Search

This thesis illustrates a concept for a virtual reality based application design and implements a 3D modeling application using VR technology. The application itself allows the user to perform 3D modeling while moving around VR space in various ways. The models may be created from scratch and manipulated by different tools or imported as well as exported during application runtime. Prior to implementation presentation, the reader gets familiarized with terminology and concepts of 3D modeling field. Furthermore, the implementation addresses more abstract thesis questions about how to make use of limited input as efficiently as possible, how to interact with objects in VR space intuitively, how to design a versatile 3D GUI system which is handy for the user, etc. The latter goal speaks of the necessity for striving toward new ideas to make VR as useful as possible in different industries. Technology is relatively new and a lot of its potential undiscovered. The application is written in C++, using Unreal Engine 4 framework and HTC Vive hardware for VR. It covers intended 3D modeling goals while also presenting some interesting and generic ways of using VR in this type of applications. Naloga ilustrira koncept uporabe VR tehnologije ter dobrih razvojnih praks na primeru izdelave aplikacije namenjenje 3D modeliranju, ki za svoje delovanje uporablja tehnologijo virtualne resničnosti. Aplikacija nudi uporabniku možnost 3D modeliranja v VR prostoru, po katerem se lahko premika. 3D modele je možno ustvariti in jih modificirati, lahko pa so tudi uvoženi ali izvoženi iz programa med uporabo. Bralec je še pred samo predstavitvijo implementacije seznanjen s ključnimi termini in koncepti s področja 3D modeliranja. Poleg modeliranja pa implementacija poskuša odgovoriti tudi na bolj abstraktna vprašanja glede doseganja maksimalne učinkovitosti glede na omejen nabor vhodnih kontrol, glede intuitivne interakcije z objekti v VR prostoru, izdelave uporabniku prijaznega 3D GUI, ipd. Ta cilj govori o pomembnosti stremenja proti novim načinom uporabe VR in snovanja tovrstnih aplikacij, saj je s tem VR bolj uporaben v industriji. Tehnologija je - v komercialno dostopnejši obliki - relativno mlada, zato je mnogo njenega potenciala še vedno neodkritega. Aplikacija je napisana v programskem jeziku C++ in uporablja programsko ogrodje Unreal Engine 4. Strojna oprema za VR je HTC Vive. Aplikacija zadostuje zadanim ciljem, kar se tiče zahtev 3D modeliranja, poleg tega pa predstavi še nekaj zanimivih in generičnih načinov uporabe VR v tovrstnih aplikacijah.

Tjeleno vježbanje je jedna od esencijalnih aktivnosti koje su nužne u očuvanju zdravlja. Sam volumen opterećenja na treningu će uvjetovati rezultate treninga, te je neophodno adekvatno odrediti opterećenje kako bi trenažni proces imao adekvatne učinke. Cilj ovog istraživanja bio je prikazati učinke različitih vrsta tjelesnog vježbanja na antropološki status dviju vježbačica, u dobi od 35 i 38 godina. U ovom istraživanju provedena su dva različita eksperimentalna postupka u trajanju od 12 tjedana (5 treninga tjedno). Prije početka trenažnog procesa, ispitanicama je testiran gotovo cjelokupni antropološki status kroz bateriju testova koja je ponovljena na kraju eksperimentalnih programa. Prva ispitanica je podvrgnuta eksperimentalnom postupaku 1 (EP1) kojeg možemo definirati kao visoko intenzivni intervalani trening, dok je druga ispitanica bila podvrgnuta eksperimentalnom postupaku 2 (EP2), koji je sačinjen od treninga nižeg intenziteta. Rezultati kod oba programa ukazuju na povećanje postotka masnog tkiva u blagoj mjeri (EP1 – PMT%=0,8%; EP2 – PMT%=0,3%), dok su promjene u mjerama voluminoznosti relativno male, ali su generalno pozitivne. Vidljiv je značajan napredak na svakom pojedinom testu motoričkih sposobnosti kod oba programa. Međutim, ispitanica iz EP1 je postigla značajno bolje rezultate na svim testovima, osim testu statičke izdržljivosti trupa (plank). Rezultati ovog istraživanja doveli su do zaključka da obje ispitanice nisu značajno transformirale morfološka obilježja, ali su značajno unaprijedile motoričke sposobnosti. Nadalje, značajan napredak u funkcionalnim sposobnostima, zabilježen je u EP1. Nedostatak napretka na morfološkom planu se vjerojatno može pripisati nedostatku kontrole prehrambenih navika obiju ispitanica, te bi u budućim istraživanjima trebalo povesti računa o planu prehrane prilikom provođenja trenažnih postupaka. Physical exercise is one of the essential activities that is necessary to maintain health. The volume of the training load itself will determine the results of the training, and it is necessary to adequately determine the training load in order to have adequate training effects. The aim of this study was to analyze the fitness status of two healthy female subjects (aged 35 and 38), after conducting two different types of training programs (12 weeks - 5 training sessions per week). Before the beginning of the training process, the subjects were evaluated at the beginning and at the end of the training proms with battery of tests. The first subject was conducting the experimental program 1 (EP1), which can be defined as high-intensity interval training (HIIT), while the second subject was subjected to experimental procedure 2 (EP2), which can be defined as low intensity training. The results of both programs indicate a slight increase in the percentage of adipose tissue (EP1 – PMT%=0.8%; EP2 – PMT%=0.3%), while the changes in voluminous measures are relatively small, but generally positive. A significant improvement is visible on every single test of skills in both programs. However, the subject from EP1 achieved significantly better results on all tests, except for the plank test. The results of this study indicate that both subjects did not significantly transform their body composition, but significantly improved their motor abilities. Furthermore, a significant improvement in endurance was recorded in EP1. The lack of progress on the body composition can probably be explained by the lack of nutrition program, and future studies should take into account the diet plan when conducting training procedures.

U radu su predstavljena opća načela te principi rada asinkronih motora. Prikazana je izvedba te analiza matematičkog modela kaveznog asinkronog motora u trofaznom sustavu. Izvedene su, korištene i analizirane posebne transformacije trofaznog u dvofazne sustave u svrhu laganije sinteze simulacijskog modela, čime se postiže manja kompleksnost samog matematičkog modela reduciranjem reda pripadajućih diferencijalnih jednadžbi i njihovih parametara. Polazište i sama implementacija zadanih transformacija u dvofazne sustave izvodi se prema principu regulacije nezavisno uzbuđenih istosmjernih motora. Korištenjem transformiranih parametara dvofaznih sustava provodi se sinteza modela asinkronog motora kao i potrebni modeli po principu vektorske kontrole asinkronog motora bez mjernih elemenata brzine vrtnje te struje rotora. Koristeći Matlab/Simulink, simulirane su i analizirane prijelazne pojave zaleta motora u praznome hodu, udarac nazivnog tereta te uzastopni udarci od 30% te do 70% nazivnog tereta nakon zaleta u praznome hodu te dinamičko kočenje istosmjernom strujom nakon zaleta u praznome hodu. This thesis represents the root essentials and working principle of an induction motor as well as representing and analysis of squirrel cage induction motor mathematical model in three-phase system. Observing the complexity of three-phase system, three-phase to two-phase system transformations were derived and introduced in order to attain simpler synthesis of simulation model by diminishing complexity of a simulation model, i.e reducing order of differential equations and their corresponding parameters. Major idea and reference of analysis, deriving and managing special transformations to two-phase systems was arrived from fundamental regulation of separately excited direct current motors. Using two-phase transformation models, synthesis of induction motor model was shown. Using Matlab and its integrated component Simulink, induction motor transients like no load machine starting, performance under nominal load, performance under continuous load change with 30% and 70% of nominal value and DC injection braking are being simulated and measured.

Diplomski rad donosi kataloški pregled sačuvanih, u izvorima i/ili in situ, spomenika sakralne gradnje u gradu Ninu od IV. do XI. stoljeća. Uvodna poglavlja bave se povijesno-geografskim kontekstom u svrhu boljeg razumijevanja sakralne gradnje i transformacija urbanog povijesnog pejzaža na tom prostoru od IV. do XI. stoljeća. Ona obuhvaćaju geostrateški položaj grada Nina u plitkoj pješčanoj laguni na samom sjevernome rubu Ravnih kotara; povijest prostora od prapovijesti i naroda Liburna, preko antičke Aenone do srednjovjekovnoga grada; povijest vlasti na ninskome području u razdoblju od IV. do XI. stoljeća; transformacije gradskoga urbanizma od prapovijesti do XI. stoljeća; te razvoj kršćanstva u Ninu i osnutak Ninske biskupije. Glavni dio rada, kataloški pregled, obuhvaća opis i analizu arhitekture i kamene plastike (uz dataciju) devet, sačuvanih i pretpostavljenih, crkava na otoku Ninu u razdoblju od IV. do XI. stoljeća, ali i pregled dosadašnjih istraživanja svake od crkava. U zaključku rad donosi pretpostavljenu rekonstrukciju transformacije urbanoga povijesnog pejzaža te osvrt na poteškoće s kojima se može susresti suvremeni znanstvenik i istraživač. The Master's thesis provides a catalog overview of preserved, in sources and / or in situ, sacral architecture in the town of Nin from 4th to 11th century. The introductory chapters deal with the historical-geographical context with the purpose of better understanding of sacral architecture and transformation of the urban historical landscape of that area from 4th to 11th century. They include the geostrategic position of the town of Nin in a shallow sandy lagoon on the northern edge of Ravni kotari; the history of the area from the prehistory and, through ancient Aenona to the medieval city; history of authority in the area of Nin in the period from 4th to 11th century; transformations of urbanism from prehistory to 11th century; and the development of Christianity in Nin and the founding of the Diocese of Nin. The main part of the Master's thesis, the catalog review, includes a description and analysis of the architecture and sculpture (with dating) of nine, preserved and presumed, churches on the island of Nin in the period from 4th to 11th century, but also a review of previous research of each of the churches. In conclusion, the Master's thesis brings the presumed reconstruction of the transformation of the urban historical landscape and a review of the difficulties that a modern scientist and researcher may encounter.

V diplomskem delu obravnavamo geometrijske transformacije. Geometrijske transformacije so široko področje, zato se bomo omejili na transformacije v evklidski ravnini. Pred samo obravnavo transformacij si pogledamo aksiome v ravninski evklidski geometriji, ki jih je potrebno poznati za obravnavanje transformacij. Posebna vrsta transformacij so izometrije, saj za njih veljajo posebne lastnosti. Poleg izometrij se dotaknemo tudi dveh drugih vrst transformacij in sicer središčnega raztega in inverzije na krožnico. Za konec poiščemo podobnosti med transformacijami z evklidsko geometrijo in možnost menjave temeljev evklidske geometrije s transformacijskim pristopom. In this diploma thesis, we discuss geometric transformations. Being such a broad concept, the focus is only on transformations in Euclidean geometry. Before considering transformations, we look at axioms of planar Euclidean geometry that are the basis for exploring transformations. Isometries represent a special type of transformations that are subject to special properties. Beside isometries, we consider two other types of transformations. These are dilations and inversions in circles. In conclusion, we look at the possibility of changing the foundations of Euclidean geometry with a transformational approach.

