Search

Hamidiye Alayları, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1890 yılında Sünni aşiretlerden oluşturulan silahlı hafif süvari alaylarıdır. Alaylar, göçebe/yarı göçebe Türk, Arap ve Kürt aşiretlerden teşkil edilmiştir. Hamidiye Alaylarının kuruluş amacına yönelik yaklaşımlar genel olarak; Ermeni tehdidine karşı bir girişim, İran sınırı ve aşiret geçişlerini kontrol altına almak, Rusya’nın güneye inmesini engellemek, Kürtlerin ulusal bilincini engellemek, orduya süvari birlikler kazandırmak, aşiretlerin devlete itaatlerini sağlamak vb. şeklinde sıralanabilir. Bu farklı yaklaşımların temel sebebi alaylara dâhil olan herhangi bir (tek) aşiret üzerinden genelleme yapılmasıdır. Hamidiye Alaylarına dahil edilen aşiretlerin tamamına bakıldığında, Sultan II. Abdülhamid’in İttihad-ı İslam/Panislamizm/İslam Birliği politikasına uygun hatta İttihad-ı İslam’ın milis güçleri olarak tasarlanmış olduğunu söylemek mümkündür. Bu bağlamda Anadolu’da Türk-Kürt-Arap aşiretlerinden 65 alay teşkil edilmiştir. Bu alaylara dahil olan aşiretlerin tümü Sünni olup bu konuda hiçbir surette taviz verilmemiştir. Aynı şekilde Afrika’da oluşturulan 22 alayın tamamı Sünni kabilelerden seçilmiştir. Bu minvalde, araştırmanın konusu Sultan II. Abdülhamid’in İttihad-ı İslam politikası çerçevesinde Anadolu’daki Hamidiye Alaylarının kuruluşu ele alınacaktır. Hamidiye Regiments are light cavalry regiments organized by Abdulhamid II in 1890 that included the members of Sunni tribes. The regiments included nomadic/seminomadic Turkish, Arab and Kurdish tribe members. In general, the reasons behind the organization of the Hamidiye Regiments included a defense against the Armenian threat, to control the Iranian border and crossing of the tribes, prevent Russian access to the south and national awareness of the Kurds, recruit new cavalry units, and ensure the obedience of the tribes, etc. The main reason behind these factors was the generalization based on any (single) tribe members included in the regiments. The review of all tribes included in the Hamidiye Regiments would suggest that they were designed based on the Islamic union policies of Sultan Abdulhamid II and the regiments were organized as militia. Thus, 65 regiments were organized where TurkishKurdish-Arab tribe members were recruited in Anatolia. All tribes included in these regiments were strictly Sunni. Similarly, all 22 African regiments included Sunni tribe members. Thus, the current study aimed to scrutinize the organization of the Hamidiye Regiments in Anatolia based on the Islamic union policy of Sultan Abdulhamid II.

Cemaleddin Afgani, Afganistan'ın başkenti Kabil'de 1838 yılında dünyaya gelmiştir. Afgani, 1838-1897 yılları arasında yaşamış, ileri sürdüğü düşüncelerle birçok tartışmanın odağı haline gelmiştir. Aynı zamanda aktivist yönü ağır basan bir fikir adamı olarak da bilinmiştir. Kendisi henüz hayatta iken lehinde ve aleyhinde olmak üzere birçok yazılar kaleme alınmıştır. Bugün dahil düşünceleri çeşitli bakımlardan ele alınıp incelenmektedir. Kimilerine göre İslam inancının yılmaz bir savunucusu, kimilerine göre İslamiyet'i reformist bir yaklaşımla ele alıp İslam düşüncesini zayıflatmaya çalışan bir İngiliz ajanıdır. Cemaleddin Afgani sadece bir din adamı olarak değil, aynı zamanda bir siyasetçi ve bir aktivist olarak da görülebilir. Yaşadığı dönemde İslam dünyası etnik, mezhepsel ve bölgesel olarak bölünmüş vaziyete düşmüş, birlik ve beraberlik bilinci kaybolmuştu. Toplumda inanç ve ahlaki yapıda yozlaşmalar ortaya çıkmıştı. En önemlisi ise İslam dünyası Batılı sömürgeciler tarafından siyasi ve iktisadi alanda kontrol altına alınmıştı. İngiltere, Fransa ve Rusya gibi ülkeleri gezip dolaşmış, onları yakından tanıma fırsatı elde etmişti. Böylece sömürgeciliğin nasıl işlediğini ve bundan nasıl kurtulmak gerektiğine dair bugün de önemini koruyan görüşler ortaya koymuştur. Bu süreçle beraber aktivist yönü ön plana çıkmıştır. Yaşadığı dönemde İslam dünyasında yaygın hale gelen din ve siyaset ayrılığı fikrine karşı çıkan Afgani, bu fikre karşı din ve siyasetin birliği düşüncesini savunmuştur. Müslümanların yönetim tarzını belirlemesini ve yöneticilerini seçmelerini dini bir görev olarak görmüştür. Din siyaset için değildir, siyaset din içindir görüşünü sık sık dile getirmiştir. Halkın siyasi kararlarda etkin olabilmesi için dini merkez alarak toplanmalarını ve birlik oluşturmalarını sağlamak üzere mücadele vermiştir. Müslümanların siyasi anlamda bilinçlenmesi ve birlik oluşturması ile içte ve dışta bulunan sömürgeye karşı mücadele edilebileceğini savunmuştur. Böylece bir araya gelerek örgütlenen İslam dünyasının kendi kaderini belirleyebileceğine ve eski ihtişamını kazanabileceğine inanmıştır. Bu çalışmada Afgani'nin hayatı, kişiliği, aktivist yönü ile siyasi, ekonomik, dini ve kültürel fikirleri sosyolojik açıdan ele alınarak incelenmeye çalışılmıştır. Jamaleddin Afghani was born in Kabul, the capital of Afghanistan, in 1838. Afghani lived between 1838 and 1897 and became the focus of many discussions with the ideas he put forward. At the same time, he was known as a thinker with a predominant activist side. While he was still alive, many articles were written for and against him. Even today, his thoughts are discussed and examined from various perspectives. According to some, he is a staunch defender of the Islamic faith, according to others, he is a British agent who tries to weaken Islamic thought by approaching Islam with a reformist approach. Jamaleddin Afghani should not only be seen as a religious scholar and thinker, but also as a politician and activist. When we look at the conditions of the period in which he lived, it will be seen that he further developed his political and activist side. He lived in such a period that the Islamic world was divided both ethnically, sectarian and regionally, the consciousness of unity and solidarity disappeared, degeneration in the faith and moral structure emerged in the society, and most importantly, in the hands of the Western colonists, there was a political and economic puppet. transformed. He traveled to countries such as England, France and Russia and had the opportunity to get to know them closely and he came up with the idea of how colonialism works and how to get rid of it, and put forward opinions that are still important today. Opposing the idea of religion-politics separation that became widespread in the Islamic world during his lifetime, Afghani defended the idea of religion-politics unity against this idea. He sees it as a religious duty for Muslims to determine their management style and to elect their rulers. He frequently expressed his view that religion is not for politics, politics is for religion. It has struggled to ensure that the people gather around religion and form unity in order to be effective in political decisions. He hoped that if Muslims could unite and become politically conscious, they would be able to stand up against the colonial inside and outside. He thought that if they did so, they would determine their own destiny and win their former glory. In this study, Afghani's life, personality, activist aspect and political, economic, religious and cultural ideas have been tried to be examined by considering them sociologically.

Bu tez, İslamcı düşünür Said Halim Paşa'nın İslamcılık düşüncesi içindeki yerini ve siyasi düşüncelerini konu edinmektedir. Tezin amacı, Paşa'nın siyasi düşüncelerini, bütüncül ve sistemli olarak ortaya koyabilmektir. Çalışma boyunca, nitel araştırma yöntemlerinden 'Doküman inceleme yöntemi' kullanılmıştır. Bu çerçevede Paşa'ya ait eserler ve onunla ilgili yazılmış tez, kitap ve makaleler taranmıştır. Çalışmanın sonuçları şöyle ifade edilebilir: Genel olarak geleneksel İslamcı bir çizgide duran Said Halim Paşa, siyasi düşüncelerini, İslam'ın sosyal, ahlak ve inanç esaslarına dayandırmaktadır. Hayatın her alanında olduğu gibi, siyasi alanda da Şeriat'ın hâkimiyetini kabul etmektedir. Milli irade hâkimiyetini, ancak Şeriat'ın hâkimiyetine ters düşmemesi durumunda önemsemektedir. İstibdat, meşrutiyet, kânûn-i esâsi, hürriyet, eşitlik ve dayanışma gibi temel siyasi kavramlara İslam esasları çerçevesinde yaklaşmaktadır. İslam'ın, devlet ve hükümet sistemini bir gereklilik olarak gördüğünü belirtmekte, Halifelik sistemini ve İslam birliği düşüncesini savunmaktadır. Batı'dan bilim ve tekniği olduğu gibi almaya, milliyet bencilliğine, milli taassuba ve İslam birliğini bozucu bir milliyetçiliğe ve demokrasiye karşı çıkmaktadır. İslam'ın çizdiği ilkeler çerçevesinde bir ilerleme anlayışı ortaya koymaktadır. Bu anlayış, Paşa'nın öngördüğü siyasi sistemin amaçlarını anlamayı kolaylaştırmaktadır. Tezde İslamcılık cereyanının önemli isimlerinden biri kabul edilen Said Halim Paşa'nın siyasi düşünce haritası çıkarılmaktadır. This thesis deals with the place of the Islamist thinker Said Halim Pasha in the Islamist thought and it examines his political ideas. The thesis aims to spell out the political views of Pasha holistically and systematically. Throughout the study, the 'Document review method', one of the qualitative research methods, was used. In this context, the works of Pasha and the theses, books and articles written about him were examined. The results of the study can be expressed as follows: Said Halim Pasha, who generally stands on a traditional Islamist line, bases his political thoughts on the social, moral, and belief principles of Islam. As in all areas of life, he accepts the dominance of Sharia in the political arena. He attaches importance to the supremacy of the national will only if it does not contradict the supremacy of the Sharia. He approaches basic political concepts such as tyranny, constitutionalism, fundamental law, freedom, equality and solidarity within the framework of Islamic principles. He states that Islam sees the state and government system as a necessity, and defends the Caliphate system and the idea of Islamic unity. He opposes taking science and technology from the West as they are, a Western-style nationalism and democracy. He espouses a conception of progress within the boundaries of the principles drawn by Islam. This conception is essential in terms of understanding the goals of the political system envisaged by the Pasha.

