Search

The Circular Economy (CE) has recently become a popular concept in sustainability discourses for both the public and private sectors. The proponents of this idea often espouse many social, economic, and environmental benefits from the application of CE practices. However, the CE faces many limitations to deliver on those expectations. The CE is very much a contested concept in the sustainability discourse, with many actors proposing different visions of a circular future based on their particular socio-economic interests. Moreover, the economic, social, political, and environmental implications of different circular discourses and policies remain poorly researched and understood. This thesis addresses this research gap by answering the following question: what are the main societal discourses and policies on the CE, how can they be critically analysed, compared, and understood, and what are their sustainability implications? To answer this question, this thesis uses an interdisciplinary mixed-method approach, including critical literature review, content analysis, text-mining, and Q-method survey. The case studies are European Union CE policies, Dutch CE policies for plastics and tyres, as well as the CE action plans of Amsterdam, Copenhagen and Glasgow. Results demonstrate the existence of a plurality of circularity discourses through history, which can be divided based on two main criteria. First, whether they are sceptical or optimist regarding the possibility of eco-economic decoupling, and second, whether they are holistic by including social justice concerns or have a segmented focus on resource efficiency alone. This leads to 4 core discourse types: Reformist Circular Society (optimist and holistic), Technocentric Circular Economy (optimist and segmented), Transformational Circular Society (sceptical and holistic), and Fortress Circular Economy (sceptical and segmented). Results from the selected case studies conclude that, although the CE discursive landscape is quite diverse, current policies focus on technical solutions and business innovations which do not address the manyfold social and political implications of a circular future. A technocentric CE approach is thus prevalent in the policies of the EU, the Dutch Government, and the city of Copenhagen. Results also find that the cities of Amsterdam and Glasgow have a more holistic approach to CE by acknowledging many social justice considerations. Yet the policies of these two cities remain limited in both their redistributive nature and their transformative potential. Moreover, results demonstrate that all the above case studies follow a growth-optimist approach, seeking to improve economic competitiveness and innovation to decouple economic growth from environmental degradation. However, this approach has key scientific limitations, as research has shown that absolute eco-economic decoupling is neither happening nor likely to happen on a relevant scale to prevent climate change and biodiversity collapse. This thesis’s research has also found that academics and social movements from the Global North and South alike have developed a wide range of alternatives to the growth-centric approach to circularity, such as steady state economics, degrowth, voluntary simplicity, ecological swaraj, economy for the common good, permacircular economy, doughnut economics, buen vivir, and ubuntu. All these alternative discourses can be grouped under the umbrella concept of a circular society. Circular society discourses are united in their objective to create a democratic, fair and sustainable socio-ecological system, which works in harmony with the natural cycles of the biosphere to improve human and planetary wellbeing for current and future generations. More pluralism and inclusiveness of these alternative approaches in the debate surrounding circularity could help co-design and implement sustainable circularity policies, which subordinate economic growth to planetary boundaries, resource limits, and social imperatives. This is key to ensure the political legitimacy, social relevance and scientific validity of the circularity policies that are implemented to create a fair, sustainable, and democratic circular society.

The Circular Economy (CE) has recently become a popular concept in sustainability discourses for both the public and private sectors. The proponents of this idea often espouse many social, economic, and environmental benefits from the application of CE practices. However, the CE faces many limitations to deliver on those expectations. The CE is very much a contested concept in the sustainability discourse, with many actors proposing different visions of a circular future based on their particular socio-economic interests. Moreover, the economic, social, political, and environmental implications of different circular discourses and policies remain poorly researched and understood. This thesis addresses this research gap by answering the following question: what are the main societal discourses and policies on the CE, how can they be critically analysed, compared, and understood, and what are their sustainability implications? To answer this question, this thesis uses an interdisciplinary mixed-method approach, including critical literature review, content analysis, text-mining, and Q-method survey. The case studies are European Union CE policies, Dutch CE policies for plastics and tyres, as well as the CE action plans of Amsterdam, Copenhagen and Glasgow. Results demonstrate the existence of a plurality of circularity discourses through history, which can be divided based on two main criteria. First, whether they are sceptical or optimist regarding the possibility of eco-economic decoupling, and second, whether they are holistic by including social justice concerns or have a segmented focus on resource efficiency alone. This leads to 4 core discourse types: Reformist Circular Society (optimist and holistic), Technocentric Circular Economy (optimist and segmented), Transformational Circular Society (sceptical and holistic), and Fortress Circular Economy (sceptical and segmented). Results from the selected case studies conclude that, although the CE discursive landscape is quite diverse, current policies focus on technical solutions and business innovations which do not address the manyfold social and political implications of a circular future. A technocentric CE approach is thus prevalent in the policies of the EU, the Dutch Government, and the city of Copenhagen. Results also find that the cities of Amsterdam and Glasgow have a more holistic approach to CE by acknowledging many social justice considerations. Yet the policies of these two cities remain limited in both their redistributive nature and their transformative potential. Moreover, results demonstrate that all the above case studies follow a growth-optimist approach, seeking to improve economic competitiveness and innovation to decouple economic growth from environmental degradation. However, this approach has key scientific limitations, as research has shown that absolute eco-economic decoupling is neither happening nor likely to happen on a relevant scale to prevent climate change and biodiversity collapse. This thesis’s research has also found that academics and social movements from the Global North and South alike have developed a wide range of alternatives to the growth-centric approach to circularity, such as steady state economics, degrowth, voluntary simplicity, ecological swaraj, economy for the common good, permacircular economy, doughnut economics, buen vivir, and ubuntu. All these alternative discourses can be grouped under the umbrella concept of a circular society. Circular society discourses are united in their objective to create a democratic, fair and sustainable socio-ecological system, which works in harmony with the natural cycles of the biosphere to improve human and planetary wellbeing for current and future generations. More pluralism and inclusiveness of these alternative approaches in the debate surrounding circularity could help co-design and implement sustainable circularity policies, which subordinate economic growth to planetary boundaries, resource limits, and social imperatives. This is key to ensure the political legitimacy, social relevance and scientific validity of the circularity policies that are implemented to create a fair, sustainable, and democratic circular society.