Rad ne sadrži sažetak.

Tema ovog završnog rada je novi motivi putnika i utjecaji na transformacije u turizmu. Generacija mladih putnika putuje zbog cijelog spektra dubinskih psiholoških pokretača koji ih potiču na transformativna putovanja. Svrha istraživanja je definirati promjene i nove trendove u transformativnom turizmu u posljednjih nekoliko desetljeća te definirati i analizirati novu generaciju putnika u 21. stoljeću, njihove potrebe i motivaciju za putovanjem. Cilj istraživanja je analizirati koje su osnovne želje i motivi za putovanjem kod modernog putnika 21. stoljeća, psihološka analiza istog, kako isti utječe na tržište turističkih proizvoda, sve pod utjecajem tehnologije. Analizirati posljedice spomenutog utjecaja s aspekta transformacija u kulturnom i urbanom turizmu. Obrađuje se teorijsko poimanje transformativnog turizma i novi trendovi na globalnoj razini, motivacija za putovanjem te postojeće motivacijske teorije. Analizira se temeljne psihološke aspekte želje za putovanjem, proširuje tema sistematizacijom osnovnih i dubinskih psiholoških motivatora za putovanje u transformativnom turizmu te obuhvaća vrste putnika u transformativnom putovanju. X, Y i Z generacija putnika stvara nove trendove na globanom turističkom tržištu, mijenja uvjete na istom te utječe na lokalno stanovništvo u destinaciji. Obuhvaća utjecaj digitalnih domorodaca i ambasadora održivosti kao najznačanijih skupina mladih putnika koji mijenjaju turističku industriju, što zahtijeva stvaranje novih poslovnih modela i prilagodbu ponuđača usluge na globalnom tržištu. Studija slučaja donosi pet primjera inozemnih putovanja i pet nacionalnih putovanja, stavljajući naglasak na osobni doživljaj putnika, te usporednu analizu istih. Generacije X, Y i Z postaju najvažnije skupine putnika u 21. stoljeću. Traže putovanja koja će zadovoljiti osnovne i dubinske motivacijske čimbenike na putovanju. Percepcija putovanja X, Y i Z generacije formira potrebu za novih vrstama turističkih proizvoda poput personaliziranih usluga i dosad nedostupnih destinacija. Javljaju se novi poslovni modeli na globalnom tržištu. Proizvođači turističkih usluga moraju pratiti nove trendove, te se brzo prilagoditi ukoliko žele opstati na tržištu. The topic of this final paper is new motives of travelers and influences on transformations in tourism. A generation of young travelers travel because of the full spectrum of deep psychological drivers that encourage them to make transformative journeys. The purpose of this research is to define changes and new trends in transformative tourism in the last few decades and to define and analyze the new generation of travelers in the 21st century, their needs and motivation to travel. The aim of the research is to analyze the basic desires and motives for travel in the modern traveler of the 21st century, his psychological analysis, how it affects the touristic, all influenced by technology. Analyze the consequences of the before mentioned impact from a transformational aspect in cultural and urban tourism. The theoretical understanding of transformative tourism and new trends on a global level, travel motivation and existing motivational theories are discussed. The basic psychological aspects of the desire to travel are analyzed, the topic is expanded by systematizing the basic and in-depth psychological motivators for travel in transformative tourism , along with types of travelers. The X, Y and Z generations of travelers are creating new trends in the global tourism market, changing conditions and affecting the local communty in the destination. The research encompasses the influence of digital natives and sustainability ambassadors as the most significant groups of young travelers changing the tourism industry, which requires the creation of new business models and the adjustment of service providers on the global market. The case study brings five examples of foreign trips and five national trips, emphasizing the personal experience of travelers, along with a comparative analysis. Generations X, Y and Z are becoming the most important groups of travelers in the 21st century. They are looking for trips that will satisfy their basic and in-depth motivational factors on the trip. The perception of travel of the X, Y and Z generations forms the need for new types of tourist products such as personalized services and hitherto unavailable destinations. New business models are emerging in the global market. Manufacturers of tourism services must follow new trends, and adapt quickly if they want to survive in the market.

Turizam i promet su danas dva snažno povezana sektora kojima upravo ova sinergijska korelacija uvjetuje uspeh razvoja. Investicijama u infrastrukturu, modernizaciju, povećanje iskoristivih kapaciteta te unapređenje kvalitete usluge doprinosi se njihovu kontinuiranom razvoju, ali i kreiranju pozitivnih percepcija u očima turista. Prometna dostupnost danas u turizmu biva sve, i njezina dostupnost često utječe na samo pozicioniranje turističke destinacije, stoga je od važnosti da se ista pomno i pametno planira i organizira. Obzirom na otvorenost svijeta, danas suvremeni putnik ima dostupno na odabir različite oblike prometovanja i prijevoza. Cilj je ovoga diplomskog rada istražiti aktualne trendove turizma i prometa te načine transformacije prometa i turizam u budućnosti te koji će perspektivama isti tendenciozno težiti. Svrha je diplomskog rada ukazivanjem na aktualne prednosti turizma i prometa biti u mogućnosti iskoristiti njihove potencijale da bi se isti transformirali u futurističke razvojne sustave s naglaskom na implementaciju prometa u turizmu koji naginje osvajanju svemirskih prostranstava. Budućnost prometa zanima svakog od nas. Kako će izgledati prometnice, infrastruktura, kakva će biti prijevozna sredstva, ovisi o smjeru razvoja ova dva sektora gdje se naglasak stavlja na održivost. Mnoge su zemlje počele s unaprjeđivanjem prometne infrastrukture, električni automobili već su na tržištu i u uporabi na prometnicama, razna prijevozna sredstva sve se više pokreću na obnovljive izvore energije. Today, tourism and transport are two strongly connected sectors to which this energy correlation determines the success of the development. Investments in infrastructure, modernization, an increase of usable capacities and improvement of the quality of service contribute to their continuous development, but also to the creation of positive perceptions in the eyes of tourists. Traffic accessibility is everything in tourism today, and its accessibility often affects the positioning of the tourist destination, so it is important that it is carefully and wisely planned and organized. Given the openness of the world, today the modern traveller has access to a choice of different forms of traffic and transportation. The aim of this thesis is to investigate current trends in tourism and transport and ways of transforming transport and tourism in the future and which perspectives it will tend to strive for. The purpose of the thesis is to point out the current advantages of tourism and transport to be able to use their potential to transform them into futuristic development systems with an emphasis on the implementation of transport in tourism that tends to conquer outer space. The future of traffic interests each of us. What the roads will look like, the infrastructure, what the means of transport will be like, depends on the direction of development of these two sectors where the emphasis is on sustainability. Many countries have started to improve their transport infrastructure, electric cars are already on the market and in use on the roads, various means of transport are increasingly moving to renewable energy sources.

U sklopu ovog diplomskog rada pripravljena su i okarakterizirana dva hidrazonska liganda, (E)-N'-(2,3-dihidroksibenziliden)-2-hidroksibenzohidrazon (H2L1) i (E)-N'-(2,4- dihidroksibenziliden)-2-hidroksibenzohidrazon (H2L2). U reakcijama sa [MoO2(acac)2] i 4,4- bipiridinom pripravljeni su različiti kompleksi molibdena(VI). U metanolnim otopinama su sintetizirani mononuklearni kompleksni spojevi, [MoO2(L)(MeOH)]. Reakcijom u etanolu su nastali mononuklearni, [MoO2(L2)(EtOH)] i polinuklearni kompleksni spoj, [MoO2(L1)]n. U acetonitrilou nastaju polinuklearni [MoO2(L1)]n i [MoO2(L2)]nxCH3CN, dinuklearni [MoO2(L2)]2x(4,4-byp) i mononuklearni kompleksni spoj [MoO2(L2)(H2O]. Također, polinuklearni [MoO2(L1)]n i dinuklearni [MoO2(L2)]2 kompleksni spojevi nastaju u diklormetanu. Reakcije sa 4,4-bipiridinom rezultiraju nastankom dimernih struktura sa ili bez kristalnog otapala (metanol ili acetonitril). Ligandi i kompleksni spojevi analizirani su infracrvenom spektroskpijom, difrakcijom rendgenskog zračenja na polikristalnom uzorku, termogravimetrijskom analizom, diferencijalnom skenirajućom kalorimetrijom te nuklearnom magnetskom rezonancijom. Difrakcijom rendgenskog zračenja na jediničnom kristalu određena je molekulska i kristalna struktura 5 kompleksnih spojeva molibdena(VI). As part of this diploma thesis, two hydrazone ligands, (E)-N'-(2,3-dihydroxybenzylidene)-2- hydroxybenzohydrazone (H2L1) and (E)-N'-(2,4-dihydroxybenzylidene)-2- hydroxybenzohydrazone (H2L2), were prepared and characterized. In reactions with MoO2(acac)2 and 4,4-bipyridne were prepared various molybdenum(VI) complexes. In methanol solutions were synthesized mononuclear complexes, [MoO2(L)(MeOH)]. Reactions in ethanol gave mononuclear, [MoO2(L2)(EtOH)] and polynuclear complex [MoO2(L1)]n. With acetonitrile are formed polynuclear [MoO2(L1)]n and [MoO2(L2)]nxCH3CN, dinuclear [MoO2(L2)]2 x (4,4-byp) and mononuclear complex [MoO2(L2)(H2O)]. Also, polynuclear [MoO2(L1)]n and dinuclear [MoO2(L2)]2 are formed in dichloromethane. Reactions with 4,4- bipyridine result in the formation of dmeric structures with or without crystalline solvend (methanol or acetonitrile). Ligands and complexes were analyzed by infrared spectroscopy, X-ray diffraction on a polycrystalline sample, thermogravimetric analysis, differential scanning calorimetry and nuclear magnetic resonance. Molecular and crystal structure of 5 molybdenum(VI) complexes were determined by single-crystal X-ray diffraction.