II. Abdülhamid devrine kadar İslamcılık politikası çok fazla kullanılmasa da var olduğu inkâr edilemez. Bunun en bariz örneği olarak 1774 Küçük Kaynarca Antlaşmasında Kırım'daki Müslümanların hakları konusunda görülmektedir. Balkanlarda yaşanan isyanların sonucunda İslamcılık politikasının önemini kavrayan II. Abdülhamid bu politika çerçevesinde yapmış olduğu çalışmaları arttırmıştır. II. Abdülhamid bu politikasının doğruluğunu 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinde Hindistan ve sair Müslümanlardan gelen yardımlarla görmüştür. Hindistan Osmanlı Devletine sadece 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında 120.000 Osmanlı lirasından fazla yardımda bulunmuştu. Bu İslam âlemi içerisinde en fazla yardım miktarını oluşturuyordu. İngiliz sömürgesi olan Hindistan Osmanlı hilafetine olan bağlılığını arşiv belgelerinde ne derece de olduğunu görülmektedir. Hindistan'ın Osmanlı Devletine olan bağlılığından rahatsız olan İngilizler Hindistan'ı daha rahat idare edebilmek amacıyla birçok defa hilafeti Araplara intikal ettirmek istemişlerdir. Bu politika çerçevesinde Osmanlı Devleti aleyhinde faaliyetlerde bulunarak Osmanlı Devletinin itibar kaybetmesini istemişlerdir. II. Abdülhamid İngilizlerin bu çalışmalarına karşılık olarak halifeliğinin meşruiyeti hususunda çalışmalar yaparak kendisinin ve Osmanlı Devletinin itibarını korumaya çalışmıştır. II. Abdülhamid İslam Birliğini sağlamak için çeşitli faaliyetlerde bulunmuştur. Bunların en başında Hamidiyye Hicaz Demiryolu gelmektedir. Bu proje tüm dünya Müslümanları tarafından coşkuyla karşılanmıştır. Hindistanlılar bu projeye içinde bulundukları durumdan ötürü yeteri kadar yardımda bulunamamışlardır. Hamidiyye Hicaz Demiryolunun yapımına başlandığı sene Hindistan'da yaşanan kıtlık ve salgın hastalıklar sonucu Hindistan halkı zor duruma düşmüştür. Bu durumu öğrenen Sultan II. Abdülhamid devlet dâhilinde iane biletleri satılmasını sağlamıştır. İane biletlerinden elde edilen gelir ile Hindistan'a zahire yardımında bulunmuştur. Although Islamism policy was not used much until the reign of Abdulhamid II, it cannot be denied that it exists. As the most obvious example of this, we see the rights of Muslims in Crimea in the Treaty of Küçük Kaynarca in 1774. Understanding the importance of Islamism policy as a result of the uprisings in the Balkans, Abdulhamid II has increased his work under this policy. Abdulhamid II saw the correctness of this policy in the 1877-1878 Ottoman-Russian war with the help of India and other Muslims. India provided more than 120,000 Ottoman lira aid to the Ottoman State only in the 1877-1878 Ottoman-Russian war. This was the highest amount of aid in the Islamic world. We see the extent to which the British colony, India, is committed to the Ottoman caliphate in the archive documents. The British, who are disturbed by the devotion of India to the Ottoman State, wanted to transfer the caliphate to the Arabs many times in order to manage India more comfortably. Within the framework of this policy, they wanted the Ottoman State to lose their reputation by carrying out activities against the Ottoman State. In response to these efforts of the British, Abdulhamid II tried to protect the reputation of himself and the Ottoman Empire by working on the legitimacy of his caliphate. Abdulhamid II has carried out various activities to provide the Islamic Union. Hamidiyya Hicaz Railway comes first among them. This project has been welcomed by Muslims all over the world. The Indians have not been able to provide this project with enough assistance because of their current situation. The people of India have been in a difficult situation as a result of the famine and epidemic diseases in India when the Hamidiyya Hicaz Railway started to be builted. Knowing this situation, Sultan Abdulhamid II made it possible to sell iane tickets within the state. With the income from Iane tickets, he helped appeal of India. 135

Bu araştırmanın amacı İslam Birliği'nin örgün ve yaygın din eğitimi-öğretimi kurumlarının, kurulduğu günden bugüne geçirmiş olduğu kurumsal değişimini tespitle beraber; Makedonya'da yaşayan Müslüman toplumun (Arnavut, Türk, Torbeş ve Romen) yaşadığı sorunları ele alarak çözümü için gösterilen gayretleri orataya koymaktır. Araştırmada mülakat ve gözlem metodu kullanılmıştır. Verinin toplanması için resmi kurumlarla görüşme ve İslam Birliği'nde çalışan birçok kişi ile birebir iletişime geçilmiştir.Araştırmanın birinci bölümünde İslam Birliği'nin kuruluş tarihi olan Kraliyet dönemi ve Yugoslavya'da İslam Birliği'nin din eğitimi alanında yürüttüğü faaliyetler hakkında geniş bir bilgi verilmiştir.Araştırmanın ikinci bölümünde ise bağımsızlık sonrası Makedonya'da eğitim sistemi ve din eğitimin genel eğitim sistemindeki yeri ve bu ders ile ilgili özellikler anlatılmaya çalışılmıştır. İlk ve ortaöğretimde yer alan İslam din eğitimi dersi hakkında ve İslami dini okullar hakkında daha geniş bir şekilde bilgi verilerek anlatılmaya çalışılmıştır.Ayrıca İslam Birliği örgün din eğitimi alanında yürütüğü İsa Bey Medresesi ve İslami İlimler Fakültesi kurumları araştırılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sonunda ise, elde edilen bilgiler özetlenmiş ve bazı önerilere yer verilmiştir. Bu süreçte bazı eğitim kurumları ziyaret edilmiş, yetkililerle görüşülerek dökümanlar elde edilmiş ve konuyla ilgili kaynaklar incelenmiştir. The aim of this study is to determine the institutional change of the Islamic Union's formal and non-formal religious education institutions since its establishment. Another aim of the study is to address the problems faced by the Muslim community in Macedonia (Albanians, Turks, Torbesh and Romanians) and to state the efforts made to solve these problems. Interview and observation method was used in the research. In the process of data collections, interviews were conducted with goverment agencies and many people working in the Islamic Union were communicated individually.In the first part of the research, extensive information has been given about the The Royal period when the Islamic Union was established and its activities in the field of religious education in Yugoslavia.In the second part of the study, the education system in post-independence Macedonia and the place of religious education in the general education system and the features related to this course are explained. Information was given about the Islamic religion lesson in primary and secondary education and Islamic schools were explained in detail. In addition, the institutions of Isa Bey Madrasa and Islamic Sciences Faculty were examinated.At the end of the research, the information obtained was summarized and some suggestions were made. During this process, some educational institutions were visited and documents were obtained by meeting with the authorities. Resources related to the subject were examined. 136

