakkında önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Sharia registry is the records of the decision of the courts of the Ottoman period. These registry are also called Kadi's record or Kadi's books. All kinds of issues could have been come to courts as a case. As well as documents containing the decisions of Kadi such as i'lam, hüccet, tereke, there were also documents sent from the center and a copy of these documents recorded Kadi. Therefore, the court records give us valuable information about the social, juridical, administrative and economic structure of period in which they were written. Because Sharia registries contain such comprehensive issues, they are used as first-hand sources both for the work of historians and in the fields such as law, economics, sociology and military424 numbered sharia registry which is the subject of our study covers years 1870 and 1871 (H. 1286/1287/1288). There are more than thirty topics in this registry. Claim, debt, property sales, divorce, wounding, extortion, damages, intervention, tereke, and robbery are some of the issues included in the registry. These common cases have been examined under separate titles in our study. Important information has been optained from these cases recorded in the registry. In the light of these knowledge, evaluations have been made and significant results have been reached about social, economic and admnistrative structure of Siirt in the years 1870, 1871. 487

Bu defter Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde MŞH.ŞSC.d.7473 kodla kayıtlıdır. H.1250-1251 M.1834-1835 yıllarını kapsamaktadır. Sicil 46 sayfa ve 97 hükümden oluşmaktadır.Sicilde geçen tereke, kazalara ait hisselerin kuruş ve para değeri, memurlara verilen değişik kalemlerde para ve kuruş bedeli, köy ve mahalle isimleri, bazı kazalara verilen kereste çeşitlerinin kuruş olarak bedeli, ağaç çeşitleri ve hangi işlerde kullanılacağı konuları yer almaktadır. Sicilde geçen hükümlerin sadece beşi verâset (miras) konularını içermektedir. Diğer hükümler ise savaşlarda yaralanarak emekliye ayrılan ve maaş bağlanan askerler ile Osmanlı Donanması için çeşitli tersanelerde yapılan gemilerin temel yapı maddesi olan kerestenin bölgeden temin edilmesi konularını içermektedir. Bu konuları veraset davaları ve bu davaların neticesi olan tereke kayıtları; Viranşehir Sancağı kazaları hissesine düşen çeşitli vergiler, Padişah tarafından gönderilen genel bilgilendirmeye dairfermanlar takip etmektedir.Anahtar Kelimeler: Safranbolu, Şeriye Sicili, Osmanlı, Tereke, Viranşehir ABSTRACTThis notebook is registered whit code MŞH.ŞSC.d.7473 in Prime Ministry Ottoman Archive.It consist of Hijri 1250-1251 and B.C 1834-1835 years. Record consistof 46 pages and 97 provision heritage in record consist of township's allocation configuration and monel valve, officials Money and piastre price that is given, village and neighborhoud names, lumber piastre price is given to some township, trees varieties and which Works will they be used? Only five provision that passed in record consists of heirship. Other provisions consists soldiors who are injured in wars, retired and put on a salary and lumber which is the basic construction material supply for ottoman army.Inheritance cases and heritage records of these cases; taxes which included Viranşehir township, edists in general informing are sent by sultan follow these topics.Keyword: Safranbolu, Şeriye registry, Ottoman, Heritage, Viranşehir 157

Bu çalışmada, 1858 Numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nin transkripsiyon ve değerlendirilmesiyapılarak genelde Osmanlı Tarihi ve özelde Trabzon Tarihi çalışmalarına katkı sağlamakamaçlanmıştır. Çalışmanın ana konusunu meydana getiren sicil defteri H. 1102-1104/ M. 1691-1693 yılları arasındaki kayıtlardan oluşmaktadır. Bu kayıtlar sosyal, ekonomik, kültürel, iktisadi vehukuki açılardan bilgiler vermektedir.`1858 Numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H. 1102-1104/ M. 1691-1693)` adlı bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı veyöntemi kısaca belirtilmiştir. Daha sonra Trabzon Tarihi ve defterin kayıt altına alındığı yıllardakiOsmanlı Tarihi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Trabzon Şer῾iyye Sicili kullanılarakyapılan çalışmaların detaylı bir listesi bulunmaktadır. Bu kısımda Trabzon kadı sicillerikullanılarak yazılan kitap, makale ve doktora tezlerinin isimleri ile yüksek lisans tez çalışmalarıbelirtilmiştir. İkinci bölüm ise üç ana başlıktan oluşmaktadır. Öncelikle sicilin genel özelliklerihakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra defter içerisinde bulunan kayıtlar konularına göre tasnifedilmiş ve tek tek değerlendirilmiştir. Son olarak defter içerisindeki idari taksimat, mesleklerinanalizi, kayıtlarda geçen önemli kişilerin isimleri ve şehirde bulunan önemli yapılar tek tekbelirtilmiştir. Çalışmanın ekler kısmında ise 1858 numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nintranskripsiyon edilmiş kısmı bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Şer῾iyye Sicili, Trabzon, Kadı In this study, it is aimed to contribute to the studies of Ottoman History in general andTrabzon History in particular by transcription and evaluation of the Shari'a Registry of TrabzonNumbered 1858. The main subject of the study consists of the records between H. 1102-1104/ M.1691-1693. These records provide imformation on social, economic, cultural, economic and legalaspects.This study, titled as `Transcription and Evaluation of Shari'a Registry of Trabzon Numbered1858 (H. 1102-1104/M. 1691-1693)` consists of two parts. The aim and method of the thesis arebriefly mentioned in the introduction. Later, a brief information is presented on Trabzon and theOttoman History in the years when the registry book was recorded. In the first part, a detailed listof the studies which also used Shari'a Registry of Trabzon is given. In this section, the names ofthe books, articles and doctoral and master's thesis studies that are written by using Trabzon Kadiregisters are stated. The second section consists of three main topics. Firstly, the generalcharacteristics of the registry are given. Then the records in the registry book are classifiedaccording to their subjects and evaluated particularly. Finally, the administrative partition in theregistry book, the analysis of occupations, the names of the important persons in the records, andthe important structures in the cities are indicated specifically. In the annexes of the study, atranscribed text of the Shari'a Registry of Trabzon Numbered 1858 is presented.Keywords: Shari'a Registry, Trabzon, Kadi 291

Çalışmamızda, Tarus'a ait Tarsus 300, MŞH_ŞSC_d-08089/90/91/92 numaralı defterler incelenmiştir. Tereke defterlerinde rastlanan giyim-kuşam ve ziynet eşyalarının verildiği bilgiler ışığında 19.yüzyılın son çeyreği bağlamında Tarsus'un sosyal ve ekonomik yapısı hakkında önemli değerlendirmelere sunulacak verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. In this study, records belonging to Tarsus, arsus 300, MŞH_ŞSC_d-08089/90/91/92 were analyzed. The research was conducted about 19th century socioeconomic structure of Tarsus in the light of the information that was come across in regards to the clothing and jewelry in court records. 167

Bu çalışmada, insanlar arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkları sona erdiren sulhun Trabzon şehrindeki toplum ilişkileri ile hukuk sistemine yansıyan uygulanış biçimi ele alınmaktadır. Konu ile ilgili olarak 1857, 1858, 1859, 1860, 1861, 1862 numaralı Trabzon şer'iyye sicillerinden faydalanılmıştır. Çalışma alanı XVII. Yüzyılın son çeyreğini kapsamaktadır. On yıllık süreci kapsayan bu dönem Hicri 1101-1108 miladi 1689-1698 yılları arasındaki kayıtları ihtiva etmektedir. Bu çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sulh akdinin İslam ve Osmanlı hukuk sistematiği içerisindeki yeri üzerinde durulmuştur. Bu kısımda ilk olarak sulhun kaynaklardaki önemi ayetler, hadisler, fetvalar ve kanunnâmeler doğrultusunda açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu bölümde sulh akdi kendisine has özellikleri bakımından ele alınmıştır. İkinci bölümde Trabzon örneği üzerinden sulhle alakalı kayıtlar çeşitli hukuk başlıklar altında incelenmiştir. Çeşitli konularda tasnif edilen sulh akidleri gerektiğinde grafik ve tablolarla desteklenerek kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölümde ise XVII. Yüzyılın son çeyreğinde Trabzon mahkeme kayıtlarında sulh akidlerinin genel bir analizi yapılmıştır. Bu bölümde muslihûn (arabuluculuk) müessesesi, bedel-i sulhun çeşitleri, niteliği açısından sulh akidleri incelenmiştir. Yine bu kısımda Trabzon'da sulh akidlerinin yaşandığı kaza, nahiye, mahalle ve köyler tasnif edilmiştir. Ayrıca sulh akdinin dini gruplar üzerindeki etkisi ile tarafların unvanları, cinsiyetleri ve akrabalık bağları ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Sulh, Muslihûn, Bedel-i Sulh, XVII. Yüzyıl, Trabzon, Şer'iyye Sicilleri This thesis deals with the disputes which ended with reconciliation cases in the city of Trabzon between the years H. 1101-1108 AD 1689-1698. Our main source for the study is the Trabzon Kadi Court Records numbered 1857, 1858, 1859, 1860, 1861 and 1862. The thesis consists of three chapters. The first deals with the place of peace agreements (Sulh) in Islam and Ottoman Law. Here, first we gave important Quranic verses, Prophets words, fatwas and kanunnames and examined the importance of them in the mentioned sources. In addition to that peace agreements are studied with their peculiarities. In the second chapter, entries about peace agreements were investigated under different headings. These entries, when it is necessary, are supported with tables and graphics. In the third chapter, we have analyzed the peace agreements happened in Trabzon Kadi Court in the last quarter of the 17th century. In this section the office of reconsiliation, the kinds of peace agreement payments and the kinds of peace agreements were mentioned. In addition, the peace agreements which happened in districts, villages, quarters, of Trabzon were mentioned. In this section we also evaluated the effects of peace agreements on different religious groups and the social status of people who were the subjects of peace agreements.Keywords: Peace, Reconciliation, Sulh Payment, XVII. th Century, Trabzon, Court Records 200

Şer'iye sicilleri içerisinde barındırdığı konular bakımından önemli bir yere sahiptir. Sosyal, ekonomik, siyasi ve idari alanlarda yazıldığı döneme ışık tutmuştur. İçerisindeki kayıtlar incelendiğinde hem sosyal bir varlık olan insanın ne gibi sorunlarla karşılaştığını hem de hukuki anlamda ne gibi bir tutum izlendiğini görmek mümkündür. 8191 Numaralı Şiran Şer'iye Sicili içerisindeki belgelerin çözümlenmesi sonucu, vasi tayini, miras meselesi, mülk satışı, alacak davası, hırsızlık gibi sosyal ve ekonomik alanla doğrudan alakalı farklı pek çok konu tespit edilmiştir. 8191 numaralı sicilde 205 adet belge incelenerek çalışmanın temeli oluşturulmuştur. Bunlardan 116 tanesi miras, 38 tanesi vasi tayini, 51 tanesi de sosyo-ekonomik ve miri konuları kapsamaktadır. Sicilde incelenen toplam belgenin 12 tanesinin Gayrimüslim şahıslara ait olduğu görülmektedir. Buna göre; vasi tayinlerinin 36 tanesi Müslümanlara, 2 tanesi Gayrimüslimlere aittir. 116 miras davasında, 107 tanesi Müslüman kişilere ait iken 9 tanesi Gayrimüslim kişilere aittir. 6 tane mülk satışına ilişkin kayıtta ise 1 tane Gayrimüslim şahsa ait mülk satışına rastlanmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde zaman, mekan, kavram ve kurumlar bakımından Şiran kazasına dair bilgiler verilerek temel konular açıklanmıştır. İkinci bölümde sosyal ve ekonomik bakımdan Şiran'da vasi tayini ve miras meselesi konusuna açıklık getirilip sicildeki örneklerle pekiştirilmiştir. Üçüncü bölümde de sosyal, ekonomik ve miri meseleler üzerinde durulmuştur. Sharia registers have an important place in terms of the subjects it contains. It shed light on the period in which it was written in social, economic, political and administrative fields. When the records in it are examined, it is possible to see both the problems faced by the human being, which is a social entity, and what attitude is taken in legal terms. As a result of the analysis of the documents in the Şiran Şeriye Register numbered 8191, many different issues directly related to the social and economic field such as the assignment of guardian, the inheritance issue, the sale of property, the case of theft, theft were identified. In the Registry numbered 8191, 205 documents were examined and the basis of the study was formed. Of these, 116 are heritage, 38 are guardian assignment, 51 are socio-economic and heritage. It is seen that 12 of the total documents examined in the registry belong to non-Muslim persons. According to this; 36 of the appointments of guardians belong to Muslims and 2 to non-Muslims. In 116 heritage cases, 107 belonged to Muslim persons, while 9 belonged to non-Muslim persons. In the record of 6 property sales, 1 non-Muslim property sale was found. The study consists of three parts. In the first chapter, information about Şiran accident is given in terms of time, place, concepts and institutions and basic issues are explained. In the second part, the issue of the assignment of guardians and inheritance in Şiran in social and economic terms is clarified and reinforced with the examples in the registry. In the third chapter, social, economic and miral issues are emphasized. 101