Cilj rada je prikazati upotrebu matematike u razvoju informatike. Iako nije uvijek vidljiv doprinos matematike u razvoju raznih područja informatike, želi se naglasiti njezina važnost. Za razvoj raznih informacijskih tehnologija važno je razumijevanje matematičke logike. U radu su navedeni samo neki od primjera primjene matematike u informatici. Matematika se upotrebljava u mnogo područja pa nije bilo moguće sve navesti. Prvo je opisana upotreba matrica i matričnih transformacija u obradi digitalne fotografije. Pojašnjen je prikaz crno-bijele, sive i fotografije u boji te zaokretanje i izmjena svjetline fotografije. Pomoću Kartezijeva sustava prikazan je RGB model. Potom je naglašena važnost algoritama koji izvorno potječe iz matematike, no imaju veliku primjenu u informatici. Prikazana je složenost algoritama te algoritmi sortiranja i pretraživanja koji je često koriste. Zatim slijedi primjena teorije grafova, opisani su grafovi, šetnje, ciklusi te stabla. Grafovi se mogu koristiti za prikaz računalne mreže, a stabla za prikaz i spremanje podataka u hijerarhijskom odnosu te za prikaz stabla odlučivanja. Objašnjeno je korištenje teorija informacije i kodiranja za ostvarivanje komunikacije, a posljednje su navedene važnosti diskretne matematike i transformacija. The aim of this paper is to show the use of mathematics in the development of information technologies. Although the contribution of mathematics in the development of various fields of informatics is not always recognized, its importance is emphasized. Understanding mathematical logic is important for the development of various information technologies. This paper presents only some of the examples of the application of mathematics in informatics. Mathematics is used in many areas, so it is not possible to list them all. The use of matrices and matrix transformations in digital photography processing is first described. The display of black and white, grey and colour photographs is explained, as well as the rotation and brightness change of the photograph. The RGB model is shown using the Cartesian system. Next, the importance of algorithms that originally derived from mathematics, but have great application in computer science, is emphasized. The complexity of the algorithms and the sorting and search algorithms that often use it are presented. Then follows the application of graph theory, and graphs, walks, cycles and trees are described. Graphs can be used to display a computer network, and trees to display and store data in a hierarchical relationship, and to display a decision tree. The use of information and coding theories to achieve communication is explained, and finally the importance of discrete mathematics and transformations is stated.

SAŽETAK Transformacije snažno obilježavaju suvremeni turizam, odnosno suvremenu turističku ponudu i sve subjekte koji se u okviru nje javljaju. One se očituju kao radikalne promjene u svima spektrima poslovanja, konkuriranja i razvoja. Najopćenitiji primjer transformacija u turizmu općenito je koncepcija održivosti. Turističko posredništvo je podsustav turizma koji je u najvećoj mjeri izložen turbulentnim izazovima i međunarodnim trendovima, a time se i u najvećoj mjeri odlučuje na procese transformacija. O tome uvjerljivo svjedoče konkretni primjeri turističkih agencija i turoperatora, koji se po mnogočemu razlikuju od svojih konkurenata. Trans turistički posrednici svjedoče o pozitivnim učincima, kao i obvezi transformacija u suvremeno doba. Na primjeru ovih subjekata transformacije pomažu u borbi protiv aktualne pandemije Covid 19, a pri tome jačaju otpornost, konkurentnost i uspješnost ovih subjekata. Transformations strongly characterize contemporary tourism, especially contemporary tourism offer and all subjects that appear in this segment. Transformations in tourism can be understood as radical changes that appear in all aspects of business, competition and development. The most common example of transformation in tourism generally is the concept of sustainability. Tourism mediation is a subsystem of tourism that is mostly exposed to turbulent challenges and international trend. Due that, this system is an excellent example of transformations in tourism. This is convincingly evidenced on the concrete examples of travel agencies and tour operators, which differ in many ways from their competitors. Trans-tourism brokers are witnessing positive effects, as well as informing about the transformation in contemporary times. On the example of these entities, transformations are helping to combat the current Covid 19 pandemic, which is strengthening the resilience, competitiveness and success of the entities.

Ajda (Fagopyrum spp.) je dvokaličnica, ki je zaradi načina pridelave, predelave in uporabe uvrščena med žita. Gospodarsko pomembni sta predvsem dve vrsti, navadna ajda (Fagopyrum esculentum Moench) in tatarska ajda (Fagopyrum tataricum Gaertn.). Zaradi nizkih pridelkov in nepoznavanja ajda ni svetovno pomembna poljščina. V zadnjih letih zanimanje zanjo narašča, saj ima mnogo pozitivnih učinkov na zdravje ter je zelo trpežna, prilagodljiva in nezahtevna rastlina. Klasično žlahtnjenje pri ajdi je časovno zamudno, njegov uspeh pa otežujejo predvsem močno razvit samoinkompatibilnostni mehanizem pri navadni ajdi ter visoka stopnja heterozigotnosti, zato je v žlahtnjenju ajde vse več zanimanja za uporabo sodobnih biotehnoloških metod. Rastlinske tkivne kulture so ene izmed pomembnih metod v sodobnem žlatnjenju. Pri ajdi so poročali o uspešni in vitro regeneraciji iz različnih izsečkov (iz kotiledonov, hipokotilov, meristemov, nezrelih cvetov, prašnic …), vendar je frekvenca regeneracije nizka in močno odvisna od genotipa, zato bo treba razviti hitre in enostavne postopke, ki bodo omogočali visoko stopnjo regeneracije in dajali ponovljive rezultate. S pomočjo reševanja nezrelih embrijev se da uspešno pridobivati medvrstne križance. Postopki za pridobivanje haploidov pri ajdi niso optimizirani, bi pa z njihovo pomočjo lahko pridobili hibridne sorte navadne ajde. Tako kot metode tkivnih kultur je treba optimizirati tudi tehnike genskih transformacij, da bodo uporabne v proučevanju funkcij genov in pridobivanju transgenih rastlin. Pri ajdi so bili razviti različni markerski sistemi (RAPD, AFLP in SSR), s katerimi so bile izdelane genske karte, mapiranih je bilo tudi nekaj agronomsko pomembnih genov in QTL. Največji potencial predstavljajo tehnike sekvenciranja NGS, ki bodo pospešile identifikacijo agronomsko pomembnih genov in razvoj uporabnih markerskih sistemov, kar bo omogočilo požlahtnitev sort z večjimi pridelki, še boljšo prehrambeno vrednostjo in večjo toleranco na abiotske strese. Buckwheat (Fagopyrum spp.) is a dicotyledonous plant which is classified as a cereal due to the method of production, processing and use. There are two economically important species, common buckwheat (Fagopyrum esculentum Moench) and tartary buckwheat (Fagopyrum tataricum Gaertn.). Mainly due to low yields buckwheat is not a globally important crop. Interest in it has been growing in recent years as it has many positive effects on human health and it is a very durable, adaptable and undemanding plant. Classical breeding in buckwheat is time-consuming, and its success is hampered mainly by the highly developed self-incompatibility mechanism in common buckwheat and the high degree of heterozygosity. Therefore, there is a growing interest in the use of modern biotechnological methods in buckwheat breeding. Plant tissue cultures are one of the important methods in modern breeding. In buckwheat, successful in vitro regeneration has been reported from various explants (cotyledons, hypocotyls, meristems, immature inflorescence, anthers). However, the frequency of regeneration is poor and strongly influenced by genotype. Therefore it will be necessary to develop quick and easy procedures with high regeneration rate and reproducibility. Interspecific hybrids can be successfully obtained by rescuing immature embryos. Haploids would enable breeding of hybrids, but procedures for obtaining haploids in buckwheat are not optimized. Such as tissue culture methods, genetic transformation techniques need to be optimized to be useful in studying the functions of genes and obtaining transgenic plants. In buckwheat, various marker systems (RAPD, AFLP, and SSR) were developed to generate gene maps and few agronomically important genes and QTLs were mapped. The greatest potential is represented by NGS sequencing techniques which will accelerate the identification of agronomically important genes and the development of useful marker systems that will enable the breeding of varieties with higher yields, even better nutritional value and greater tolerance to abiotic stress.

V diplomski nalogi je obravnavana kontrola koordinat vzorčevalnikov za padavine, ki so jih posredovali raziskovalci z Instituta Jožef Stefan in ARSO. Z vzorčevalniki za padavine na meteoroloških postajah zbirajo podatke o izotopski sestavi padavin. Prikazi vzorčevalnikov niso skladni v Atlasu okolja in Google zemljevidih, zato je potrebno pridobiti zanesljive podatke o lokacijah meteoroloških postaj. S transformacijo iz starega v novi koordinatni sistem in pretvorbo v globalni koordinatni sistem pridobimo koordinate, katere uporabimo za prikaz in primerjavo s koordinatami za preverjanje. Na dveh meteoroloških postajah smo izvedli meritve za kontrolo preračunanih koordinat. The graduation thesis deals with the control of coordinates of the precipitation samplers, provided by the researchers from Jožef Stefan Institute and ARSO. Precipitation samplers at weather stations collect data of isotopes composition of precipitation. Display of precipitation samplers are not consistent in the Atlas okolja and Google Maps, so reliable weather station locations must be obtained. By transforming from the old to the new coordinate system and converting to the global coordinate system, we get the coordinates that we use to display and compare with the given coordinates. At two weather stations measurements were made to control the calculated coordinates.

V sodobnem času smo obkroženi z mediji, prejemamo ogromno informacij in nešteto podob, ki jih ves čas soustvarjamo. Portret kot podoba posameznika daje veliko manevrskega prostora za raziskovanje, zato sem v okviru svojega zaključnega dela portretirala sodobnike, ki jih dobro poznam. Odkrivanja so se začela s triado gledalec-upodobljenec-umetnik, zanimanjem za material (recikliranje in eksperimentiranje) in vidno zaznavo. Navdušili so me principi, ki jih je Gabrijel Stupica opazoval že pri Georgesu Braquu in Pablu Picassu. V ustvarjanju izvirnih ali sposojenih podob si zanimanja delim s Sigmarjem Polkejem, pri čemer razmišljam o različnih obrazih slike. V svojem slikarstvu sem dosegla dva preloma, povezana z zamenjavo ateljejev in novo pridobljenimi izkušnjami. "Prečrkovanja", kakor sem poimenovala svoje slike – zapise, podobno kot tudi prevzete podobe in uporaba objet trouvé v sliki nosijo realno komponento, kjer je več možnih razrešitev. Pomemben del ustvarjanja predstavljajo odtisi, prenosi in transformacije, ki vzpostavijo polje za vznik slikarskega zapisa. Nowadays, we are surrounded with the media, a mass of information and numerous images, all of which we all create jointly. Portrait as an image of an individual arises once more as a motif worth exsploring. In my final work, I have portrayed my closest contemporaries. Discoveries were made through a triad: the viewer, the person portrayed and the artist, an interest in material (recycling and experimentations) and visual perception. I was fascinated by the principles that Gabriel Stupica observed in the works of Georges Braque and Pablo Picasso. I share my interests with Sigmar Polke in the exploration of different faces of paintings, especially when using original or borrowed images. Two major turning points so far were signaled by my switching of the atelier and my newly acquired experiences. "Spellings", as I have named my images – writings, as well as the images taken and the use of objet trouvé in an image, carry a realistic component where multiple solutions are possible. In art creation, imprints, transfers and transformations, open an important field where painting events originate.