İslam'ın ilk yüzyılına zuhd çağı adı verilir. İsa'dan sonra 610-710 dönemleri sosyo-ekonomik, politik ve teo-stratejik olarak analiz edilmeyi beklemektedir. İslam'ın ilk yüzyılını inşa eden en önemli fikir, Medine Okulu olarak adlandırılan Medine düşüncesidir. Bugüne dek kırılmalara uğramış olan İslami ana akımlar (3T / Tesennün-Tasavvuf-Teşeyyü’) bir şekilde Medine zühd hareketi fikrine dayanmaktadır. Resûl-i Ekrem’in yaşam biçimini yansıtan bu okul Medine'de kuruldu. Başlangıçta İslam'ın değerlerini küfür ve şirk karşısında savundu. Fakat sonra, dünyevileşme realitesiyle bu hareket içyapıya döndü ve zühd gerçeğini ihya etti. Medine ekolünün öncü isimleri arasında Bilal (ö. 640), İbn Mesud (ö. 650), Ebuzer (ö. 652), Ammar (ö. 657), Ali (ö. 661), İbn Ebubekir (ö. 658), İbn Ömer (ö. 693) vardı. Muaviye (ö. 681) Hasan (ö. 669) ile yaptığı anlaşmaya uymadı. Bu nedenle Medine Ekolü Yezid'e (ö. 683) biat etmeyi reddetti. Akabinde veliaht prens Yezid öncü isimlerin zorla biat etmeleri aksi halde öldürülmeleri emrini verdi. İbn Zübeyir ve Hüseyin bir gece vakti Medine’den Mekke’ye doğru yola çıktılar. Bu değerlere bağlılık ve zühd tutumu, kısa vadede Harre vakası (M. 683) ile Kâbe işgali (M. 687) gibi iki elem verici hadiseye sebebiyet verecek ve adeta İslâm tarihinin seyrini değiştirecekti. Osman (r) ve Ali (r)’nin ölümüyle sonuçlanan acı hadiselerin akabinde başarısız gibi görülen Medine ekolünün, uzun vadede başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Çünkü İslam tarihinde hilafetin saltanata dönüştüğü iktidarlara karşı zühd çağı değerleri ve hukukun üstünlüğü savunulmuş, dünyevî eğilimlerle iktidar olmak gayr-ı meşru ilan edilmiştir. Tarih boyu İslam’ın Tesennün, Teşeyyü’ ve Tasavvuf (3T) eğilimleri bu hususta görüş birliği içinde olmuşlardır. Bu çalışma ile İslam’ın ilk yüzyılında aynı ruh köküne sahip 3T hareketlerinin günümüzde ayrışma içinde oldukları yanılsamasını teo-stratejik olarak analiz etmeye çalışacağız. The first century of Islam is called the age of zuhd. After Jesus, 610-710 periods are waiting to be analyzed socio-economic, political and teo-strategic. The most important idea that built the first century of Islam is the Medina thought which is called Medina School. The Islamic main currents (3T / Tesennun-Tasavvuf-Teşeyyü), which have been decomposed to date, somehow base themselves on the idea of the medina zühd movement. This school, which reflects the way of life of the Messenger of God, was formed in Medina. Initially defended the values of Islam against denial and discourse. But then, with the fact of the secularization, this movement turned to the inner structure and revived the reality of zühd. Among the leading names of the Medina school were Bilal (d. 640), Ibn Masud (d. 650), Ebuzer (d. 652), Ammar (d. 657), Ali (d. 661), Ibn Ebubekir (d. 658), Ibn Omar (d. 693). Then the crown prince Prince Yezid ordered the pioneers to forcibly swear that they would be killed. Ibn Zubayir and Hussein departed from Medina for Mecca. Commitment to these values and zühd attitude would lead to two critical events such as the Harre case (AC. 683) and the invasion of the Kaaba (AC. 687) in the short term and would change the course of Islam history. It is possible to say that Medina school, which seems to be unsuccessful in the aftermath of the painful events that resulted in the death of Osman (r) and Ali (r), has been successful in the long term. Because the values of zuhd age and the rule of law have been defended against the rulings in which the caliphate transformed into sultanate in Islamic history, to be ruled by world tendencies is declared legitimate. With this study, we will try to analyze the illusion of 3T movements which have the same spirit root in the first century of Islam as in the first century.

Türk-İslâm devletlerinden birisi olan ve XI. yüzyılın ikinci yarısından sonra İslâm dünyasının en büyük siyasi gücü haline gelen Büyük Selçuklu Devleti, hem Türk hem de İslâm tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu devleti önemli yapan birçok sebep bulunmaktadır. Bu sebeplerden biri de, gerçekleştirdikleri askerî faaliyetlerdir. Sahip oldukları askerî güç sayesinde Selçuklular, Sünnî İslâm âleminin siyasi liderliğini üstlendikten sonra, İslâm topraklarını hedef alan hareketlere karşı kendilerini sorumlu hissetmişlerdir. Kendilerinden önce karışıklık içerisinde bulunan İslâm coğrafyasını ilgilendiren askerî faaliyetler düzenlemişlerdir. Bu faaliyetlerle, İslâm âlemine sosyal, siyasal ve kültürel olmak üzere birçok mühim etkiler bırakmışlardır. Tuğrul Bey, Alp Arslan, Melikşah, Berkyaruk, Muhammed Tapar ve Sancar gibi Büyük Selçuklu sultanları tarafından, İslâm ülkeleri Selçuklu hâkimiyeti altında birleştirilmeye çalışılmıştır. Bozulan İslâm birliğinin yeniden kurulması hedeflenmiştir. Büveyhîlere, Fâtımîlere, Bâtınilere, Karmatîlere ve Hıristiyan dünyasına karşı mücadele edilmiştir. Bu çalışma ile temel kaynaklar ve araştırma eserlerden hareketle, Selçukluların ilk zamanlarından yıkılışına kadar geçen süreçte gerçekleştirilen askerî faaliyetlerin İslâm dünyasına etkilerinin incelenmesi amaçlanmaktadır., The Great Seljuk Empire, which was one of the Turkish-Islam states and became the biggest political power of the Islamic world after the second half of 11th century, had an important place both in the Turkish and in Islamic history. There are many reasons making this empire so important. One of the reasons is the military activities they performed. Thanks to the military power they had, the Seljuks, after assuming the political leadership of the Sunni Islamic world, felt responsible for the movements targeting the Islamic territories. They arranged military activities concerning the Islamic geography which had been in disorder before them. Thanks to these activities, they had several important influences on the Islamic world, socially, politically and culturally. Islamic countries were attempted to be united under the domination of the Seljuks by the sultans of the Great Seljuk Empire such as Tughril Beg, Alp Arslan, Meliksah, Berkyaruk, Muhammed Tapar and Sancar. The aim was to re-establish the disrupted Islamic unity. Struggles were made against the Buyids, the Fatimids, the Batınis, the Qarmatians and the Christian world. With this study it is aimed to examine the effects of the military activities performed from the beginning till the collapse of the Seljuks to the Islamic world with the help of basic sources and research works.

Anadolu'daki Kızılbaş/Alevî toplulukları uzun bir aradan sonra II. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti'nin yeniden dikkatini çekti. Bu gelişme üzerinde; devletin güvenlik endişeleri, merkeziyetçilik anlayışı, Sultan Abdülhamid'in İslâm birliği siyaseti ve Kızılbaş/Alevîlerin Ermeni ve Batılı misyonerlerle olan ilişkilerinin etkisi vardı. Kızılbaş/Alevîler bunların yanı sıra, gerek merkezinde bulundukları yerel hadiseler gerekse bölgesel dinamikler üzerinden de devletin gündemini işgal etti. Sonuç olarak bütün bu yaşanılanlar da devletin Kızılbaş/Alevîlere yönelik bir takım uygulamalara gitmesini zorunlu kıldı. II. Abdülhamid'in bu uygulamalar arasında başvurduğu en etkili yöntem ise topluluk mensuplarının tashîh-i akâidi (inançların düzeltilmesi) siyasetiydi.Bu tezin amaçları arasında ilk sırada, Kızılbaş/Alevî topluluklarını II. Abdülhamid döneminde gündeme taşıyan dinamikleri irdelemek gelmektedir. Bununla ilişkili olarak, II. Abdülhamid'in Kızılbaş/Alevî siyasetinin Osmanlı tarihindeki yerinin süreklilik ve kopuşlar bağlamında ele alınması hedeflenmiştir. Devletin dönem boyunca Kızılbaş/Alevîliğe yönelik takındığı tutumun genel itibarıyla bütün bir gayri Sünnî siyaset içerisindeki yerinin karşılaştırmalı bir şekilde ele alınması tezin bir diğer amacıdır. Ayrıca, Kızılbaş/Alevîlerin bu süre zarfında Batılı misyoner, gezgin, araştırmacı ve görevlileri tarafından nasıl ele alındıkları da resmedilmeye çalışılmıştır. Kizilbash/Alevi communities in Anatolia caught the attention of the Ottoman Empire during the reign of Abdülhamid II after a long time. Anxiety over issues of security of the empire, centralization, the politics of Islamic unity of Sultan Abdülhamid II and the relations of Kizilbash/Alevi communities with the Armenian and Western missionaries played a significant role in this development. In addition, Kizilbash/Alevi communities became a current issue of the empire due to their central role both in domestic issues and regional dynamics. Consequently, these developments led the empire to certain mandatory implementations against Kizilbash/Alevi communities. The most efficient method Abdülhamid II resorted to out of these implementations was the politics of enforced rectification of the beliefs (tashîh-i akâid) of the community members. The primary aim of this dissertation is to analyze the dynamics which brought up Kizilbash/Alevi communities to the agenda during the reign of Abdülhamid II. In relation to this aim, Abdülhamid II's Kizilbash/Alevi politics in the history of the Ottoman Empire is aimed to be discussed within the context of continuity and disengagements. Another aim of this dissertation is to deal with the place of the empire's approach towards Kizilbash/Alevism throughout the period within the context of the Non-Sunni politics from a comparative perspective. Furthermore, the representations of Kizilbash/Alevi communities by the Western missonaries, travellers, researchers and officers are to be illustrated. 500