This Policy Brief presents the main messages from the Agency’s 2021 Key Principles – Supporting policy development and implementation for inclusive education publication. It outlines the 14 key principles identified in the main report, which support the implementation of the Agency’s vision of high-quality education for all learners. The key principles set out the necessary elements for an overall system for inclusive education, aiming to support countries that wish to further develop their inclusive provision in education. PLEASE NOTE: This record contains only the English version. Translated versions in all the Agency's languages, including English, are available in this record., This publication has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein., {"references":["European Agency for Special Needs and Inclusive Education, 2021. Key Principles – Supporting policy development and implementation for inclusive education: Policy Brief. (V. J. Donnelly and A. Watkins, eds.). Odense, Denmark"]}

Audit Quality Indicators (AQI’s) zijn een hot topic in binnen- en buitenland. In Nederland volgt de recente aandacht voor AQI’s uit de aanbevelingen van de Commissie toekomst accountancysector (CTA) en de werkzaamheden van de kwartiermakers op dit vlak. In het buitenland – in het bijzonder in Canada, Singapore en Zuid-Afrika – bestaat ervaring met de ontwikkeling en praktische toepassing van AQI’s. In deze bijdrage staan de ervaringen met AQI’s uit deze drie landen centraal en volgt een vergelijking op enkele belangrijke onderdelen. Deze bijdrage behandelt de kijk van de toezichthouders op het concept AQI’s, de belangrijkste doelgroepen van AQI’s, de benadering ten aanzien van (de selectie van) relevante AQI’s, de rol van de toezichthouder, en de wijze van communicatie over AQI’s. Ook schenkt deze bijdrage aandacht aan overige relevante ontwikkelingen elders in het buitenland en wordt de Nederlandse praktijk op basis van een quick scan op hoofdlijnen afgezet tegen deze internationale ontwikkelingen en ervaringen. De bijdrage eindigt met de aanbevelingen om de ontwikkelingen in het buitenland te blijven volgen en om de afsluitende observaties als lessen of relevante achtergrond mee te nemen voor een duurzame ontwikkeling en bestendiging van AQI’s in Nederland.

This is the fourth publication in the Key Principles series. The first report in the Key Principles series (Key Principles in Special Needs Education – Recommendations for Policy-Makers) was based on Agency work published up to 2003. A further review of Agency work was published in 2009 (Key Principles for Promoting Quality in Inclusive Education – Recommendations for Policy-Makers). The third report, published in 2011 (Key Principles for Promoting Quality in Inclusive Education – Recommendations for Practice), focused on key principles for practice that support quality in inclusive education. This fourth report focuses on policy development and implementation in line with a broader view of inclusion in education systems and educational opportunities. It aligns with the Agency’s mission to inform policy development and successful policy implementation at different system levels, most importantly the school level. Highlighting fundamental issues for education systems, the Key Principles series reflects the gradual shift in the Agency’s work over the past 25 years: a shift away from a narrow focus on learners’ special educational needs and special needs education as specific provision, towards extending and improving the quality of support for learning that is generally available to all learners. This focus reflects the Agency’s increasing emphasis on being an active agent for policy change in the field of inclusive education. A Policy Brief presenting the main messages from this report is also available: Key Principles – Supporting policy development and implementation for inclusive education: Policy Brief PLEASE NOTE: This record contains only the English version. Translated versions in all the Agency's languages, including English, are available in this record., This publication has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein., {"references":["European Agency for Special Needs and Inclusive Education, 2021. Key Principles – Supporting policy development and implementation for inclusive education. (V. J. Donnelly and A. Watkins, eds.). Odense, Denmark"]}

This policy brief presents key messages from the Country Policy Review and Analysis (CPRA) activities from 2014 to 2021. During this time, 24 Agency member countries took part in the work, reflecting on their policy for inclusive education. These messages can inform countries’ future policy development work around inclusive education, as well as Agency work with and for its member countries. They are based on the analysis of CPRA findings which is described in the summary report: Key messages for working with and for countries. For more information, visit the CPRA web area. PLEASE NOTE: This record contains only the English version. Translated versions in all the Agency's languages, including English, are available in this record., This publication has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein., {"references":["European Agency for Special Needs and Inclusive Education, 2021. Country Policy Review and Analysis: Key messages for working with and for countries – Policy Brief. Odense, Denmark"]}

The Supporting Inclusive School Leadership (SISL) project investigates how to develop and promote inclusive school-level leadership through national and local-level policy frameworks and support mechanisms. The SISL Self-Reflection Tool aims to stimulate professional dialogue and collaborative policy development within and across schools and at different policy levels. It is intended for: school leaders and leadership teams seeking guidance in adopting and developing inclusive leadership practices; policy-makers responsible for developing and implementing policies for inclusive education at national, regional and/or local levels. This self-reflection tool builds on two issues from the SISL policy framework: aspirational standards for inclusive school leadership and the supportive policy framework. It enables reflection and exchange among the different stakeholders to identify gaps that need to be addressed. The self-reflection tool is open-source, so users may adapt it to their own needs and contexts, provided they include a reference to the original source. It is available for download below as a Word file and as a PDF. PLEASE NOTE: This record contains only the English version. Translated versions in all the Agency's languages, including English, are available in this record., This publication has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein., {"references":["European Agency for Special Needs and Inclusive Education, 2021. Inclusive School Leadership: A Tool for Self-Reflection on Policy and Practice. (M. Turner-Cmuchal, E. Óskarsdóttir and M. Bilgeri, eds.). Odense, Denmark"]}

Rapport met CD-rom. De CD-ROM bevat naast het rapport ook de pdf-files bijlagen 2 en 3 die respectievelijk alle nationale en provinciale kaarten met beschrijvingen omvatten. De bijlagen zijn te vinden op: http://rivm.nl/bibliotheek/digitaaldepot/408651002Bijlage2.pdf en http://rivm.nl/bibliotheek/digitaaldepot/408651002Bijlage3.pdf

Op 29 januari 2003 werd door het Milieu- en Natuurplanbureau in samenwerking met de werkgroep Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek Milieu en Energie (SWOME) een colloquium georganiseerd. Zeven genodigde sprekers gingen vanuit diverse invalshoeken in op het thema: "De Europese context van het nationale milieubeleid. Verschillen tussen de vormgeving en effectiviteit van het milieubeleid in de EU-landen en de betekenis hiervan voor Nederland". Enkele conclusies van de sprekers luidden: Natuur en milieu hebben veelal baat bij Europese regelgeving op deze terreinen. Europa heeft inmiddels een sterke, en toenemende, invloed op het milieubeleid van lidstaten. De Europese beleidsvoorbereiding en besluitvorming is een zeer complex en vaak onvoorspelbaar proces. De besluitvorming in de EU voltrekt zich in feite geheel buiten het zicht van het Nederlandse parlement. Onvoldoende oog voor de Europese context van het nationale beleid leidt tot juridische conflicten en een inefficiente nationale beleidsvoering. Als aanbeveling stellen de organisatoren van de colloquiumdag dat het Milieu- en Natuurplanbureau de Tweede Kamer beter zou kunnen informeren over de Europese context door in rapportages als de Milieubalans en Milieuverkenning meer aandacht te besteden aan: de beleidsontwikkelingen die in Brussel gaande zijn; de vraag hoe Nederland die ontwikkelingen optimaal kan beinvloeden; de vraag hoe andere landen hun milieubeleid inrichten en wat kan Nederland daarvan leren.