Pričujoče diplomsko delo je posvečeno delu Wilhelma in Jakoba Grimma, bratov, ki sta zbirala in pripovedovala pravljice in sta še danes – polnih 200 let kasneje – prav tako priljubljena in pomembna kot kadarkoli poprej. Pravljice sta skozi proces nastajanja sedmih izdaj spreminjala, jih tako naredila bolj dostopne njunim bralcem, predvsem otrokom, in jih hkrati prilagajala družbenim normam. S primerjavo treh različnih pravljic v različnih izdajah to diplomsko delo prikazuje spremembe in razvoj izbranih pravljic od njune prve (1812) do zadnje avtorizirane izdaje leta 1857. This paper is dedicated to the work of Wilhelm and Jacob Grimm, the two brothers who collected fairy tales and are today as popular and meaningful as ever – even about 200 years later. During the process of 7 editions, they changed the tales and made them more accessible for their readers, especially children, and adapted them to social norms. By comparing three different fairy tales in different editions, this paper tries to show the changes and development from the first (1812) to the last authorized edition in 1857.

Ideja ovog rada je predstaviti i pojasniti 3D računalnu grafiku, te uisto izraditi baznu aplikaciju koja se može lako nadograditi i dodati osobnom portfelju koji je poželjan za zapošljavanje u tipu industrije kojem su potrebna takva znanja. Programeru je za rad u tvrtkama koje izrađuju prestižne igre potrebno je dubinsko znanje računalne grafike budući da mnogi koriste vlastite okvire ili posebno izrađene module za izradu igara. Kada se radi na najmodernijoj grafici, koriste se najnovije tehnike i često je potrebno izraditi aplikacije i shadere specifične za takve projekte. Cilj rada je upoznavanje s osnovama OpenGL aplikacijskog programskog sučelja (engl. Application Programming Interface, skraćeno API), njegovog grafičkog cjevovoda i biblioteke usko vezane za rad s OpenGL-om. Matematički modeli su neizbježni za rad s 3D grafikom pa će se primjerima demonstrirati osnove 3D matematike. Pojasnit će se i izraditi shaderi koji daju boju i nijanse modelima, a za modele će se omogućiti transformacije. Također će se prikazati obilazak kroz prostor izradom kamere. Sve će se popratiti izradom 3D grafičke aplikacije kojom će se omogućiti kretanje modela u 3D prostoru. Aplikacija će služiti kao baza koja omogućava jednostavnu nadogradnju i izradu aplikacije za portfelj. OpenGL je svestran i zato se puno koristi. Iako polako zastarijeva i ima slabije performanse u usporedbi s nekim drugim grafičkim programskim sučeljima, primjenjivat će se još dulji period vremena. The idea of this work is to present and demonstrate 3D computer graphics and build a base of application that can be easily upgraded and used for personal application portfolio recommended for seeking a job in that type of industry. For a programmer working at a high-end game development company, a deep knowledge of computer graphics is necessary due to many custom modules and company-based game engines. When newest graphics techniques are used, it is often necessary to create applications and shaders specific to those projects. For those reasons this work will demonstrate basics of Open Graphics Library API and it’s graphics pipeline, as well as it's commonly used libraries. Mathematics unavoidable for 3D graphics will be demonstrated through examples. Shaders for colouring and toning of models will be explained and demonstrated. Transformations will be applied on models and movement through space will be enabled. Both of those functionalities will be explained through theory and code. Theory will be enhanced with code examples for creation of a base functional 3D graphics application, which can easily get enhanced and used for portfolio. OpenGL is widely used a lot because of its versatility. Although it is getting outdated and other graphical APIs have been outperforming it, it will still be in use for a long time.

Prostor Salone važan je za proučavanje procesa transformacije klasičnog antičkog u kasnoantički grad prvenstveno zbog činjenice da su materijalni tragovi gotovo sedam stoljeća duge urbanističke tradicije velikim dijelom ostali zapečaćeni u prostoru i vremenu (lišeni srednjovjekovnih i kasnijih urbanističkih nadgradnji). U ovom prilogu pozornost je usmjerena prema građevinskim intervencijama u prostoru kasnoantičkoga grada koje odražavaju specifične trenutke društveno- političkih mijena u Carstvu i Provinciji, a gotovo uvijek su u posebnom odnosu prema urbanističkom nasljeđu iz najranijih faza prostorne organizacije. Prve izraženije intervencije koje se drže klasične matrice, ali donose velike sadržajne novine, odgovaraju razdoblju tetrarhije. Na samom izmaku 3. stoljeća Dioklecijan je pokrenuo obnovu nekih javnih površina, poput ranocarskog foruma, ali i izgradnju posve nove forumske cjeline u istočnom dijelu grada, zamišljajući taj prostor kao centralno mjesto carskoga kulta. Sljedeća faza dotad najsnažnijeg zadiranja u prostor i stukturu klasičnoga grada, odnosi se na ranokršćansku reurbanizaciju koja se od tihe interpolacije kultnih objekata unutar postojećih građevina, na prijelazu iz 3. u 4. stoljeće, vrlo brzo uzdigla do razine slobodne izgradnje ranokršćanskih bazilika unutar zidinama opasanog prostora. Veliki napori bili su ulagani i u sigurnost obrambenog sustava, posebno u 5. i 6. stoljeću, što je u praksi podrazumijevalo gotovo kontinuirano ojačavanje zidina i obranu najranjivijih točaka sustava, odnosno gradskih vrata. Tim zahvatima ujedno završava aktivan urbanistički razvoj Salone. Slijedi razdoblje stagnacije, uza sve izraženije znakove opadanja urbaniteta. Kulminaciju tog procesa obilježio je povijesni »bijeg« nosioca (crkvenih) vlasti s početka 7. stoljeća u sigurnije okruženje zidina Dioklecijanove palače, čime je Salona i pravno izgubila urbani status.

This paper investigates the links between architecture and its social purpose and focuses specifically on the building and institution known today as the Public Open University Zagreb (Pučko otvoreno učilište Zagreb – POUZ), which was previously called Moša Pijade Workers' (and People's) University (Radničko (i narodno) sveučilište "Moša Pijade" – RANS). The paper examines the innovative and experimental nature of the architectural concept of socially engaged architecture as part of the societal modernisation of the 1950s and 1960s, as well as changes to its function up to the present post-socialist condition. The authors discuss the complex relationship between employees, beneficiaries, programmes and the architectural design and the political, economic and social context. The aim is to explore sociocultural categories and how culture, work, education and the city interacted with one another during different time periods. By using theoretical and methodological insights gleaned from cultural anthropological approaches to space and architecture, the paper demonstrates how the identity, significance and values ascribed to the production of public space were shaped, medialized and modified through time., U radu se istražuju poveznice između arhitekture i njezine društvene uloge na primjeru zgrade i ustanove Pučkog otvorenog učilišta Zagreb (POUZ), nekada Radničkog (i narodnog) sveučilišta "Moša Pijade" (RANS). Težište je na inovativnom i eksperimentalnom karakteru arhitektonskog koncepta društveno angažirane arhitekture u kontekstu modernizacije društva 1950-ih i 1960-ih godina, kao i na promjenama njezine funkcije u postsocijalističkom razdoblju. Autorice istražuju kompleksan odnos zaposlenika, korisnika, programa i arhitektonskog dizajna s jedne, te političkog, ekonomskog i društvenog konteksta s druge strane. Cilj je istražiti sociokulturne kategorije i odnose između kulture, rada, obrazovanja i grada u različitim razdobljima. Pritom se, korištenjem kulturnoantropoloških teorijskih i metodoloških pristupa prostoru i arhitekturi, razmatra kako su se identitet, važnost i vrijednosti koje su pripisivane javnom prostoru oblikovali, medijalizirali i mijenjali tijekom vremena.

U ovom radu opisani su osnovi koncepti platforme Apache Spark, komponente platforme Apache Spark (Spark Core, Spark Streaming, Spark SQL, Spark MLlib, Spark GraphX), mogućnosti pokretanja aplikacije te upravljanja resursima. Objašnjene su temeljne strukture podataka platforme Apache Spark. Napravljena je usporedba inačica 1 i 2 te su razlike prikazane na primjerima.

U tekstu se komparativno analiziraju dva teksta Guy de Maupassanta te Tolstojevi prijevodi i redakcije ( Dorogo stoit preveo je sam Tolstoj, dok je Fransuazu preveo kućni učitelj Tolstojevih) istih tekstova. Preko postupaka transformacije teksta doznajemo više o Tolstojevim filozoskim i etičkim principima te, zahvaljujući moralizatorskim elementima u redakcijama, 15 potkrepljujemo primjerima Tolstojeve teze o književnosti i umjetnosti navedene u tekstu Predgovora ( Predislovie k sočineniam Guy de Mopassana). Tekst istovremeno naglašava povezanost francuskih i ruskih književnika, zbog koje su i književnim kritičarima, ali i publici, kako onoj francuskoj, tako i ruskoj, književna djela bila dostupna u prijevodu vrlo brzo nakon objavljivanja na ruskom, odnosno francuskom jeziku.