Doktora Tezi, Çalışmamız 20. yy. da İslam siyasi düşüncesine yeni bir dinamizm ve anlayış kazandıran M. İkbal'in siyaset felsefesini konu almaktadır. İkbal, İslam dünyasını içine düştüğü esaretten ve krizden kurtarmaya çalışarak Batı emperyalizmine karşı güçlü, gelişmiş, yüksek maneviyatlı, İslam ilkelerine bağlı, benliğini (şahsiyet) kazanmış bir ideal birlik toplum oluşturmak ister. Bu toplumu oluşturan bireyler Allah'a yaklaşarak özgürlüğe kavuşacak ve kendisini sınırlayan tüm maddi bağlardan kurtulacaktır. Bu bireylerin tek rehberi Kur'ân ve Hz. Peygamberin yüksek ahlakı ve şahsiyetidir. Böylece bireyler Kur'ân'ı içselleştirecek, Kâbe'yi manevi kardeşliğin sembolü ve yeryüzünü Müslümanların yurdu olarak benimseyecek, kaderciliği ve taklitçiliği kökten reddecektir. Ayrıca bu toplumun bireyleri güçlü, yaratıcı, özgür, dinamik, çalışkan, mücadeleci ve her türlü gelişmeye, değişmeye ve modernliğe açık bireyler olmalıdır. Bu sebeple İkbal, toplumdan ziyade toplumu oluşturan bireyler üzerine yoğunlaşır. İkbal'in öngördüğü insan modeli, kalbi ve ruhu diri, yüksek şahsiyet sahibi, vatan mefhumundan bağımsız, köleliği, ideolojik milliyetçiliği reddeden ve dünyada olup bitenlere karşı kayıtsız kalmayan bir insan modelidir. Söz konusu niteliklere sahip bireylerden oluşan topluluklar birleşerek ideal devleti meydana getirecektir. Bu devletin idaresi ise tek kişinin elinde değil, toplumun elindedir yani bu idare, Cumhuriyet sistemidir. Bu sistemde halk yönetime aktif olarak katılmalıdır. Bu Cumhuriyetler birleşerek İslam birliğini veya milli devleti oluşturmalıdırlar. Çünkü Müslümanlar parçalanamaz tek millettir. Bu millet şuuru ile hareket edilmeli, milli ahlak geliştirilmeli ve topluma sağlıklı nesiller yetiştiren kadınlar iyi bir eğitimle donatılmalıdır., Our study is about the political philosophy of Muhammed Iqbal who gave a new dynamism and understanding of Islamic political thought in the 20th century. Iqbal wants to create an ideal society that strong, developed, highly spiritualized, depended on the principles of Islam, and self-identity against Western imperialism by trying to free the Islamic world from its captivity and crisis. The individuals who make up this society will liberate themselves by getting close to Allah and get rid of all the material connection that limit themselves. The only guide for these people is the Qur'an and the moral superiority and personality of the Prophet. Thus, people will internalize the Qur'an and adopt the Kaaba as the symbol of spiritual brotherhood and the earth as the home of Muslims, and will radically reject fatalism and imitation. In addition, individuals of this society should be strong, creative, free, dynamic, hardworking, challenging, and open to all kinds of development, change and modernity. For this reason, Iqbal focuses on individuals who make society rather than society. The human model predicted by Iqbal is a model in which is alive heart and soul, has a strong personality, is independent of the notion of the motherland, denial of slavery and ideological nationalism, and not indifferent to what is happening in the world. The communities of individuals with these qualifications will form the ideal state by uniting. The administration of this state is not in the hands of a single person, but in the hands of society, that is, this administration is the Republic system. In this system, the public should actively participate in the administration. These republics should form the Islamic Union or the national state by uniting. Because Muslims are the only nation that cannot disintegrate. It should be acted with this national consciousness, national morality must be developed, and women who bring up reliable generations to society should be equipped with a good education.

Harizmşahlar devletine son verdikten sonra Maveraünnehir veHorasan şehirlerini yakıp yıkarak halkını katleden Moğol ordularının Irakcivarına gelip Erbil ve çevresine saldırıp yağma ve talanda bulunması üzerineAbbasi Halifesi Nasır-Lidinillah Hilafet merkezi olan Bağdat’ın güvenliğindenendişe etmiş ve bunun için tedbir alma arayışına girmiştir. Bu çerçevedebirbiriyle kavgalı Müslüman emir ve hükümdarların birleşip dayanışma içinegirmesiyle Moğol istilasını durdurmak gerektiği kanısına varmış ve bu amaçlamektuplar yazmıştır. Halife’nin mektup yazıp birlik çağrısı yaparak destektalebinde bulunduğu şahsiyetler arasında Musul ve Erbil hâkimi MuzafferiddinKökböri, Suriye Hükümdarı Melikü’l-Eşref Musa,Anadolu Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubad bulunmaktadır. Moğolların,Celaleddin Harizmşah’ı yenip Azerbaycan’ı ele geçirmeleri üzerine Harizmşahlardevleti ortadan kalkmış oldu. Böylece Irak ve İran’ın tamamını ele geçiripAnadolu’ya ve Abbasi hilafetine ait topraklara saldırılar düzenleyip yağma vekatliamlara giriştiler. Dönemin Abbasi halifesi Müstansır-Billah, Erbilhükümdarı Muzafferiddin Kökböri’yi Moğollarla savaşmak üzere görevlendirmiş vekendisine yardımcı birlikler vermişti. Halife ayrıca bu dönemde birbiriyleçekişme ve savaş halindeki Müslüman hükümdarlarla iyi ilişkiler kurmuştur.&nbsp, After the end of the state of Khorezmshahs, the Mongol armiesburning down the Maveraünnehr and the Khorasan cities and killed thepeople, came to the vicinity of Iraqand attacked Arbil and its surroundings and plundered. Because of this reasonthe Abbasid Caliphate of Nasır-Lidinillah worried about the safety of Baghdadand had taken measures. In the frame of this situation writing letters for thispurpose it was necessary to stop theMongol invasion by entering into a solidarity between Muslim orders and rulers.Among the personalities that the Caliph wrote the letters and called forsupport were Muzafferiddin Kökböri, the Syrians rulers Melikü'l-Eşref Musa andthe Sultans of the Anatolian Seljuks Alaeddin Keykubad. When the Mongolsdefeated Celaleddin Khorezmshahs and seized Azerbaijan, the state ofKhorezmshah had disappeared. Thus, they captured all of Iraq and Iran andorganized attacks on Anatolia to plunder and massacre the territories belongingto the Abbasi Caliphate. The Caliph of Abbasid Müstansır-Billah, assigned tofight the Mongols and gave the helmets to Kökböri. The caliph also establishedgood relations with in the war and conflict for Muslim rulers in this period.&nbsp

Bir giriş ve dört bölümden oluşur. Osmanlı Devleti ile Hindistan Müslümanları arasındaki ilişkiler, Sultan II.Abdulhamit'in izlediği İslam Birliği Politikası, Osmanlı Devletinde ortaya çıkan düşünce akımları genel çizgileriyle ele alınmıştır. The work is composed of one introduction and four chapters. The relationships between Ottoman Empire and Indıan Muslims, Islamic Unity Policy that was adopted by Sultan Abdülhamit II and the movement of thoughts which emerged in Ottoman Empire have been tackled with their general terms in the chapter. 178

XIX yüzyılda Avrupa'dan dünyaya enjekte edilen milliyetçilik akımı ve politikalarına karşı öncelikle Osmanlı Devleti'nde, Osmanlıcılık fikri ile set çekilmek istenmiş ancak istenilen verim alınamamıştır. Bu aşamadan sonra özellikle `İttihad-ı İslam` fikri II. Abdulhamid döneminde devlet politikası olarak uygulanmıştır.Bu politika gereğince hilafet makamı ilk kez siyasal alanda birleşme, bütünleştirme için araç olarak kullanılacaktır. Bu politika hayata geçirilirken, II. Abdulhamid; Kuzey Afrika, Suriye, Orta Asya, Balkanlar, Arap Yarımadası'nda nüfuzlu tarikat şeyhlerini İstanbul'da konuk ederek bu liderlere, hem danışmanlık görevi vermiş hem de sukûneti sağlamaya çalışmıştır. Hilafet makamının önemi bu danışmanlar vasıtasıyla kendi coğrafyalarına aksettirilmiş olup Âli Osmanlı'ya karşı isyanlar ve ayrılıkçı fikirler dinsel bir üslûpla engellenmeye çalışılmıştır. Tezimiz bu bağlamda Suriye'de Rufai Tarikatı Şeyhi Ebû'l Hüda es-Sayyadi'nin, hilafetin ehemmiyeti ile ilgili halkı birleştirmek için yazdığı risaleyi `İttihad-ı İslam` politikası çerçevesinde incelemektedir. Tez oluşumunda risale, orijinalinden transkript edilmiş olup inceleme bu çerçeve de yapılmıştır. Günümüzün kanayan yarası Ortadoğu coğrafyasına, tarihi dönemlerde yazılan ideolojik reçeteler ortaya konulmak istenmiştir. In the 19th century,against the nationalistic movements and policies instilled from Europe into the world,in the Ottoman Empire, firstly the idea of Ottomanism was tried to build a barrier but it was not so efficient as it had been expected.After this period,the idea of Islam Unity was put into practice as a state policy especially during the reign of Abdulhamid.Pursuant to this policy,for the first time,Caliphate Authority would be used as a means of unification and integration in political arena.While this policy was being implemented Abdulhamid the 2nd by welcoming the influential sect sheikhs from North Africa, Syria, Balkans, Central Asia,Arabian Peninsula in İstanbul,not only did he give them the task of counseling but he tried to provide tranquility as well.The importance of the Caliphate Authority was felt in their regions by means of these counsellors.Any uprising against the Great Ottoman Empire and schismatic ideas were tried to be prevented in a religious way. In this thesis, the tractate on the emphasis of the Caliphate written by Syrian Rufai Sect Sheikh,Ebu'l Hüda es-Sayyadi to unite his people has been studied form the point of the Islam Unity.While preparing the thesis,the tractate was transcripted from the original copy and examination was done through this framework.The Middle East Region which is an open sore is an unsolvable problem to which ideological remedies have been proposed throughout history. 146