Voor het ontwikkelen van waterbeleid als onderdeel van een strategie voor duurzame ontwikkeling, is het nodig om inzicht te hebben in de dynamica van het watersysteem, maar dat is niet voldoende. Er wordt gesteld dat we alleen vat kunnen krijgen op de huidige waterbeleidsproblemen door het uitvoeren van integrale analyses met betrekking tot hydrologie, waterkwaliteit en watervraag en -aanbod in relatie tot landgebruiksveranderingen, bodemdegradatie, element cycli en klimaatsverandering alsmede in relatie tot voedsel- en energievoorziening en sociaal-economische ontwikkeling. De momenteel beschikbare beleidsanalytische hulpmiddelen kunnen slechts in beperkte mate zulke integrale analyses ondersteunen. Om deze leemte op te vullen is het nieuwe model AQUA ontwikkeld. AQUA is onderdeel van het grotere modelraamwerk TARGETS, een acroniem voor Tool to Assess Regional and Global Environmental and health Targets for Sustainability. Het rapport bespreekt eerst de beleidsvragen waarbij AQUA als analytisch hulpmiddel ingezet zou moeten kunnen worden; vervolgens wordt uitgebreid ingegaan op de structuur van AQUA en de onderliggende definities en aannamen. Het generieke raamwerk van AQUA is geoperationaliseerd voor de wereld als geheel en voor de stroomgebieden van de Ganges-Brahmaputra en de Zambezi. De voorlopige resultaten van deze toepassingen laten zien dat de integrale benadering haalbaar is. Het is de verwachting dat er inzichten kunnen worden verschaft over de samenhang tussen water-gerelateerde problemen en andere milieuproblemen en sociaal-economische vraagstukken die op de traditionele - reductionistische - wijzen van analyse niet verkregen kunnen worden.

Op 29 januari 2003 werd door het Milieu- en Natuurplanbureau in samenwerking met de werkgroep Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek Milieu en Energie (SWOME) een colloquium georganiseerd. Zeven genodigde sprekers gingen vanuit diverse invalshoeken in op het thema: "De Europese context van het nationale milieubeleid. Verschillen tussen de vormgeving en effectiviteit van het milieubeleid in de EU-landen en de betekenis hiervan voor Nederland". Enkele conclusies van de sprekers luidden: Natuur en milieu hebben veelal baat bij Europese regelgeving op deze terreinen. Europa heeft inmiddels een sterke, en toenemende, invloed op het milieubeleid van lidstaten. De Europese beleidsvoorbereiding en besluitvorming is een zeer complex en vaak onvoorspelbaar proces. De besluitvorming in de EU voltrekt zich in feite geheel buiten het zicht van het Nederlandse parlement. Onvoldoende oog voor de Europese context van het nationale beleid leidt tot juridische conflicten en een inefficiente nationale beleidsvoering. Als aanbeveling stellen de organisatoren van de colloquiumdag dat het Milieu- en Natuurplanbureau de Tweede Kamer beter zou kunnen informeren over de Europese context door in rapportages als de Milieubalans en Milieuverkenning meer aandacht te besteden aan: de beleidsontwikkelingen die in Brussel gaande zijn; de vraag hoe Nederland die ontwikkelingen optimaal kan beinvloeden; de vraag hoe andere landen hun milieubeleid inrichten en wat kan Nederland daarvan leren.

Er is een quick scan van de effectiviteit en doelmatigheid van uitgevoerde en voorgenomen maatregelen in het Nederlandse natuurbeleid uitgevoerd. Het beantwoordt vragen die zijn gesteld door het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en het ministerie van Financien, mede naar aanleiding van de door de Tweede Kamer aangenomen motie over het Natuuroffensief. Na een korte beschrijving van een aantal (autonome) maatschappelijke trends wordt een vijftal beleidsinstrumenten geanalyseerd: de ecologische hoofdstructuur, groen in en om de stad, agrarisch natuurbeheer, effectgerichte milieumaatregelen en bescherming van bestaande natuur. Per instrument is nagegaan wat de doelstelling is, wat is bereikt en wat de sterke en zwakke punten zijn die bij de uitvoering van het beleid naar voren komen. De vraag naar de doelmatigheid (kosteneffectiviteit) is summier beantwoord. Met de nu beschikbare gegevens kan deze vraag niet systematisch per beleidsinstrument worden geanalyseerd. Het rapport sluit af met een aantal alternatieve opties voor het realiseren van de doelen van het natuurbeleid.

niet beschikbaar

Er is een quick scan van de effectiviteit en doelmatigheid van uitgevoerde en voorgenomen maatregelen in het Nederlandse natuurbeleid uitgevoerd. Het beantwoordt vragen die zijn gesteld door het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en het ministerie van Financien, mede naar aanleiding van de door de Tweede Kamer aangenomen motie over het Natuuroffensief. Na een korte beschrijving van een aantal (autonome) maatschappelijke trends wordt een vijftal beleidsinstrumenten geanalyseerd: de ecologische hoofdstructuur, groen in en om de stad, agrarisch natuurbeheer, effectgerichte milieumaatregelen en bescherming van bestaande natuur. Per instrument is nagegaan wat de doelstelling is, wat is bereikt en wat de sterke en zwakke punten zijn die bij de uitvoering van het beleid naar voren komen. De vraag naar de doelmatigheid (kosteneffectiviteit) is summier beantwoord. Met de nu beschikbare gegevens kan deze vraag niet systematisch per beleidsinstrument worden geanalyseerd. Het rapport sluit af met een aantal alternatieve opties voor het realiseren van de doelen van het natuurbeleid.