U radu se analiziraju jezične osobitosti prijevoda Priča iz davnine Ivane Brlić-Mažuranić na ukrajinski jezik. Prijevod „Šume Striborove“ Vasilja Vojtanivskoga tiskan je 1932. g. u Zapadnoj Ukrajini u časopisu Світ дитини [Dječji svijet]. Prijevod Priča iz davnine Vilja Grimiča objavljen je 1971. godine, a nešto kasnije se, kao zasebno izdanje, pojavila priča „Lutonjica Toporko i devet župančića“ (1978), također u njegovu prijevodu. Književni povjesničari i teoretičari isticali su bajkovitost Priča iz davnine te njihovu bliskost s narodnim stvaralaštvom, a svijet slavenskih bajki zainteresirao je i ukrajinske prevoditelje. Bliskost oblikovanja bajki, motivi, način pripovijedanja, elementi usmenoga pripovijedanja, sličnosti likova ukrajinskih i hrvatskih bajki (narodnih i autorskih), a i sličnosti dvaju jezika, omogućili su Vojtanivskomu i Grimiču da u prijevode uvedu velik broj prevoditeljskih rješenja koja vjerno prenose izvorne formulacije. Prevoditeljsko majstorstvo posebice dolazi do izražaja u jezičnim transformacijama, kada to zahtijevaju norme ukrajinskoga jezika., The paper discusses the linguistic peculiarities of the translations of stories from Tales of Long Ago by Ivana Brlić-Mažuranić into the Ukrainian language. The translation of “Stribor’s Forest” (“Šuma Striborova”) by Vasily Voytanivskiy was published in 1932 in West Ukraine in the journal Children’s World. The translation by Vily Grymych of Tales of Long Ago came out in 1971, and later, as a separate publication, the publishing house for children in Kiev issued “Toporko the Wanderer and the Nine Princes” (1978). Literary scholars have shown long-standing interest in these fairy tales, and their closeness to Slavic folklore traditions has attracted Ukrainian readers. The familiarity of literary treatment, the characters, narrative, elements of oral storytelling, the similarities between the characters from Ukrainian and Croatian fairy tales, as well as the closeness of the two languages, enabled Grymych to use a large number of appropriate translation solutions to convey the original text. The translator’s mastery is especially evident in the linguistic transformations dictated by the norms of the Ukrainian language., Im Beitrag werden sprachliche Besonderheiten der Übersetzung von Ivana BrlićMažuranićs Werk Priče iz davnine [Aus Urväterzeiten] analysiert. Die Übersetzung von Wassily Wojtaniwski wurde 1932 in der westukrainischen Zeitschrift Світ дитини [Kinderwelt] veröffentlicht. Die nächste Übersetzung von Vily Grymych erfolgte 1971, wonach etwas später als Sonderausgabe auch das Märchen „Lutonjica Toporko i devet župančića“ [Landstreicherlein Toporko und die neun Gaugräflein] erschienen ist. Die Literaturhistoriker und -theoretiker heben die Märchenhaftigkeit der Sammlung sowie ihre Nähe zur Volksliteratur hervor, weshalb die Welt der slawischen Märchen auch bei den ukrainischen Übersetzern auf Interesse stieß. Ähnlichkeiten in der Märchengestaltung, Motive, Erzählweise, Elemente des mündlichen Erzählens, Verwandtschaft der Gestalten aus ukrainischen und kroatischen Märchen (sowohl aus Volks- wie auch Kunstmärchen), aber auch die Verwandtschaft beider Sprachen ermöglichten Wojtaniwski und Grymych, in ihre Texte zahlreiche Übersetzungslösungen einzubauen, dank denen die Formulierungen aus der Ausgangssprache ins Ukrainische treu übertragen wurden. Die Meisterhaftigkeit dieser Übersetzungen kommt insbesondere zum Ausdruck bei jenen sprachlichen Transformationen, bei denen die Sprachnormen des Ukrainischen zu beachten waren.

For the characterization of the phase transformations in the alloys during the heat treatment the various methods of the thermal analyses are available. Thermogravimetry, differential thermal analysis (DTA) and the differential scanning calorimetry (DSC) are the most frequently used methods. The phase transformations proceed in two stages, i.e. nucleation and the growth of the new phase. Both processes are closely linked with the movement of the atoms. Rapidly solidified alloys often contain the elements with the low diffusivity. During the transition from the unstable to the stable state the energy changes are small, therefore the characterization of the changes by DTA, DSC is very difficult and could not be measured. During the heat treatment the phase transformations of the rapidly solidified alloys of Al-Fe and Cu-Fe were successfully detected by the simultaneous measurements of the electrical resistance, and were compared by the DSC method. By determination of the temperature regions of the phase transitions or temperatures, where the dynamics of the changes is maximal, the samples were heat treated and analysed by the scanning and transmission electron microscopy respectively. Za karakterizaciju faznih transformacija slitina tijekom toplinske obrade koriste se različite metode toplinske analize (DTA). Najčešće korištene metode su termogravimetrija, diferencijalno toplinska analiza i diferencijalna skenirajuća kalorimetrija (DSK). Fazne se transformacije odvijaju u dva stadija, tj. nukleacija i rast nove faze. Oba su procesa usko povezana s gibanjem atoma. Brzo skrutnute slitine često sadrže elemente niske difuznosti. Tijekom prijelaza iz nestabilnog u stabilno stanje energetske su promjene male i zato je karakterizacija promjena pomoću DTA i DSK veoma teška i ne mjerljiva. Za vrijeme toplinske obrade mikrostrukturne transformacije brzo skrutnutih Al-Fe i Cu-Fe slitina uspješno su detektirane istodobnim mjerenjem električnog otpora. Određivanjem temperaturnih područja faznih prijelaza ili temperatura, gdje su dinamičke promjene maksimalne, uzorci su toplinski obrađeni i analizirani pomoću skener i transmisijske elektronske mikroskopije.

Fortifikacijsko graditeljstvo predstavlja značajan segment kulturnog naslijeđa svake povijesne epohe, jer na oblikovanje i koncepciju fortifikacija utječu svi elementi i faktori zaslužni za globalni razvoj nekog društva. Brojna naselja na promatranom području pokazuju kontinuitet utvrđivanja, počevši od protourbane, preko helenističke i rimske, do kasnoantičke faze i pokazatelj su transformacije, redovito povezane s mijenjanjem kulturno-etničke podloge. U tom kontekstu najznačajniji su ostatci fortifikacijskih struktura u Kuriku, Apsoru, Jaderu, Aseriji, Varvariji, Saloni, Naroni i Lješu. Najslabije su poznate fortifikacije gradova koji dolaskom pod rimsku upravu napuštaju povišen gradinski položaj i spuštaju se u podnožje što je slučaj kod većine kvarnerskih i podvelebitskih gradova. Na njima su otkriveni manji segmenti prapovijesnih i kasnoantičkih obrambenih struktura, što otvara pitanje postojanja rimskih. Poseban problem u rekonstrukciji slijeda promjena na gradskim bedemima nastao je uslijed potpune namjerne devastacije što je bila sudbina fortifikacija Tarsatike, Arbe, Senije, Argirunta, Epidaura, Budve i Bara. Za proučavanje kronologije nastanka i promjena na rimskim gradskim bedemima osim epigrafskih i ostalih materijalnih ostatka temeljno je poznavanje tehnika gradnje i obrambenih inovacija koje se uvode razvojem ratne tehnologije. Osnovni materijal za gradnju bio je kamen što je ujedno odredilo i tehnike gradnje njemu prilagođene. Na promatranom prostoru dominantna tehnika bilaje opus auadratum stoje rezultat povijesnog naslijeđa i govori u prilog tomu da su gotovo svi, kasnije rimski gradovi, imali dugu tradiciju utvrđivanja. Rimska inovacija opus incertum zastupljena je uglavnom kao rezultat novopodignutih segmenata i naknadnih adaptacija. Razvoj ratnih strojeva potaknuoje kreativnost u rješavanju gradskih fortifikacija koje se dodatno ojačavaju kulama, kontraforima, paralelnim zidovima, dijatihizmama (poprečnim zidovima) i protihizmama (predzigovima). Analiza dostupne građe i novija istraživanja uz terensku autopsiju pokazuju da je riječ o kompleksnijim promjenama u odnosu na podatke prisutne u stručnoj literaturi. Navedene su brojne situacije koje mogu biti predmet rasprave i predloženo moguće razriješenje temeljem dostupnih znanja. Poseban problem predstavljaju interpretacija dvostrukih bedema u Tarsatici i Kuriku, postojanje dijatihizme u Apsoru i Naroni, datiranje propugnakula u Jaderu i Saloni, te određivanje razvojnih faza u Varvariji, Aseriji i Lješu. Fortification architecture represents a relevant segment of the cultural heritage of any historical epoch because its shaping and concept are under the influence of all the elements and factors responsible for global development of any society. Numerous settlements on the teritory under observation show continuity in building fortifications to begin with the protourban through Hellenic and Roman till the late antiquity and they show the transformation usually related to the change of cultural and ethnic basis. In that context the most significant remains of the fortification structures are in Kurik, Apsor, Jader, Aseria, Varvaria, Salona, Narona and Ljes. The least known are the fortifications of the cities which under the Roman administration abandon elevated position of the hill-fort and descend onto the foothill which is the case of most cities in Kvarner Bay and those situated under the Velebit mountain. In them some smaller segments of prehistorical and late antiquity defense structures put the existence of similar Roman structures in question. Particular problem in reconstruction of the change sequence on city walls results from the total and intentional devastation which were fate of Tarsatika, Arba, Senia, Argirunt, Epidaur, Budva and Bar fortification. To study chronology of origin and changes on the Roman city walls besides the epigraphic and other material remains the knowledge of building tecniques and defense innovations introduced by the war technology development is fundamental. The basic building material was stone which also defines building techniques suited to it. On the observed teritory the predominant technique was opus quadratum which was the result of the historical heritage and adds to the thought that almost all, the Roman cities included, had a long tradition of fortifying. The Roman innovation of opus incertum is present mainly as a result of newly built segments and subsequent adaptations. The development of war machines inspired the creativity in building the city fortifications which get additional towers, buttresses, parallel walls, transversal walls (diatichism), and outter walls (bulwark)-protychisms. The analysis of the accessible material and the recent research with on site autopsy show more complex changes as opposed to the data from the literature. Numerous situations which can be a subject-matter of a dissertation are pointed out and possible options based on available knowledge have been offered. Special problems are the interpretations of the double walls in Tarsatica and Kurik, the existence of diatichism in Apsor and Narona, dating of propugnaculum in Jader and Salona as well as defining the development stages in Varvaria, Aseria and Ljes.

The worldwide scale of printed media is decreasing. This trend can also be seen amongst the dailies in the Czech Republic. In reaction to this tendency journalists are increasingly engaging in the entertainment aspects of journalism. So-called ‘infotainment’ is now firmly established in journalism. One of the most frequently and at the same time most effective infotainment strategies used in media is the application of verbal (and nonverbal) means of comedy and humor. The study presents an overview of the most frequent and thus the most typical verbal means of comedy and humor in current Czech periodicals based on the analyses of three representative Czech daily newspapers and one tabloid. The conclusion comprises, on the basis of the comparison of frequency, forms and the means of comedy and humor used sixteen years ago and at present, the development of verbal comedy and humor in Czech journalism., Obim tiskanih medija u svijetu se smanjuje. Ovaj trend se može vidjeti i kod dnevnih novina u Republici Češkoj. Kao reakcija na te tendencije, novinarima su sve privlačniji zabavni aspekti novinarstva. Takozvani 'infotainment' je sada čvrsto prisutan u novinarstvu. Jedna od najčešćih i istovremeno najučinkovitijih multimedijskih strategija koje se koriste u medijima je primjena verbalnih (i neverbalnih) oblika komedije i humora. Rad daje pregled najčešćih i time najtipičnijih verbalnih sredstva komedije i humora u aktualnoj češkoj periodici na temelju analize triju reprezentativnih čeških dnevnih novina i jednog tabloida. Zaključak sadrži, na temelju usporedbe frekvencije, oblika i sredstava komedije i humora koji su se koristili prije šesnaest godina i trenutno, prikaz razvoja verbalne komedije i humora u češkom novinarstvu.