Potansiyel canlılığını her devirde koruyan ittihad-ı İslâm konusu son yıllarda yeniden ilgi merkezi olmuştur. Bu konudaki yanlış düşünce ve teşebbüsler, İslâm âlemi ve tüm dünya için ciddi sıkıntılara neden olacağından Müslümanların ve gayrimüslimlerin aydınlatılması çok önemlidir. Bu nedenle belirlenen konu hakkında yüz seksen eser incelenmiş, Türkiye'de ve dünyada etkisi hissedilen İslâm âlimi Bediüzzaman Said Nursî'nin ittihad-ı İslâm hakkındaki görüşleri irdelenmeye ve sentezlenmeye çalışılmıştır. Üzerinde çalışılan müellifin öncelikle biyografisi verilmiş, bilahare konu başlığı olan ittihad-ı İslâm'ın kavramsal çerçevesi, konu ile ilgili diğer eserlere de atıflar yapmak suretiyle çizilmeye çalışılmıştır.Müellif, İslâm âleminin iptidailiği ve dağınıklığının nedenlerini Müslümanlardaki `cehalet, iftirak ve zaruret` olarak sıralar ve bunların `sanat, marifet ve ittifak` ile giderilebileceğini kaydeder. İttihad-ı İslâm mefkûresi için eğitim, hürriyet ve şûraya çok önem verirken, birliğin hayata geçirilmesi için öncelikle fert fert imanî kalitenin artırılması, sonra toplumların İslâm'a göre şekillenmesi ve en nihayetinde siyaset ve müesseseleşmeyi esas alacak bir silsile belirler. `Birleşik İslâm Cumhuriyetleri` tarifini ABD örneği ile modelleştirirken böyle bir birlikteliğin öncülüğünü Türkiye'nin yapabileceğini nedenleriyle açıklar. İnançsızlığın ve anarşinin önüne geçebilmek için bu birliğe Batı'nın da taraftar olması gerektiğini savunan Bediüzzaman, tüm inançların düşmanı anarşiye karşı diğer din mensuplarıyla ittifakı da zaruri görür. Müellifin hayatı, kitapları, makaleleri, konuşmaları ve eylemleri esas kaynak olarak incelenirken, talebeleri, onunla bir şekilde münasebeti olanların düşünce ve hatıraları, onun ittihad-ı İslâm düşüncesi hakkında yazanların fikirleri de çalışmamızda istifade ettiğimiz kaynaklar olmuştur. Risale-i Nur ve talebelerinin birliğin tahakkukunda önemli bir vazife göreceğini de dile getiren Bediüzzaman'ın ittihad-ı İslâm mefkûresi, uygulanabilirliğini halen kaybetmediği halde muhataplarının gayretlerini beklediği sonucuna ulaşılmıştır. Islamic Unity maintains its vitality as a potential issue in every era has once again become the center of attention in recent years. Since the misunderstandings and applications can easily cause misery for the whole Islamic World the enlightment of the non-muslim world is very important on the subject. Because of this fragility, about hundred-eıghty source sare considered with the works of Bediüzzaman Said Nursi who is effective in Turkey and world wide and the results tried to be synthesized. Author considers the causes of primivity and scatteredness in Islamic World as three characteristics of Muslims which as illiteracy deviation and poverty and the solutions for these are alliance, ingenuity and craft.While giving importance to education, freedom and consultation, for the union of Islam, he explains the sequence of remedy as the quality of belief in individuals, the shaping of society in terms of Islam and then politics and the establishment of instutions in Islamic ways. While author's life, books, articles, speeches and actions were examining as a main source, his students, the thougths and memories of those who had a relationship with him in anyway and also his ideas about Islamic unity has been sources for us. Target of Islamic Unity of Bediüzzaman saying that Risale-i Nur and his students would have an important task on the occurrence of unity, stil didn't lose its applicability but it was explorated that the efforts of related people are expected. 245

