Search

Mensen met een beperking zullen na de coronatijd vaak moeilijk hun plek op de arbeidsmarkt weer kunnen vinden. ‘Sociale ontwikkelbedrijven’ kunnen daarbij helpen.

Mensen met een beperking zullen na de coronatijd vaak moeilijk hun plek op de arbeidsmarkt weer kunnen vinden. ‘Sociale ontwikkelbedrijven’ kunnen daarbij helpen.

De regering had een droom: in de participatiesamenleving doet iedereen mee en werken mensen met een beperking bij een reguliere werkgever. Een mooie droom, maar zoals wel vaker, staan tussen droom en daad wetten, heel veel regelingen en fysieke belemmeringen in de weg. Inmiddels zijn we vijf jaar verder. De Participatiewet heeft nog niet voor iedereen gebracht wat was verwacht. De FNV kwam eind januari met een plan dat perspectief biedt voor zowel mensen met een beperking als SW-bedrijven, die als gevolg van de droom worstelen met hun bestaan.

Samen met (assistent)afdelingsleiders is in een actieonderzoek onderzocht hoe zij hun leidinggevende en begeleidingsvaardigheden kunnen verbeteren. Na afloop blijkt het reflectief handelen te zijn toegenomen. Ook hebben de (assistent)afdelingsleiders meer kennis van diverse gespreksvaardigheden en weten ze deze in de praktijk toe te passen. Tevens zijn ze zich bewuster geworden van hun rol en positie als leidinggevenden zonder dat ze deloyaal zijn aan zichzelf en aan de medewerkers.

De uitdaging van een inclusieve arbeidsmarkt De arbeidsparticipatie van mensen met een beperking is nog altijd te laag. De aanpassingen door de jaren heen van wetgeving om de instroom in arbeidsongeschiktheidsregelingen te beperken en de uitstroom naar werk te bevorderen, hebben niet het gewenste effect gehad. Met de invoering in 2015 van de Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten wordt de oplossing gezocht in een inclusieve arbeidsmarkt. Dat deze beleidswijziging niet meteen tot succes leidt, blijkt onder andere uit het onlangs verschenen rapport van SCP, dat concludeert dat de kans op werk voor mensen op de wachtlijst van de sociale werkvoorziening (SW) sinds 2015 is afgenomen.

De uitdaging van een inclusieve arbeidsmarkt De arbeidsparticipatie van mensen met een beperking is nog altijd te laag. De aanpassingen door de jaren heen van wetgeving om de instroom in arbeidsongeschiktheidsregelingen te beperken en de uitstroom naar werk te bevorderen, hebben niet het gewenste effect gehad. Met de invoering in 2015 van de Participatiewet en de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten wordt de oplossing gezocht in een inclusieve arbeidsmarkt. Dat deze beleidswijziging niet meteen tot succes leidt, blijkt onder andere uit het onlangs verschenen rapport van SCP, dat concludeert dat de kans op werk voor mensen op de wachtlijst van de sociale werkvoorziening (SW) sinds 2015 is afgenomen.

De re-integratiemarkt heeft behoefte aan objectieve loonwaardebepaling. Ook is een meer gerichte en integrale aanpak voor de begeleiding van langdurig werklozen naar participatie naar vermogen nodig. Professionalisering is een vereiste om op effectieve en eenduidige wijze het werk te kunnen doen. In dit artikel wordt daartoe een handreiking gedaan. Samenwerking tussen TNO, Chain Works, LANDER Groep en Atlant Groep heeft namelijk geleid tot een applicatie voor de sociale werkvoorziening en de re-integratiebranche. Onder de naam Dariuz* BV moet deze applicatie de weg naar duurzaam werk voor langdurig werklozen effectiever maken. Ter vergroting van die effectiviteit hebben genoemde partijen de bestaande methodieken vertaald naar één geautomatiseerd instrument: een combinatie van diagnose, assessment en loonwaardemeting. Aanleiding voor het initiatief is de samenloop van een aantal factoren. Men ziet een landelijke trend waarbij SW-bedrijven steeds vaker worden ingezet voor re-integratietrajecten die gericht zijn op arbeidsparticipatie van bijstandsgerechtigden.

De re-integratiemarkt heeft behoefte aan objectieve loonwaardebepaling. Ook is een meer gerichte en integrale aanpak voor de begeleiding van langdurig werklozen naar participatie naar vermogen nodig. Professionalisering is een vereiste om op effectieve en eenduidige wijze het werk te kunnen doen. In dit artikel wordt daartoe een handreiking gedaan. Samenwerking tussen TNO, Chain Works, LANDER Groep en Atlant Groep heeft namelijk geleid tot een applicatie voor de sociale werkvoorziening en de re-integratiebranche. Onder de naam Dariuz* BV moet deze applicatie de weg naar duurzaam werk voor langdurig werklozen effectiever maken. Ter vergroting van die effectiviteit hebben genoemde partijen de bestaande methodieken vertaald naar één geautomatiseerd instrument: een combinatie van diagnose, assessment en loonwaardemeting. Aanleiding voor het initiatief is de samenloop van een aantal factoren. Men ziet een landelijke trend waarbij SW-bedrijven steeds vaker worden ingezet voor re-integratietrajecten die gericht zijn op arbeidsparticipatie van bijstandsgerechtigden.