Истраживање трансформација у простору одвеликог је значаја за сагледавање промена у развојунеког подручја. Промене које се догађају у просторуостављају трајне последице како на просторнојкомпоненти, тако и на друштвено-географскимелементима. Неке од главних природних одликаистраживаног подручја су велика вероватноћа за појавуклизишта, изражени ерозивни процеси, неједнакораспоређена количина падавина у току године инерегулисани површински токови. Планирање развоја уоваквим природним условима је знатно отежанопоготово са аспекта изградње инфраструктуре исаобраћајница. Кроз истраживано подручје пролазезначајне саобраћајнице као што је Ибарска магистрала,пруга Београд-Бар, а планирана је и изградња новихсаобраћајница (аутопут Београд-Јужни Јадран и пругаВаљево-Лозница). Ако се овоме дода чињеница да се наделу Колубарског округа налази и део површинскихкопова РБ „Колубара“ (општине Лајковац и Уб), онда сеовде јавља читав низ конфликтних ситуација у развојупростора. Демографски трендови су у последњихнеколико деценија све лошији. Стопа природногприраштаја је у опадању. Једино се Ваљево као центарОкруга некако опире негативним демографскимтрендовима. Ваљево је као центар донекле привлачан задосељавање становника из мањих средина. Премамиграционим обележјима, запажа се да се становништвосели из истраживаног подручја. Највећа су пресељењаиз сеоских средина у општинске центре. Овај тренд сезапажа још седамдесетих година, а стање је самопродубљено у каснијим деценијама. Сва несеља Округасу захваћена деаграризацијом и изумирањем села.Становништво Колубарског округа у прошлости сенајвише бавило пољопривредном. Пошто се на просторуопштина Уб и Лајковац налази део Колубарскоглигнитског басена са тенденцијом ширења и отварањанових копова, врши се експроприација пољопривредногземљишта и његово претварање у копове. Просторниразвој и трансформације су текле тако да јепољопривреда остала на маргини развојних токова. Садруге стране, због лоше економске ситуације у држави,слабо се развијају и друге гране привреде. Лошапољопривреда са собом носи и неразвијену прехрамбенуУтицај просторног развоја и просторних трансформација на друштвено-географске елементе у Колубарском округуиндустрију. Просторни развој је битно утицао на физиономске и структурне промене у насељима. Дошлоје до коренитих промена у реду величина неких насеља.Промењена је и хијерархија међу насељима захваљујућитоме што се простор мењао и што су се мењале људскеделатности. Пољопривредна насеља су посталаиндустријска, рударска и трговачка. Да би се стеклапотпуна слика о стању на терену, део локалногстановништва је обухваћен анкетним истраживањем.Ставови локалног становништва се доста поклапају састањем на терену. У високом нивоу становници сеслажу да је лоша економска ситуација у Округу основниразлог за слаб развој и да ће Округ временом постатипериферно београдско подручје. Лоше планирањеразвоја подручја оцењено је као важан фактор његовогнедовољног развоја. Међу факторима у простору којиспречавају и ремете развој високо су оцењена клизиштаи поплаве. Међу становницима из различитих општинаи различите школске спреме постоје статистичкизначајне разлике у одговорима, што потврђује једну одподхипотеза у раду да становници различитихсоциодемографских група не третирају једнакоразличите проблеме у Округу. Становници се углавномслажу са тиме да је унутрашња инфраструктура уОкругу лоша и да је то један од разлога за његову слабуразвијеност. Општи став становника је да се мало улажеу Округ и да се зато он слабо развија, али и да је важанфактор развоја само становништво којег је натериторији Округа све мање. Резултати дисертацијејасно стављају акценат на то да без становништва идемографских потенцијала нема развоја подручја, као ида су привреда, добра инфраструктура и прецизнопланирање, основ за развој подручја., Istraživanje transformacija u prostoru odvelikog je značaja za sagledavanje promena u razvojunekog područja. Promene koje se događaju u prostoruostavljaju trajne posledice kako na prostornojkomponenti, tako i na društveno-geografskimelementima. Neke od glavnih prirodnih odlikaistraživanog područja su velika verovatnoća za pojavuklizišta, izraženi erozivni procesi, nejednakoraspoređena količina padavina u toku godine ineregulisani površinski tokovi. Planiranje razvoja uovakvim prirodnim uslovima je znatno otežanopogotovo sa aspekta izgradnje infrastrukture isaobraćajnica. Kroz istraživano područje prolazeznačajne saobraćajnice kao što je Ibarska magistrala,pruga Beograd-Bar, a planirana je i izgradnja novihsaobraćajnica (autoput Beograd-Južni Jadran i prugaValjevo-Loznica). Ako se ovome doda činjenica da se nadelu Kolubarskog okruga nalazi i deo površinskihkopova RB „Kolubara“ (opštine Lajkovac i Ub), onda seovde javlja čitav niz konfliktnih situacija u razvojuprostora. Demografski trendovi su u poslednjihnekoliko decenija sve lošiji. Stopa prirodnogpriraštaja je u opadanju. Jedino se Valjevo kao centarOkruga nekako opire negativnim demografskimtrendovima. Valjevo je kao centar donekle privlačan zadoseljavanje stanovnika iz manjih sredina. Premamigracionim obeležjima, zapaža se da se stanovništvoseli iz istraživanog područja. Najveća su preseljenjaiz seoskih sredina u opštinske centre. Ovaj trend sezapaža još sedamdesetih godina, a stanje je samoprodubljeno u kasnijim decenijama. Sva neselja Okrugasu zahvaćena deagrarizacijom i izumiranjem sela.Stanovništvo Kolubarskog okruga u prošlosti senajviše bavilo poljoprivrednom. Pošto se na prostoruopština Ub i Lajkovac nalazi deo Kolubarskoglignitskog basena sa tendencijom širenja i otvaranjanovih kopova, vrši se ekspropriacija poljoprivrednogzemljišta i njegovo pretvaranje u kopove. Prostornirazvoj i transformacije su tekle tako da jepoljoprivreda ostala na margini razvojnih tokova. Sadruge strane, zbog loše ekonomske situacije u državi,slabo se razvijaju i druge grane privrede. Lošapoljoprivreda sa sobom nosi i nerazvijenu prehrambenuUticaj prostornog razvoja i prostornih transformacija na društveno-geografske elemente u Kolubarskom okruguindustriju. Prostorni razvoj je bitno uticao na fizionomske i strukturne promene u naseljima. Došloje do korenitih promena u redu veličina nekih naselja.Promenjena je i hijerarhija među naseljima zahvaljujućitome što se prostor menjao i što su se menjale ljudskedelatnosti. Poljoprivredna naselja su postalaindustrijska, rudarska i trgovačka. Da bi se steklapotpuna slika o stanju na terenu, deo lokalnogstanovništva je obuhvaćen anketnim istraživanjem.Stavovi lokalnog stanovništva se dosta poklapaju sastanjem na terenu. U visokom nivou stanovnici seslažu da je loša ekonomska situacija u Okrugu osnovnirazlog za slab razvoj i da će Okrug vremenom postatiperiferno beogradsko područje. Loše planiranjerazvoja područja ocenjeno je kao važan faktor njegovognedovoljnog razvoja. Među faktorima u prostoru kojisprečavaju i remete razvoj visoko su ocenjena klizištai poplave. Među stanovnicima iz različitih opštinai različite školske spreme postoje statističkiznačajne razlike u odgovorima, što potvrđuje jednu odpodhipoteza u radu da stanovnici različitihsociodemografskih grupa ne tretiraju jednakorazličite probleme u Okrugu. Stanovnici se uglavnomslažu sa time da je unutrašnja infrastruktura uOkrugu loša i da je to jedan od razloga za njegovu slaburazvijenost. Opšti stav stanovnika je da se malo ulažeu Okrug i da se zato on slabo razvija, ali i da je važanfaktor razvoja samo stanovništvo kojeg je nateritoriji Okruga sve manje. Rezultati disertacijejasno stavljaju akcenat na to da bez stanovništva idemografskih potencijala nema razvoja područja, kao ida su privreda, dobra infrastruktura i preciznoplaniranje, osnov za razvoj područja., Studying transformations in space is of great significance for seeing changes in the development of a certain area. Changes that occur in space lead to permanent consequences on spatial components as well as on socio-geographical elements. Some of the main natural features of the researched area are great probability of landslide occurrence, severe erosion, uneven distribution of annual precipitation quantity and unregulated watercourses. Development planning in such natural circumstances is fairly difficult, especially in the aspect of building infrastructure and roads. Important roads such as the Ibar highway (Ibarska magistrala) and the Belgrade-Bar railway, run through the researched area, and there is a plan to build new roads (the Belgrade-South Adriatic and the Valjevo-Loznica railway). If we add to this the fact that a part of quarries of Coal mining complex ’Kolubara’ (the municipalities of Lajkovac and Ub) is partly situated in the Kolubara District, then a whole range of conflict situations in spatial development arises there. In the last several decades demographic trends are getting worse and worse. The population growth rate is declining. Only Valjevo, as the center of the district, somehow resists negative demographic trends. Being the center, Valjevo is to a certain degree attractive to residents of smaller settlements, who move to that town. As for migrational characteristics, it has been noted that population moves away from the researched area. The largest migrations are from rural areas to municipal centers. This trend was noted as early as in the Seventies, and it only grew in the following decades. All settlements in the district are affected by deagrarisation of villages and their extinction. In the past, the population of the Kolubara district was mainly agricultural. Since the municipalities of Ub and Lajkovac include a part of the Kolubara lignite basin with a tendency to grow and open new quarries, agriculturalland is being expropriated and turned into quarries. Spatial development and spatial transformations happened in such a way that agriculture remained in the margin ofdevelopment processes. On the other hand, due to unfavorable economic situation in the country, other branches of economics develop insufficiently. The consequence of poor agriculture is underdeveloped food industry. Spatial development has significantly influenced physiognomic and structural changes in settlements. Therehave been fundamental changes in the size order of certain settlements. The hierarchy among settlements has also been changed due to spatial transformations and changes of human activities. Agricultural settlements became industrial, mining and commercial. In order to get a complete picture of the state in the field, a part of local population has been included into survey research. Attitudes of local population coincide with the state in the field to a large degree. Residents mostly agree that badeconomic situation in the district represents the main reason for underdevelopment and that with time the district will become an outlying area of Belgrade. Bad development planning of the area is considered to be an important factor of its insufficient development. It is assessed that spatial factors which greatly hinder andimpede development are landslides and floods. There are significant statistical differences in the answers among residents from different municipalities and of different educational degrees, which confirms one of the study’s sub-hypothesis ‒ a hypothesis that residents form different socio-demographic groups, do not treat different problems in the district equally. Residents mostly agree that internal infrastructure of the district is bad, and that it represents one of the reasons for its underdevelopment. The prevailing attitude of residents is that investments in thedistrict are low and that is why it develops poorly, but also that population itself represents an important factor of development, but its number is constantly decreasing on the district territory. The dissertation results clearly emphasize that development of an area is not possible without population and demographic potentials, as well as that economy, good infrastructure and precise planningprovide a basis for the development of an area.