Bir toplumda sosyal adalet ve sosyal dayanışma amaçlandığı takdirde, toplumu oluşturan birimlerin tamamının maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanması ve garanti altına alınması gereklidir. Toplumsal saadet ya da refah kavramından `sadece maddi mutluluk` algılandığı takdirde, manevi ihtiyaçların iktisadi sorunlara dâhil edilmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda refah kavramı yalnızca `maddi zevklerin tatmini`nden ibarettir.Uluslararası iktisat, `yalnız kendisine hep daha fazlasını elde etmek için yaşayan insanların zevklerinin ve hazlarının toplamının artışının sağlanması`na odaklanmaktadır. Toplumsal refah seviyesindeki artışı `daha fazla tüketebilmek` olarak algılayan Geleneksel iktisadi zihniyet, Avrupa Aydınlanması esaslarına dayanmaktadır. Aydınlanma düşüncesine bağlı `kendi kendine işleyen piyasalar`, iktisadi ilişkilerde `insan doğasının` egoist davranış ilkesine dayandığı fikri savunur. `Seküler` esaslara dayanan ve egoist bireylerden oluşan `doğal düzen`de toplumun mutluluğu yerine önce bireysel mutluluk amaç edinildiği` için, `yalnızca merhametsiz, acımasız, dinsiz, gaddar ve maddi güç sahibi bireylerin mutluluğu` gaye edinilecektir ki bu bireylerin mutlulukları birbirleriyle çatışabilmektedir. Egoist ve çıkarcı bireylerden oluşan `doğal düzen` esasına dayalı bir toplumda dünyevi ve uhrevi saadeti temin etmek mümkün değildir. `Batı'lı zihniyete dayanan iktisadın egoist davranış motifi ve Allah inancı yerine insan aklını merkez yapan dünya görüşü`, Ortadoğu-İslâm toplumunun `Âhiret inancı gereği iktisadi yaşamının dayanışmacı anlayışı` ile çelişmektedir. Liberal sisteme dayalı iktisadın zihniyet temellerinde, düzenin Tanrısal olmadığı, sistemin merkezinin kişisel menfaat olduğu kabul edilmiştir. Hayatın iktisadi alanında amaç, en çok ve en özgür biçimde kişisel menfaat elde etmektir. Toplumsal yaşamın `doğal oyun düzeni` olduğu, her karar vericinin maksimum menfaat sağlamayı arzuladığı, egoist davranışın rekabet neticesini `doğal` olarak ortaya çıkardığı, egoizmin geliştirilmesinin faydalı olduğu ve iktisadi karar verici birimlere mutluluk getireceği inancı, İslami zihniyet esaslarına dayalı iktisat öğretisine aykırıdır. Geleneksel iktisadın `seküler zihniyet esasları` Darwinci zihniyete ve Pantheist inanca dayanması gerekçesiyle `seküler iktisadi bireyin`, `güçlünün zayıfı ezdiği bir mücadele olan iktisadi hayatta, dinsiz, gaddar ve acımasızca davranış göstererek, hiçbir engel tanımadan, her türlü kutsal değeri ezip geçerek, dünyevi menfaatine ulaşmayı kendisine bir amaç edinmesi` nin mümkün olmadığı ispat edilemez. `Her birimin bencilce ve rasyonelce davranarak yalnızca kendine maksimum çıkar sağlayan alternatifi tercih ettiğinde toplumun maksimum refaha ulaşacağı`na dair `ideal ve maksimum refah sağlayıcı doğal düzen` çelişkilidir. İktisadi aktörlerin başkalarının durumlarına kayıtsız kalarak yalnızca kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmelerinin neticesi gayr-i ahlaki bir tavır sayılabilir. Bu zihniyet esasları pratikte, tabiat-perest ve materyalist felsefeye dayanmaktadır. Bu nedenlerle, Ortadoğu-İslâm toplumunun zihniyet esasları, Batı zihniyet esaslarına dayalı `seküler iktisadi anlayış`a uymamaktadır. İnsanın kâinattaki hedefi sadece kendi dünyevi mutluluğunu sağlamak olmadığı` için, `seküler iktisadi insan`ın nitelikleri, Kur'an hakikatlerine göre tarif edilen insanın en ehemmiyetli gayesinin manasına aykırı olduğu görülebilir. Bununla birlikte, İslami kuralların hükmündeki iktisadi düzende gerçekleşebilecek bir `toplumsal saadet ve refahın` başka hiçbir sistemde mümkün olmadığı anlaşılmaktadır. Yöntemine bakılmaksızın, iktisadi aktiviteler, `insanlığın gereği olan merhamet kavramına zıt düşen egoizm, hırs ve menfaatçilik esaslarına bağlı faiz müessesesine dayalı bir rejimde işlemektedir. Bir diğerine tepki olarak ortaya çıkan İktisat ekolleri, ahlaki kaideleri esas tutan ve adalet kavramını gerçekleştiren bir öğreti izlememişlerdir. İslâm'ın öğretisine aykırı olan `gücün hak doğurduğu` görüşüne bağlı tabiat-perest ve maddeci zihniyet, iktisadi birimlerin maddesel faydacı esasa bağlı olarak, `rasyonel davranışlar sonucunda toplamlı veya makro seviyede toplumsal oluşumlarını` açıklamaya yönelmiştir. Buna göre, toplumsal yaşamın iktisadi alanının en büyük mutluluğa, en çok hazza ve tatmine ve maddi çıkarlara erişmek amacında birbirilerinden mümkün olduğu kadar çok menfaat elde etmek isteyen iktisadi karar vericilerden meydana geldiği anlayışı hakimdir. Ancak İslâmi zihniyette, maddesel menfaat uğruna her şeyin feda edilmesi kabul edilebilir bir anlayış değildir. Semavi dinler insanlara huzur, düzen, dünyevi ve uhrevi hayatı için saadeti temin eden ilkeler, esaslar getirmiştir. Semavi dinlere göre, toplumda egoist ve merhametsiz davranışlarla her birimin kendi iktisadi başarısının peşinde olması aykırı bir görüştür. Bu demektir ki, `egoizm ve menfaatçilik, bilinç sahibi olanların bütünlüğüne, birliğine engeldir`. Buna göre, İslami yaşamda iktisadi davranışın ve motivasyonunun, İslami toplumun iktisadi saadetinin tanımının, İslami prensiplere uygun uluslararası iktisadi ilişkilerin hedefinin, uluslararası boyutta ekonomik bütünleşmenin temellerinin ve hedeflerinin `Seküler iktisad`ın doktrinine ve varsayımlarına göre açıklanması anlamsız ve çelişkili olacaktır. Ortadoğu-İslam Toplumunda iktisadi zihniyet kaidelerine bağlı bir sistem oluşturulması bir `gereklilik`tir. Bu `gereklilik` İslami kaidelere uygun bir ekonomik entegrasyon modeli ile somut bir çözüm haline gelebilir. `Sadece azami dünyevi zevk alma amacıyla iktisadi işlem`, Ortadoğu ve İslam Âlemi için umumun gayesini ve saadetini temin edemez. Orta Doğu-İslam dünyasının bir kaynaşma içerisinde olması, ekonomik bütünleşmeye doğru gitmesi için, Batılı zihniyet esaslarına talip olması çelişkilidir. Bütünleşmenin en önemli sebebi din ve ümmet anlayışıdır. Ortadoğu-İslam toplumu için `ekonomik entegrasyon` tercihi, entegrasyondaki ülkeler ve İslam Dünyası için `en iyi strateji` olacaktır. Bütünleşen ekonomilerin idare edilmesi gereği ve her ülkenin farklı olanaklara sahip olması gereği, aralarında muamelatta zulümler, aldatmalar olmaması için Şer'i hükümlerin ve Sünnet'in belirleyici olması zorunludur. Bundan dolayı, İslami ekonomik bütünleşmede en önemli esaslar faiz müessesesinin olmaması ve zekât müessesesinin olmasıdır. Toplumsal yaşamda dayanışma, sadaka, hıllet olmalıdır. If in a society, the aim is to establish the social justice and cooperation, it is inevitable to meet and see to the material and spiritual needs of each and every component that the society is composed of. If the perception from the social felicity or prosperity is 'only materialistic happiness', then it means the spiritual needs are not accounted into economical propositions. In this case, conception of prosperity consists of only satisfying the materialistic pleasure.International Economics focuses only on `increasing the enjoyments and pleasure of people who lead a life to gain more for themselves`. Conventional Economics' mindset, that perceives the achievement of social prosperity as 'being able to consume more and more', is based upon the fundamentals of the European Enlightenment. Self-operating markets based upon the argument of the European Enlightenment sustain the idea that 'Human Nature' bears on the principle of egoism in economic relations. Since in the 'Natural Order' relying on `secular` basics and consisting of egoistic individuals, it is the priority to aim the individual happiness rather than the social happiness, 'only the happiness of merciless, ruthless, irreligious, cruel and economically powerful individuals will be the real objective even so the happiness of these individuals are intersected at certain levels. It is impossible to establish the worldly and otherwordly felicity in a society that is based upon the `Natural Order` formed by egoistic and sordid individuals.Egoist behaviour model of the Economics that bears on the Western ideology and its worldview that puts human mind as a focal point in the place of the God faith is in deep conflict with the Middle East Islamic Society's cooperative economics understanding due to its strong perception of hereafter. The mental foundations of Economics bearing on Liberal system refer to the centre of Natural Order as personal interest, not godlike. The main purpose of Economics in life is to gain freely the limitless personal interest and profit. It is against the mental principals of Islam to accept that; the Social life is a 'natural game formation', each individual is liable to desire the limitless interest, growing the egoism is a beneficial factor and all these bring happiness to individuals that make economic decisions. Since 'secular mental principals' of Conventional Economics refers to Darwinist and Pantheist essentials, it is unprovable that for a 'secular economic individual' in such Economical Environment, where the rich overwhelm the poor, it is not actually possible to achieve the worldly interests by disregarding each spiritual value irreligiously, ruthlessly and cruelly. It is paradoxical to suggest that `the ideal Natural Formation (Natural Order) with circumstantial prosperity of the Society` is possible to be achieved if each individual selfishly and rationally choose the alternative lining on own pocket. It can be considered an unethical conduct for economic players to act only in pursuance of their own interests in ignorance of others. In practice, this approach is based on the naturalistic (worldly minded) and materialistic philosophy. Accordingly, the mindset of the Middle East-Islamic society does not match the `secular economic understanding` that is based on the Western mindset. Since the objective of the humankind in universe is not merely to secure his (secular) wordly prosperity, the attributes of `secular economic man` can be said to be contrary to the meaning of the most important objective of the humankind that is defined according to Qur'anic truth. However it turns out that 'social prosperity and welfare' that can be achieved in an economic order dominated by Islamic rules, is not possible in any other system. Regardless of the method, economic activities are carried out in an interest-based regime that is based on egoism, greed, and utilitarianism which is contrary to humane mercy.Appearing as a reaction to others, economic schools have not followed any discipline that is based on ethical rules, and that realizes the concept of justice. The naturalistic and materialistic mind, which depends on the idea that `force (power) brings right` in breach of Islamic discipline, has tended to explain `social formations at the aggregate or macro level as a result of rational behaviors.` Accordingly, the understanding is dominant that the economic area of social life comprises economic decision-makers who want to get the utmost benefit from each other in order to attain the highest pleasure, satisfaction, and material benefits. However the Islamic mindset does not accept to sacrifice everything for the sake of material benefits. Monotheistic religions have provided humankind with such principles that offer peace, order, and prosperity for his wordly and otherwordly lives. According to monotheistic religions, it is an anomalous opinion that each unit seeks for his own economic success by means of egoistic and merciless conducts in society. This means that egoism and utilitarianism is an obstacle against the integrity and unity of conscious creatures. Accordingly, it shall be nonsense and contradictory to explain the economic conduct and motivation favored in Islamic life, the definition of economic prosperity of the Islamic society, the objective of economic relationships that conform to Islamic principles, and the foundations and objectives of economic unity at international level based on the doctrine and assumptions of `Secular Economics`. It is a `necessity` to create a system based on the rules of an economic mindset in the Middle East and Islamic Society. This `necessity` can lead to a concrete solution through adaptation of an economic integration model that is based on Islamic rules. `The economic conduct that is only intended to attain the highest wordly pleasure` shall not secure the object and prosperity of public for the Middle East and Islamic Society. It is contradictory for the Middle East and Islamic Society to ask for the Western mindset to cohere into an economic unity. The most important cause of integrity is the religion and Ummah. The preference of `economic integration` for the Middle East and Islamic Society shall be `the best strategy` for the countries in integration as well as for the Islamic World. It is mandatory to apply Sharia law and Sunnah due to the requirement to administrate integrated economies, due to the fact that each country has different resources, and in order to prevent oppressions and deceptions among them. Accordingly, the most important principles of the Islamic economic integration is the lack of interest mechanism and the presence of zakat mechanism. The social life must incorporate solidarity, charity, and neighborliness. 266

Şazeli tarikati şeyhi Zâfir Efendi, II. Abdülhamit'in saltanatından önce İstanbul'a gelmiş, II. Abdülhamit zamanında parlamıştır. Bunda II. Abdülhamit'in Kuzey Afrika ve İslam birliği politikasının payı büyüktür. Bu tez bu süreci incelemeyi hedef edinmiş olup dînî ve tasavvufî fügür olarak Şeyh Zâfir Efendi'yi ve Ertuğrul Tekke'sini ele almıştır.Anahtar Kelimeler: Şeyh Zâfir, Ertuğrul Tekke, Şazeliyye, II. Abdülhamit,Afrika Siyaseti, Kuzey Afrika, İslam Birliği Sheikh Zafir woh was the sheikh of Shazili sect came to Istanbul before Abdulhamit II.'s reign and his shining of name was in Abdulhamit II's reign. Cause of that, his effort is really important in Abdulhamid's Nort Africa and the large share of Islamıc unity policy. This thesis has aimed to examine this process, as the religious and mystical fugure of Sheikh Zafir Efendi and his lodge Ertuğrul Tekke.Key Words: Sheykh Zafir, Ertugrul Tekke, Shazeliyye, Abdulhamid II, Policy of Africa, North Africa, Islamic Unity 159