Bartın bölgesinin yerel tarihine katkı sunmak amacıyla hazırlanan bu çalışmanın ana kaynağını 807 Numaralı Bartın Şer'iye Sicili oluşturmuştur. Defterin toplamda 271 sahifeden oluştuğu defterin başında belirtilmiştir. Ancak günümüze bu defterden yalnızca 48 varaklık kısmı ulaşmış ve bahse konu olan tez çalışması bu 48 varak üzerinde yapılmıştır. H.1317-1331/M.1899-1913 yıllarını kapsayan bu defterde Bartın bölgesinin sosyo-ekonomik, dini, kültürel, örf ve adet, gelenek ve görenekleri hakkında bilgilere ulaşılmıştır.Tez çalışması; içindekiler ve giriş kısmından sonra üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kısaca Bartın'ın coğrafi özellikleri ve tarihi ile ilgili bilgiler verildikten sonra İkinci bölümde Osmanlı Hukuk Sisteminin genel yapısı, Şer'iye Mahkemeleri ve Şer'iye Sicilleri hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde ise 807 Numaralı Bartın Şer'iye Sicili transkrib edilerek değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Bartın, Hukuk, Şer'iye Sicili, Mahkeme Prepared to contribute Bartın region's local history, this study's primary source is constituted of 807 Bartın Ser'iye Register (Şer'iyye Sicili). It is indicated at the beginning of the book that the book is constituted of 271 pages in total. However, only 48 leafed part of this book has been reached to today and this thesis study has done on these 48 leafed parts. In this book, covers AH. 1317- 1331/ AD. 1899- 1913 years, has been found information about Bartın region's social and economic, religious, cultural, customs and traditions. This thesis study constitutes of 3 parts following contents and introduction parts. In the first chapter, after giving short information about Bartın' s geographical features and history, information about general structure of the Ottoman Judicial System, Ser'iye Courts and Ser'iye Register ( Şer'iyye Sicili) has given in the second chapter. In the third chapter, 807 Bartın Ser'iye Register (Şer'iyye Sicili) is evaluated by transcription. Key Words: Bartın, Law, Ser'iye Register (Şer'iye Sicili), Court 313

Bu çalışmanın amacı, Sinop'un 19. yüzyıldaki ekonomik, sosyal ve kültürel tarihinin anlaşılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda H.1 Safer 1286-9 Zilhicce 1289 (M.13 Nisan 1869-7 Şubat 1873) yılları arasını kapsayan 78 numaralı Sinop Şeri'ye Sicili'nin transkripsiyonunu gerçekleştirdik. Ardından defterde yer alan hükümleri belli bir tasnife tabi tutarak açıklamaya çalıştık. Şeri'ye sicilleri Osmanlı tarihi araştırmalarında kullanılan ana kaynaklar arasındadır. Sahip olduğu bölgenin idari, iktisadi, ictimaî yapıları hakkında bilgiler içerir. Şehrin kaza, kasaba, mahalle ve köylerini, burada yaşayan insanların günlük hayatta kullandıkları ev, mutfak, giyim kuşam eşyalarını siciller yardımıyla tespit edebilmekteyiz. Bu kapsamda 78 numaralı defterden yararlanılarak Sinop'un sosyal, kültürel, ekonomik, hukuki ve siyasi hayatı hakkında bilgi sahibi olabiliriz. ANAHTAR KELİMELER: Sinop, mahalle, sosyal hayat, Çerkez, muhacir. The aim of this study is to make a contribution to understanding of the economical, historical and cultural history of Sinop. In accordance with this purpose, we made a transcription of number 78 Sinop Shariah Registry including the years between H. 1 Safer 1286-9 Zilhicce 1289 (AD 13 April 1869-7 February 1873) . Subsequently, we tried to explain the decrees in the book in a certain classification. Shariah Registries are among the primary sources used in researches for Ottoman history. It contains information about the administrative, financial, social systems of its region. We are able to determine the districts, towns, neighborhoods, villages of the city, the items like house,kitchen, clothes people used in their daily lives with the help of religious court . Within this scope , we can have knowledge of Sinop's social,cultural,economic, legal life with the help of the book number 78. KEYWORDS: Sinop, neighborhood, social life, Circassian, migrant 585

YÖK Tez No: 556141 Günümüzde ünü bir hayli artan şehir tarih çalışmalarının en önemli kaynağı şer?iye sicilleridir. Osmanlı şehir yaşamına ait sosyal, iktisadî, hukuki, idarî, kültürel ve demografik açıdan önemli bilgiler vermesi nedeniyle hem tarihçilerin ilgisini çekmiş hem de şer?iye sicilleri üzerine yapılan çalışmaları son dönemde artırmıştır. Çalışmamın asıl konusunu oluşturan 5 Numaralı Konya Şer?iye Sicili Hicri 970-1250 (Miladi 1562-1834) yılları arasında Konya'da meydana gelen şahısların birbiriyle ve devletle olan ilişkilerini içermektedir. Bu bağlamda sicilde ağırlıklı olarak Fransa'nın Mısır Seferi sonrası merkezden gönderilen fermanlar, halkın vakıflardan aldığı borçlar, mülk satışları, alacak davaları, vasi ve vekil tayinleri yer almaktadır. Bu çalışmamda kullanılan 5 numaralı Konya Şer?iye Sicili'nin mikro filmlerini hem Selçuk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi'nden hem Mevlana Müzesi'nden nüshasından hem de Milli Kütüphane'den alınmıştır. Çalışma ilgili sicillerin karşılaştırılması yapılarak hazırlanmıştır. Bu çalışma giriş ve defterin transkripsiyonunu içeren metin kısmından oluşmaktadır. Giriş bölümünde, defterde mevcut 863 adet belge konularına ve belge türlerine göre tasnif edilerek bunlar hakkında kısa bilgiler sunulmuştur. Metin kısmında ise belgelerin transkripsiyonu yapılmıştır. Şer'iyye Records are the most important source of local history studies, whose popularity has grown considerably. The fact that it gave important information about the social, economic, legal, administrative, cultural and demographic aspects of the Ottoman city life has attracted the attention of historians and has recently increased the studies on Şer'iyye Records The main issue of our study is the 5th Konya Şer'iyye Records (Hijri 970-1250 / C.E 1562-1834) in Konya, the relationship between people with the state and each other. In this context, the records mainly include the edicts sent from the center after France's Egyptian Campaign, the debts of the people from the foundations, the property sales, the claims, the guardian and the proxy appointments. In this study, the micro films of Konya Şer'iyye Records which we used in our study, were prepared by comparing micro films of both Selçuk University Central Library and National Library. The study consists of the text and the transcription of the book. In the introduction section, 863 documents in the book are classified according to the subjects of the document and document types and brief information about them is presented. In the text, the documents were transcribed.

Tarihi malzemelerin Arşiv ve Kütüphanelerdeki tasnif sistemleri açısından defterler analitik tasnif sistemine göre tasnif edilirler. Yani ilgili defterin bir defter numarası bir yer-mekân bilgisi bir de tarih (başlangıç bitiş) numarası verilir. Ancak birçok araştırmacı bu durumu yeterli görmez, özellikle mevzi tarih çalışmaları yapan sosyal bilimciler dosya ve konu tasnifli arşiv ve kütüphaneleri daha çok tercih ederler. Bunun nedeni istenilen bilgi ve belgeye daha hızlı ulaşma gayretidir. Bu nedenle biz de tezimizde kayıtlı belgelerin konu konu tasnifini çıkarmayı uygun bulduk.Hicri 1149-1159 tarihleri arasındaki on yıllık bir tarih kapsayan yaklaşık 275 adet belge ve hüküm bulunan Milli Kütüphanede 541 numara ile kayıtlı Karahisar-ı Sâhib sancağı şeriyye sicilinde kayıtlı belgeleri aşağıda İdari konular, İktisadi konular, Sosyal ve Askeri konular olmak üzere dört ana başlık ve ilgili alt başlıklar altında toplamak mümkündür.Hem şeriyye sicillerinin hem de dönemin yazı ve kayıt anlayışı gereği bir kayıt burada tasnif ettiğimiz konudan farklı bir konuyu da ilgilendirebilir. Burada tercih edilme nedeni olarak hükümün o konu üzerinde yoğunlaşması hususu dikkate alınmıştır.Ayrıca tasnif kalıbında verdiğimiz başlıklar hem belgenin içeriğini yansıtması açısından hem de günümüzdeki anlayışa uygun olsun amacı ile başlık isimlendirmelerinde bazı güncel yaklaşımlar öncelenmiştir. Bu öncelenme hükümlerin kendilerini değil konusunun daha iyi anlaşılması amacına matuf 'dur.Şeriyye sicillerinin mahiyeti düşünüldüğünde içerik açısından ne kadar zengin olduğu üzerinde çalışma yapan herkes tarafından kabul gören bir husustur. Biz burada aşağıda verdiğimiz ana ve alt konulara tasnif belgelerin özetlerinden kolayca bazı ön bilgilerin bulunması içindir. Başka bir araştırmacı meselelere başka bir yaklaşımla ele alabilir ve tasnif tablo ve şablonunu ona göre oluşturabilir. Bu durum tarihsel olguların varlığını değiştirmek yerine bakış açılarındaki farklılıkları ortaya koyar.İşbu çalışmamızda şehir şeriyye sicili çalıştığımız için sicilde kayıtlı belgelerin diplomatik özellikleri üzerinde durulmadı. Ancak kayıtlı belge Vakfiye, hüccet, arz, buyruldu, tereke gibi belge diplomatikasını bildiren ifadeler kullanılmışsa özetlerde bu durum belirtildi. Nitekim incelediğimiz sicilde çokça buyruldu geçmektedir.Anahtar kelimeler: Afyon Şer'iyye Sicili, Kadı, Şehir Tarihi, Şehir Tarihi. There are notebooks in terms of the classification systems in the archives and libraries of historical materials. According to the analytical classification system are classified. In other words, a book number of a book is given a place-space information and a date (start-up) number. However, many researchers do not consider this situation sufficient. Social scientists, especially in the field of history studies, file and subject classification archives and libraries more prefer. The reason for this is the effort to reach the required information and document more quickly. For this reason, we have deemed it appropriate to classify documents recorded in our thesis as subject.There are approximately 275 documents and sentences covering a ten-year period between the dates of 1185-1159. In the National Library, it is possible to collect the documents registered in the register of Sahib, which is registered with 541, under four main headings and related sub-topics: Administrative matters, Economic issues, Social and Military subjects.According to both the records of the writings of the period and the record of the period, a record may be of interest to a different topic from the subject we are classified here. The reason for the preference here is to focus on the matter. In addition, the titles we provide in the classification form have been prioritized in terms of reflecting the content of the document and also in the title naming of the current approaches.Considering the importance of Şeriyye registers, it is understood how rich it is in terms of content. For the main and sub-topics given here, it is easy to find some preliminary information from the summaries of the classification documents. Another researcher can address issues with another approach. They can create the table and template classification. Instead of changing the existence of historical facts, this situation reveals the differences in viewpoints.In this study, we did not focus on the diplomatic features of the documents registered in the registry as we are working on the city's slate. However, the registered document, such as the foundation (Vakfiye), bill(hüccet), order(arz), commanded (buyruldu), heritage(tereke) document diplomatic; expressions were used in the summaries. As a matter of fact, it has been passed through a lot in the registry we have examined.Key Words: Afyon Şer'iyye Sicili, Kadı 364