De wet Sociale werkvoorziening wordt uitgevoerd door ongeveer negentig "monopolisten", de huidige SW-bedrijven. Deze krijgen daartoe opdracht van de ongeveer 440 Nederlandse gemeenten, die de uitvoering neerleggen bij één partij: het regionale SW-bedrijf. Dit komt mede omdat de wet de gemeenten tot nog toe verboden heeft om met meer dan één uitvoerende instantie zaken te doen. Echter het klassieke SW-bedrijf dat zelf met de aan hem toevertrouwde populatie vele verschillende soorten producten en diensten levert, heeft zijn beste tijd gehad. Het SW-bedrijf van de toekomst is een bedrijf dat als doorgangshuis dient, met een bedrijfsvoering die gericht is op doorstroom. Vraag is hoe zo'n radicale strategieverandering verder vorm gegeven kan worden. Om te achterhalen hoe gewerkt kan worden aan de implementatie van een strategie die gebaseerd is op het laten doorstromen van mensen, vindt een gesprek met Gert Jan Engbers (directeur van het SW-bedrijf SOWECO in Almelo) plaats. Staatssecretaris Aboutaleb wenst werkelijk optimale participatie van SW-geïndiceerden. Iets wat volgens Engbers voor een grote groep SW-geïndiceerden binnen het SW-bedrijf niet aan de orde is. Het SW-bedrijf moet zijns inziens getransformeerd worden tot een "mensontwikkelingsbedrijf" met accent op doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt.

In opdracht van het ministerie van SZW is onderzocht welke participatiemogelijkheden er zijn voor instromers in de Wajong en wat er nodig is om deze maximaal te benutten. Hierbij zijn 4 categorieën arbeidsmogelijkheden gehanteerd: Werken bij een reguliere werkgever, beschut werken, dagbesteding en geen participatie mogelijk. Voor het onderzoek zijn o.a. statistische analyses verricht op gecombineerde gegevens van CBS Enquête BeroepsBevolking en UWV arbeidsongeschiktheidsbestanden. Daarnaast is samen met UWV een UWV-dossieronderzoek gedaan naar de door het UWV waargenomen arbeidsmogelijkheden van Wajongers op het moment van de eerste claimbeoordeling. Uit de resultaten blijkt o.m. dat bij de meerderheid van de jongeren de uitkomst van de uiteindelijke arbeidsmogelijkheden en het realiseren daarvan op 18 jarige leeftijd nog open ligt. Daarom is het niet wenselijk deze groep op voorhand deterministisch te categoriseren naar arbeidsmogelijkheden ten tijde van de keuring rond het 18e jaar. Dit belemmert de mogelijkheden van de Wajonger voor een optimale arbeidsparticipatie. Bij een relatief kleine groep jongeren met ernstige verstandelijke en/of meervoudige beperkingen of een specifieke psychiatrische stoornis, is het wel mogelijk aan te geven dat de kans op arbeidsparticipatie afwezig is. Eén maatregel om participatiemogelijkheden maximaal te benutten, is dat in de leerdoelen voor het speciaal onderwijs de arbeidsoriëntatie wettelijk geregeld moet worden.

In opdracht van het ministerie van SZW is onderzocht welke participatiemogelijkheden er zijn voor instromers in de Wajong en wat er nodig is om deze maximaal te benutten. Hierbij zijn 4 categorieën arbeidsmogelijkheden gehanteerd: Werken bij een reguliere werkgever, beschut werken, dagbesteding en geen participatie mogelijk. Voor het onderzoek zijn o.a. statistische analyses verricht op gecombineerde gegevens van CBS Enquête BeroepsBevolking en UWV arbeidsongeschiktheidsbestanden. Daarnaast is samen met UWV een UWV-dossieronderzoek gedaan naar de door het UWV waargenomen arbeidsmogelijkheden van Wajongers op het moment van de eerste claimbeoordeling. Uit de resultaten blijkt o.m. dat bij de meerderheid van de jongeren de uitkomst van de uiteindelijke arbeidsmogelijkheden en het realiseren daarvan op 18 jarige leeftijd nog open ligt. Daarom is het niet wenselijk deze groep op voorhand deterministisch te categoriseren naar arbeidsmogelijkheden ten tijde van de keuring rond het 18e jaar. Dit belemmert de mogelijkheden van de Wajonger voor een optimale arbeidsparticipatie. Bij een relatief kleine groep jongeren met ernstige verstandelijke en/of meervoudige beperkingen of een specifieke psychiatrische stoornis, is het wel mogelijk aan te geven dat de kans op arbeidsparticipatie afwezig is. Eén maatregel om participatiemogelijkheden maximaal te benutten, is dat in de leerdoelen voor het speciaal onderwijs de arbeidsoriëntatie wettelijk geregeld moet worden.