Nederland heeft door zijn grote bevolkingsdichtheid, energiegebruik en intensieve landbouw de meest stikstofintensieve economie ter wereld. De negatieve effecten hiervan worden door een uitgebreide en complexe regelgeving bestreden. Dit rapport biedt een integraal overzicht van de stikstofproblematiek in Nederland. Het combineert de bestaande kennis van bronnen, stromen en negatieve effecten van stikstof, alsmede de effectiviteit van huidige en mogelijke beleidsmaatregelen. Het huidige stikstofbeleid blijkt voornamelijk sectoraal en facetgericht van opzet. Dit brengt het risico met zich mee dat het beleid per saldo niet effectief is. Tot nu toe heeft het beleid weinig afwentelingen tot gevolg gehad. Voor nieuwe beleidsmaatregelen is de kans op afwenteling en gemiste synergieen groter en is een betere afstemming tussen de verschillende stikstofmaatregelen wenselijk. Echter belangrijker is de afstemming tussen het stikstofbeleid en andere beleidsdossiers. Het is aan te bevelen om bij de ontwikkeling en evaluatie van nieuwe stikstofmaatregelen meer rekening te houden met de huidige integrale inzichten in de samenhang van bronnen, stromen, effecten en beleidsmaatregelen rond stikstof.

Nederland heeft door zijn grote bevolkingsdichtheid, energiegebruik en intensieve landbouw de meest stikstofintensieve economie ter wereld. De negatieve effecten hiervan worden door een uitgebreide en complexe regelgeving bestreden. Dit rapport biedt een integraal overzicht van de stikstofproblematiek in Nederland. Het combineert de bestaande kennis van bronnen, stromen en negatieve effecten van stikstof, alsmede de effectiviteit van huidige en mogelijke beleidsmaatregelen. Het huidige stikstofbeleid blijkt voornamelijk sectoraal en facetgericht van opzet. Dit brengt het risico met zich mee dat het beleid per saldo niet effectief is. Tot nu toe heeft het beleid weinig afwentelingen tot gevolg gehad. Voor nieuwe beleidsmaatregelen is de kans op afwenteling en gemiste synergieen groter en is een betere afstemming tussen de verschillende stikstofmaatregelen wenselijk. Echter belangrijker is de afstemming tussen het stikstofbeleid en andere beleidsdossiers. Het is aan te bevelen om bij de ontwikkeling en evaluatie van nieuwe stikstofmaatregelen meer rekening te houden met de huidige integrale inzichten in de samenhang van bronnen, stromen, effecten en beleidsmaatregelen rond stikstof.

Er wordt verslag gedaan van 3 jaar milieubeleidsanalyse voor de milieubalans, met nadruk op de onderbouwing van de in MB95, MB96 en MB97 getrokken conclusies. Samen met de RUU en CSTM zijn kwantitatieve en kwalitatieve methoden ontwikkeld. Aan de hand van een instrumententheorie van Glasbergen is een inventarisatie en karakterisering van beleidsinstrumenten uitgevoerd. De beleidsmixen zijn geanalyseerd per doelgroep en per thema. In de vergelijkende beleidsanalyse zijn voor een groot aantal kwantitatieve en meer kwalitatieve factoren tijdseries opgesteld voor 44 cases (doelgroep-stof-combinaties) over de periode tussen 1970 en 1995. Met behulp van het zo opgebouwde gegevensbestand was het mogelijk kwantitatieve relaties te leggen tussen de beleidsimpuls, maatschappelijke aandacht, kosten van maatregelen enerzijds en de emissiefactor anderzijds. Inzicht is verkregen in het verloop en de duur van beleidsprocessen en het effect van het aandeel juridische, financiele en communicatieve instrumenten in de beleidsmix. Een aparte analyse is gewijd aan de milieu-convenanten en meerjarenafspraken over energie met de industrie.

Er wordt verslag gedaan van 3 jaar milieubeleidsanalyse voor de milieubalans, met nadruk op de onderbouwing van de in MB95, MB96 en MB97 getrokken conclusies. Samen met de RUU en CSTM zijn kwantitatieve en kwalitatieve methoden ontwikkeld. Aan de hand van een instrumententheorie van Glasbergen is een inventarisatie en karakterisering van beleidsinstrumenten uitgevoerd. De beleidsmixen zijn geanalyseerd per doelgroep en per thema. In de vergelijkende beleidsanalyse zijn voor een groot aantal kwantitatieve en meer kwalitatieve factoren tijdseries opgesteld voor 44 cases (doelgroep-stof-combinaties) over de periode tussen 1970 en 1995. Met behulp van het zo opgebouwde gegevensbestand was het mogelijk kwantitatieve relaties te leggen tussen de beleidsimpuls, maatschappelijke aandacht, kosten van maatregelen enerzijds en de emissiefactor anderzijds. Inzicht is verkregen in het verloop en de duur van beleidsprocessen en het effect van het aandeel juridische, financiele en communicatieve instrumenten in de beleidsmix. Een aparte analyse is gewijd aan de milieu-convenanten en meerjarenafspraken over energie met de industrie.

niet beschikbaar

Voor het ontwikkelen van waterbeleid als onderdeel van een strategie voor duurzame ontwikkeling, is het nodig om inzicht te hebben in de dynamica van het watersysteem, maar dat is niet voldoende. Er wordt gesteld dat we alleen vat kunnen krijgen op de huidige waterbeleidsproblemen door het uitvoeren van integrale analyses met betrekking tot hydrologie, waterkwaliteit en watervraag en -aanbod in relatie tot landgebruiksveranderingen, bodemdegradatie, element cycli en klimaatsverandering alsmede in relatie tot voedsel- en energievoorziening en sociaal-economische ontwikkeling. De momenteel beschikbare beleidsanalytische hulpmiddelen kunnen slechts in beperkte mate zulke integrale analyses ondersteunen. Om deze leemte op te vullen is het nieuwe model AQUA ontwikkeld. AQUA is onderdeel van het grotere modelraamwerk TARGETS, een acroniem voor Tool to Assess Regional and Global Environmental and health Targets for Sustainability. Het rapport bespreekt eerst de beleidsvragen waarbij AQUA als analytisch hulpmiddel ingezet zou moeten kunnen worden; vervolgens wordt uitgebreid ingegaan op de structuur van AQUA en de onderliggende definities en aannamen. Het generieke raamwerk van AQUA is geoperationaliseerd voor de wereld als geheel en voor de stroomgebieden van de Ganges-Brahmaputra en de Zambezi. De voorlopige resultaten van deze toepassingen laten zien dat de integrale benadering haalbaar is. Het is de verwachting dat er inzichten kunnen worden verschaft over de samenhang tussen water-gerelateerde problemen en andere milieuproblemen en sociaal-economische vraagstukken die op de traditionele - reductionistische - wijzen van analyse niet verkregen kunnen worden.