Bu tez çalışmasında, Osmanlı Frengistan'ı olarak tabir edilen Galata'nın 1750-1755 yılları arasındaki sosyal ve gündelik yaşantısı üzerinde durulmuştur. Konuyu belirlerken amacımız burasının söylenildiği gibi bir Frengistan olup olmadığını tespit etmekti. Özellikle Avrupalıların ve fethin ardından şehri terk etmeyerek burada kalmayı tercih eden İtalyanların Müslüman halk ile olan ilişkilerini irdelemek bu tespitte bize yardım edebilirdi. Öncelikle mekânsal yapısını belirlemek için Galata'nın konumu, Bizans'ın düşüşünün ardından Galata'nın Osmanlılara teslimi, sur ve sur kapıları gibi konular incelenmiştir. Bu kapsamda kronikler ve seyahatnamelerde yer alan Galata'nın konumu ve yapıları hakkındaki bilgileri bir araya getirilmeye çalışılmıştır. Ardından Osmanlı ile birlikte Galata'da mekân bakımından gerçekleşen değişime değinilmiştir. Asıl üstünde durduğumuz sosyal hayat ve gündelik yaşayış konularında esas verilerimizi Galata Şeriyye Sicilleri oluşturmuştur. Sicillere dayanarak Müslüman ve gayrimüslimler Galata'da bir ve beraber nasıl yaşadılar, bu birliktelik gündelik ve ticari hayatlarına nasıl yansıdı bu konular ele alınmaya çalışılmıştır. Social and daily life of Galata which is called Ottoman's Christian district (Frengistan) in 1750-1755 is studied in this dissertation. The main aim of determining the subject is to reveal that if the Galata is a really a Christian district (Frengistan) or not. Also observing the relationships between Europeans and especially Italians who had not left after the conquering of Istanbul is another aim of the research. To reveal spatial structure of Galata, statue of Galata, surrendiring of Galata, walls and entrances walls are studied. It is tried to gather informations in chronics and travelogue. Then spatial change with change in Ottoman is touched. But main resources of social and daily life of Galata in this study are court records Galata. According to the court records of Galata it was tried to define how did Muslims, Christians and people from other religions live in Galata. 206

Osmanlı Devleti'nin hukukî, iktisâdî, dinî, askerî, idârî, sosyal düzeni ve kültürel yapısı hakkındaki bilgileri kadılar tarafından şer'i mahkemelerde kayıt altına alınan şer'iyye sicillerinde bulabilmekteyiz. İslam Hukukunda teorik olarak bildiğimiz alacak, boşanma (talâk), verâset, vesâyet, vekâlet, vakıf vb. konuları şer'iyye sicillerinde uygulamalı olarak görmek, İslam hukukunun tatbikini kavramamıza, teorik bilgilerimizi de daha iyi idrâk etmemize yardımcı olacaktır.Çalıştığımız dönem H. 1315-1318 (M.1897-1901) yılları olup, bu dönemde Eğin kazasında Müslümanların yanında Gayr-i Müslimlerin de yaşadığına tanıklık etmekteyiz. Mahkemelerde müslim ve gayr-i müslimlerin kimlik tesbiti yapılırken farklılık gösterdiğine şahit olmaktayız. Bu durumun ise Osmanlı devletinin dini hoş görüsünden ileri geldiği kanaatindeyiz. Osmanlı devletinde kendi dinî kaidelerine göre yaşayan gayr-i müslimler şer'i mahkemelere de müracaat ederek davalar açmış, davalarının görülüp çözümü için irâde beyanında bulunmuşlardır.Eğin şer'iyye sicilleri Ankara Milli Kütüphane şeriyye sicilleri bölümünde toplam 36 defterdir. Defterimiz yaptığımız Eğin şer'iyye sicilleri tablosunda 33. numarada geçmektedir ve 87 sayfadan oluşmaktadır. Defterimizde 305 belgenin transkripsiyonu yapılmıştır. Öncelikle giriş kısmında Eğin Kazası ile ilgili bilgiler verilmiş, birinci bölümde şer'iyye mahkemeleri ve görevlileri hakkında temel bilgilere değinildikten sonra ikinci bölümde şer'iyye sicilleri ve defterimiz hakkında bilgi takdim edilmiştir. Üçüncü bölümde defterimizdeki belgeler ışığında İslam Hukuku'ndaki temel kaidelere dayanarak defterin hukukî değerlendirilmesi yapılmıştır. Dördüncü bölümde ise defterin transkripsiyonu yer almaktadır. İslam Hukukunun uygulamalı olarak günümüze yansıtılması amacıyla 1 Nolu Eğin Şer'iyye Sicili incelenerek trankripsiyonu yapılmıştır. Anahtar kelimeler: Osmanlı, Eğin, Şer'iyye Sicili, Kâdı, İslam Hukuku. We can find information about the legal, economic, religious, military, administrative, social order and cultural structure of the Ottoman Empire in the court records, which are recorded by the cadis in the courts. To see the subjects such as divorce (talak), succession guardianship power of attorney foundation, etc. at the court records practically, which we know theoretically in Islamic Law, help us to understand our theoretical information and the application of Islamic law better. The period in which we work is H. 1315-1318 (M.1897-1901) and during this period, we witness the existence of non-Muslims besides the Muslims in the town of Eğin. We are witnessing that the Muslim and non-Muslims had different the identification processin th courts. We believe that this situation is due to religious tolerance of the Ottoman state. Non-Muslims living according to their own religious rules in the Ottoman state, opened cases in the ecclesiastics courts for the purpose of seeing and solving their cases. Eğin Court Records consists of a total of 36 conanical judicial notebook in the section of the National Library of Ankara. Our conanical judicial notebook is located in chart of Eğin Şer'iyye records 33. and consists of 87 pages. 305 documents were transcribed. information about Eğin district was given in the entrance section, In the first chapter, after the basic information about the courts and duties of the Sharia Law was discussed, then in the second chapter, information about the registers and our book was presented. In the third chapter, in the light of the documents in our book, the legal evaluation of the book has been made based on the basic principles in Islamic Law., the transcription of the book is avalibale in the fourth chapter. In order to reflect the practical application of Islamic Law to the present day, the First Eğin Court Record has been examined and transcribed.Key Words: Ottoman, Eğin, Court Records, Qadi, Islamic Law. 283

Tarih alanında, özellikle de sosyal yapının araştırılmasında kullanılacakkaynakların başında, gerçekçi ve yoruma dayanmayan verileri ihtiva eden `Şer'iyyeSicilleri` gelmektedir. Osmanlı Devleti'nde olduğu gibi Kırım Hanlığında da kadılartarafından kayda alınmış olan siciller devlet ve halk arasındaki ilişkilerde adeta birköprü görevi görmüşlerdir. Siyasî, idarî, hukukî ve sosyal tarih araştırmalarınınbaşlıca kaynaklarından birisini teşkil eden `Şer'iyye Sicilleri` sunduğu zengin verikaynakları ile bölgenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısına dair içerdiği örnekler,yüzyıllar sonra bile araştırmacılar tarafından doğru bilginin edinilmesinde büyükönem arz etmektedir. Sicillerin içerisinde yöre insanının şikâyet ve dilekleri, gerekmerkezden kadıya gönderilmiş ferman, berat gibi emirler gerekse de kadı tarafındanmerkeze gönderilen ilam ve hüccetler ile kişilerin ölümleri halinde mal varlıklarınıntespit edildiği terekelerden tutun da hemen hemen her alana dair kayıtlarbulunmaktadır. Ayrıca son yıllarda tarih alanında aile kurumuna dair yapılanaraştırmaların çoğalması bu konunun ehemmiyetini gözle önüne sermektedir.Karadeniz'in kuzeyinde çok geniş bir sahaya hükmeden Kırım Hanlığı,Osmanlı Devleti'nin yalnızca kuzeyde değil, doğu ve batıda da her daim yanındabulunmuş, desteğini her zaman hissettirmiştir. Nitekim Kırım Hanlığı'nın 1783senesinde Ruslar tarafından ilhakı da Osmanlı Devleti'nin savaş meydanlarındakiyenilgi sayısını arttırmıştır. İşte bu sebeplerden ötürü Kırım Hanlığı Tarihininaraştırılması Osmanlı Tarihi bağlamında bir zarurettir.Bu tezin hazırlanmasındaki ilk amaç Kırım Tatarlarının gündelik yaşamlarınıdaha net bir biçimde gözler önüne serebilmektedir. Kırım Hanlığı Şer'iyye Sicillerikullanılarak şehir tarihi yazımı çok defa kaleme alınmıştır. Ancak aile konusundadaha önce bir araştırmanın yapılmamış olması çalışmamızın temel motivasyonunuoluşturmuştur.Tez toplam 6 ana bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde Kırım'ıntarihçesi yer almaktadır. Bu bölüm üç alt başlık halinde incelenmiş olup ilk olarakTatarlardan önce Kırım'ın tarihçesi, ardından yarımadanın Türkleşme süreci ve ennihayetinde de Kırım Hanlığı Tarihi anlatılmıştır. İkinci bölümde İslâmiyet öncesiTürklerde aile konusu işlenmiş ve eski Türk-Tatar topluluklarının aile kurumunabakış açıları aktarılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde Müslüman KırımTatarlarında aile konusu işlenmiştir. Evliliğe gidilen süreçte Kırım Tatarlarının nişan,nikâh gibi gelenekleri sicillerden örneklerle kaleme alınmıştır. Dördüncü bölümdeevliliğin taraflara yüklediği hak ve sorumluluklar anlatılmıştır. Beşinci bölümdeboşanma konusu işlenmiş ve en nihayetinde altıncı ve son bölümde ise miras vepaylaşım konusu incelenerek çalışma tamamlanmıştır. In the researches conducted in the field of history, the most important sourcesin which social structure is conveyed without any exaggeration or commenting andalso which is realistic are sharia records. Both the Ottoman State and the CrimeanKhanate registers recorded by the kadis served as a bridge in the relations betweenthe state and the people. Court Records, which constitute one of the main sources ofpolitical, administrative, legal and social history researches, and the rich data sourcesit provides, and examples of the socio-economic and cultural structure of the region,are of great importance in obtaining accurate information by the researchers aftercenturies. The records include the complaints and wishes of the local people, orderssuch as edicts and orders sent to the kadi from the center, as well as the ilams andhüccets sent to the center by the kadi and the records of almost all areas in which theassets of the persons were determined. The increasing number of researches on thefamily institution in the field of history in recent years shows the importance of thisissue.The Crimean Khanate, which ruled a vast area in the north of the Black Sea,has always been together with the Ottoman Empire, not only in the north, but also inthe east and west, and the Khanate offered always its support to the Ottoman Empire.Indeed, the annexation of the Crimean Khanate by the Russians in 1783 increased thenumber of defeats of the Ottoman Empire on the battlefields. For these reasons, it isnecessary to investigate the history of the Crimean Khanate in the context ofOttoman History.The first aim of this thesis is to reveal the daily lives of Crimean Tatars moreclearly. The fact that no comprehensive research has been conducted on this subjecthas been another main motivation of our study.The thesis consists of 6 main chapters. The first part is the History of Crimea.This section is examined in three sub-titles. Under these three headings, the historyof Crimea, the Turkification process of the peninsula and finally the history of theCrimean Khanate are explained before Tatars. In the second part, the issue of Familyin Pre-Islamic Turks was discussed and the perspectives of the old Turkish-Tatarcommunities towards the family institution were tried to be explained. In the thirdchapter, the family of Muslim Crimean Tatars is discussed. In the process ofmarriage, the traditions of the Crimean Tatars such as engagement and marriage wereexplained with examples from the registers. In the fourth chapter, The Results ofMarriage, the rights and responsibilities of the parties are explained. In the fifthchapter, divorce was discussed and ultimately in the sixth and last chapter theHeritage and Sharing were examined. 136