De wet Sociale werkvoorziening wordt uitgevoerd door ongeveer negentig "monopolisten", de huidige SW-bedrijven. Deze krijgen daartoe opdracht van de ongeveer 440 Nederlandse gemeenten, die de uitvoering neerleggen bij één partij: het regionale SW-bedrijf. Dit komt mede omdat de wet de gemeenten tot nog toe verboden heeft om met meer dan één uitvoerende instantie zaken te doen. Echter het klassieke SW-bedrijf dat zelf met de aan hem toevertrouwde populatie vele verschillende soorten producten en diensten levert, heeft zijn beste tijd gehad. Het SW-bedrijf van de toekomst is een bedrijf dat als doorgangshuis dient, met een bedrijfsvoering die gericht is op doorstroom. Vraag is hoe zo'n radicale strategieverandering verder vorm gegeven kan worden. Om te achterhalen hoe gewerkt kan worden aan de implementatie van een strategie die gebaseerd is op het laten doorstromen van mensen, vindt een gesprek met Gert Jan Engbers (directeur van het SW-bedrijf SOWECO in Almelo) plaats. Staatssecretaris Aboutaleb wenst werkelijk optimale participatie van SW-geïndiceerden. Iets wat volgens Engbers voor een grote groep SW-geïndiceerden binnen het SW-bedrijf niet aan de orde is. Het SW-bedrijf moet zijns inziens getransformeerd worden tot een "mensontwikkelingsbedrijf" met accent op doorstroming naar de reguliere arbeidsmarkt.

De modernisering van de WSW wordt per 1 januari 2007 van kracht. Met de moderniseringsslag beoogt de overheid: de WSW te behouden voor wie daarop aangewezen is; de beweging "van binnen naar buiten" te bevorderen; de regierol van de gemeenten te versterken én de financierings- en verantwoordingsstructuur te vereenvoudigen. Het wetsvoorstel om de uitvoering van de Wet op de sociale werkvoorziening (WSW) te moderniseren biedt gemeenten meer mogelijkheden om het SW-bedrijf beter te benutten, bijvoorbeeld ten behoeve van het arbeidsmarktbeleid. Via "Work First-projecten" maken veel gemeenten al gebruik van het SW-bedrijf. Met de modernisering van de WSW moeten nu ook meer fundamentele keuzes voor de positionering van het SW-bedrijf worden gemaakt. Hiermee staan veel gemeenten en hun SW-bedrijven voor de uitdaging om die verstrekkende vernieuwingen door te voeren.

Met de WWB en de WMO hebben gemeenten de taak om mensen met weinig kansen op de arbeidsmarkt aan een baan te helpen. Dat wordt echter steeds moeilijker. In dit artikel wordt ingegaan op het bevorderen van ondernemerschap in de sociale economie als strategie om zoveel mogelijk mensen actief te laten deelnemen aan de samenleving. Kenmerkend voor sociale economie is het combineren van sociale doelen met een economische doelstelling. In een aantal landen hebben overheden, sociale partners en organisaties uit het sociale middenveld afspraken gemaakt om het concept van de sociale economie verder in te vullen. De sociale werkvoorziening is van oudsher een belangrijke speler op dit terrein, maar zij bedient niet alle groepen die moeilijk aan werk komen. Andere spelers (in opkomst) zijn de sociale ondernemingen, ook wel bedrijven met een dubbele doelstelling of sociale firma's genoemd. De auteurs kijken wat dit betreft jaloers naar België, omdat zij op het terrein van sociale economie een landelijk beleid inclusief een minister hebben. Omgekeerd zijn de Belgen jaloers op de verantwoordelijkheden en ruimte die de Nederlandse gemeenten hebben. In het artikel wordt ook het project "Driekant ambachtscentrum BV" in Zutphen besproken. Het gaat hierbij om een biologische bakkerij met een winkel en een lunchcafé in het centrum van Zutphen. Het bedrijf biedt leerwerkplekken voor 20 tot 25 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit Sociaal Bestek, 2006,nr.2.

In het maartnummer 2005 van het Maandblad reïntegratie werd een impressie gegeven van de wijze waarop de gemeente Almelo vorm geeft aan de uitvoering van de Wet werk en bijstand. Ook in Almelo is invulling gegeven aan het uitgangspunt "werk boven uitkering" en dat die uitkering als een tijdelijke voorziening beschouwd moet worden. Bijzonder is dat de gemeente Almelo daarbij heeft besloten om zoveel mogelijk van de op werk gerichte activiteiten in eigen beheer uit te voeren. Daartoe heeft zij het reïntegratiebedrijf Convince opgericht. Om beter uitvoering te kunnen geven aan de WWB worden, onder de titel "Arbeidsmarktoffensief", diverse initiatieven genomen. In een gesprek met Jeroen Spruit, teamleider Economie, Werk en Beleid van de gemeente Almelo, komt de huidige stand van zaken aan de orde. Men zal eens goed gaan kijken naar de caseload van de consulenten en zal hun vaardigheden verder gaan ontwikkelen. Immers de persoonlijke benadering vraagt een andere rol van de consulent. De consulent wordt meer een coach die de klant stimuleert. Daarnaast is er de modernisering van de WSW. Die biedt de gemeente ruimte om het SW-bedrijf te benutten als een mensontwikkelbedrijf dat niet alleen de WSW-er, maar ook de WWB-er bedient.