In mijn doctoraatsonderzoek is een historische analyse gemaakt van het Vlaamse kennis- en beleidsarrangement rondom milieugezondheidsrisico’s. Concrete vragen die aan de orde waren, zijn ondermeer: Waar komt de aandacht voor milieu en gezondheid initieel vandaan? Is de groeiende aandacht voor milieu en gezondheid in Vlaanderen vanaf de jaren 1980 vooral gestuurd door internationale en Europese ontwikkelingen of eerder door lokale problemen? Welke impact heeft het toegenomen bewustzijn over de complexiteit van die milieugezondheidsproblemen gehad op kennisontwikkeling en besluitvorming in Vlaanderen? Hoewel deze historische invalshoek misschien niet direct beleidsrelevant lijkt, helpt de studie om inzicht te krijgen in de hedendaagse situatie en concrete aanbevelingen te formuleren voor de nabije toekomst. ispartof: Nieuwsbrief Gezond Milieu issue:12 status: published

In deze bijdrage argumenteren we dat beleidsmakers overlastveroorzakers kunnen zijn. Het uitstippelen van beleid, het ontwikkelen van beleidspraktijken, is - vaak impliciet - gebaseerd op een beleidstheorie, een reeks aannames of uitgangspunten over mens en maatschappij. In het eerste deel van de bijdrage nemen we een beleidstheorie inzake overlast onder de loep die dominant lijkt te zijn in ondermeer federale beleidskringen. Het gaat om een historisch gegroeid beleidsnarratief zoals dat kan worden teruggevonden in federale (maar ook Vlaamse) regeerakkoorden, wetgeving, omzendbrieven, beleidsnotas en plannen. Elders hebben we dit narratief de overlastmythe genoemd (Verfaillie, et.al., 2007). Dit beleidsnarratief mag uiteraard niet zo maar gelijk gesteld worden aan concrete beleidsvoering en we suggereren evenmin dat er in beleidskringen geen andere perspectieven of representaties van maatschappelijke problemen bestaan. De potentiële draagwijdte van de overlastmythe mag echter niet geminimaliseerd worden, net omdat we ze terugvinden in regeerakkoorden, omzendbrieven, beleidsnotas en plannen, i.e consensusdocumenten met een zeer groot formatief effect op het veld waarin uiteindelijk beleid wordt ontwikkeld. De overlastmythe bestaat uit 4 belangrijke aannames, die problematisch zijn in het licht van een gedegen aanpak van overlast: (1) een te eenzijdige focus op de verantwoordelijkheid van het individu bij het ontstaan van samenlevingsproblemen; (2) de veronderstelling dat overlast bestrijden zich eenduidig laat vertalen in een daling van onveiligheidsgevoelens en een daling van bepaalde vormen van criminaliteit; (3) overlast als lokaal probleem, en de vereenzelviging van lokale problemen met lokale oorzaken; (4) overlast als subjectief en moeilijk of niet definieerbaar probleem, en het gevaar van populistische of opportunistische beleidsmotieven. In het tweede deel van de bijdrage gaan we een stap verder en argumenteren we dat de vooronderstellingen op basis waarvan beleidsmakers problemen definiëren enselecteren en de oplossingstrajecten die ze uitstippelen voor die problemen, ernstige beperkingen kunnen inhouden voor een gevoerd beleid en soms zelfs de aanleiding kunnen zijn voor maatschappelijke problemen. Zo bespreken we het ontstaan van een resem overlastproblemen die sterk verbonden lijken met de beleidsprocessen in het huisvesting - en asiel/ migratiedomein. Die samenhang kan zo worden samengevat: nieuwe migranten komen in een bijzonder precaire positie terecht op de huisvestingsmarkt; wanneer hun pogingen om toegang te verkrijgen tot die markt vruchteloos blijven kan dit aanleiding geven tot overlastproblemen. We besluiten met de suggestie dat de aanpak van overlast gebaat is bij een meer reflexieve benadering van het overheidsoptreden. Hiermee houden we in de eerste plaats een pleidooi voor een meer kwalitatief debat over zowel de invulling en afbakening van overlastfenomenen als voor een duurzame en structurele aanpak ervan. De overheid is beperkt in de mate waarin ze een samenleving kan sturen, en hiermee willen we zowel de mogelijkheden van handhavingsinstrumenten relativeren als het sturen of ordenen van een samenleving via sociale beleidsprocessen. Dit betekent geenzins dat beleid voeren niet zinvol is. Het verschuift echter wel de aandacht naar andere beleidsaccenten: (1) meer aandacht voor de effecten van beleid. (2) meer aandacht voor het probleem van beleidsorganisatie en fragmentering (multi-levelgovernance en partnership benaderingen). Een overheid kan soms zelf aan de basis liggen van maatschappelijke problemen door het beleid dat ze voert of niet voert. Beleidsmakers moeten met andere woorden bij het uitstippelen van een overlastbeleid in de eerste plaats nagaan of er in de bestaande beleidsvoering geen opportuniteiten liggen om aan overlastfenomenen te verhelpen; (3) meer aandacht voor duurzame en complexe vormen van conflictbeslechting.

Deze bijdrage vertrekt van de stelling dat het overlastdiscours een mythe is, een wijze van betekenen (Barthes, 2002). Bepaalde maatschappelijke praktijken worden vandaag met het begrip overlast geduid,maar die benoeming is vanzelfsprekend noch neutraal. Ze vertegenwoordigt daarentegen een bepaalde kijk op maatschappelijke praktijken en problemen en geeft voorrang aan specifieke oplossingen. Na een analyse van de beleidstheorie constructie van overlast in het veiligheidsdomein, volgt een analyse van overlastfenomenen die gesitueerd worden in de context van dak en thuisloosheid en asiel/migratie. In het licht van beide analyses vragen we meer aandacht voor de diagnose van overlastfenomenen, voor de organisatie van beleidsvoering, voor de effecten van sociaal beleid en pleiten we voor een grote bescheidenheid bij de inzet van handhavingsinstrumenten. Kortom, met deze bijdrage vragen we andere prioriteiten en accenten in de huidige benadering van overlast en stellen we vragen bij de vanzelfsprekendheid waarmee dit begrip ingang heeft gevonden in het beleidsdiscours., In this paper we argue that the contemporary policy discourse of incivilities and disorder is a myth, a type of speech (cf. Barthes). In this policy discourse, a set of societal practices is defined as disorder or incivilities, but such a definition is self-evident nor neutral. It represents a specific perspective on societal practices and problems and gives priority to specific solutions over others. In the second part of the paper we analyse a series of these practices in the context of housing and asylum/migration. In light of both analyses, we suggest that policymakers need to invest more and differently in the diagnosis of societal problems, in the execution of policy, pay more attention to the effects of social policymaking, and need to be more reserved concerning the mobilisation of law and order instruments. This paper wishes to question the self-evidence with which the concepts disorder and incivilities were introduced and argues for different priorities in the approach of these societal problems.