Altı asır boyunca hüküm sürmüş Osmanlı Devleti, bünyesindeki birçok etnik, dini ve kültürel farklılıklara rağmen devleti ayakta tutan güçlü bir hukukî yapıya sahiptir. Osmanlı Hukuku'nun esasını İslam Hukuku oluşturmaktadır. Osmanlı Devleti'nin hüküm sürdüğü dönem içerisinde kendine özgü hukukî bir yapı geliştirdiği anlaşılmaktadır. Osmanlı hükümdarlarının kendilerine tanınan haklar ve alanları doğrultusunda ortaya koymuş oldukları hukuk kuralları göz ardı edilemez. Osmanlı Hukuku'nun temel öğeleri arasında Şer'iyye Mahkemeleri'ni ve bu mahkemelerce kayıtlara geçirilen Şer'iyye Sicilleri'ni görmekteyiz. Osmanlı tarihi açısından birinci derecede kaynak değeri taşıyan bu defterlerden muhteva bakımından akla gelecek birçok konuda geniş veriler elde edilmekle beraber yazıldığı döneme ve mahâle ilişkin sosyal, ekonomik, adlî ve idarî konularda önemli veriler elde edilmektedir.İncelemesi yapılan 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri 1916-1924 yılları arasında tutulmuş olup sicilden elde edilen verilere dayanılarak Finike'nin 20. yüzyıl başlarındaki sosyo-ekonomik durumu değerlendirilmeye çalışılmıştır. İncelenen hükümler genellikle Antalya Sancağı'na bağlı Finike'ye ait olmakla birlikte defterde Elmalı Kazası'na ait olan hükümler de mevcuttur. Değerlendirilen 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri yazıldığı dönem itibariyle büyük önem taşımaktadır. Defter Osmanlı Devleti'nin çöküş dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş dönemi safhasında tutulmuştur. Osmanlı Devleti'nin yaşamış olduğu bu geçiş evresini tam anlamıyla gözler önüne sermektedir. Defterde Antalya'nın ve Finike'nin bu idarî değişiklikten nasıl etkilendiği ve Antalya'nın sancaktan vilayet statüsüne yükseliş evresini takip edebilmekteyiz. Bunun yanısıra defterin 1916-1924 yılları arasında tutulması hasebiyle I. Dünya Savaşı ve Anadolu'da başlatılmış olan Milli Mücadele hareketinin Finike'ye yapmış olduğu etkiler de 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri'nden elde ettiğimiz bilgiler ışığında gösterilmeye çalışılmıştır. The Ottoman Empire, which ruled for six centuries, had a strong legal structure that maintained the state despite many ethnic, religious and cultural differences. Islamic Law was the essence of Ottoman Law. It is understood that during the period of the Ottoman Empire, it developed a specific and particular legal structure. The rules of law which Ottoman sovereigns established in accord with their rights and areas cannot be ignored. Among the basic elements of Ottoman Law, we find the Şer'iyye Courts and the Şer'iyye Records, which were the judgements registered by these courts. These books, which have a first degree resource value in terms of Ottoman history, have provided extensive data on many issues to be considered in terms of content, but significant data is also provided in terms of the social, economic, judicial and administrative issues related to the period and the context of writing.When we examine the history of the Şer'iyye Register in the Ottoman Empire, we see that the earliest examples are found in Bursa. Since the first half of the 19th century, the records of these registries, which date back to 1455, were narrowed down through the creation of new courts. Nevertheless, these records continued to be maintained until the 20th century. The 99th Book of the Antalya (Finike) Şer'iyye Registers, which was examined, which was kept in the period between 1916 and 1924 and through it an attempt has been made to evaluate the socio-economic situation of Finike in the early 20th century based upon the data obtained from the registry. The provisions examined are generally attributed to Finike, which was affiliated to the Antalya Sanjak. However, the book also contains provisions concerning Elmalı.The 99th Book of Antalya (Finike) Şer'iyye Registers, which we have reviewed, is of great importance for the period in which it was written, being written at the end of the Ottoman Empire and during the foundation of the Republic of Turkey. It shows the transition phase from the Ottoman Empire. In the book, we are able to see how Antalya and Finike were affected by this change in administration and of the rising phase of Antalya for the province. In addition, since the book was kept between 1916 and 1924, the attempt was made from the information obtained from the Book of Antalya (Finike) Şer'iyye Registry No 99 to show the effects of the National Struggle movement, which began in World War I in Anatolia, on Finike. 507

`daha sBu çalışmada, 1601-1606 yılları arasında Rodosçuk'ta aile, sosyal yapı ve ekonomik durumu ele alınmıştır. Çalışma içeriği oluşturulurken genel olarak şer'iyye sicilleri ve yazılı eserler ön planda tutulup çalışma oluşturulmuştur.Çalışma bir giriş iki bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmında Rodosçuk'un tarihçesi, adı ve coğrafyası üzerinde durulmuştur. Türk hâkimiyeti öncesi ve sonrası Osmanlı Devleti tarafından fethine değinilmiştir. Ana kaynaklar ve yazılı eserlerden bahsedilerek çalışmanın önemi vurgulanmıştır. Birinci bölümde, Rodosçuk halkının aile yapısı, evlenme, boşanma, nafaka ve mehir gibi birçok konuya yer verilmiş sosyal yapı ve sosyal hayatı etkileyen olumsuz olaylar adam yaralama, hırsızlık ve eşkıyalık gibi olaylar incelenmiştir. İkinci bölümde Rodosçuk'un ekonomik yapısı ön plana çıkarılmış tarım, hayvancılık, ticaret, vergi ücretlendirmeleri yer almış bunların yanı sıra mülk satışları, meslekler, servet dağılımı ve para vakıfları ele alınarak değerlendirme yapılmıştır. Son olarak da Rodosçuk'ta meydana gelen doğal afetler, imar faaliyetlerine değinilmeye çalışılmıştır. In this study, family, social structure and economic situation in Rhodes Rhodes between 1601-1606 were discussed. When the content of the study was created, the general records of the sharia and written works were prioritized.The study consists of two parts of an introduction, the history, name and geography of Rhodes is emphasized. The conquest by the Ottoman Empire was mentioned before and after the Turkish domination. The main sources and written works are mentioned and the importance of the study is emphasized. In the first part, the family structure of Rhodesian people, marriage, divorce, alimony and mehir are given a lot of topics such as social structure and negative events affecting social life, such as man wounding, theft and banditry. In the second part, the economic structure of Rhodes was highlighted and agriculture, animal husbandry, trade, tax charges were included, as well as property sales, occupations, wealth distribution and money foundations were evaluated. Finally, natural disasters and zoning activities in Rhodes were tried to be mentioned. 163

Şer'îyye Sicilleri Osmanlı Devleti'nin siyasi, askeri, ekonomik, kültürel ve sosyal tarihini ortaya koyan en önemli başvuru kaynağıdır. Ayrıca şer'îyye sicillerinde ferman, buyruldu, berat, nişân, tezkire, i'lâm, mârûz, mürasele gibi pek çok belge hakkında bilgi sahibi olmaktayız.Osmanlı Devleti'nin önemli bir şehri olan Kayseri'nin sosyal yaşamına yönelik olan bu çalışmanın asıl kaynağını teşkil eden Kayseri Şer'iyye sicillerinin nüshaları Ankara Milli Kütüphane'den Başbakanlık Osmanlı Arşivine aktarılmıştır. Bu siciller ayrıca Kayseri ve Yöresi Tarihi Araştırmalar Merkezinde yer almaktadır. 126 Numaralı Kadı Sicilinin bir nüshası fotokopi olarak İSAM'dan alınmış olup, sicil toplamda 116 sahife ve 118 pozdan oluşmaktadır. Osmanlıca metinlerin önce transkripsiyonu yapılmış, daha sonra ise belge özetleri çıkarılmış ve bu çalışmaya bağlı olarak kaynak taraması yapılarak kaynak taramasının ardından belgeler değerlendirilmiştir.Çalışmada 1143-1144 yılları arası Kayseri'nin toplum yaşantısı ve ekonomik durumu hakkında bilgilere ulaşılmaktadır. Ayrıca sicilde; alım-satım, vergi anlaşmazlığı, timar, borç ödemesi, miras paylaşımı vb. iktisadî ve ictimaî konulara da yer verilmiştir Court registers of Ottoman Empire on political, military, economic, cultural and social history that lays out the most important reference.Also edict in court registers, buyruldu, berat, engagement, follows, I'lam, exposed, we are being informed about the document, such as murasel.Kayseri is an important city of the Ottoman Empire, the social life of Kayseri Ankara, which constitutes the principal source of this work for copies of court registers in the prime ministry, the National Library of. This record is also located in the center of Kayseri and local history research. 126 a copy of the court records were taken from Isam as a copy number, and the record in total, 116 and 118 pages consists of poses.The transcription of Ottoman Turkish texts first made, then the document have been summarised by scanning the documents after scanning and evaluation of the source as a result of this work.In the study of Kayseri between the years 1143-1144, public life and economic status provide information about. Also the register; trading, tax dispute, grooming, debt payments, share of inheritance, etc. includes economic and social issues. 592

Şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti sosyal, kültürel, iktisadi ve ictimai konular üzerine araştırma yapacaklar için son derece önemli kaynaklardandır. Çünkü şer'iyye sicilleri kayıt altına alındığı döneme ışık tutar. Bu siciller, Osmanlı Devleti'nin hukuk sistemi, toplum yapısı, kültürel, iktisadi ve idari yapısına dair önemli bilgiler veren birinci elden kaynaklardandır. 59 sayfadan oluşan 626 Numaralı Diyarbakır Şer'iyye Sicili'nde, (H. 1206- 1207 / M. 1792 – 1793) yılları arasında Diyarbakır'da meydana gelen ve mahkeme kayıtlarına yansıyan olayları içeren belgeler bulunmaktadır. Şer'iyye sicili'nde, İnsanlar arasında oluşan alacak-verecek meseleleri, vergi, miras, cinayet ve hırsızlık gibi birçok konuda verilen kararlar bulunmaktadır. Bu belgeler çalışmamızın temel iskeletini teşkil eder.Bu çalışmada, Şer'iyye sicili, Şer'iyye mahkemeleri, Diyarbakır tarihi ve Osmanlı Devleti dönemi Diyarbakır idari taksimatı hakkında kısaca bilgiler verildikten sonra çalışmanın esasını teşkil eden 626 Numaralı Şer'iyye Sicili'nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca çalışmanın sonunda belgede geçen Osmanlıca kelimelerinden oluşan bir sözlük ve eserin orijinal hali bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Kadı, Osmanlı Devleti, Şeriyye Mahkemeleri, Şer'iyye Sicili. Sharia registers are very important sources for those who will research on social, cultural, economic issues of the Ottoman Empire. Because the records of the Sharia shed light on the period in which they were recorded. These registers are the first hand sources that provide important information about the legal system, social structure, cultural, economic and administrative structure of the Ottoman Empire. The fifty nine pages Sharia Register contains documents containing events that occurred in Diyarbakır and reflected to the court records between the years 1206-1207 / 1792 – 1793. In the Sharia registry, there are decisions made in many subjects such as tax credit, inheritance, murder and theft among the people. These documents constitute the base of our study.In this study, brief information about the Sharia registry, Sharia courts, the history of Diyarbakır and the administrative division of Diyarbakir in the Ottoman Empire period were briefly given and the transcription and evaluation of the Sharia Registery Numbered 626, which is the basis of the study, was performed. In addition, at the end of the study, there is a dictionary and the original version of the Ottoman vocabulary in the document.Keywords: Diyarbakır, Muslim Judge, Ottoman Empire, Sharia Courts, Sharia registers. 181

Bu çalışma, 2131 numaralı Safranbolu Şer'iyye Sicili esas alınarak hazırlanmıştır. Sicilde toplam 96 varak bulunmaktadır. Sicilin başında ve sonunda iki yaprak sayfası kapak mahiyetindedir. H.1269-1272 / M.1853-1855 yıllarını kapsayan bu defterde Safranbolu tarihi ile ilgili döneminin ekonomik, kültürel, demografîk ve yaşam biçimleri ile ilgili birçok bilgiye ulaşılmış günümüze ışık tutan bilgiler elde edilmiştir.Tez; içindekiler, giriş, dava özetleri , transkrip ve değerlendirme kısımlarından oluşmaktadır. Şer'iyye sicilinden örnek birkaç sayfaya ekler kısmında yer verilmiştir. Safranbolu'nun tarihçesi ve coğrafî yapısı hakkında kısa bir bilgi verilmiş olup; ikinci kısımda ise genelde hukuk ve özelde Osmanlı hukuk yapısı içerisinde şer'iyye sicilleri ve önemi üzerinde durulmuştur. Bu defter genelde tereke kayıtlarından ihtiva etmektedir. Ancak merkezden gönderilen birkaç emir sureti ile birkaç tane narh kaydı da defterde yer almaktadır. Belgelerde geçen yerleşim alanlarının isimleri, aile hayatı, şehrin demografîk yapısı ve miras paylaşımı ile günlük kullanılan eşyalar tespit edilebildiği kadarıyla ortaya konulmuştur. Tüm bu çalışma sonucunda, Safranbolu'nun dolayısıyla Osmanlı Devleti'nin miras hukuku, aile hayatı, ekonomik uğraşları ile demografîk ve sosyal tarihine ışık tutabilecek belgeler değerlendirilmiştir. This study was prepared on the basis of the Safranbolu Court Record, Number 2131. There are 96 court recort in total in the this sicil. Two pages at the beginning and at the end of these foils are covers. The records belong to years 1269-1272 (AH) / 1853-1855 (AD), and it enables to obtain lots of information about history of Safranbolu, together with economic, cultural, demographical features and lifestyles of the related period, providing an insight to modern-day.Thesis consists of contents, introduction, case summaries, transcription and evaluation parts. A few sample parts from the court record are included in the appendices. Brief information about the history and geographical features of Safranbolu is given and in the second part law in general and Court Records in Ottoman Law System and its importance in special are focused on. The court book consists of inheritance records. However, a few enactments and price fixing records are also included. The names of the settlement areas, family life, demographical structure of the city, portion of the inheritance and daily furnishing mentioned in the documents are revealed as far as possible. As a result of this study, documents are tried to be revealed and evaluated, which can enlighten portion of the inheritance, family life, economic occupations, and demographic and social history of Safranbolu, accordingly Ottoman Empire. 564