De modernisering van de WSW wordt per 1 januari 2007 van kracht. Met de moderniseringsslag beoogt de overheid: de WSW te behouden voor wie daarop aangewezen is; de beweging "van binnen naar buiten" te bevorderen; de regierol van de gemeenten te versterken én de financierings- en verantwoordingsstructuur te vereenvoudigen. Het wetsvoorstel om de uitvoering van de Wet op de sociale werkvoorziening (WSW) te moderniseren biedt gemeenten meer mogelijkheden om het SW-bedrijf beter te benutten, bijvoorbeeld ten behoeve van het arbeidsmarktbeleid. Via "Work First-projecten" maken veel gemeenten al gebruik van het SW-bedrijf. Met de modernisering van de WSW moeten nu ook meer fundamentele keuzes voor de positionering van het SW-bedrijf worden gemaakt. Hiermee staan veel gemeenten en hun SW-bedrijven voor de uitdaging om die verstrekkende vernieuwingen door te voeren.

Begeleid werken bij een reguliere werkgever via de Wsw komt in Nederland moeizaam op gang. Belangrijke redenen om niet zo snel arbeidsgehandicapten in dienst te nemen zijn grote onbekendheid met de doelgroep én bestaande voorzieningen en regelingen om de ondernemingsrisico’s zo klein mogelijk te houden vormen. Voor de Meergroep was dit aanleiding om, in het kader van het project Begeleid Werken, aan TNO en TNS/NIPO de opdracht te geven een landelijk onderzoek te doen onder werkgevers die begeleid werkers in dienst hebben via de Wsw. Het voorliggende rapport is een onderdeel van dit project dat verder bestaat uit een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken en een case study van het begeleid werken via de Meergroep. Werkgevers blijken positief te zijn. Zij vinden het belangrijk dat de regeling begeleid werken er is. Zonder dat en zeker zonder de beschikbare loonkostensubsidies zouden werkgevers heel wat minder genegen zijn gehandicapten in dienst te nemen. De regeling begeleid werken is er daarom voor een substantieel deel verantwoordelijk voor, dat er additionele reguliere werkgelegenheid wordt gecreëerd voor de Sw-geïndiceerde gehandicapten. Het succes van begeleid werken heeft ook te maken met de kwaliteit van de samenwerking tussen Sw-bedrijf, de begeleid werkende en de werkgever. Een juiste match vinden tussen de begeleid werkende en de werkgever blijkt van groot belang.

Dit rapport vormt het derde en laatste onderdeel van het project Begeleid Werken dat de Meergroep heeft laten uitvoeren door TNO. Het project bestond uit een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken, een onderzoek onder Nederlandse werkgevers naar hun ervaringen met het begeleid werken en een case study van het begeleid werken via de Meergroep. In Nederland is begeleid werken sinds de invoering van de nieuwe Wet sociale werkvoorziening (Wsw) in 1998, waarbij begeleid werken een wettelijke context kreeg, nog altijd niet van de grond gekomen. De Wsw-indicatie gaat gepaard met een indicatie voor Begeleid Werken (de BW-indicatie). Een BW-indicatie betekent dat gemeente en SW-bedrijf gehouden zijn voor een SW-kandidaat een plek te zoeken op de reguliere ‘open’ arbeidsmarkt, zodat de BW-geïndiceerde betaalde arbeid kan verrichten onder begeleiding van een job coach. Dat betekent ook dat de geïndiceerde niet langer onder de arbeidsvoorwaarden (CAO) voor de SW-bedrijven valt, maar onder de arbeidsvoorwaarden van de reguliere werkgever. In 2005 realiseerde de Meergroep een plaatsingspercentage van circa 35%, daarmee zijn de IJmond en de Meergroep één van de koplopers in Nederland op het terrein van Begeleid Werken via de Wsw. Deze case study laat, aan de hand van gesprekken met werkgevers, job coaches, vertegenwoordigers van ondernemersverenigingen en de gemeente, zien waarom de Meergroep het begeleid werken zo succesvol heeft opgepakt

In het maartnummer 2005 van het Maandblad reïntegratie werd een impressie gegeven van de wijze waarop de gemeente Almelo vorm geeft aan de uitvoering van de Wet werk en bijstand. Ook in Almelo is invulling gegeven aan het uitgangspunt "werk boven uitkering" en dat die uitkering als een tijdelijke voorziening beschouwd moet worden. Bijzonder is dat de gemeente Almelo daarbij heeft besloten om zoveel mogelijk van de op werk gerichte activiteiten in eigen beheer uit te voeren. Daartoe heeft zij het reïntegratiebedrijf Convince opgericht. Om beter uitvoering te kunnen geven aan de WWB worden, onder de titel "Arbeidsmarktoffensief", diverse initiatieven genomen. In een gesprek met Jeroen Spruit, teamleider Economie, Werk en Beleid van de gemeente Almelo, komt de huidige stand van zaken aan de orde. Men zal eens goed gaan kijken naar de caseload van de consulenten en zal hun vaardigheden verder gaan ontwikkelen. Immers de persoonlijke benadering vraagt een andere rol van de consulent. De consulent wordt meer een coach die de klant stimuleert. Daarnaast is er de modernisering van de WSW. Die biedt de gemeente ruimte om het SW-bedrijf te benutten als een mensontwikkelbedrijf dat niet alleen de WSW-er, maar ook de WWB-er bedient.