Bij het streven naar diversiteit of naar diversiteitsbeleid komt natuurlijk ook de vraag aan de orde welke investering daarbij verantwoord is, en welke baten er verwacht worden. Lastig daarbij is dat zowel de kosten als de baten dikwijls niet in cijfers zijn uit te drukken. Want wat is bijvoorbeeld de waarde van een beter imago? Bovendien is het vaak ook moeilijk om vast te stellen welke investering precies verantwoordelijk is voor welk resultaat. Toch moet organisatie afwegen welke investeringen wel en welke niet gedaan kunnen worden met het oog op het te verwachten rendement. Het hiervoorliggende instrument is een hulpmiddel om deze afwegingen zo gefundeerd mogelijk te maken. Uitgangspunt daarbij is dat de keuzen tot stand komen in een discussie met verschillende functionarissen uit de organisatie tijdens een werkbijeenkomst. Het instrument bevat verschillende stappen, afhankelijk van de situatie in organisatie kiest men met welk stap begonnen wordt. Het kan zijn een stap overgeslagen kan worden gedurende het proces, maar ook dat men een stap terug gaat. Dit instrument is één van de producten van het project ‘Hoe werkt diversiteit?’ van het TNO onderzoeksprogramma ‘Goed Werkgeverschap’. Het programma is uitgevoerd in het kader van de aan TNO toegewezen overheidsfinanciering door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Deze handleiding vertelt hoe men, met behulp van de HR-scan Diversiteit, binnen een organisatie het diversiteitsbeleid in beeld kan brengen. In de scan wordt beoordeeld hoe de organisatie werk maakt van diversiteit op negen HR-velden: 1. Werving & Selectie; 2. Personeel & Planning; 3. Arbeidsvoorwaarden & Beloning; 4. Feedback & Beoordeling; 5. Loopbaan & Mobiliteit; 6. Opleiding & Ontwikkeling; 7. ARBO, Verzuim & Re-integratie; 8. Taakinhoud & Arbeidsorganisatie; 9. Leidinggeven. Met de uitkomsten kan worden vastgesteld welke aanpassingen van het HR-beleid nodig of wenselijk zijn zodat optimaal gebruik gemaakt kan worden van de diversiteit op de arbeidsmarkt en in het personeelsbestand van de organisatie. De scan kan ook helpen met vragen heeft over specifieke beleidsonderdelen, bijvoorbeeld: Wat kan ik doen met mijn opleidingsbeleid om diversiteit te stimuleren? De handleiding is één van de producten van het project ‘Hoe werkt diversiteit?' van het TNO onderzoeksprogramma ‘Goed Werkgeverschap'. Het programma is uitgevoerd in het kader van de aan TNO toegewezen overheidsfinanciering door van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Bij het streven naar diversiteit of naar diversiteitsbeleid komt natuurlijk ook de vraag aan de orde welke investering daarbij verantwoord is, en welke baten er verwacht worden. Lastig daarbij is dat zowel de kosten als de baten dikwijls niet in cijfers zijn uit te drukken. Want wat is bijvoorbeeld de waarde van een beter imago? Bovendien is het vaak ook moeilijk om vast te stellen welke investering precies verantwoordelijk is voor welk resultaat. Toch moet organisatie afwegen welke investeringen wel en welke niet gedaan kunnen worden met het oog op het te verwachten rendement. Het hiervoorliggende instrument is een hulpmiddel om deze afwegingen zo gefundeerd mogelijk te maken. Uitgangspunt daarbij is dat de keuzen tot stand komen in een discussie met verschillende functionarissen uit de organisatie tijdens een werkbijeenkomst. Het instrument bevat verschillende stappen, afhankelijk van de situatie in organisatie kiest men met welk stap begonnen wordt. Het kan zijn een stap overgeslagen kan worden gedurende het proces, maar ook dat men een stap terug gaat. Dit instrument is één van de producten van het project ‘Hoe werkt diversiteit?’ van het TNO onderzoeksprogramma ‘Goed Werkgeverschap’. Het programma is uitgevoerd in het kader van de aan TNO toegewezen overheidsfinanciering door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Deze handleiding vertelt hoe men, met behulp van de HR-scan Diversiteit, binnen een organisatie het diversiteitsbeleid in beeld kan brengen. In de scan wordt beoordeeld hoe de organisatie werk maakt van diversiteit op negen HR-velden: 1. Werving & Selectie; 2. Personeel & Planning; 3. Arbeidsvoorwaarden & Beloning; 4. Feedback & Beoordeling; 5. Loopbaan & Mobiliteit; 6. Opleiding & Ontwikkeling; 7. ARBO, Verzuim & Re-integratie; 8. Taakinhoud & Arbeidsorganisatie; 9. Leidinggeven. Met de uitkomsten kan worden vastgesteld welke aanpassingen van het HR-beleid nodig of wenselijk zijn zodat optimaal gebruik gemaakt kan worden van de diversiteit op de arbeidsmarkt en in het personeelsbestand van de organisatie. De scan kan ook helpen met vragen heeft over specifieke beleidsonderdelen, bijvoorbeeld: Wat kan ik doen met mijn opleidingsbeleid om diversiteit te stimuleren? De handleiding is één van de producten van het project ‘Hoe werkt diversiteit?' van het TNO onderzoeksprogramma ‘Goed Werkgeverschap'. Het programma is uitgevoerd in het kader van de aan TNO toegewezen overheidsfinanciering door van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Goed werkgeverschap en goed werknemerschap leiden niet alleen tot een betere inzet van medewerkers en een hogere productiviteit, maar ook tot een betere gezondheid van de medewerkers en minder verloop. Goed werkgeverschap lokt tot goed werknemerschap uit, en visa versa. Deze handleiding beschrijft hoe men binnen de organisatie activiteiten opzet die goed werkgever- en werknemerschap versterkt. Hiervoor wordt informatie gegeven over het uitvoeren van een quickscan waarmee een diagnose gemaakt kan worden van goed werkgeverschap en goed werknemerschap in de organisatie. Deze momentopname vormt een uitgangspunt voor verdere activiteiten. Het zelf uitvoeren van een project met de daarbij behorende quickscan staat centraal in de handleiding. Er wordt verteld waar men aan moet denken vóórdat de quickscan wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld ten aanzien van draagvlak en communicatie. Er wordt een voorzet gegeven voor informatieteksten voor interne communicatie. Daarnaast bevat het document een praktische leidraad voor de discussiebijeenkomsten. Daarin wordt ingegaan op zaken die voor de discussieleiders belangrijk zijn, mogelijke werkvormen en spelregels die van tevoren met de deelnemers zijn afgesproken. Er worden ook aanwijzingen gegeven voor de verslaglegging van de discussiebijeenkomsten. Deze zijn belangrijk omdat zij het startpunt vormt voor het actieplan. Tot slot bevat de handleiding een checklist van punten die men kan 'afvinken' lopende het goed werkgeverschap–project.