Çalışmada, XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde Eyüp şehrinin sosyal ve iktisadî yapısı etraflıca ele alınmıştır. Zikredilen dönemde şehrin kendine özgü niteliklerinin ortaya çıkartılmasında başta şer'iyye sicilleri olmak üzere diğer arşiv kaynaklarından istifade edilmiştir. Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde Eyüp şehrinin mekânsal organizasyonu ile idarî ve adlî yapısı incelenmiştir. Bu bölümde, kara sur kapıları ve civarındaki yerleşim düzeni, şehrin ticarî mekânları, mezarlık ve gezinti yerleri, yaşam alanları, orta halli halkın ve varlıklı zümrenin ikamet ettiği konutlar hakkında değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca kazanın yöneticileri, suçluların kovuşturmasında görev alan kolluk kuvvetleri, şehirde vuku bulan darp, yaralama ve cinayet gibi hâdiseler de birinci bölümde tetkik edilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde İstanbul'un nüfusu üzerine yapılan değerlendirmelere yer verilip Eyüp'te iskân süreci ele alınmış, şehirde ikamet eden farklı dinî ve etnik kimliğe sahip unsurların sosyal ve iktisadî hayatlarından kesitler verilmiştir. Eyüp'te aile yapısı, toplumsal ve ekonomik hayatta kadının rolü; köle ve cariyeler; cami, mescit, tekke, medrese ve mektepler; suyolları ve çeşmeler ikinci bölümde yer alan diğer başlıklardır. Üçüncü bölümde ise şehirdeki ekonomik faaliyetler incelenmiştir. Eyüp'te faaliyet gösteren işletmeler ve esnaf grupları bu bölümde değerlendirilmiştir. Ayrıca bu bölümde Eyüp'teki tarımsal faaliyetlere de yer verilmiştir. This study thoroughly examines the social and economical structure of Eyüp in the first quarter of the century XVIII. Court records and other archival sources were used to uncover distinctive characteristics of Eyüp district during the abovementioned period. The study consists of three parts of which the first part studies spatial organization, as well as administrative and judicial structure of Eyüp district. That section provides an evaluation of the land wall gates and layout of the settlements around such gates, as well as district's commercial places, graveyards, leisure points, living spaces, and residences where the middle class and propertied class domiciled. The first part also examines district administrators, law enforcement forces in charge of prosecution of criminals, and incidents that occurred in the district including battery, injury, and murders. Second part of the study provides evaluations relating to population of Istanbul, and describes the settlement process in Eyüp, providing insights into social and economical life of religious and ethnical groups residing in the district. The second part also includes other headings such as Eyüp's family structure; role of women in the social and economic life; slaves and concubines; mosques, prayer rooms, dervish lodges, madrasahs, and schools; watercourses and fountains. The third part provides a review of economic activities in the district. This part evaluates enterprises and artisan groups operated in Eyüp. That part also provides information on agricultural activities in Eyüp. 327

Şer'iyye sicilleri Osmanlı Devleti'nin siyasî, idarî, içtimâi, malî, iktisadî, ticarî, askerî v.b. pek çok açıdan bilinmeyen veya noksan kalmış yönlerini incelemek isteyen araştırmalar için temel dayanak niteliği taşımaktadır. Çalışmamız Osmanlı tarihi ve kültürünü aydınlatılması bakımından önemli bir yere sahip olan (H. Recep 1326/M. Temmuz-Ağustos 1908/H. Ramazan 1328/M. Eylül-Ekim 1910) tarih aralığını kapsayan 13 numaralı Nevşehir Şer'iyye mahkemesi kayıtlarını içermektedir. 13 Numaralı Nevşehir Şer'iyye Sicili 248 sayfa olup, defterin 140 ve 248. sayfa aralıkları çalışılmıştır. Sicilde alacak-verecek davaları, vasi tayini, hırsızlık evlilik, miras, nafaka ve boşanma gibi konular yer almaktadır. Bu belgelerde karışık halde toplam 363 adet hüküm bulunmaktadır. Bu hükümlere dayanarak bahsedilen dönemde Nevşehir'in, sosyal, ekonomik, Kültürel ve idârî durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Şer'iyye Sicili, Nevşehir ve Hukuk. Şeriyye records are the main sources for researchers who want to investigate the Ottoman Empire according to political, potential, social, financial, economic, commercial, military, etc. aspects of the unknown and deficient in many respects. Our study includes the court records, recorded in Nevşehir that covering the dates between H. Recep 1326/M. July-August 1908 Ramadan 1328/M. September-October 1910, from Şeriyye Records which has an important place in the Ottoman history and culture. The number 13 of Nevşehir Şer'iyye records has 248 pages and notebook pages between 140-248 have been studied. There are 360 documents in the registry or record, such as cases that will give receivables, guardianship, theft, marriage, inheritance, alimony and divorce. With these documents tried to put forward the social, economic, cultural and administrative situation of Nevşehir in the direction of the notebook. Key Words: Şer'iyye Records, Nevşehir, Ottomon Empire end Law. 525

Osmanlı Tarihi araştırmalarında kullanılan en önemli ana kaynaklardan biri-si şüphesiz şerʻiye sicilleridir. Toplumun sosyal, iktisadi, idari ve hukuki yönlerine ışık tutan şerʻiye sicilleri siyasi ve askeri kaynaklarda olmayan pek çok ayrıntıya sahiptir. Yapılan çalışmalar şerʻiye sicillerinin önemini ve orijinal bir kaynak teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. Galataʹnın 17. yüzyıldaki sınırları günümüzdekinin aksine çok geniştir. Ga-lata kadısının hükmü altında bulunan bu geniş alan hakkında mahkeme defterleri pek çok tarihi bilgi içermektedir. Yeteri kadar çalışılmamış bu mahkeme defterle-rinde Galataʹnın siyasi, sosyal, ekonomik, etnik ve kültürel yapısına ait son derece değerli bilgiler mevcuttur. Müslüman, Rum, Ermeni, Yahudi ve Cenevizli insanla-rın bir arada yaşadığı kozmopolit bir şehir olan Galata aynı zamanda ticȃri hayatın-da canlı olduğu bir yerdir. Bu açıdan mahkeme kayıtlarında diğer semtlere göre içtimȃî ve ticȃri konular ile ilgili bilgiler daha fazladır. Bu nedenlerle birlikte tez konusu olarak Galataʹya ait bir şerʻiye sicili seçmemizin sebebi buranın üç kıtaya yayılan bir İmparatorluğa başkentlik yapan İstanbulʼun önemli yerleşim yerlerinden birisi olmasıdır.Çalışma Galataʹya ait Hicri 1074–1075 (M.1663–1664) tarihli 94 numaralı mahkeme defterinin değerlendirilmesini içermektedir. Defterin yaklaşık bir yıllık süreyi ihtiva etmesi Galataʹdaki gündelik hayat hakkında genel ve kesin yargılara varmayı mümkün kılmamaktadır. Ancak barındırdığı bilgiler sayesinde genelde Osmanlı toplumu, özelde İstanbul'un sosyal tarihi ile ilgili çalışmalara önemli katkı sağlayacağını düşünüyoruz.Anahtar Sözcükler: Osmanlı, Şerʻiye Sicilleri, Galata, Sosyal Yapı, Ekonomik Yapı. One of the most important main sources used in the Ottoman History research is sharia records undoubtedly. Sharia records, which shed light on the social, economic, administrative and legal aspects of society, have many details that are not in political and military sources.The studies reveal the importance of sharia records and constitute an original source. Galata's 17th century borders are very wide, unlike today. The court notebooks on this large area under the rule of Galata Muslim judge contain many historical information. The court notebooks of Galata, which have not been studied sufficiently, have very valuable information about the political, social, economic, ethnic and cultural structure of Galata. A cosmopolitan city where Muslim, Greek, Armenian, Jewish and Genovese people live together, Galata is also a place where it lives in its commercial life. In this respect, the court records have more information on a social contexts and commercial matters compared to other districts. For these reasons, the reason why we chose a sharia record belonging to Galata as a thesis is that it is one of the important settlements of Istanbul, which is the capital of an Empire spanning three continents.The study included the evaluation of the court notebook of Hijri 1074 -1075(M.1663–1664) dated 94 numbered Galata. The fact that the notebook contains approximately one year period does not make it possible to make general and definitive judgements about daily life in Galata. However, thanks to the information it contains, we think that it will make a significant contribution to the studies on the social history of the Ottoman society and Istanbul in particular.Key Words: Ottoman, Sharia Records, Galata, Social Structure, Economic Structure. 454

Bu çalışmada, tarih bilimi açısından önemli bir kaynak türü olan bir şer'iyye siciliningünümüz Türkçesine aktarımı yapılarak değerlendirilmeye çalışıldı. Çalışmanın ana konusunuoluşturan 1916 numaralı Trabzon Şer'iyye Sicili H. 1160-1161/ M. 1747-1748 yılları arasınıkapsamaktadır. Sicilin transkripsiyonu esnasında tüm kelimelerin doğru bir şekilde okunması vekaydedilmesi hususunda özen gösterilmiştir. Defter, dönemin Trabzon tarihi hakkında sosyokültürel, iktisadi, hukuki gibi alanlarda bilgiler içermektedir.`1916 Numaralı Trabzon Şer'iyye Sicili'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H. 1160-1161/M. 1747-1748)` adlı çalışma genel itibariyle iki bölümden oluşmaktadır. Tezin girişbölümünde Trabzon Tarihi ve Sicilin tarihlendiği yıllardaki Osmanlı Tarihi hakkında kısaca bilgiverilmiştir. Birinci bölümde Trabzon Şer'iyye sicillerini kullanarak çalışma yapan araştırmacılar veyaptıkları çalışmalar, Trabzon Şer'iyye sicillerinin konu olduğu yüksek lisans ve doktoraçalışmaları belirtilmiştir. İkinci bölümde ise 1916 numaralı Trabzon Şer'iyye sicilinin genelözellikleri, şer'iyye sicilindeki belgelerin konuları ile bu konuların değerlendirilmesi veTrabzon'un idari taksimatı, sicil defterinde adı geçen Trabzon'un yapıları, dönemin meslekleri vememurlukları hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın son bölümü olan ekler bölümünde ise 1916numaralı Trabzon Şer'iyye Sicili'nin transkribe edilmiş metni bulunmaktadır. Bu çalışma ile özeldeTrabzon, genelde Osmanlı Devleti'nin sosyal, ekonomik, hukuki, askeri, idari tarih alanlarındayapılacak olan çalışmalara ve çalışma yapacak olan araştırmacılara katkı sağlanması amaçlanmıştır.Anahtar Kelimeler: XIII. Yüzyıl, Şer'iyye Sicili, Trabzon In this study, it is tried to evaluate an information of the Shari'a Registry, which is animportant resource type in terms of history discipline, by translating the documents to modernTurkish. The main subject of the study which consists of the Shari'a Registry of TrabzonNumbered 1916 belongs to the date of H. 1160-1161 / M. 1747-1748. During the transcription ofthe documents, particular attention has been taken to ensure that all words are read and recordedcorrectly.The study titled as `Transcription and Evaluation of the Shari'a Registry of TrabzonNumbered 1916 (H. 1160-1161 / M. 1747-1748)` consists of two parts. In the introduction of thethesis, a brief information is given about Trabzon and Ottoman History in the years which therecord is dated. The first section of the study presents previous studies and researchers who alsoused the Shari'a Registry of Trabzon Numbered 1916, and indicates postgraduate thesis on thesubject for master and doctorate's degree. In the second section, information is given on the maincharacteristics of the Shari'a Registry of Trabzon, the subject of the documents of the Shari'aRegistry and evaluation of these subjects, administrative partition of Trabzon, the buildingstructures which are mentioned in the registry book, and officials and occupations employed in theperiod. The transcribed text of the Shari'a Registry of Trabzon Numbered 1916 is presented in theannexes which is the last section of the study. The study aims to contribute to the studies that willbe made on the social, economical, legal, military and administrative history of Trabzon inparticular, and of the Ottoman State in general.Key Words: 13th Century, Shari'a Record, Trabzon 320