Dit rapport vormt het derde en laatste onderdeel van het project Begeleid Werken dat de Meergroep heeft laten uitvoeren door TNO. Het project bestond uit een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken, een onderzoek onder Nederlandse werkgevers naar hun ervaringen met het begeleid werken en een case study van het begeleid werken via de Meergroep. In Nederland is begeleid werken sinds de invoering van de nieuwe Wet sociale werkvoorziening (Wsw) in 1998, waarbij begeleid werken een wettelijke context kreeg, nog altijd niet van de grond gekomen. De Wsw-indicatie gaat gepaard met een indicatie voor Begeleid Werken (de BW-indicatie). Een BW-indicatie betekent dat gemeente en SW-bedrijf gehouden zijn voor een SW-kandidaat een plek te zoeken op de reguliere ‘open’ arbeidsmarkt, zodat de BW-geïndiceerde betaalde arbeid kan verrichten onder begeleiding van een job coach. Dat betekent ook dat de geïndiceerde niet langer onder de arbeidsvoorwaarden (CAO) voor de SW-bedrijven valt, maar onder de arbeidsvoorwaarden van de reguliere werkgever. In 2005 realiseerde de Meergroep een plaatsingspercentage van circa 35%, daarmee zijn de IJmond en de Meergroep één van de koplopers in Nederland op het terrein van Begeleid Werken via de Wsw. Deze case study laat, aan de hand van gesprekken met werkgevers, job coaches, vertegenwoordigers van ondernemersverenigingen en de gemeente, zien waarom de Meergroep het begeleid werken zo succesvol heeft opgepakt

Met de WWB en de WMO hebben gemeenten de taak om mensen met weinig kansen op de arbeidsmarkt aan een baan te helpen. Dat wordt echter steeds moeilijker. In dit artikel wordt ingegaan op het bevorderen van ondernemerschap in de sociale economie als strategie om zoveel mogelijk mensen actief te laten deelnemen aan de samenleving. Kenmerkend voor sociale economie is het combineren van sociale doelen met een economische doelstelling. In een aantal landen hebben overheden, sociale partners en organisaties uit het sociale middenveld afspraken gemaakt om het concept van de sociale economie verder in te vullen. De sociale werkvoorziening is van oudsher een belangrijke speler op dit terrein, maar zij bedient niet alle groepen die moeilijk aan werk komen. Andere spelers (in opkomst) zijn de sociale ondernemingen, ook wel bedrijven met een dubbele doelstelling of sociale firma's genoemd. De auteurs kijken wat dit betreft jaloers naar België, omdat zij op het terrein van sociale economie een landelijk beleid inclusief een minister hebben. Omgekeerd zijn de Belgen jaloers op de verantwoordelijkheden en ruimte die de Nederlandse gemeenten hebben. In het artikel wordt ook het project "Driekant ambachtscentrum BV" in Zutphen besproken. Het gaat hierbij om een biologische bakkerij met een winkel en een lunchcafé in het centrum van Zutphen. Het bedrijf biedt leerwerkplekken voor 20 tot 25 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit Sociaal Bestek, 2006,nr.2.

Begeleid werken bij een reguliere werkgever via de Wsw komt in Nederland moeizaam op gang. Belangrijke redenen om niet zo snel arbeidsgehandicapten in dienst te nemen zijn grote onbekendheid met de doelgroep én bestaande voorzieningen en regelingen om de ondernemingsrisico’s zo klein mogelijk te houden vormen. Voor de Meergroep was dit aanleiding om, in het kader van het project Begeleid Werken, aan TNO en TNS/NIPO de opdracht te geven een landelijk onderzoek te doen onder werkgevers die begeleid werkers in dienst hebben via de Wsw. Het voorliggende rapport is een onderdeel van dit project dat verder bestaat uit een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken en een case study van het begeleid werken via de Meergroep. Werkgevers blijken positief te zijn. Zij vinden het belangrijk dat de regeling begeleid werken er is. Zonder dat en zeker zonder de beschikbare loonkostensubsidies zouden werkgevers heel wat minder genegen zijn gehandicapten in dienst te nemen. De regeling begeleid werken is er daarom voor een substantieel deel verantwoordelijk voor, dat er additionele reguliere werkgelegenheid wordt gecreëerd voor de Sw-geïndiceerde gehandicapten. Het succes van begeleid werken heeft ook te maken met de kwaliteit van de samenwerking tussen Sw-bedrijf, de begeleid werkende en de werkgever. Een juiste match vinden tussen de begeleid werkende en de werkgever blijkt van groot belang.

Het moeizaam van de grond komen van begeleid werken in Nederland was voor de Meergroep aanleiding om TNO en TNS/NIPO te vragen hiernaar onderzoek te doen. Het project bestaat uit een case study van het begeleid werken via de Meergroep, een onderzoek onder werkgevers die begeleid werkers in dienst hebben via de Wsw en het voorliggende rapport. Deze bevat een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken. Het laat onder meer zien wat begeleid werken is en waar de onderliggende methode vandaan komt. Ondanks verschillen in de start van Supported Employment, de tijdpaden en andere beslissingen in Australië, Groot-Brittannië, Oostenrijk, de Verenigde Staten en Zweden is er overeenstemming over het belang van Supported Employment; de normalisatie en integratie van gehandicapten in de samenleving wordt ermee gediend. Begeleid werken wordt inmiddels in de meeste van de westerse landen gezien als de meest kansrijke methode om gehandicapten te ïntegreren in de arbeidsmarkt. Er wordt ook geconstateerd dat in alle beschreven landen duurzame tewerkstelling in reguliere arbeid van arbeidsgehandicapten loonkostensubsidie noodzakelijk maakt. Ook is er in steeds meer landen aandacht voor de transitie onderwijs-arbeidsmarkt van gehandicapte jongeren. In tegenstelling tot Nederland waar, gezien de toenemende instroom in de Wajong, de groep jonggehandicapten in omvang lijkt toe te nemen. Supported Employment zou ook voor deze groep een belangrijke ondersteuning

