The role of individual factors in the relation between level ofexposure to terror attacks, risk perception and traumatic reactions

Current study aimed at the investigation of the relation between type and level of exposure to terror attacks, terrorism risk perception and post-traumatic stress symptoms after the terror attack which occurred in Ankara on 13 March 2016. Additionally, roles of individual risk factors such as types of coping with stress, locus of control, positive and negative affect, and personality factors were assessed. Participants were undergraduate students of Hacettepe University who resided in Ankara at the time of the terror attack. The sample consisted of 240 female and 125 male participants. Questions which evaluated the type and level of exposure to terror attacks, Terrorism Risk Perception Survey, questions which evaluated post-traumatic stress symptoms and behavioral changes, Coping Style Scale, Locus of Control Scale, Positive and Negative Affect Schedule, Big Five- 50 Personality Test were used as assessment measures. The correlations between variables were calculated. Mediatory and direct roles of the variables on traumatic stress symptoms were evaluated. Based on the results, it was found that while both direct and indirect exposure to terror attacks through media increased, the duration and severity of traumatic stress symptoms also increased. Increase in the usage of emotion focused coping styles lead to the increase in the duration and severity of traumatic stress symptoms and associated behavioral changes. On the other hand, increase in the usage of problem focused coping styles were associated with a decrease in the duration and severity of traumatic stress symptoms and behavioral changes. Submissive coping style was found to have a mediatory role for the relationship between indirect exposure to terror attack through media and the duration and severity of traumatic stress symptoms, and associated behavioral changes. Media following after the attack compared to previous had mediatory role in the relationship between the negative affect and the duration and severity of traumatic stress symptoms, associated behavioral changes. The results were discussed according to the existing literature. İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER x TABLOLAR DİZİNİ xvi FİGÜRLER DİZİNİ xvii BÖLÜM 1 1 GİRİŞ 1 1.1. TERÖR SALDIRILARINA MARUZ KALMA DÜZEYİ VE DENEYİMLENEN TRAVMA SONRASI STRES BELİRTİLERİ 1 1.1.1. Terör Saldırılarına Doğrudan Maruz Kalma ve Travma Sonrası Stres Belirtileri 2 1.1.2. Terör Saldırılarına Dolaylı Olarak Maruz Kalma ve Travma Sonrası Stres Belirtileri 8 1.1.3. Medyanın Dolaylı Olarak Maruz Kalma Üzerindeki Etkisi 9 1.2. TERÖRİZM RİSK ALGISI 14 1.3. TERÖRİZM RİSK ALGISI VE TRAVMA SONRASI STRES BELİRTİLERİ ÜZERİNDE ETKİLİ OLABİLECEK BİREYSEL ETMENLER 18 1.3.1. Terör Kaynaklı Stresle Başa Çıkma Tarzları 18 1.3.1.1. Terör Saldırıları ve Başa Çıkma 21 1.3.2. Kontrol Odağı 25 1.3.3. Pozitif ve Negatif Duygulanım 28 1.3.4. Kişilik Özellikleri 30 1.4. ARAŞTIRMANIN AMACI VE SORULARI 32 1.4.1. Araştırmanın Amacı 32 1.4.2. Araştırma Soruları 33 2. BÖLÜM 35 YÖNTEM 35 2.1. ÖRNEKLEM 35 2.2. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 37 2.2.1 Demografik Bilgi Formu 37 2.2.2. Terör Saldırısına Maruz Kalma Biçiminin Düzeyi 37 2.2.3. Terör Saldırısının Ardından Takip Edilen Medya Türü ve Takip Sıklığı 38 2.2.4. Terör Saldırısına Maruz Kalma: Kıyaslamalı Medya Takip Sıklığının Etkisinin Ölçümlenmesi 40 2.2.5. Terörizm Riski Algısı Anketi 40 2.2.6. Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Davranışsal Değişiklikleri 41 2.2.6.1. Travma sonrası stres belirtilerinin süresi 41 2.2.6.2. Travma sonrası stres belirtilerinin şiddeti 42 2.2.7. Davranışsal değişiklikler 44 2.2.8. Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ) 45 2.2.9. Kontrol Odağı Ölçeği 46 2.2.10. Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği (PNDÖ) 47 2.2.11. Büyük Beş-50 Kişilik Testi: 47 2.3. İŞLEM 48 2.4. VERİLERİN ANALİZİ 48 3. BÖLÜM 49 BULGULAR 49 3.1. ARAŞTIRMADA YER ALAN DEĞİŞKENLERİN KORELASYON ANALİZİ SONUÇLARI 49 3.2. ARAŞTIRMADA YER ALAN DEĞİŞKENLERİN ARACI ROLLERİNE DAİR BULGULAR 56 3.2.1. Terör Saldırısına Dolaylı Maruz Kalma Düzeyi ve Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Süresi, Kaçınma Belirtilerinin Şiddeti, Aşırı Uyarılma Belirtilerinin Şiddeti, Davranışsal Değişiklikler Arasındaki İlişkide Çaresiz Yaklaşımın Aracı Rolü 56 3.2.2.Negatif Duygulanım ile Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Süresinin, Kaçınma Belirtilerinin Şiddetinin, Aşırı Uyarılma Belirtilerinin Şiddetinin, Davranışsal Değişikliklerin Arasındaki İlişkide Normal Döneme Kıyasla Medya Takip Sıklığının Aracı Rolü 59 4. BÖLÜM 63 TARTIŞMA 63 4.1. ARAŞTIRMADA YER ALAN DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN TARTIŞILMASI 63 4.1.1. Terör Saldırısına Doğrudan Maruz Kalma ile Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Arasındaki İlişkiler 63 4.1.2. Terör Saldırısına Medya Aracılığıyla Dolaylı Olarak Maruz Kalma ile Travma Sonrası Stres Belirtileri Arasındaki İlişkiler 64 4.1.3. Stresle Başa Çıkma Tarzları ile Travma Sonrası Stres Belirtileri Arasındaki İlişkiler 66 4.1.4. Kontrol Odağı, Duygulanım Eğilimleri ve Kişilik Özellikleri ile Travma Sonrası Stres Belirtileri Arasındaki İlişkiler 69 4.2. ARAŞTIRMADA YER ALAN DEĞİŞKENLERİN ARACI ROLLERİNİN TARTIŞILMASI 70 4.2.1.Dolaylı Olarak Maruz Kalma ile Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Süresi, Şiddeti ve Davranışsal Değişiklikler Arasındaki İlişkide Çaresiz Yaklaşımın Aracı Rolü 70 4.2.2. Negatif Duygular ile Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Süresi, Şiddeti ve Davranışsal Değişiklikler Arasındaki İlişkide Terör Saldırısının Ardından Normal Döneme Kıyasla Medya Takip Sıklığı Aracı Rolü 72 4.3. ARAŞTIRMANIN KLİNİK DOĞURGULARI 74 4.4.ARAŞTIRMADAKİ SINIRLILIKLAR VE GELECEK ARAŞTIRMALAR İÇİN ÖNERİLER 75 4.5. SONUÇ 78 KAYNAKÇA 80 EK 1. Demografik Bilgi Formu 95 EK 2. Terör Saldırısına Maruz Kalma Biçimi ve Düzeyi 98 EK 3. Terörizm Risk Algısı Anketi 100 EK 4. Travma Sonrası Stres Belirtilerinin Süresi ve Şiddeti .102 EK 5. Davranışsal Değişiklikler 104 EK 6. Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği 105 EK 7. Kontrol Odağı Ölçeği 107 EK 8. Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği 111 EK 9. Büyük Beş- 50 Kişilik Testi 112 EK 10. Gönüllü Katılım Formu 114 EK 11. Orjinallik Raporu 115 EK 12. Etik Kurul İzni 116 Bu çalışmada terör saldırısına maruz kalma biçimi ve düzeyi ile terörizm risk algısı ve travma sonrası stres belirtileri arasındaki ilişki araştırılmış; stresle başa çıkma biçimleri, kontrol odağı, pozitif- negatif duygulanım, kişilik özellikleri gibi bireysel risk etmenlerinin rolleri değerlendirilmiştir. Katılımcılar, 13 Mart 2016 tarihinde Ankara’da gerçekleşmiş terör saldırısının yaşandığı dönemde Ankara’da ikamet etmekte olan, Hacettepe Üniversitesi’nin çeşitli bölümlerinde lisans eğitimlerini sürdüren yetişkinlerdir. Örneklem 240’ı kadın, 125’i erkek olmak üzere 365 katılımcıdan oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama amacıyla terör saldırısına maruz kalma biçimini ve düzeyini ölçen sorular, Terörizm Risk Algısı Anketi, travma sonrası stres belirtilerini ve davranışsal değişiklikleri ölçen sorular, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği, Kontrol Odağı Ölçeği, Pozitif ve Negatif Duygu Ölçeği, Büyük Beş-50 Kişilik Testi kullanılmıştır. Araştırmada yer alan değişkenlerin birbirleriyle ilişkileri incelenmiştir. İlişkisi olduğu bulgusuna ulaşılan değişkenlerin travma sonrası stres belirtileri üzerindeki doğrudan ve aracı ilişkileri değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgularına göre, saldırıya hem doğrudan hem de medya aracılığıyla dolaylı maruz kalma arttıkça travma sonrası stres belirtilerinin süresinin ve şiddetinin arttığı görülmüştür. Duygu odaklı başa çıkma biçimlerinin kullanımı arttıkça travma sonrası stres belirtilerinin süresinin, şiddetinin ve davranışsal değişikliklerin arttığı; problem odaklı başa çıkma biçimlerinin kullanımı arttıkça travma sonrası stres belirtilerinin süresinin, şiddetinin ve davranışsal değişikliklerin azaldığı gözlemlenmiştir. Normal döneme kıyasla medya takip sıklığının, negatif duygular ile travma sonrası stres belirtilerinin süresi, şiddeti ve davranışsal değişikliklerin artmasında aracı değişken olduğu; çaresiz yaklaşımın ise terör saldırısına dolaylı maruz kalma biçiminin düzeyi ile travma sonrası stres belirtilerinin süresi, şiddeti ve davranışsal değişikliklerin artmasında aracı değişken olduğu görülmüştür. Bulgular alanyazın ışığında tartışılmıştır.