1740-1780 tarihleri arasını kapsayan, Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Ahkâm defterleri, Şeriye Sicilleri, Mühimmat, Cebe, Cizye ve Avarız Defterlerine dayalı Sivas şehrinin fiziki, demografik, idari, sosyal ve ekonomik durumunun incelendiği bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında çalışmanın konusu, kaynaklar ve Sivas şehri'nin tarihi gelişimi anlatılmıştır. Birinci bölümde Sivas Şehrinin fiziki ve idari yapısı, İkinci bölümde Sivas Şehir mekânları ve işlevlerinden bahsedilmiştir. Son bölüm olan Üçüncü bölümde ise Sivas şehrinin sosyo-ekonomik yapısının temel taşları olan ailenin sosyal yapısı, vakıflar, eşkıyalık faaliyetleri, esnaf gruplarının yaşam biçimleri ile ticari yaşamı, vergiler ve şehirde işlenen suçlar konusu işlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Sivas, şehrin tarihi, Ahkâm defterleri, Şer'iye sicilleri, XVIII. Yüzyıl ortaları. This study covering the years 1740-1780 consists of three chapters in which the physical, demographic, administrative, social and economic status of the city of Sivas based on the Journal of the Ottoman Archives, Sharia Registers, Ammunition Book, Cebe Books, Cizye's Books and Avariz Books. In the introduction, the subject of the study, the sources and the historical development of the city of Sivas are explained. In the first part, the physical and administrative structure of Sivas City of Sivas, the second part of the Sivas City spaces and architectural structures and their functions are mentioned. In the third chapter, the social structure of the family, foundations, banditry activities, life styles, commercial life, taxes and crimes committed in the city were discussed.Keywords: Sivas, the history of the city, souvenirs, Sharia registers, XVIII. Mid-century. 304

Bu çalışmada1650-1725 yılları arasında Diyarbekir'de yaşayan Zimmîlerin hukuki, toplumsal ve ticari ilişkileri ile gündelik yaşamları şer'iyye sicillerinden, seyahatnamelerden ve diğer yardımcı kaynaklardan yararlanılarak resmedilmiştir. Diyarbekir Zimmîleri bağlamında, genel olarak Osmanlı Devleti'nde Zimmîlerin devlete karşı olan hak ve yükümlülükleri, millet sistemi içerisinde Zimmîlerin nasıl yönetildiği, Zimmî grupların din ve mezhep bakımından ve etnik açıdan nasıl tasnif edildiği incelenmiştir.Hukuksal anlamda incelemeye alınan Diyarbekir Zimmîlerinin, şer'i mahkemelerde nasıl tarif edildiği, bu mahkemelerden Zimmîlerin nasıl yararlandığı araştırmaya konu edinilen başka bir husustur.Şer'i mahkemelerdeki MüslümanlarlaZimmîlerin kendi aralarındaki davalarda mahkemelerin oldukça titiz davrandığı ve delillerin ön planda tutulduğu görülmektedir.Sosyal açıdanDiyarbekir'de Müslümanlarla Zimmîlerin münasebetlerinin iç içe geçtiği, ihtidaların yaşandığı, bölgedeMüslümanlarla Zimmîlerindışında başka toplulukların da varlığını sürdürdüğü belirtilmelidir. Buradaki Zimmî nüfusunun ne kadar olduğuyla ilgili bir tespitte bulunmak zor olsa da elimizdeki mahkeme defterlerinden yola çıkarak Diyarbekir'de o dönemde hatırı sayılır bir Zimmî nüfusun var olduğu düşünülmektedir. Ticarette de söz sahibi olmayı başaran Zimmîlerin şehirde icra edilen mesleklerin, iş kollarının çoğunda ön planda olduğu tespit edilmiştir.Cizye konusunda Zimmî din adamlarının diğer Zimmî halka göre ayrıcalıklı olduğu ve bu vergiden muaf tutuldukları görülmektedir. In this study, the legal, social, commercial relations and daily lives of the Zimmîs living in Diyarbekir between 1650-1725 is depicted using the sherry registers, travelogues, and other ancillary sources. In the context of the Diyarbekir Zimmîs, in general, the rights and obligations of the Zimmis living in the Ottoman Empire and how the Zimmis have been governed in the nation's system and Zimmîs groups in terms of religion and sect and ethnicity are examined.It is another matter which explains how Diyarbekir Zimmis was examined in the intendment of law, how it was described in the courts and how the Zimmîs benefit from these courts. It is observed that,The lawsuits between the Muslims and the Zimmîs in the courts,the courts are very carefully treated and the evidence is being kept in preliminary courts. In social terms, in Diyarbekir it is important to note that there are other societies, including the Muslims and the Zimmîs, in the region, where the impediments of the Muslims and Zimmîs are intertwined. Although it is hard to find out how difficult the Zimmî population here is, it is thought that there is a considerable number of Zimmîpopulation in Diyarbekir, starting from the courtesy of our court. Zimmis, who succeeded in being a prominent business, have been found to be in the forefront in most of the professions performed in the city. It is also seen that Zimmî clerics are privileged to belong to other Zimmî people, and they are exempted from this tax regarding to cizye. 175

Şer'iye Sicilleri, Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşrada uyguladığı sosyal, siyasi ve içtimaî politikaları görmek ve bölgelerdeki insan ilişkilerine tanık olmak için en uygun kaynaklardandır. Bu nedenle siciller tarih, hukuk ve daha birçok alana ana kaynak olma özelliğini göstermektedir. 1096-1110 (1685-1699) yıllarını kapsayan 32 Numaralı Konya Şer'iye Sicili'nde 682 adet belge bulunmaktadır. Bu belgeler içerisinde fermânlar, beratlar, nafaka takdirleri, darb davaları ve hırsızlık davaları gibi belgeler bulunmakla birlikte, bu sicilde miras davaları, mülk satışları ve vasi tayini ile alakalı belgeler çoğunluktadır. 32 Numaralı Sicil giriş ve metin kısımlarından oluşmaktadır. Giriş bölümünde defterde transkript edilen 682 adet konularına göre tasnif edilerek belge türleri hakkında bilgiler verilmiştir. Metin kısmında ise belgelerin transkripti yapılmış, belgedeki hicri tarihler miladiye çevrilmiştir., The Sharia Registry is one of the most appropriate sources to see the social, political and social policies implemented by the Ottoman Empire in the central and provincial and to witness the human relations in the regions. For this reason, registers show the main source of history, law and many other fields. There are 682 documents in 32nd Konya Şer'iye Registers covering the years 1096-1110 (1685-1699). Although there are documents such as edicts, patents, alimony appraisals, assault and theft cases, the documents related to inheritance lawsuits, property sales and guardianship are the majority. Registration number 32 consists of input and text parts. In the introductory section, 682 topics which are transcribed in the book are classified according to their subjects and given information about the types of documents. In the text part, transcripts of the documents were made and the hijri dates in the document were translated into the Gregorian calender.

Bu çalışma toplumun sınırlarında yaşayan marjinallerin yasadışı eylemlerinden hareketle Osmanlı toplumuna farklı bir açıdan bakmayı amaçlamaktadır. Suç konusu toplumsal, ekonomik ve idari yaşamı etkileyen suçlar olmak üzere üç ana başlık altında incelenmiştir. Ceza konusu ise ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır. Araştırmanın ana kaynağını şer’iyye sicilleri ve mühimme defterleri oluşturmaktadır. Bilindiği üzere şer’iyye sicilleri taşradaki kadı mahkemesinde tutulan dava kayıtlarını ihtiva eder. Mühimme defterleri ise bir anlamda temyiz mahkemesi olarak da çalışan Divan-ı Hümayun kayıtlarını içerir. İlaveten II. Mehmed (1451- 1481) devrinden itibaren klasik dönemde padişahlar tarafından yapılmış kanunnameler, şeyhülislamlara ait fetvalar, zamanın müşahitleri tarafından kaleme alınmış seyahatnameler, kronikler, eski yazmalar yararlanılan kaynaklar arasında yer almaktadır. Bütün bunların yanında modern araştırmacılar tarafından hazırlanmış gerek Türkçe gerekse İngilizce araştırma-inceleme eserlerden de istifade edilmiştir. Bu çalışmada şer’iyye sicilleri ve mühimme defterlerindeki asayişi bozan olaylar üzerinden Osmanlı toplumunda yaşanan suçlar, cezalar ve cezalandırma yöntemleri ele alınmıştır. Osmanlı toplumu bugüne kadar pek çok araştırmada farklı boyutlarla irdelenmiştir. Osmanlı’da esnaf kesimi, köylüler, Osmanlı ailesinin yapısı, Osmanlı insanının sosyo-ekonomik durumu, Osmanlı kadını farklı açılardan ele alınmıştır. Ancak suçluların tarihi hukukçuların bakış açısına terk edilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı bir taraftan suçluların tarihini yazarken öte taraftan Osmanlı toplumunu daha anlaşılır kılabilmektir., This study aims to look at the Ottoman society from a different point of view in the light of the illegal actions of marginal people living on the borders of the community. The subject of crime was examined under three main parts: crimes affecting social, economic and administrative life. The matter of punishment is considered as a separate part. The main sources of this research are ser’iyye registers (şer’iyye sicilleri) and muhimme registers (mühimme defterleri). As it is known, ser’iyye registers (şer’iyye sicilleri) contain the records of the cases held in the provincial kadi court (kadı mahkemesi). Muhimme registers (mühimme defterleri) also include the records of Divan-i Humayun which also worked as an appellate court. In addition, Laws made by the Sultans in the classical period from the time of Mehmed II (1451-1481), fatwas belonging to the Shaykh al-Islamis, travels written by the observers of time, chronicles, old manuscripts are among the sources used. In addition to these, both Turkish and English research and analysis works prepared by modern researchers have been used. In this study, the crimes in the Ottoman society and the methods of punishment were discussed over that disrupt public order in the ser’iyye registers (şer’iyye sicilleri) and the muhimme registers (mühimme defterleri). Ottoman society in many studies to date have been examined with different sizes. Ottoman tradesmen, peasants, the structure of the Ottoman family, the socio-economic status of the Ottoman people, the Ottoman woman have been discussed from different perspectives. However, history of criminals have abondoned the perspective of the law historians. In this context, the main purpose of the study is to write the history of criminals while making the Ottoman society more understandable on the other hand.

Günümüzün hakimlerinin Osmanlı Devleti'ndeki karşılığı kadılardır. Mamafih kadıların görev çeşitlilikleri ve selahiyetleri hakimlerikinden çok daha fazlaydı. Askerî ve sivil yetkilere haiz olan kadılar merkezin taşrada muhatap olduğu en önemli merci idi. Her türlü duyuru, yapılması istenen emirler kadılar aracılığıyla ahaliye duyurulur ve yerine getirilmesinden yine o sorumlu olurdu. Mahkeme başkanlığının yanında bir müfettiş bazen bir belediye başkanı gibi haraket ederdi. Şerʽîye Mahkemeleri kadıların başkanlığında Tanzimata kadar geniş yetkilere sahip ve her türlü davaya bakan mahkemelerdi. Bu mahkemelerde bizzat kadının oluşturduğu belgeler yanında Padişah, Sadrazam, Beylerbeyi vb. devlet ricalinin gönderdiği evraklar da kaydedilirdi. Dolayısıyla Şerʽîye Sicilleri Osmanlı Devleti'nin ve toplumunun bir aynası aynası niteliğindedir. Ve bu belgeler layıkıyla incelenmedikçe Osmanlı tarihi ve toplum yapısı hakkında yapılan mütalalar daima eksik kalacaktır. İncelenen defter Tanzimat Dönemi'nde Nizamiye Mahkemelerinin alt basamağını oluşturan Bidayet Mahkemesinin hükümlerini ihtiva etmektedir. Bu çalışmada 461 numaralı Elbistan Şer'iye Sicilindeki 156 adet belge transkript edilerek, özetleri verildi. Şer'iye Mahkemeleri ve çalışanları hakkında bilgiden sonra Elbistan'ın kısa tarihçesi ve 19. Yüzyılın son çeyreğindeki sosyal, ekonomik vb. durumları diğer defterlerden de yararlanılarak değerlendirildi. Anahtar Kelimeler: Kadı, Şerʽîye Mahkemesi, Şerʽiye Sicili, Elbistan, Osmanlı Devleti. Today's judges are Kadi in the Ottoman Empire. However, the task diversity and authority of the kadis was more than judges'. Kadis who has Military and civilian officials were the most important authorities in the country. All kinds of announcements, orders to be made through the Kadis and the Kadi himself would be responsible for them again. In addition to the presidency to the court, the Kadi would sometimes act like an inspector or a mayor. The Shari'a courts were courts with wide powers and all kinds of judgments in the presidency of the Kadis until the reforms. In these courts, the documents that the the Kadi created himself, as well as the Sultan, Grand Vizier, Beylerbeyi and so on. It was recorded in the documents sent by the state ricalin. Therefore, the sherries are a mirror of the Ottoman State and society. And unless these documents are properly examined, the opinions made about Ottoman history and society structure will always be missing. The book examined contains the provisions of the Court of Appeal which constitutes the lower level of the Court of Jurisdiction in the Tanzimat Period.In this study, 156 documents in Elbistan Sharia Registry numbered 461 were transcribed and summarized. A brief history of Elbistan and information on social, economic, etc. in the last quarter of the 19th century. their status was evaluated by using other books.Key Words: Kadi, Court of Sheri'a, Register of the Sheri'a, Elbistan, Ottoman State. 129