Het moeizaam van de grond komen van begeleid werken in Nederland was voor de Meergroep aanleiding om TNO en TNS/NIPO te vragen hiernaar onderzoek te doen. Het project bestaat uit een case study van het begeleid werken via de Meergroep, een onderzoek onder werkgevers die begeleid werkers in dienst hebben via de Wsw en het voorliggende rapport. Deze bevat een internationaal vergelijkende studie naar begeleid werken. Het laat onder meer zien wat begeleid werken is en waar de onderliggende methode vandaan komt. Ondanks verschillen in de start van Supported Employment, de tijdpaden en andere beslissingen in Australië, Groot-Brittannië, Oostenrijk, de Verenigde Staten en Zweden is er overeenstemming over het belang van Supported Employment; de normalisatie en integratie van gehandicapten in de samenleving wordt ermee gediend. Begeleid werken wordt inmiddels in de meeste van de westerse landen gezien als de meest kansrijke methode om gehandicapten te ïntegreren in de arbeidsmarkt. Er wordt ook geconstateerd dat in alle beschreven landen duurzame tewerkstelling in reguliere arbeid van arbeidsgehandicapten loonkostensubsidie noodzakelijk maakt. Ook is er in steeds meer landen aandacht voor de transitie onderwijs-arbeidsmarkt van gehandicapte jongeren. In tegenstelling tot Nederland waar, gezien de toenemende instroom in de Wajong, de groep jonggehandicapten in omvang lijkt toe te nemen. Supported Employment zou ook voor deze groep een belangrijke ondersteuning

Sociale firma's en andere bedrijven die werk creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn bedrijven met een dubbele doelstelling - economisch én sociaal. Deze bedrijven bewijzen de samenleving een dienst. De meeste mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt willen namelijk graag werken en kunnen dat onder de juiste omstandigheden ook. Die omstandigheden kan een SW-bedrijf creëren, maar niet altijd is zo'n beschutte werkplek nodig of wenselijk. Gewone werkgevers hebben vaak vooroordelen en zijn meestal alleen bereid om iets extra's te doen voor de werknemers die ze al in dienst hebben en die ze goed kennen. De huidige economische ontwikkelingen dragen ook niet bij aan de kansen op werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Sociale firma's en vergelijkbare bedrijven voorzien daarom in een behoefte. Die behoefte zal toenemen omdat het arbeidsmarktbeleid van de overheid zich richt op het zoveel mogelijk plaatsen van SW-geïndiceerden op een reguliere werkplek.

Het huidige Kabinet gaat de komende twee jaar de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) moderniseren. De eerste stap in dit moderniseringstraject is de overdracht op 1 oktober 2004 van de Wsw-indicatiestelling naar het CWI. De bedoeling is dat door de landelijke aansturing van het CWI een meer onafhankelijke, uniforme en efficiënte indicatiestelling ontstaat. TNO Arbeid heeft voor het CWI een ontwerp-werkproces ontwikkeld met inbreng van het uitvoeringsveld en mede gebaseerd op eerder opgedane kennis en ervaringen met de uitvoering van de indicatiestelling. Dit ontwerp-werkproces is op zeven pilotlocaties getest. In een schema is het definitieve procesvoorstel van TNO Arbeid weergegeven, hetgeen bestaat uit drie procesonderdelen. Het betreft: aanmelding & advisering; onderzoek & beoordeling en indicatiebesluit & overdracht. In de rapportage zijn deze procesonderdelen verder uitgewerkt. De bij deze rapportage horende bijlagen zijn afzonderlijk gepubliceerd.

Het huidige Kabinet gaat de komende twee jaar de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) moderniseren. De eerste stap in dit moderniseringstraject is de overdracht op 1 oktober 2004 van de Wsw-indicatiestelling naar het CWI. De bedoeling is dat door de landelijke aansturing van het CWI een meer onafhankelijke, uniforme en efficiënte indicatiestelling ontstaat. TNO Arbeid heeft voor het CWI een ontwerp-werkproces ontwikkeld met inbreng van het uitvoeringsveld en mede gebaseerd op eerder opgedane kennis en ervaringen met de uitvoering van de indicatiestelling. Dit ontwerp-werkproces is op zeven pilotlocaties getest. In een schema is het definitieve procesvoorstel van TNO Arbeid weergegeven, hetgeen bestaat uit drie procesonderdelen. Het betreft: aanmelding & advisering; onderzoek & beoordeling en indicatiebesluit & overdracht. In de rapportage zijn deze procesonderdelen verder uitgewerkt. De bij deze rapportage horende bijlagen zijn afzonderlijk gepubliceerd.