Истраживање трансформација у простору од великог је значаја за сагледавање промена у развоју неког подручја. Промене које се догађају у простору остављају трајне последице како на просторној компоненти, тако и на друштвено-географским елементима. Неке од главних природних одлика истраживаног подручја су велика вероватноћа за појаву клизишта, изражени ерозивни процеси, неједнако распоређена количина падавина у току године и нерегулисани површински токови. Планирање развоја у оваквим природним условима је знатно отежано поготово са аспекта изградње инфраструктуре и саобраћајница. Кроз истраживано подручје пролазе значајне саобраћајнице као што је Ибарска магистрала, пруга Београд-Бар, а планирана је и изградња нових саобраћајница (аутопут Београд-Јужни Јадран и пруга Ваљево-Лозница). Ако се овоме дода чињеница да се на делу Колубарског округа налази и део површинских копова РБ „Колубара“ (општине Лајковац и Уб), онда се овде јавља читав низ конфликтних ситуација у развоју простора. Демографски трендови су у последњих неколико деценија све лошији. Стопа природног прираштаја је у опадању. Једино се Ваљево као центар Округа некако опире негативним демографским трендовима. Ваљево је као центар донекле привлачан за досељавање становника из мањих средина. Према миграционим обележјима, запажа се да се становништво сели из истраживаног подручја. Највећа су пресељења из сеоских средина у општинске центре. Овај тренд се запажа још седамдесетих година, а стање је само продубљено у каснијим деценијама. Сва несеља Округа су захваћена деаграризацијом и изумирањем села. Становништво Колубарског округа у прошлости се највише бавило пољопривредном. Пошто се на простору општина Уб и Лајковац налази део Колубарског лигнитског басена са тенденцијом ширења и отварања нових копова, врши се експроприација пољопривредног земљишта и његово претварање у копове. Просторни развој и трансформације су текле тако да је пољопривреда остала на маргини развојних токова. Са друге стране, због лоше економске ситуације у држави, слабо се развијају и друге гране привреде. Лоша пољопривреда са собом носи и неразвијену прехрамбену Утицај просторног развоја и просторних трансформација на друштвено-географске елементе у Колубарском округу индустрију. Просторни развој је битно утицао на физиономске и структурне промене у насељима. Дошло је до коренитих промена у реду величина неких насеља. Промењена је и хијерархија међу насељима захваљујући томе што се простор мењао и што су се мењале људске делатности. Пољопривредна насеља су постала индустријска, рударска и трговачка. Да би се стекла потпуна слика о стању на терену, део локалног становништва је обухваћен анкетним истраживањем. Ставови локалног становништва се доста поклапају са стањем на терену. У високом нивоу становници се слажу да је лоша економска ситуација у Округу основни разлог за слаб развој и да ће Округ временом постати периферно београдско подручје. Лоше планирање развоја подручја оцењено је као важан фактор његовог недовољног развоја. Међу факторима у простору који спречавају и ремете развој високо су оцењена клизишта и поплаве. Међу становницима из различитих општина и различите школске спреме постоје статистички значајне разлике у одговорима, што потврђује једну од подхипотеза у раду да становници различитих социодемографских група не третирају једнако различите проблеме у Округу. Становници се углавном слажу са тиме да је унутрашња инфраструктура у Округу лоша и да је то један од разлога за његову слабу развијеност. Општи став становника је да се мало улаже у Округ и да се зато он слабо развија, али и да је важан фактор развоја само становништво којег је на територији Округа све мање. Резултати дисертације јасно стављају акценат на то да без становништва и демографских потенцијала нема развоја подручја, као и да су привреда, добра инфраструктура и прецизно планирање, основ за развој подручја. Istraživanje transformacija u prostoru od velikog je značaja za sagledavanje promena u razvoju nekog područja. Promene koje se događaju u prostoru ostavljaju trajne posledice kako na prostornoj komponenti, tako i na društveno-geografskim elementima. Neke od glavnih prirodnih odlika istraživanog područja su velika verovatnoća za pojavu klizišta, izraženi erozivni procesi, nejednako raspoređena količina padavina u toku godine i neregulisani površinski tokovi. Planiranje razvoja u ovakvim prirodnim uslovima je znatno otežano pogotovo sa aspekta izgradnje infrastrukture i saobraćajnica. Kroz istraživano područje prolaze značajne saobraćajnice kao što je Ibarska magistrala, pruga Beograd-Bar, a planirana je i izgradnja novih saobraćajnica (autoput Beograd-Južni Jadran i pruga Valjevo-Loznica). Ako se ovome doda činjenica da se na delu Kolubarskog okruga nalazi i deo površinskih kopova RB „Kolubara“ (opštine Lajkovac i Ub), onda se ovde javlja čitav niz konfliktnih situacija u razvoju prostora. Demografski trendovi su u poslednjih nekoliko decenija sve lošiji. Stopa prirodnog priraštaja je u opadanju. Jedino se Valjevo kao centar Okruga nekako opire negativnim demografskim trendovima. Valjevo je kao centar donekle privlačan za doseljavanje stanovnika iz manjih sredina. Prema migracionim obeležjima, zapaža se da se stanovništvo seli iz istraživanog područja. Najveća su preseljenja iz seoskih sredina u opštinske centre. Ovaj trend se zapaža još sedamdesetih godina, a stanje je samo produbljeno u kasnijim decenijama. Sva neselja Okruga su zahvaćena deagrarizacijom i izumiranjem sela. Stanovništvo Kolubarskog okruga u prošlosti se najviše bavilo poljoprivrednom. Pošto se na prostoru opština Ub i Lajkovac nalazi deo Kolubarskog lignitskog basena sa tendencijom širenja i otvaranja novih kopova, vrši se ekspropriacija poljoprivrednog zemljišta i njegovo pretvaranje u kopove. Prostorni razvoj i transformacije su tekle tako da je poljoprivreda ostala na margini razvojnih tokova. Sa druge strane, zbog loše ekonomske situacije u državi, slabo se razvijaju i druge grane privrede. Loša poljoprivreda sa sobom nosi i nerazvijenu prehrambenu Uticaj prostornog razvoja i prostornih transformacija na društveno-geografske elemente u Kolubarskom okrugu industriju. Prostorni razvoj je bitno uticao na fizionomske i strukturne promene u naseljima. Došlo je do korenitih promena u redu veličina nekih naselja. Promenjena je i hijerarhija među naseljima zahvaljujući tome što se prostor menjao i što su se menjale ljudske delatnosti. Poljoprivredna naselja su postala industrijska, rudarska i trgovačka. Da bi se stekla potpuna slika o stanju na terenu, deo lokalnog stanovništva je obuhvaćen anketnim istraživanjem. Stavovi lokalnog stanovništva se dosta poklapaju sa stanjem na terenu. U visokom nivou stanovnici se slažu da je loša ekonomska situacija u Okrugu osnovni razlog za slab razvoj i da će Okrug vremenom postati periferno beogradsko područje. Loše planiranje razvoja područja ocenjeno je kao važan faktor njegovog nedovoljnog razvoja. Među faktorima u prostoru koji sprečavaju i remete razvoj visoko su ocenjena klizišta i poplave. Među stanovnicima iz različitih opština i različite školske spreme postoje statistički značajne razlike u odgovorima, što potvrđuje jednu od podhipoteza u radu da stanovnici različitih sociodemografskih grupa ne tretiraju jednako različite probleme u Okrugu. Stanovnici se uglavnom slažu sa time da je unutrašnja infrastruktura u Okrugu loša i da je to jedan od razloga za njegovu slabu razvijenost. Opšti stav stanovnika je da se malo ulaže u Okrug i da se zato on slabo razvija, ali i da je važan faktor razvoja samo stanovništvo kojeg je na teritoriji Okruga sve manje. Rezultati disertacije jasno stavljaju akcenat na to da bez stanovništva i demografskih potencijala nema razvoja područja, kao i da su privreda, dobra infrastruktura i precizno planiranje, osnov za razvoj područja. Studying transformations in space is of great significance for seeing changes in the development of a certain area. Changes that occur in space lead to permanent consequences on spatial components as well as on socio-geographical elements. Some of the main natural features of the researched area are great probability of landslide occurrence, severe erosion, uneven distribution of annual precipitation quantity and unregulated watercourses. Development planning in such natural circumstances is fairly difficult, especially in the aspect of building infrastructure and roads. Important roads such as the Ibar highway (Ibarska magistrala) and the Belgrade-Bar railway, run through the researched area, and there is a plan to build new roads (the Belgrade-South Adriatic and the Valjevo-Loznica railway). If we add to this the fact that a part of quarries of Coal mining complex ’Kolubara’ (the municipalities of Lajkovac and Ub) is partly situated in the Kolubara District, then a whole range of conflict situations in spatial development arises there. In the last several decades demographic trends are getting worse and worse. The population growth rate is declining. Only Valjevo, as the center of the district, somehow resists negative demographic trends. Being the center, Valjevo is to a certain degree attractive to residents of smaller settlements, who move to that town. As for migrational characteristics, it has been noted that population moves away from the researched area. The largest migrations are from rural areas to municipal centers. This trend was noted as early as in the Seventies, and it only grew in the following decades. All settlements in the district are affected by deagrarisation of villages and their extinction. In the past, the population of the Kolubara district was mainly agricultural. Since the municipalities of Ub and Lajkovac include a part of the Kolubara lignite basin with a tendency to grow and open new quarries, agricultural land is being expropriated and turned into quarries. Spatial development and spatial transformations happened in such a way that agriculture remained in the margin of development processes. On the other hand, due to unfavorable economic situation in the country, other branches of economics develop insufficiently. The consequence of poor agriculture is underdeveloped food industry. Spatial development has significantly influenced physiognomic and structural changes in settlements. There have been fundamental changes in the size order of certain settlements. The hierarchy among settlements has also been changed due to spatial transformations and changes of human activities. Agricultural settlements became industrial, mining and commercial. In order to get a complete picture of the state in the field, a part of local population has been included into survey research. Attitudes of local population coincide with the state in the field to a large degree. Residents mostly agree that bad economic situation in the district represents the main reason for underdevelopment and that with time the district will become an outlying area of Belgrade. Bad development planning of the area is considered to be an important factor of its insufficient development. It is assessed that spatial factors which greatly hinder and impede development are landslides and floods. There are significant statistical differences in the answers among residents from different municipalities and of different educational degrees, which confirms one of the study’s sub-hypothesis ‒ a hypothesis that residents form different socio-demographic groups, do not treat different problems in the district equally. Residents mostly agree that internal infrastructure of the district is bad, and that it represents one of the reasons for its underdevelopment. The prevailing attitude of residents is that investments in the district are low and that is why it develops poorly, but also that population itself represents an important factor of development, but its number is constantly decreasing on the district territory. The dissertation results clearly emphasize that development of an area is not possible without population and demographic potentials, as well as that economy, good infrastructure and precise planning provide a basis for the development of an area.

