Okul Öncesi Çocuklarda Benliğe İlişkin İnançlar, Kişilerarası Şemalar ve Bağlanma İlişkisinin Temsilleri Arasındaki İlişki: Ebeveynlerin Kişilerarası Şemalarının Ve Bağlanma Modellerinin Etkisi, Doktora Tezi, Ankara, 2005. Bağlanma, anne ve çocuk arasında kurulan özgün ilişkiyi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bowlby'e (1960) göre, bağlanma ilişkisinin kurulumu yaşamın ilk üç yılı boyunca devam etmektedir. Bu süre içinde çocuk yaşadığı bağlanma deneyimlerine ilişkin zihinsel bir model geliştirir. Anneyle yaşanan tekrarlı deneyimler bu modelin niteliğini belirler. Bağlanma temsilleri hem çocuğun kendine hem de anneye ait duygulanımları, beklentileri ve davranış stratejilerini içerir. Bu temsiller aracılığıyla çocuk davranışlarına ne tür tepkiler beklemesi gerektiğini yordayabilir. Aynı zamanda, almayı beklediği tepkilere dayanarak kendi değerine yönelik atıflarda bulunur. Bowlby (1960) benliğe ve anneye ait bu zihinsel temsillere `içsel çalışan modeller` adını vermiştir. içsel çalışan modeller çerçevesinde, benlik ve anneye ait temsiller ilişki içinde temsil edilir. Bağlanma temsilleri, yeni deneyimler aracılığıyla sürekli olarak şekillenmeye devam eder. Aynı zamanda, bu temsillere dayalı beklentiler de yaşanacak deneyimin türünü ve nasıl yorumlanacağını tanımlar. Bu kısır döngü içinde, bağlanma temsillerinin değişime açık ama görece olarak kararlılığı yüksek yapılar olduğu kabul edilir. Çocukluk bağlanması anne ve çocuk arasındaki ilişkiyle sınırlı olmasına karşın, yetişkinlik yaşamında benliğe yapılan atıfları ve diğer insanlara yönelik beklentilerin de çekirdeğini oluşturur. Örneğin, kişilerarası-bilişsel yaklaşım çerçevesinde, bağlanma temsillerinin kişilerarası temsillerin çekirdeğini oluşturduğu varsayılmaktadır (Safran, 1990). Yetişkinler üzerinde yapılan çalışmalar yetişkin bağlanma tiplerinin, romantik ilişkiler üzerinde belirleyici bir role sahip olduğunu göstermektedir. Çocuklar üzerinde yapılan çalışmalar ise bağlanma ilişkisinin davranış kontrolü üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Bağlanma temsilleri ve benlik temsilleri arasındaki ilişki oldukça iyi çalışılmış bir konudur. Ancak, bağlanma temsilleri ve diğeri temsili arasındaki ilişki sıklıkla vurgulanmasına rağmen çok az çalışılmıştır.in Bu çalışmanın temel amacı, bağlanma temsilleri ile benlik ve kişilerarası temsiller arasında kuramsal olarak var olduğu kabul edilen bu ilişkileri görgül bir zeminde değerlendirmektir. Dolayısıyla, tanımlayıcı ve temel bilimsel bir araştırma yürütülmüştür. Araştırma süreci birbirini izleyen iki aşamadan oluşmuştur. İlk aşamada, okul öncesi çocuklar için benlik, kişilerarası ilişki ve bağlanma temsillerinin görgül olarak ölçülmesine olanak sağlayacak ölçeklerin uyarlama ve geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında ise geliştirilen ve uyarlanan ölçekler kullanılarak bağlanma temsilleri ile kişilerarası ilişki ve benlik temsilleri arasındaki ilişkiler değerlendirilmiştir. Ön çalışmada 52 ve ana çalışmada 60 okul öncesi çocuk katılmıştır. Araştırma sonuçlan, bağlanma temsillerinin, benlik ve kişilerarası temsillerin önemli bir yordayıcısı olduğunu göstermiştir. Bağlanma temsilleri güvenli olan çocukların olumlu- esnek benlik temsillerine sahip oldukları belirlenmiştir. Aynı zamanda, güvenli çocuklar dostluk ve pasiflik boyutlarında, güvensiz olanlara göre daha fazla tamamlanma beklentisine sahiptirler. Güvensiz çocukların ise benlik temsillerinin katı-olumsuz olduğu gözlenmiştir. Ek olarak, güvensiz çocukların düşmanlık yönünde tamamlanmayı daha fazla bekledikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçlan benlik temsilleri ve kişilerarası ilişki temsilleri arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Anahtar Sözcükler Bağlanma temsilleri, benlik algısı, kişilerarası temsiller Relationship Among Beliefs Dealing With Self, Interpersonal Schemas And Representation Of Attachment Relationship at Preschool Children: Impact Of Parent's Interpersonal Schemas and Their Attachment Models, Ph. D. Dissertation, Ankara, 2005. Attachment is a term that is used to define the genuine relationship mother and child. According to Bowlby (1960), establishing of the attachment relationship continues for the first three years of life. In this period, child develops a mental model related to attachment experiences he or she lived. The repetitive experiences that are lived with the mother define the characteristic of this model. Representations of attachment include child's sensations, expectations and behavioral strategies belonging to both himself/ herself and the mother. Through these representations, the child can predict mat what kind of responses he or she should expect. Also, on the basis of the responses he or she expects to receive, the child make attribution about his/her-self. Bowlby (1960) called these mental representations belonging to the self and the mother as `internal working models.` At the frame of internal working models, the representations belonging to the self and the mother are represented in the relationship. Representations of attachment are continually restructured by new experiences. Also, expectations dealing with the attachment representation determines the meaning that attributed to these experiences. In this vicious circle, it is accepted that representations of attachment are the structures that are open to change, but also have relatively high stability. Although childhood attachment is limited with the relation between the child and the mother, it forms the core of the attributions made to self and the expectations directed towards other persons in the adulthood life. At the frame of interpersonal-cognitive approach, for example, it is assumed that representations of attachment form the core of interpersonal representations (Safran, 1990). Studies, which are made on the adults, show that the types of adulthood attachment have a definitive role on the romantic relationships. On the other hand, studies, which are made on the children, showed that attachment relationship has a significant effect on the behavioral control. The relationship between representations of attachment and representations of self is a well-studied subject. Although the relationship between attachment representation and representation of others is emphasized rather frequently, it is not empirically well-validated. The main goal of this study is to evaluate these theoretically accepted relationships, at an empirical ground. Consequently, a definitive and pure scientific research is carried out. Process of research consists of two successive stages. At the first stage, the instruments used for empirical measurement of attachment representation, self and interpersonal representation for preschool children are developed and adapted. At the second stage, it is evaluated the relations between the representations of attachment and the interpersonal relations and the representations of self by using developed and adapted scales. There are 52 children at pilot study and 60 children at main study. The results of the research showed that the representations of attachment are an important determinant of self and interpersonal representations. It is determined that the children whose representations of attachment are confident have positive-flexible representations of self. Also, at the friendship and passivity dimensions, secure children have more expectation about complementation compared to insecure children. It is observed that representations of attachment of insecure children are rigid-negative. In addition to, at the hostility dimensions, insecure children have more expectation about complementation compared to secure children. Results of the research showed that there is significant relation between representations of self and expectations of interpersonal relation. Key Words Attachment representation, self perception, interpersonal representation 175