Fransız ihtilaliyle ortaya çıkan düşünceler ve Sanayi inkılâbı, Avrupa'da yaşanan modernite, devletlerin siyasal düzeninde ve insanların sosyal yaşamında büyük değişikliklerin yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Aydınlanma projesine göre insan, din ve gelenek gibi her türlü metafiziksel boyuttan arınarak, dünyevi alana dayanmıştır. Bu konumunu korumak isteyen bireyler hayatın hemen hemen her alanına kendi iradesiyle hâkim olma çabası gütmüştür. Fransız ihtilalinin getirdiği düşünceler din, toplum ve siyasal yaşamı baştan aşağı değiştirecek, yeni bir çığır açacaktır. Özelikle 'her millete bir devlet 'fikriyle hareket eden uluslar büyük imparatorlukların yıkılmasını beraberinde getirecektir. Ulus-devlet modeli fikriyle hareket eden bu kavimlerin isyan dalgası Osmanlı Devleti'ni de sarsacak ve yaşanan bu değişikliklere kayıtsız kalmayan Osmanlı Devleti mevcudiyetini korumak ve bekasını devam ettirebilmek için özellikle askeri, ekonomik ve özellikle siyasi yaşamda yeni hamlelere ihtiyaç duyacaktır.Osmanlı aydınları, devleti ayakta tutup, ilerlemesini sağlayabilecek formüller üzerinde kafa yormuşlar ve akabinde önemli siyasi düşünceler ve enstrümanlar geliştirmişlerdir. Osmanlıcılık fikriyle; din, dil, mezhep ayırmaksızın herkesi bir arada tutma teşebbüsü başarısızlığa uğrayınca, bütün Müslümanları tek bir çatı altında tutma anlayışı olan İttihadı İslam fikri 19.yy son çeyreğinde büyük ilgi görmüş ve II. Abdülhamid döneminde devlet politikası olarak uygulamaya konulmuştur.`İttihad-ı İslam` risalesiyle büyük yankı uyandıran Esad Efendi bu fikrin ortaya çıkışındaki sebepleri ve uluslararası dengeleri daha iyi analiz edecek, bu fikrin niçin ve nasıl uygulanması gerektiği üzerinde dikkate şayan söylemler geliştirecektir. Risale, Müslümanları tek bir çatı altında toplayacak ve gerçek uhuvviyeti tesis edecek bu fikre büyük ilgi duyulmasına ve Devlet-i Ali Osmaniye'yi tekrar bir arada tutabilme usul ve esaslarını belirleyip tartışmaya sevk edecektir. Bu cümleden olmak üzere, müminlerin kardeşliği esası göz önüne alınarak tekrar âlemi İslam-ı bir araya getirebilme ve bu bağı kuvvetlendirme hususunda neler yapılabileceğini ortaya koyan risale, dâhilde ve hariçte birlik ve beraberliğin sağlanmasında hangi hususlara riayet edilmesi gerektiğini açıklamış ve önemli tespitlerde bulunmuştur. Halen bu fikrin tartışılmasında göz atılacak en önemli kaynakların başında gelen risalede Esad Efendi, İttihad-ı İslam fikrini tarihi verilerden de faydalanarak savunmuş ve önemini okuyuculara iletmiştir. Günümüzde bu fikre kafa yoran aydınlar için halen önemli bir başucu kaynağıdır. The ideas occured with the French Revolution and Industrial Revolution, modernism in Europe had caused great changes in states political systems and people's social life. According to the enlightenment Project human are purified all metaphsical dimensions such as religion and tradition and he leant against earthly area. Individuals who want to protect their status strove for the dominance of every field of life with their own desire. Principles brought by the French Revolution would change religion, society and political life in all dimensions and would make a break through. The nations moving especially with the idea of â state to a nation' would cause the demolishing of great imperialisms. The mave of the rebellion of Thoseclans moving with the idea of 'nation-state' would Jerk Autumn Empire and Autumm Empire which wanted to continue its existence would need new changes in Millitary, economical and especially; in political life.The highbrows of the Autumn Empire pandered on the ideas wich would help the empires existence and its imptovement and subsequently they developed important political ideas and its improvment and subsequently they developed important political ideals and instruments. In accordance with Ottomanism the attemp to unite everybody regardless of making a distinction about their religion, language or sect was a failure but the idea of Islamic union wanting to unite all Muslims became popular at the end of the 19th century and it was used as a state policy during Abdülhamit's reign.Esad Efendi who caused a great sensation with his work `Islamic Union` would analyze the reasons for this idea and international balance beter and he would have notable sayings on why this idea had to be applied and how it could be applied. This work would draw attention to the idea of uniting all Muslim's together and it would also speeify the ways to protect the unity of the Autumn Empire. This work, which explains the unification of the Islamic world with the idea of the brotherhood of all Muslims and which explains how to strengthen the ties, explained the important issues on how to provide fraternity. In this work Esad Efendi defended the idea of `Islamic Union` together with the historical sources and explained the importance of it the readers. This work is still one of the most important sources for those who with this idea. 105

Bu çalışmanın amacı, Panislamizm kavramının izini, hem Avrupa'da hem de Osmanlı topraklarında sürmektir. Bu ikili ayrımın en önemli nedeni XIX. yüzyılda hızla yükselen emperyalizme tepki olarak, İslam dünyasında ortaya çıkan Müslümanların birliği ve dayanışması fikrinin İslam Dünyasında İttihad-ı İslam, Batı'da ise Panislamizm olarak kavramsallaştırılmasıdır. Batı'nın bu kavramsallaştırmasının altında çeşitli politik kaygılar yatmaktadır. Bu nedenle çalışma içerisinde Osmanlı sınırları içerisinde İslam Birliği kavramı, Batı'da ise Panislamizm terimi kullanılarak değerlendirmeler yapılmıştır. Bu ayrımın yapılmasının en önemli nedeni bu iki kavramın anlam olarak taşıdıkları farklılıktır. Batı'da Panislamizm kavramının XIX. yüzyılda hangi zeminde doğduğunu görebilmek için, XIX. yüzyılda Avrupa'nın genel atmosferi incelenmiş, sömürgecilik, emperyalizm ve milliyetçilik akımlarına değinilmiş ve bu akımların Avrupa ve dünyanın geri kalan kısmını dönüştürücü etkisinden bahsedilmiştir. Osmanlı Devleti sınırları içinde Panislamizm kavramının karşımıza hangi koşullarda çıktığı ve bu ifadenin ne anlamlara geldiğini incelemek için Yeni Osmanlılardan II. Abdülhamid'e uzanan süreç takip edilmiş, ardından II. Abdülhamid dönemi ve Panislamizm uygulamaları derinlemesine değerlendirilmiştir. Son bölümde, XIX. yüzyılın emperyalist yeni dünya düzeni çerçevesinde şekillenen oryantalizmin, İslam'a bakış açısı doğrultusunda, Panislamizm ve hilafet meselelerinin ne şekilde tanımlandığı, bu kavramların hangi boyutlarının ön plana çıkarıldığı sorularına yanıt verilecektir. Bu nedenle XIX. yüzyıl Batılı'lı oryantalistlerin Panislamizm ve hilafet meseleleri ile ilgili çalışmalarına yer verilecektir.Bu çalışma sonucunda, XIX. yüzyılda, ortaya çıkan Panislamizm kavramının oryantalizm ile olan ilişkisi göz önünde bulundurularak, Batı'da II. Abdülhamid dönemi ekseninde ortaya konulan Panislamizm iddialarının, ne derece gerçek olduğu ve II. Abdülhamid'in uyguladığı politikaların Batı kaynaklı Panislamizm iddialarıyla ne derece örtüştüğü sorusu cevaplandırılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Panislamizm, İttihad-ı İslam, İslam Birliği, II. Abdülhamid, Oryantalizm The purpose of this study is to trace the concept of Pan-Islamism both in Europe and in the Ottoman territories. The most important reason of this dual distinction is the fact that the idea of Muslims' union and solidarity, which was emerged in the Islamic world as a reaction to imperialism which advanced rapidly in the XIXth century, was conceptualized in the Islamic world as Union of Islam, and as Pan-Islamism in the West. Various political concerns underlie the conceptualization of the West. Therefore, within this study, evaluations have been made by using the concept of Islam Union for the Ottoman territories and the concept of Pan-Islamism for the West. The most important reason why such a distinction is made is that these two concepts have different meanings.In order to be able to see on which grounds Pan-Islamism emerged in the West in the XIXth century, the general atmosphere of Europe in the XIXth century is examined, the movements of colonialism, imperialism and nationalism are addressed and the transformational influence of such movements on Europe and on the rest of the world is discussed. To examine the conditions under which the concept of Pan-Islamism emerged in the territories of the Ottoman Empire and the meaning of this expression, the process that extends from Neo-Ottomans to Abdul Hamid II is followed, and then the era of Abdul Hamid II and his Pan-Islamism practices are evaluated in depth. In the last section, answers to the questions of 'How orientalism, which took shape within the framework of the imperialist new world order of the XIXth century, and the issues of Pan-Islamism and caliphate were defined in line with the point of view towards Islam?', and 'Which dimensions of such concepts were brought forward?' are given. For that reason, the studies of Western orientalists of the XIXth century on the subjects of Pan-Islamism and caliphate are also included. As a result of this study, by taking the relationship between the concept of Pan-Islamism, which emerged in the XIXth century, and orientalism into consideration, the answers to the questions of 'To what extent the allegations of Pan-Islamism, presented in the West on the axis of the era of Abdul Hamid II, were real?' and 'To what extent the policies implemented by Abdul Hamid II correspond to the West-originated allegations of Pan-Islamism?' are tried to be answered. Key Words: Pan-Islamism, Union of Islam, Islamic Unity, Abdulhamid II, Orientalism 156