Sociale firma's en andere bedrijven die werk creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn bedrijven met een dubbele doelstelling - economisch én sociaal. Deze bedrijven bewijzen de samenleving een dienst. De meeste mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt willen namelijk graag werken en kunnen dat onder de juiste omstandigheden ook. Die omstandigheden kan een SW-bedrijf creëren, maar niet altijd is zo'n beschutte werkplek nodig of wenselijk. Gewone werkgevers hebben vaak vooroordelen en zijn meestal alleen bereid om iets extra's te doen voor de werknemers die ze al in dienst hebben en die ze goed kennen. De huidige economische ontwikkelingen dragen ook niet bij aan de kansen op werk voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Sociale firma's en vergelijkbare bedrijven voorzien daarom in een behoefte. Die behoefte zal toenemen omdat het arbeidsmarktbeleid van de overheid zich richt op het zoveel mogelijk plaatsen van SW-geïndiceerden op een reguliere werkplek.

Sociale firma's en andere bijzondere bedrijven geven mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, een handicap of langdurige werkloosheid een kans op werk. In opdracht van Stichting Instituut GAK deed TNO Arbeid onderzoek naar sociale firma's en bedrijven met een vergelijkbare dubbele doelstelling: economisch én sociaal. Deze publicatie geeft een overzicht van deze bedrijven, onderzoekt de belemmeringen die de bedrijven ervaren, en geeft aanbevelingen die gericht zijn op het verbeteren van de mogelijkheden om te ondernemen met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Sociale firma's en andere bijzondere bedrijven geven mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, een handicap of langdurige werkloosheid een kans op werk. In opdracht van Stichting Instituut GAK deed TNO Arbeid onderzoek naar sociale firma's en bedrijven met een vergelijkbare dubbele doelstelling: economisch én sociaal. Deze publicatie geeft een overzicht van deze bedrijven, onderzoekt de belemmeringen die de bedrijven ervaren, en geeft aanbevelingen die gericht zijn op het verbeteren van de mogelijkheden om te ondernemen met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

In het kader van het arboconvenant voor de sociale werkvoorziening is een onderzoek uitgevoerd bestaande uit twee delen: een onderzoek naar de stand der klachten en arbeidsrisico's op het gebied van fysieke en psychosociale belasting (de nulmeting) en een onderzoek naar de stand der wetenschap. Het onderzoek richtte zich op: de omvang, aard en ernst van de werkgebonden klachten; de risicofactoren, die ten grondslag liggen aan de klachten en het aantal SW-medewerkers en ambtenaren dat blootgesteld wordt aan deze risicofactoren; de maatregelen die SW-bedrijven nemen of zouden kunnen nemen om deze arbeidsrisico's te beheersen of te voorkomen. Uit het onderzoek blijkt dat 15 tot 26% van de SW-medewerkers klachten aangeven met betrekking tot onderrug, schouders en enkel/voet. Veelvoorkomende psychosociale klachten zijn herstelbehoefte, gebrek aan betrokkenheid, veel piekeren en weinig plezier in het werk. De belangrijkste lichamelijke risicofactoren zijn tillen, gebogen houding en staan (bij 10-16% van de SW-medewerkers), en de belangrijkste psychosociale risicofactoren zijn probleemoplossen, werktempo, doorzettingsvermogen, sociale druk en verantwoordelijkheid.

In het kader van het arboconvenant voor de sociale werkvoorziening is een onderzoek uitgevoerd bestaande uit twee delen: een onderzoek naar de stand der klachten en arbeidsrisico's op het gebied van fysieke en psychosociale belasting (de nulmeting) en een onderzoek naar de stand der wetenschap. Het onderzoek richtte zich op: de omvang, aard en ernst van de werkgebonden klachten; de risicofactoren, die ten grondslag liggen aan de klachten en het aantal SW-medewerkers en ambtenaren dat blootgesteld wordt aan deze risicofactoren; de maatregelen die SW-bedrijven nemen of zouden kunnen nemen om deze arbeidsrisico's te beheersen of te voorkomen. Uit het onderzoek blijkt dat 15 tot 26% van de SW-medewerkers klachten aangeven met betrekking tot onderrug, schouders en enkel/voet. Veelvoorkomende psychosociale klachten zijn herstelbehoefte, gebrek aan betrokkenheid, veel piekeren en weinig plezier in het werk. De belangrijkste lichamelijke risicofactoren zijn tillen, gebogen houding en staan (bij 10-16% van de SW-medewerkers), en de belangrijkste psychosociale risicofactoren zijn probleemoplossen, werktempo, doorzettingsvermogen, sociale druk en verantwoordelijkheid.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sociale werkvoorziening. In de sociale werkvoorziening kan aangaande werkzaamheden en arbeidsomstandigheden een verdeling gemaakt worden in buitenobjecten (groenvoorziening, bouw) en binnenobjecten (werkplaatsen). Ten aanzien van fysieke belasting is er bij werkplaatswerk vaak sprake van het tillen van lasten van meer dan 25 kg, en bij de groenvoorziening van zwaar en eentonig werk. Aan de andere kant zijn vooral verstandelijk gehandicapte werknemers doorgaans tevreden met repeterende en monotone arbeid. De arbeidsbeleving wordt negatief beïnvloed door variatie tussen taken, die juist nodig zijn om de kans op fysieke belasting c.q. RSI te verminderen. In ongeveer 85 % van de bedrijven in de branche worden werknemers vaak blootgesteld aan schadelijk geluid. Werkdruk, tijdsdruk en werk waarbij continu dezelfde prestatie moet worden geleverd kan bij psychiatrische patiënten en geestelijk gehandicapte werknemers in de sociale werkvoorziening nogal een problemen opleveren.

In opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO Arbeid een brancherisicoprofiel opgesteld met betrekking tot de sociale werkvoorziening. In de sociale werkvoorziening kan aangaande werkzaamheden en arbeidsomstandigheden een verdeling gemaakt worden in buitenobjecten (groenvoorziening, bouw) en binnenobjecten (werkplaatsen). Ten aanzien van fysieke belasting is er bij werkplaatswerk vaak sprake van het tillen van lasten van meer dan 25 kg, en bij de groenvoorziening van zwaar en eentonig werk. Aan de andere kant zijn vooral verstandelijk gehandicapte werknemers doorgaans tevreden met repeterende en monotone arbeid. De arbeidsbeleving wordt negatief beïnvloed door variatie tussen taken, die juist nodig zijn om de kans op fysieke belasting c.q. RSI te verminderen. In ongeveer 85 % van de bedrijven in de branche worden werknemers vaak blootgesteld aan schadelijk geluid. Werkdruk, tijdsdruk en werk waarbij continu dezelfde prestatie moet worden geleverd kan bij psychiatrische patiënten en geestelijk gehandicapte werknemers in de sociale werkvoorziening nogal een problemen opleveren.

Eén van de gevolgen van de veranderingen in wet- en regelgeving is dat marktwerking meer ruimte heeft gecreëerd voor dienstverlening van de private instellingen. Deze ontwikkeling roept echter dilemma's op over taken en verantwoordelijkheden. In een evaluatiestudie van TNO Arbeid zijn de activiteiten en de rol van de commerciële Arbeidsintegratiebedrijven onderzocht. Hiertoe werden 52 bruikbare reacties van bedrijven verkregen. In de studie kwamen vraagstukken over aanbod van diensten, effectiviteit en kwaliteit van de uitvoering (Cremers & Wevers, 1999) aan de orde. In dit artikel een samenvatting van enkele opmerkelijke bevindingen uit de evaluatiestudie.

Eén van de gevolgen van de veranderingen in wet- en regelgeving is dat marktwerking meer ruimte heeft gecreëerd voor dienstverlening van de private instellingen. Deze ontwikkeling roept echter dilemma's op over taken en verantwoordelijkheden. In een evaluatiestudie van TNO Arbeid zijn de activiteiten en de rol van de commerciële Arbeidsintegratiebedrijven onderzocht. Hiertoe werden 52 bruikbare reacties van bedrijven verkregen. In de studie kwamen vraagstukken over aanbod van diensten, effectiviteit en kwaliteit van de uitvoering (Cremers & Wevers, 1999) aan de orde. In dit artikel een samenvatting van enkele opmerkelijke bevindingen uit de evaluatiestudie.

Beschrijving van de instrumenten die door de uitvoeringsorganen kunnen worden ingezet ter bevordering, behoud of herstel van de arbeidsparticipatie van personen met een arbeidshandicap. De instrumenten zijn onderverdeeld in acht groepen: instrumenten die overwegend op de werkgever zijn gericht en die hem financieel voordeel kunnen opleveren; verplichtingen voor de werkgever; instrumenten die overwegend op de werknemer zijn gericht en die hem financieel voordeel kunnen opleveren; verplichtingen voor de werknemer; scholingsinstrumenten; regelingen gericht op zelfstandigen; regelingen die niet specifiek zijn gericht op arbeidsgehandicapten, maar die niettemin de reïntegratie kunnen ondersteunen; reïntegratiemaatregelen die zijn ingetrokken. Per instrument worden onder meer aangegeven de relevante wetsartikelen, de aard en inhoud, de administratieve procedure, de beroepsprocedure, de doelgroep, de uitvoering, de financiering en de effectiviteit.

Beschrijving van de instrumenten die door de uitvoeringsorganen kunnen worden ingezet ter bevordering, behoud of herstel van de arbeidsparticipatie van personen met een arbeidshandicap. De instrumenten zijn onderverdeeld in acht groepen: instrumenten die overwegend op de werkgever zijn gericht en die hem financieel voordeel kunnen opleveren; verplichtingen voor de werkgever; instrumenten die overwegend op de werknemer zijn gericht en die hem financieel voordeel kunnen opleveren; verplichtingen voor de werknemer; scholingsinstrumenten; regelingen gericht op zelfstandigen; regelingen die niet specifiek zijn gericht op arbeidsgehandicapten, maar die niettemin de reïntegratie kunnen ondersteunen; reïntegratiemaatregelen die zijn ingetrokken. Per instrument worden onder meer aangegeven de relevante wetsartikelen, de aard en inhoud, de administratieve procedure, de beroepsprocedure, de doelgroep, de uitvoering, de financiering en de effectiviteit.