V diplomski nalogi je predstavljena analiza transformacij med ETRS89 in državnim koordinatnim sistemom. Analizirane so transformacije točk izmeritvene mreže ter zemljiškokatastrskih točk digitalnega katastrskega načrta v naselju Divača Transformacijske parametre smo ocenjevali na osnovi trigonometrične mreže, različnih poligonskih mrež, pa vse do parametrov izračunanih na osnovi detajlnih točk. Analize so opravljene tako, da so koordinate detajlnih točk transformirane v državni sistem z različnimi transformacijskimi parametri ter nato primerjane s koordinatami iz digitalnega katastrskega načrta. Diplomska naloga vsebuje tudi primerjave koordinat detajlnih točk transformiranih z različnimi transformacijskimi parametri med seboj, primerjavo koordinat detajlnih točk izračunanih iz originalnih podatkov tahimetrične izmere in koordinat detajlnih točk, pridobljenih iz digitalnega katastrskega načrta, ter primerjavo rezultatov koordinat točk dobljenih pri GPS meritvah ob različnem načinu povezave na VRS sistem in lastno referenčno GPS postajo. In my thesis, I present the analysis of transformations between ETRS89 and national reference system. Analysis has been performed on a basis of network points and on digital land register of the settlement Divača. Special emphasis has been dedicated to the computation of transformation parameters from the trigonometric net, various polygon nets and parameters calculated from detail points. The comparisons have been performed in such way that the coordinates of detail points have been transformed with various transformation parameters and compared with coordinates from the digital land register. The thesis also contains the comparisons of coordinates of detail points, transformed with various transformation parameters between them, a comparison of coordinates of detail spots calculated from the original observation data and coordinates of detail points from the digital land register, and a comparison of the results of coordinate points obtained by the GPS measurements using different scenarios of connection to the VRS system and to the private GPS reference station.

Naloga se ukvarja z iskanjem sinergij med orodji za podatkovno rudarjenje in sistemi za upravljanje podatkovnih baz (SUPB). Predstavljajmo si situacijo analitičnega problema nad podatki, ki jih je preveč za obdelavo izključno v glavnem pomnilniku in premalo, da bi motivirali postavitev podatkovnega skladišča ali porazdeljenega analitičnega sistema. Ciljno področje je torej en sam osebni računalnik, s katerim rešujemo probleme podatkovnega rudarjenja. Zanima nas, ali obstajajo orodja, ki omogočajo učinkovito obdelavo in pripravo takšne količine podatkov za nadaljnjo analizo. Naloga se nanaša predvsem na drugi in tretji korak CRISP-DM standardnega modela podatkovnega rudarjenja, torej na razumevanje in pripravo podatkov, ne pa toliko na samo podatkovno rudarjenje. Preučuje, kako s pomočjo funkcionalnosti SUPB in orodij za luščenje, transformiranje ter nalaganje (ETL) čim bolj učinkovito pripraviti podatke za uporabo v podatkovnem rudarjenju. Podatkom zmanjšamo obseg in jih pretvorimo v ustrezno obliko. Optimizirani podatki, ki ne vsebujejo podvojenih zapisov, tiskarskih napak in drugih neželenih lastnosti ter vsebujejo le tiste atribute, ki jih lahko uporabimo, pozitivno vplivajo na hitrost in natančnost podatkovnega rudarjenja. Cilj naloge je torej poiskati primerne načine (orodja oz. kombinacije orodij, metodologije) kako pridobiti relativno velike količine podatkov iz različnih virov in oblik, jih združiti in pretvoriti v obliko, ki jo lahko neposredno uporabimo za podatkovno rudarjenje, pri tem pa uporabljati SUPB in ETL orodja. This work is about looking for synergies between data mining tools and databa-se management systems (DBMS). Imagine a situation where we need to solve an analytical problem using data that are too large to be processed solely inside the main physical memory and at the same time too small to put data warehouse or distributed analytical system in place. The target area is therefore a single personal computer that is used to solve data mining problems. We are looking for tools that allows us to effectively process and prepare such quantity of data for further analysis. The main focus of this work is not on data mining itself but in particular on the second and third step of CRISP-DM process standard for data mining, that is data understanding and data preparation step. The question is how to use functionalities of various DBMS and ETL tools to prepare data as effectively as possible to use it in data mining. Unneeded data should be ignored and the remainder should be transformed into an appropriate form. Data mining execution time and accuracy should be improved when using optimized data that do not contain unneeded attributes, duplicate records, typos and other unwanted properties. The objective of this work is thus to find appropriate practical methods (tools or combinations of tools, methodologies) for collecting relatively large amounts of data from different sources and in different forms, joining them and transforming this data to a format that can be used directly in data mining algorithms by using DMBS and ETL tools.

U izlaganju je opisana uspostava CROPOS-a, servisi CROPOS-a, online transformacija u realnom vremenu VPPS-om primjenom T7D transformacijskog modela te dugoperiodična stabilnost CROPOS referentnog okvira kao i primjena CROPOS-a u geodiamičkim istraživanjima.

U radu su istražene transformacije gradskog bloka tokom XX i početkom XXI veka. U cilju razumevanja ovih procesa i načina na koji arhitektonski sklopovi predstavljaju određene socijalne, društvene vrednosti kroz prostor, proučeni su različiti aspekti tih odnosa kao što su veze između određenih arhitektonskih i urbanističkih modela i društvenih okolnosti u kojima nastaju, kao i veze određenih modela življenja i prostornih sklopova kroz njihove uzore i tehnike nastajanja. Razumevanje odnosa između različitih prostornih nivoa, na vrstu i prirodu tranzicije između javnog, privatnog i kolektivnog, gde se gradski blok i njegove transformacije pojavljuju kao glavno mesto, polje tih odnosa čini značajan deo ovog rada., This thesis explores the transformation of a urban block in the XX and at beginning XXI century. In order to understand these processes and the ways in which architectural assemblies represent certain social values through space, this thesis explores and identifies various aspects of these relations as links between specific architectural and urban models and social circumstances in which they occur, it also define relationship between certain models of living and spatial configarations through their ideals and techniques of becoming. Understanding the relationships between different spatial levels, the type and nature of the transition between the public, private and collective, where transformations of urban block apperes as the main place of these relationships is also important part of this thesis.

V diplomski nalogi bomo opisali osnovne postopke 3D upodabljanja, ki jih uporabljamo za generiranje rastrskega prikaza računalniško opisane scene. Predstavili bomo teme predstavitve modelov, transformacije objektov scene, osvetljevanja, izrisa in senčenja ploskev modela. Osredotočili se bomo na postopke, ki so uporabni pri programski implementaciji upodabljanja v realnem času, kar je zanimivo za razumevanje uporabe 3D grafičnih vmesnikov in razvoj aplikacij, v katerih jih uporabljamo. Za demonstracijo obdelanih tem diplomske naloge bomo razvili aplikacijo realno-časovnega upodabljanja, ki bo temeljila na naši programski implementaciji upodobitvenih postopkov. This thesis describes fundamental procedures of 3D rendering that are used for generating a raster image of a computer described scene. We will examine topics of model representation, transformation of scene objects, illumination, drawing and shading model surfaces. The main focus will be procedures that are usefull in an implementation of real-time software-based rendering, which is interesting for understanding the use of 3D graphical interfaces and application development that relies on them. To demonstrate the examined topics we will develop a real-time rendering application based on our software implementation of rendering processes.

Testiranje normalnosti distribucije (uz homogenost varijance) neizostavan je parametar u istraživanjima odgoja i obrazovanja s obzirom na odabir određenih statističkih parametrijskih ili neparametrijskih testova za testiranje hipoteza. Međutim, neopravdano se izostavlja, što u konačnici može polučiti distorzirane rezultate (generalizacije). U radu su opisane statističke vrijednosti normalne distribucije te njezini modaliteti: spljoštenost (kurtosis) i simetričnost/asimetričnost (skewness). Isto tako, opisane su i druge teorijske distribucije koje se često susreću u istraživanjima odgoja i obrazovanja: Poisson, uniform, t-distribucija, hi-kvadrat i U distribucija. Također su elaborirani testovi za testiranje normalnosti distribucije: Kolmogorov-Smirnov test (K-S), Lilliefors test, Shapiro-Wilks test i Anderson-Darling Normality Test. Kao empirijska provjera statističke značajnosti vrijednosti parametrijske i neparametrijske statistike, uspoređene su vrijednosti statističke značajnosti ANOVE i njezina neparametrijskog pandana, Kruskal-Wallis testa. Parcijalno su naglašeni i opisani testovi normalizacije, odnosno transformacije vrijednosti s ciljem poboljšanja normalnosti distribucije. U inferencijalnoj statistici postoji teorem koji pridonosi izvođenju valjanih zaključaka primjenom parametrijske statistike i kad nije slučaj normalne distribucije: centralni granični teorem. Njegova uloga u istraživanjima odgoja i obrazovanja posebno je opisana., Distribution normality testing, including the homogeneity of variance, is an inevitable parameter in the studies of education and upbringing due to the choice of certain statistic parametric or non-parametric tests for hypotheses testing. However, it has been unjustifiably excluded which can eventually cause distorted results (generalizations). The work describes statistic values of normal distribution and its modalities: kurtosis and skewness. It also describes other theoretical distributions which are often seen in the studies of education and upbringing: Poisson, uniform, t-distribution, hi-square and U-distribution. The tests for distribution normality have been as well elaborated: Kolmogorov-Smirnov test (K-S), Lilliefors test, Shapiro-Wilks test Anderson-Darling Normality Test. As an empirical evaluation of statistically significant values of parametric and non-parametric statistics, the statistical values of ANOVA and its non-parametric double Kruskal-Wallis test have been compared. The normalization tests, i.e. the transformation values due to the improvement of distribution normality have been partially emphasized. There is a theorem in inferential statistics which contributes to making conclusions through the application of parametric statistics, even if normal distribution does not occur, i.e. the central border theorem. Its role in the study of education and upbringing has been specifically described.