Çalışmamızda, H.1306-1314/M.1888-1896 yıllarını içeren 105 Numaralı Sivas Şer'iyye Sicili, incelenmiştir. Osmanlı tarihinde önemli bir yeri olan Şer'iyye sicilerinden Sivas Şer'iyye Sicili, 100 sayfa olup, 300 adet belge hâlindedir. Belgeler, konulara göre tasnif edildikten sonra, transkribe edilerek günümüz alfabesine çevrilmiş olup, belli bir düzen ile belgeler değerlendirilmiştir.Tez, giriş ve sonuç hariç üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Şer῾iyye Sicillerindeki; hukuki olaylar, kadıların verdikleri kararlar ile çeşitli kayıtlar hakkında bilgi verilmektedir. Bu kayıtlarda, toplumda yaşanan sorunlar ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Şer'iyye Sicilleri; evlenme, boşanma, nafaka, vekâlet, senet, vakfiye kayıtları, arazi anlaşmazlığı, alacak verecek, atama ve tayin işlemleri hakkında birçok belge içermektedir. Birinci bölümde; kadı, yardımcları, Sivas ve Gürün hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda ise belgelerin özetleri yapılmıştır. Üçüncü kısımda belge transkribe ile yapılan, metin transkripsiyonu bu bölümde verilmiştir. Dördüncü bölümde belgeler idari, iktisadi ve sosyal açıdan değerlendirilmiştir.Sonuç kısmında, belgelerin incelenmesi ile ortaya çıkan neticeler, genel olarak değerlendirilmiş olup önemli tespitlerde bulunulmuştur. Bunların arasında, Gürün'ün sosyal yapısında toplumdaki diğer kişilerle karşılaştırıldığında, unvanlı kişilerin sayıca fazla oldukları görülmektedir. Müslim ve gayrimüslimler hoşgörü ortamında birlikte yaşamaktadırlar. Osmanlı toplumunda olduğu gibi Gürün'de, çok eşlilik yaygın değildir. Boşanmada ise kocanın kadına göre daha fazla yetkiye sahip olduğu görülmektedir. Miras konusunda, kadınların erkeklere oranla daha az paya sahip olduğu, mirasçısı olmayanların mallarının Beytü'l-mâl veya Darü'l-eytam gibi kurumlara bırakıldığı tespit edilmiştir.Anahtar kelimeler: Şer'iyye Sicilleri, Kadı, Mahkeme, Sivas, Gürün In our study, the Gürün Şer'iyye Registry Number 105, which contains records regarding H.1306-1314 / G.1888-1896 years, has been examined. Gürün Şer'iyye Registry, one of the Şer'iyye records, which has an important place in the Ottoman history, contains 300 documents. After the documents were classified according to the subjects, they were translated into the nowadays alphabet by transcription technique and then, with a certain order the documents were evaluated and discussed.This thesis consists of introduction, conclusion and three chapters. In the introductory part legal events, the decisions made by the kadi (qadi) and various records from Şer'iyye Registry are given. These records contain information about the different problems in society. Şer'iyye Registry includes many different documents regarding marriages, divorces, alimonies, vouchers power of attorney, foundation records, land disputes, receivables and assignment processes. In Chapter 1 information about Kadi, his assistants, Sivas and Gürün is provided. Chapter 2 deals with summaries of documents. In Chapter 3 the transcription of the text done by the document transcription technique is presented. In Chapter 4 documents are evaluated in terms of administrative, economic and social aspects.In the conclusion part, the results of the examination of the documents were evaluated in general and important determinations were made. Among these, it has been seen that there are a large number of titled people in the social structure of Gürün. It also has been seen that Muslim and non-Muslims live in a climate of tolerance. As in the Ottoman society, polygamy is not common in Gürün as well, but in divorce procedures the husband has more authority than women. It has been also determined that women have less share in terms of inheritance than the men, and that the goods of non-heirs are left to such donation institutions such as Beytü'l-mâl or Darü'l-eytam.Key Words: Şer'iyye Records , Kadi, Court, Sivas, Gürün 655

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti, siyasi, iktisadi ve sosyal sorunlarla karşılaşmış ve bunların sonucunda birtakım değişimler yaşamıştır. Uzun savaş dönemleri ve merkezi otoritenin zayıflaması, XVII. yüzyılda Anadolu'nun birçok yerinde asayiş problemlerine neden olmuştur. Bu tez çalışması üç ana bölümden oluşturulmuştur. Birinci bölümde Osmanlı hukuku ele alınmış ve özellikle ceza hukuku üzerinde durulmuştur. Tezin ikinci bölümünde XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin genel durumundan ve sorunlarından bahsedilmiştir. Bu bölümde Osmanlı Devleti'nin genel sorunlarından başka, 1692-1700 yılları arasında Trabzon'da meydana gelen asayiş sorunları ele alınmıştır. Trabzon'daki asayiş sorunlarına yaklaşımı olarak değerlendirilen, asayiş sorunları ile ilgili (eşkıyalık faaliyetlerinde bulunan, kanunsuz vergi talep eden yöneticiler ve merkeze yapılan şikâyetler neticesinde merkezden gelen cevaplar gibi) hükümler, incelenen dönem içerisinde ele alınmıştır. Ayrıca merkezden gönderilen asayiş sorunlarıyla ilgili hükümlerin muhtevaları üzerinden genel değerlendirmeler yapılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise çalışmanın ana kaynağı olan şer'iyye sicillerinden hareketle mahkeme kayıtlarına yansıyan, cinayet, darp/yaralama, hırsızlık ve tecavüz-zina gibi kişiler arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve suçlar ile yerel yöneticiler ile reaya arasında yaşanan sorunlarla ilgili kayıtlar incelenmiştir. Böylece asayiş problemleri dâhilinde daha çok değerlendirilen eşkıyalık faaliyetlerinin yanında toplumda asayişsizliğe sebep olan tüm suçlarla ilgili kayıtlar tez içerisinde yerini almıştır. Asayiş sorunlarını içeren mahkeme kayıtlarından yararlanarak hangi suçların daha çok işlendiği değerlendirilmiştir. 1692-1700 yıllarında Trabzon'da yaşanan asayiş sorunları tespit edilmiş ve elde edilen sayısal verilerle bu sorunların şer'iyye sicillerindeki sayısı, yıllara göre dağılımı ve mahalle, kaza ve nahiyelerdeki yoğunluğu tablo ve grafiklerle belirtilmiştir. In the 17th century, the Ottoman Empire faced political, financial and social problems and after went through some changes. Long war periods and weakening of central authority caused security problems in many parts of Anatolia in the 17th century. The present thesis study is comprised of three chapters. In the first chapter, Ottoman law handled and especially criminal law is emphasized. In the second chapter of the thesis, is adverted general problems and situation of the Ottoman Empire in the 17th century. In this chapter, In addition to the general problems of the Ottoman Empire in the 17th century, the security problems that occurred in Trabzon between 1692-1700 years are handled. records related to security problems (like local managers who were involved in banditry, those who asked for illegal taxes and the replies from the centre as a result of the complaints sent to the centre), which are regarded as the approach of the state to the security problems, are handled within the examined period. In addition, general evaluations are made from the contents of decrees related to the security problems sent from the centre. In the third and final chapter, Using court records, the main source of the study, records of interpersonal disagreement and problems and crimes like murder, assault/wounding, theft and rape/adultery as well as problems between the local managers and the people are investigated. Thus, in addition to the banditry activities that are evaluated more often within security problems, records of all crimes that cause security problems in society exist in the study. By making use of court records including security problems, the study evaluates which crimes were committed more frequently in courts. The security problems that occurred in Trabzon between the years of 1692 and 1700 are identified and, by using the numerical data obtained, the number of such problems in court records, the distribution of those problems in years and their density in the parish, districts and townships are indicated with tables and graphs. 145

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde 1691-1704 yılları arasında mahkemeye yansıyan ve Konya Şeriye Sicillerine kaydedilen davalar incelenmiştir. Şeriye Sicilleri üzerinden mağdurlar ile ilgili yapılmış pek çok çalışma bulunmasına rağmen, madunlar üzerine yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Tezin birinci ve ikinci bölümünde madun ve mağdur kavramları tartışılmış, Osmanlı'da madun denilebilecek bir özne ya da sınıfın varlığı aranmıştır. Diğer taraftan mağdurların profilleri ile mağduriyete sebep olan durumlar üzerinden, sürekli mağduriyet yaşayan grupların varlığı sorgulanmıştır. Ancak sürekli mağduriyet yaşayan bir gruba rastlanmadığı gibi, devletiyle bağı kopmuş ve ötekileşmiş bir madun kesiminin varlığına da ulaşılamamıştır. Bu bağlamda, öncelikle Osmanlı Devleti'nde adalet mekanizmasının işleyişi incelenmiştir. Daha sonra dönemin şartlarının adalet mekanizmasının işleyişine yaptığı etki, incelenen davalar özelinde ele alınmıştır. Sicillerin içeriği incelenerek toplumdaki hangi grupların mağduriyet yarattığı ve buna karşılık hangi grupların -kendini korumakta yetersiz kalarak- mağduriyet yaşamaya daha eğilimli olduğu üzerinde durulmuştur. Osmanlı'da sürekli mağdur diyebileceğimiz bir kesimin olmadığı, toplumun her kesiminden insanların mağdur olabileceği görülmüştür.Tezin üçüncü bölümünde ise mağduriyet ortaya çıktıktan sonra kişilerin, yaşadıkları mağduriyete verdikleri tepkiler; mahkemede kendilerini ifade ediş biçimleri ve hak arama yolları üzerinden incelenmiş, adalet mekanizmasının işleyişinin mağdurlara hak arama süreçlerinde yardımcı olup olmadığı konusu sorgulanmıştır. Sicillerden yola çıkarak Osmanlı'da maduniyetin oluşmamasının sebepleri bu bölümde incelenmiştir. Maduniyetin ortaya çıkmasını engelleyici unsurlar, adalet mekanizmasının hak aramayı kolaylaştırması, toplumun her kesimden, kişilerin yararlanması için daima açık tutulan mahkemeler ve bir temyiz mahkemesi gibi faaliyet gösteren Divan-ı Hümayun'un varlığı olarak belirlenmiştir. Divan sayesinde halkın sorunlarından haberdar olan devlet, halkın şikayetlerini dinlemiş, sorunlarına çözüm bulmaya çalışmıştır. Böylelikle devlet, halk ile arasındaki bağı sıkı tutmuş ve halk açısından ulaşılabilir olmuştur. Bu anlamda Osmanlı'da devletten uzaklaşan ve ötekileşen bir madun sınıfının ortaya çıkması için uygun koşullar oluşmamıştır.Anahtar KelimelerŞer'iye Sicilleri, madun, mağdur, ehl-i örf, reaya, Osmanlı'da adalet, hak arama. In this study, the cases in the Ottoman Empire between the years of 1691-1704 and the cases recorded in Konya Şer'iye records are examined. Even though there are many pieces of research about victims on Şer'iye records, there is no research about subalterns. In the first and second chapter of the thesis, victim and subaltern concepts are discussed, the existence of the subject or the class which can be subaltern in the Ottoman Empire is sought. On the other hand, the existence of the groups who suffer from continuous victimization is questioned through the profiles of the victims and the situations that caused the victimization. However, as it is not encountered with a group that suffered from constant victimization, it is also not reached the existence of the subaltern class that it is drifting away with its government and alienated. In this context, firstly the functioning of the justice mechanism in the Ottoman Empire is examined. Later, the effect of the conditions of the period on the functioning of the justice mechanism is discussed specific to the cases that examined. By examining the content of the records, it is emphasized which groups in the society caused victimization and in turn, which groups were more inclined to suffer. It is seen that there were no constant victims in the Ottoman Empire and people from every walk of life could be victims. In the third chapter of the thesis, after the emergence of victimization, people's reactions to the victimization is examined through their own forms of expression and remedies in the court. Also, in the process of seeking rights, it is questioned whether the functioning of the justice mechanism helped the victims or not. The reasons for not creating subalternity in the Ottoman Empire is examined in this section based on records are examined in this section. The elements of preventing the emergence of subalternity are identified as the existence of Divan-ı Humayun which work as a justice mechanism to facilitate the search for rights and a court always open to people from every walk of life. Thanks to Divan, the state which was aware of the problems of the public, listened to the complaints of the people and tried to find solutions to their problems. In this way, the state control firmly the connection with the public and it became accessible to the people. In this sense, no favorable conditions arisen for the emergence of a class of subalterns moving away from the state in the Ottoman Empire.Key WordsŞer'iye Records, subaltern, victim, ehl-i örf, reaya, Justice in the Ottoman Empire, Right to legal. 111