Goed werkgeverschap en goed werknemerschap leiden niet alleen tot een betere inzet van medewerkers en een hogere productiviteit, maar ook tot een betere gezondheid van de medewerkers en minder verloop. Goed werkgeverschap lokt tot goed werknemerschap uit, en visa versa. Deze handleiding beschrijft hoe men binnen de organisatie activiteiten opzet die goed werkgever- en werknemerschap versterkt. Hiervoor wordt informatie gegeven over het uitvoeren van een quickscan waarmee een diagnose gemaakt kan worden van goed werkgeverschap en goed werknemerschap in de organisatie. Deze momentopname vormt een uitgangspunt voor verdere activiteiten. Het zelf uitvoeren van een project met de daarbij behorende quickscan staat centraal in de handleiding. Er wordt verteld waar men aan moet denken vóórdat de quickscan wordt uitgevoerd, bijvoorbeeld ten aanzien van draagvlak en communicatie. Er wordt een voorzet gegeven voor informatieteksten voor interne communicatie. Daarnaast bevat het document een praktische leidraad voor de discussiebijeenkomsten. Daarin wordt ingegaan op zaken die voor de discussieleiders belangrijk zijn, mogelijke werkvormen en spelregels die van tevoren met de deelnemers zijn afgesproken. Er worden ook aanwijzingen gegeven voor de verslaglegging van de discussiebijeenkomsten. Deze zijn belangrijk omdat zij het startpunt vormt voor het actieplan. Tot slot bevat de handleiding een checklist van punten die men kan 'afvinken' lopende het goed werkgeverschap–project.

In the report "Market regulation : lessons from other disciplines" of the Dutch Ministery of Economic Affairs, papers are presented of scientists from a wide range of disciplines on different aspects of market regulation. This paper gives an organisational perspective on market driven efficiency improvement. Concluded is that Dutch institutions and organisations could respond better to market triggers. Most conducive to promoting responsiveness might be a flow based alignment that minimises interference possibilities. It is important to realise that a better responsiveness contributes to productivity. Hence one of the solutions to poor productivity growth could be sought in a more efficient and more effective organisation of work. The question is: which policy options can be identified for improving organisational responsiveness in The Netherlands? Policy options are: 1. Reinstate a national program ‘Productivity improvement and organisational development’; 2. Stimulate and organise holistic market and organisational development; 3. Stimulate knowledge diffusion and benchmarking.

Een inventarisatie is uitgevoerd naar de manier waarop gekwantificeerde onzekerheid wordt toegepast in bestuur en beleid op het gebied van het water. Risico speelt een belangrijke rol bij het nemen van beleidsbeslissingen. Om de kans op negatieve gevolgen te bepalen kan een risicoanalyse worden uitgevoerd. Het constructivisme en het objectivisme vormen binnen beleidsanalyse de twee belangrijkste onderzoeksstromingen. Het objectivisme benadert onzekerheid vanuit de wetenschappelijke kant, het constructivisme benadert onzekerheid vanuit sociale en psychologische kant. Voorkennis bepaalt de criteria op basis waarvan een keuze kan worden gemaakt voor een bepaald beheer of beleid. In het overleg tussen wetenschap en politiek is steeds vaker sprake van multidisciplinair risicobeheer. Ter illustratie is voor een aantal casussen uit het waterbeheer de toepassing van onzekerheid bij de besluitname besproken.

Uitgangspunt voor dit onderzoek van TNO Strategie, Technologie en Beleid met medewerking van TNO Arbeid, is de gedachte dat als gevolg van een proces van 'ontgrenzing', de manier waarop medewerkers in een organisatie vorm geven aan hun interne en externe werkverbanden en aan hun werkprocessen sterk zal veranderen. Dit proces is onder meer door ICT-ontwikkelingen in gang gezet. In deze studie onderzoeken we dit proces van ontgrenzing binnen de overheidsorganisatie. Doel van het hier gepresenteerde onderzoek is om input te leveren voor een debat over ontgrenzing en beleidsvorming op strategisch niveau, meer concreet in het Directeurennetwerk Strategische Kennisontwikkeling van het Ministerie van BZK. Het project 'Ontgrenzing en beleidsvorming' valt uiteen in drie delen; een analytische verkenning, een empirische verkenning en een strategische verkenning.

Uitgangspunt voor dit onderzoek van TNO Strategie, Technologie en Beleid met medewerking van TNO Arbeid, is de gedachte dat als gevolg van een proces van 'ontgrenzing', de manier waarop medewerkers in een organisatie vorm geven aan hun interne en externe werkverbanden en aan hun werkprocessen sterk zal veranderen. Dit proces is onder meer door ICT-ontwikkelingen in gang gezet. In deze studie onderzoeken we dit proces van ontgrenzing binnen de overheidsorganisatie. Doel van het hier gepresenteerde onderzoek is om input te leveren voor een debat over ontgrenzing en beleidsvorming op strategisch niveau, meer concreet in het Directeurennetwerk Strategische Kennisontwikkeling van het Ministerie van BZK. Het project 'Ontgrenzing en beleidsvorming' valt uiteen in drie delen; een analytische verkenning, een empirische verkenning en een strategische verkenning.

Een inventarisatie is uitgevoerd naar de manier waarop gekwantificeerde onzekerheid wordt toegepast in bestuur en beleid op het gebied van het water. Risico speelt een belangrijke rol bij het nemen van beleidsbeslissingen. Om de kans op negatieve gevolgen te bepalen kan een risicoanalyse worden uitgevoerd. Het constructivisme en het objectivisme vormen binnen beleidsanalyse de twee belangrijkste onderzoeksstromingen. Het objectivisme benadert onzekerheid vanuit de wetenschappelijke kant, het constructivisme benadert onzekerheid vanuit sociale en psychologische kant. Voorkennis bepaalt de criteria op basis waarvan een keuze kan worden gemaakt voor een bepaald beheer of beleid. In het overleg tussen wetenschap en politiek is steeds vaker sprake van multidisciplinair risicobeheer. Ter illustratie is voor een aantal casussen uit het waterbeheer de toepassing van onzekerheid bij de besluitname besproken.