Osmanlı Devleti'nin önemli kültür miraslarından biri olan şer'iyye sicilleri, muhtevalarının zenginliği itibariyle, hemen her konuda kaynak olma özelliğine sahiptir. Dolayısıyla şehir tarihleri ve mahallî hayata dair incelemelerde araştırmacılara sağlam ve zengin bilgiler sunmaktadırlar. Şer'iyye sicilleri incelendiğinde halkın hayat şartlarını, toplumsal ilişkilerini, kullanılan her türlü eşyayı, geçim kaynaklarını, nüfus yapısını, devlet hizmetleri gibi pek çok konu hakkında somut veriler elde edilmektedir. Bu çalışmada, Ankara Milli Kütüphane envanterinde kayıtlı 5 Numaralı Nevşehir Şer'iyye Sicili (H. 1242-1248/ M. 1827-1833) incelenerek, 1827-1833 tarihleri arasında Nevşehir'in ekonomik, sosyal, idari ve kültürel hayatının aydınlatılmasını sağlamak ve şehir tarihi araştırmalarına katkıda bulunmak amacıyla transkripsiyon, tahlil, tasnif ve değerlendirmeler yapılmıştır.Anahtar Kelimler: Şer'iyye Sicili, Kadı, Nevşehir, Osmanlı, Şehir Tarihi. The Shari'a Court Registers, which are one of the important cultural legacies of the Ottoman Empire, have the feature of being a source in almost all subjects due to the richness of their contents. Therefore, they offer solid and rich information to researchers in city history and local life studies. When the Shari'a Court Registers are examined, concrete data are gathered on many subjects such as living conditions, social relations of the people, all kinds of goods, livelihoods, population structure and state services. In this study Nevşehir Shari'a Court Registers Number 5 (H. 1242-1248 / M. 1827-1833), which was registered in the Ankara National Library inventory, was examined and it was aimed to clarify the economic, social, administrative and cultural life of Nevşehir between 1827-1833, In order to contribute to the historical researches, transcription, analysis, classification and evaluations were made.Key Words: Shari'a Court Registers, Kadi (Kadhi), Nevşehir, Ottoman, City History 336

Bu çalışma, 69 Numaralı Antakya-Beylân (Belen) Şer'iye Sicili kapsamında, XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Halep'e bağlı bir kaza olan Belen'in sosyo-kültürel, idari, iktisadi ve hukuki yapısını incelemeyi amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda incelenen 69 Numaralı Antakya-Beylân (Belen) Şer'iye Sicili 122 sayfadan oluşmakta ve içerisinde 225 belge barındırmaktadır. Sicilden hareketle kazanın idari yapısı, nüfusu ve toplum yaşayışı ile ilgili önemli bilgiler elde edilmiştir. Bu bilgilere göre bir kaza merkezi olan Belen, Arsuz nahiyesiyle birlikte bünyesinde 7 mahalle, 30 köy, 17 mahal/mevkii barındırmaktadır. Mahalle ve köy yerleşmelerinde Müslim ve gayrimüslim tebaa çoğunlukla bir arada yaşamaktadır. Şehir merkezinde yer alan Müslim ve gayrimüslim halk tarafından icra edilen bakkal, berber, boyacı, çizmeci, demirci, tütüncü, fırıncı, kahveci, kuyumcu, değirmenci gibi çeşitli meslek grupları insanlara çeşitli hizmetler sunmakta ve ekonomiye katkı sağlamaktadır. Kırsal kesimde yaşayan halk ise, bağ, bahçe ve tarımsal alanlarda ürettikleri buğday, pirinç, tütün, arpa, darı gibi ürünler ve kısmen de hayvancılık faaliyetleriyle geçimlerini temin etmeye çalışmışlardır. Belen, içerisinde barındırdığı nüfus çeşitliliği itibarıyla birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Türk, Ermeni, Rum, Arap ve Nusayri gibi unsurları bünyesinde barındırarak Müslümanlık ve Hıristiyanlık (Protestan-Katolik) gibi farklı inançlara beşiklik etmiştir. Halk, bu çeşitlilikle beraber huzur ve barış içerisinde yaşamaktadır. Bu farklı unsurların etkileşiminden olsa gerek, Abdullah, Fazlullah, Sadık ve Yusuf gibi bazı Müslüman isimlerinin gayrimüslimler tarafından da kullanıldığı görülmektedirBelen evleri, iki katlı üç odalı mutfağı, sofası, tuvaleti, banyosu, haremi ve selamlığıyla Osmanlı mimarisinin örneklerini taşımaktadır. Toplumda Müslüman unsur arasında tek evlilik yaygın olmakla beraber çok az oranda çok eşlilik de mevcuttur. Kazada şer'i hukukun geçerli olduğunun kanıtı olan bu Şer'iye Sicilindeki davalar tasnif edildiğinde yoğunluk sırasına göre mülk satışı, miras, nafaka, borç ve hırsızlık gibi davalar olduğu ortaya çıkmaktadır. Anahtar kelimeler: Osmanlı, Toplum, Belen, Şer'iye Sicili, Hukuk, Kadın, Miras This study analyzing socio-cultural, administrative, financial and legal structures of Belen a township which was linked to Aleppo from the second half of 19th century in this within of numbered 69 Antakya and Belen religious court registry.Numbered 69 Antakya and Belen religious court registry, analyzed in accordance with this purpose, consists of 122 pages and contains 225 documents. Crucial data about the structure of township, its population and way of living of the society were obtained with reference to the registry. According to these data Belen was a centre of township consisted of 7 neighbourhoods, 30 villages and 17 locuses together with Arsuz sub-district. Muslims and non-muslims lived mostly together in neighbourhood and village settlements.The occupational group such as grocerer, barber, house painter, shoemaker, blacksmith, tobacco seller, baker, keeper of a coffee house, jeweler and miller performed by muslims and non-muslims served various services and contributed to economy. Peoples living in rural areas made a sought living by producing product in vineyards, orchards and agricultural areas such as wheat, rice, tobacco, barley, corn and partly with stockbreeding.Belen hosted a lot of cultures because of its variety of population. It was a cradle to different beliefs like Islamic and Christianity (Catholic, Protestant) by incorporating elements such as Turk, Armenian, Greek, Arab, Nusayri. Peoples lived in peace with these varieties. Muslim names like Abdullah, Fazullah, Sadık and Yusuf were seen being used by non muslims because of these interactions of various elements.Houses of Belen were samples of Ottoman architecture with its duplex, three roomed kitchen, sofa, toilet, bathroom, harem and the portion of house reserved for man. In society there were broadly monogamy between muslim elements as well as there were slightly polygamy.When the cases in Religious Registry which are proof for religious law was valid are sorted out According to density order cases such as estate sales, heritage, alimony, loan and theft come into prominence. Key words: Ottoman, Society, Belen, Religious Registry, Law, Woman, Heritage 264

Şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti'nin siyasi, sosyal, idari, ekonomik vb. kayıtlarını ihtiva eden birinci elden kaynaklar olup çok çeşitli bilgiler içermektedir.Genel itibariyle giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Bu çalışmada; Diyarbakır Eyaletinde bulunan Lice kazâsına ait XIX. Yüzyılın başlarında (1327-1329/1909-1911) Lice mahke-mesinde görülen davaları konu edinen meselelerin kaydedildiği ve günümüzde Milli Kütüp-hane'de yer alan 335 numara ile kayıtlı bulunan Diyarbakır Şer'iyye sicilinin transkripsiyonunu ve değerlendirilmesini içermektedir.Giriş bölümünde şer'i mahkemeler ve şer'iyye sicillerinin ne olduğu belge türleri hak-kında bilgiler verilmiştir.Birinci bölümde Osmanlı öncesi ve sonrası Diyarbakır tarihi hakkında kısa bilgi veril-miştir. Ayrıca Lice ilçesinin Antik dönemlerden Osmanlı hâkimiyetine kaadar geçen tarihi hakkında bilgi verilip Lice'de yer alan tarihi yapılara kısaca değinilmiştir.İkinci bölümde, 335 numaralı şer'iyye sicilinin transkripsiyonu yapılmış ve bunun özeti hazırlanmıştır. Özetler belgelerin transkripsiyonlarının başında kalınlaştırılarak verilmiştir.Üçüncü bölümde ise, söz konusu defterde geçen bilgiler tahlil edilerek burada geçen hu-susların değerlendirilmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler Osmanlı Devleti, Diyarbakır, Lice, Kadı, Şer'iyye Sicili Sharia registers, political, social, administrative, economic etc. of the Ottoman Empire. These are first-hand sources that contain records and contain a wide range of information.In general, it consists of three sections. In this study; XIX. In the early part of the century (1327-1329 / 1909-1911) it included the transcription and evaluation of the Diyarbakır Şer'iyye registry, which was recorded with the 335 issue of the National Library in the Lice court.In the introduction section, information is given about the types of documents in which the courts and public registers are.In the first chapter, brief information was given about the history of Diyarbakır before and after the Ottoman Empire. In addition, the history of the town of Lice from antiquity to the Ottoman sovereignty was given and the historical structures in Lice were briefly mentioned.In the second chapter, transcription of the 335th issue was made and a summary of it was prepared. Abstracts are given at the beginning of the transcription of the documents.In the third chapter, the information in the said book was analyzed and the evaluations made here were evaluated.Keywords The Ottoman Empire, Diyarbakır, Lice, Kadi, Sharia Registry 344

Osmanlılar, İslamiyet öncesi Türk devletlerinden miras kalan gelenek ve görenekleriyle, İslamiyetin getirdiği şerʻi unsurları birleştirerek kendi hukuk sistemlerini oluşturmuşlardır. Bu hukuk sisteminin uygulanmasında ise kadılar çok önemli yer tutmaktadır. Kadıların her türlü kararlarını, dava kayıtlarını ve Selânik dışından gelen belgeleri kaydettikleri defterler olan şerʻiyye sicilleri, Osmanlı tarihi araştırmalarında büyük öneme sahiptirler.Çalışmamızın temelini oluşturan 8 Numaralı Selânik Şerʻiyye Sicili (1700-1702) Osmanlı Devleti'nin en önemli kırılma noktalarından biri olan 1683'te Viyana Kuşatması ile başlayan ve 1699'da Karlofça Antlaşması'na kadar süren `Felâket Seneleri`nin izlerini taşıması açısından oldukça mühimdir. Savaşın ve anlaşmanın reayaya getirdiği ağır vergi yükümlülüklerini, Selânik'in savaş sonrası durumunu, değişen toprak sistemini, merkezi otoritenin zayıflamasına bağlı olarak devlet memurlarının reayaya uyguladıkları zulümleri ve keyfi uygulamaları elimizdeki defterde açıkça görebiliyoruz. Defterimizde var olan fermanlar, beratlar ve diger belgeler sayesinde tüm bu konularla ilgili çıkarımda bulunabiliyoruz. Tezin amacı defterin kapsadığı yıllardaki Selânik ile ilgili adlî, idarî, sosyal ve iktisadî verilerden yola çıkarak Osmanlı Devleti'nde bu dönemde meydana gelen temel değişiklikleri aydınlatmaya çalışmaktır. Anahtar Kelimeler: Selanik, Şer'iyye Sicili, Osmanlı Hukuku, Kadı. Ottomans constituted their own judicial system by combining inherited traditions from pre-İslamic Turkish states and Sherʻî components bringing by Islam. Kadis have very important position in order to practice this law system. Kadi court records that include each types of kadis' decisions, case decisions and documents come from outside Thessaloniki, have big importance for studies of Ottoman history.8 Numbered Thessaloniki Court Record (1700-1702) which is the basic of our work, is quite significant because of having traces the most important breaking point of Ottoman State which is `The Diasater Years` that start from 1683 Venna Siege to 1699 Karlofça Agreement. We can clearly see the heavy taxing obligations to rayah because of the war and the agreement, the conditions of Thessaloniki after the war, chancing land system, cruelty of the state officers against rayah in and arbitrary practice because of the reducing authority of central governmet in Balkan region, in the register that is our hand. The aim of this thesis so as to try to clarify taken place the main changes of Ottoman State's classical system in this term based upon the legal, administrative, social and economic data about Thessaloniki in the years which is the record include.Key Words: Thessaloniki, Sher'i Register, Ottoman Law, Kadi. 463