ING Nederland, KPN, NS, Connexxion, HEMA, GVB, Politie Haaglanden en Brabant Zuidoost, de Sociale Dienst in Amsterdam en nog een aantal andere organisaties hebben succesvol beleid ontwikkeld om agressie en geweld op de werkvloer tegen te gaan. Het beleid is ook gericht op ander 'ongewenst gedrag' zoals discriminatie, seksuele intimidatie en vandalisme). Oplossingen worden niet alleen gezocht in afspraken en procedures, maar bijvoorbeeld ook in het ontwerp van het gebouw of de werkplek. De 'goede voorbeelden' van deze zestien organisaties zijn opgenomen in dit rapport van TNO Arbeid dat in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is geschreven. Het beleid van deze organisaties heeft ertoe geleid dat medewerkers zich veiliger voelen. Ook kunnen andere organisaties door het beschreven beleid ideeën opdoen die toe te passen zijn in hun eigen organisatie.

ING Nederland, KPN, NS, Connexxion, HEMA, GVB, Politie Haaglanden en Brabant Zuidoost, de Sociale Dienst in Amsterdam en nog een aantal andere organisaties hebben succesvol beleid ontwikkeld om agressie en geweld op de werkvloer tegen te gaan. Het beleid is ook gericht op ander 'ongewenst gedrag' zoals discriminatie, seksuele intimidatie en vandalisme). Oplossingen worden niet alleen gezocht in afspraken en procedures, maar bijvoorbeeld ook in het ontwerp van het gebouw of de werkplek. De 'goede voorbeelden' van deze zestien organisaties zijn opgenomen in dit rapport van TNO Arbeid dat in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is geschreven. Het beleid van deze organisaties heeft ertoe geleid dat medewerkers zich veiliger voelen. Ook kunnen andere organisaties door het beschreven beleid ideeën opdoen die toe te passen zijn in hun eigen organisatie.

In dit rapport staat het effect van het bedrijfsbeleid op de individuele reïntegratiemogelijkheden centraal. Wat doen werkgevers daadwerkelijk voor de reïntegratie van arbeidsgehandicapten? De vraagstellingen van de studie zijn: hoe wordt het reïntegratiebedrijfsbeleid vormgegeven. Wat doet de werkgever, wanneer en hoe? Welke determinanten spelen een rol? Welke effecten heeft het reïntegratiebeleid? Het blijkt dat de meeste werkgevers in het midden- en kleinbedrijf (MKB) ziekte van hun medewerkers ervaren als iets dat buiten hun macht ligt. Vooral kleine bedrijven zouden meer voorlichting hierover moeten krijgen, want reïntegratie blijkt veel effectiever dan wordt gedacht.

By means of economic appraisal, the costs and the benefits of health, environment and safety management can be made clear, both at the national level and at the company level. As such it is a tool in advocating good practices. This paper explores the possibilities of economic appraisal for policy makers, operating at national, regional or local level, and for decision making within companies. Curient practices and options for successful application are discussed. Special attention is paid to the issue of cost internalisation, as the results of the appraisal are for a large e(ent dependent on the possibilities companies have to pass on costs to others. It is concluded that basically techniques for economic appraisal are available, both for assessments at the national level and the company level. Nevertheless, further development will strengthen future application. Especially, firming up evidence for the beneficial effects of good employee health to (economic) company performance, is required.

In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste onderwerpen die aan de orde kwamen tijdens een kennisinvesteringsproject uitgevoerd door het team Arbomanagement in 1999. Adviseurs van dit team bewegen zich steeds meer in complexe politiek-bestuurlijke omgevingen en hebben de behoefte hun adviesgedrag hierop aan te passen. Hans Vermeeren van V.I.A.-Consult begeleidde het traject dat bestond uit enkele bijeenkomsten waarin methoden en concepten werden gepresenteerd en verwerkt door de deelnemers. Zij gebruikten hiervoor hun eigen projecten ter analyse. Achtereenvolgens komen aan de orde: beleidsprocessen bij de opdrachtgever; het speelveld van de opdrachtgever; interventies in het krachtenveld van de opdrachtgever. Het rapport is tevens bedoeld als een leidraad voor collega-adviseurs en -onderzoekers bij TNO Arbeid die opereren in complexe politiek-bestuurlijke omgevingen. Deze kennisinvestering kan ertoe bijdragen dat het lukt effectiever om te gaan met opdrachtgevers in complexe politieke omgevingen.

By means of economic appraisal, the costs and the benefits of health, environment and safety management can be made clear, both at the national level and at the company level. As such it is a tool in advocating good practices. This paper explores the possibilities of economic appraisal for policy makers, operating at national, regional or local level, and for decision making within companies. Curient practices and options for successful application are discussed. Special attention is paid to the issue of cost internalisation, as the results of the appraisal are for a large e(ent dependent on the possibilities companies have to pass on costs to others. It is concluded that basically techniques for economic appraisal are available, both for assessments at the national level and the company level. Nevertheless, further development will strengthen future application. Especially, firming up evidence for the beneficial effects of good employee health to (economic) company performance, is required.

In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste onderwerpen die aan de orde kwamen tijdens een kennisinvesteringsproject uitgevoerd door het team Arbomanagement in 1999. Adviseurs van dit team bewegen zich steeds meer in complexe politiek-bestuurlijke omgevingen en hebben de behoefte hun adviesgedrag hierop aan te passen. Hans Vermeeren van V.I.A.-Consult begeleidde het traject dat bestond uit enkele bijeenkomsten waarin methoden en concepten werden gepresenteerd en verwerkt door de deelnemers. Zij gebruikten hiervoor hun eigen projecten ter analyse. Achtereenvolgens komen aan de orde: beleidsprocessen bij de opdrachtgever; het speelveld van de opdrachtgever; interventies in het krachtenveld van de opdrachtgever. Het rapport is tevens bedoeld als een leidraad voor collega-adviseurs en -onderzoekers bij TNO Arbeid die opereren in complexe politiek-bestuurlijke omgevingen. Deze kennisinvestering kan ertoe bijdragen dat het lukt effectiever om te gaan met opdrachtgevers in complexe politieke omgevingen.