Bu tez çalışması; İHH'nın, Türk dış politikasının önemli bir parametresi olan Neo-Osmanlıcılık siyaseti üzerinde, nasıl bir fonksiyona sahip olduğunu analiz etmeyi amaçlamaktadır. Özellikle ANAP döneminden, Neo-Osmanlıcılığın büyük bir ivme kazandığı AK Parti dönemine kadar yaşanan dış politika gelişmeleri içerisinde, İHH'nın hangi noktada yer aldığı ve devlet eksenli siyasete nasıl bir katkı sağladığı sorusu irdelenmiştir. Bu bağlamda, Neo-Osmanlıcılık nedir?, Neo-Osmanlıcılık dış politika kapsamında nasıl uygulanmaktadır? ve İHH'nın insani yardım kapsamında yürüttüğü faaliyetlerin, Neo-Osmanlıcılık politikasında nasıl bir yer teşkil ettiği? sorularına da cevap aranmaktadır. Çalışma kapsamında Turgut Özal, Necmettin Erbakan ve Recep Tayyip Erdoğan dönemleri incelenmiş ve üç dönemdeki Neo-Osmanlıcı dış politika hamleleri analiz edilmiştir. Neo-Osmanlıcılığın tamamiyle yumuşak güç unsurları üzerine kurgulanan bir politika olması, devletlerin sert güç yani askeri güç unsurlarından tamamen sıyrılmasını gerekli kılmıştır. Bu nedenle liderler tepki çekecek bir emperyal tutum yerine sivil insiyatifler yoluyla Neo-Osmanlıcılığın yayılmasını daha doğru bulmuş bu noktada sivil toplum kuruluşları son derece kritik görevler üstlenmişlerdir. İHH Vakfının hem İslami hassasiyetler taşıyan bir sivil toplum kuruluşu olması hem de insani yardım faaliyetlerini referans alması, İslami-muhafazakar ilkeleri odak noktası olarak belirleyen xihükümetlerin dış politika hedefleriyle, İHH'nın dünya algısının paralellikler arz etmesine neden olmuştur. Bu nedenle, her üç lider döneminde de, Türk dış politikasının temel argümanı haline gelen Neo-Osmanlıcılık ideolojisinde İHH, son derece önemli roller üstlenmiş, neredeyse yarı-devlet kuruluşu gibi faaliyet yürütmüştür. Anahtar Kelimeler: Neo-Osmanlıcılık, Yumuşak Güç (Soft Power), Yönetişim, Sivil Toplum Kuruluşları, İslam Birliği, This thesis aims to analyze the function of IHH in the Neo-Ottomanist foreign policy runing by the right wing government's' since the 1980s namely beginning with the ANAP period to the AK Party. Within this context, the questions of -What is NeoOttomanism? By which Instruments is Neo-Ottomanism realized in Turkish foreign policy? What is the place of humanitarian activities carried out by IHH in the NeoOttomanism policy? –are tried to be replied. Under the scope of this study, the periods of Turgut Özal, Necmettin Erbakan and Recep Tayyip Erdoğan were examined. The Neo-Ottomanism, a foreign policy that is completely built on soft power elements, required the states to be eluded from hard power. For this reason, leaders considered to spread of Neo-Ottomanism by means of civil initiatives instead of an imperialist attitude in order to avoid reactions by which civil society organizations undertook very critical tasks. IHH Foundation a civil society organization that possesses Islamic sensitivities and takes humanitarian aid activities as a reference, runs its activities parallel with the foreign policy targets of governments prioritizing the Islamic-conservative principles. For this reason, IHH undertook very important roles in the Neo-Ottomanism foreign policy beginning in the leadership of Turgut Özal, going onwards. It carried out its activities as almost a half governmental agency. While governments tried to reach to the same purpose through political attempts, IHH used civil initiatives and tried to fill the gap left behind by the state. Key words: Neo-Ottomanism, Soft Power, Governance, Civil Society Organizations, Islamic Unio 257

Mısır, Yavuz Sultan Selim tarafından 1517 yılında Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Ancak Mısır?ın stratejik önemi, Fransa ve İngiltere?nin bu ülkeye yönelik sömürge faaliyetlerinin nedeni olmuştur. Ayrıca Mısır, Babıâli?ye uzaklığı sebebiyle hiçbir zaman tam olarak Osmanlı Devleti?ne bağlı kalamamıştır. Gerek Avrupa devletlerinin Mısır?daki sömürge faaliyetleri, gerekse Mısır?ın Osmanlı Devleti?ne olan uzaklığı bu ülkede çeşitli fikir akımlarının oluşmasına da katkı sağlamıştır. Özellikle Mısır aydınlarının Osmanlı hilafetine bakışı ve farklı milliyetçilik anlayışlarının ortaya çıkması bunlardan birkaçıdır. Tezimize konu olan ?Panislamizm/İttihad-ı İslam ve Milliyetçilik? kavramlarının kaynağını teşkil eden İslamcılık ideolojisinin 19. yüzyılda Osmanlı ve Mısır?daki tezahürlerini inceledik. Özellikle Mısır ve bu ülkede yaşayan entelektüeller üzerinde İslamcılık ve milliyetçiliğin etkisi derinden hissedilmiştir. Bu entelektüellerden Ahmet Şevki?yi seçmemizin nedeni ise, onun Türk asıllı Arap olması ve yaşadığı dönemde II. Abdülhamit?e ve hilafete olan bağlılığı idi.Bu dönemde Mısır?da milliyetçilik kavramı birkaç farklı şekilde algılanıyordu. Ahmet Şevki?nin milliyetçilik anlayışı ?Osmanlı Hilafetine Bağlı Mısır Milliyetçiliği? idi. Ahmet Şevki?nin İslam Birliği düşüncesi ve milliyetçi yönü bu çalışmanın ana konusudur. Şevki, hilafete bağlı olduğundan İslam Birliği düşüncesine sahip; Mısır?a olan sevgisi yönüyle de milliyetçi bir entelektüeldir. Anahtar Sözcükler: Ahmet Şevki, İttihadı İslam, Mısır, Milliyetçilik Egypt was conquered in 1517 by Yavuz Sultan Selim and became a part of Ottoman Empire. However, the strategic importance of Egypt always drew the high attention of France and Great Britain to exploit the area. Moreover; Egypt could not be totally attached to the Ottoman Empire because of the distance to the Sublime Porte. Both the distance to the sublime Porte and the exploitation activities of European countries led to bring about different movement of thought in Egypt. Especially, the idea of Egyptian intellectuals to the Ottoman Empire and different nationalism approaches are some of these different movement of thought in Egypt.We have analyzed the manifestations of the source of ?Pan-Islamism/Union of Islam and Nationalism? terms in Ottoman Empire and Egypt in the 19th century. The effects of Islamism and Nationalism have been felt deeply especially by the intellectuals living in Egypt. The reason why Ahmad Shawqi was chosen among these intellectuals is that he was originally Turkish and was deeply attached to Abdulhamit II and to the caliphate during his life-time.The nationalism idea was being recognized in some different ways in Egypt at that time. The nationalism idea of Ahmad Shawqi was based on the ?Egyptian Nationalism attached to the Ottoman Caliphate?.Ahmad Shawqi?s Union of Islam and Nationalism idea is the core of this study. Shawqi has got the Union of Islam idea since he was attached to the caliphate and is a nationalist intellectual because of his compassion to Egypt. 118

Seyyid Cemaleddin Afgani ondokuzuncu yüzyılın önde gelen pan-İslamcılarından biridir. Onun Batı'ya karşı ortak bir cephe olarak İslam birliği çağrısı ve İslam toplumlarının kendi içinde yenilenmesi yoluyla uyanışı yolundaki istemi Müslümanlar arasında yeni bir tür siyasetin çığırını açmış ve İslamcı söylem için bir model oluşturmuştur. Bu çalışma Afgani'nin, 1892-1897 yılları arasında, Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid'in konuğu olarak Istanbul'daki ikametini incelemektedir.II. Abdülhamid'in saltanatı halifelik merkezli politikalar içermekteydi. Onun tahta çıkışı 1876-1882 arası dönemin köklü değişimleriyle çakışmıştı. Dönemin iç ve dış koşulları karşısında Abdülhamid kendi pan-İslamcı söylemler içeren İslamcı siyasetini geliştirmişti. Abdülhamid dönemi ideolojisi öncelikle imparatorluğun birlik ve bütünlüğünü sağlama amacı güdüyordu. Bu ideolojinin dışa dönük yanıysa, Batılı güçlere karşı siyasi bir silah olarak, imparatorluk toprakları dışındaki Müslümanlara yönelen pan-İslamcı çağrıları içeriyordu.Bu incelemede, Afgani'nin ikameti, Abdülhamid dönemi (pan-)İslamcılığının arka-planı ve Afgani'nin kişisel geçmişi çerçevesinde değerlendirilmektedir. Afgani'nin İstanbul'da kalış süresi boyunca üstlendiği başlıca görev, Şii ulema ile İslam birliği adına iletişime geçilerek bir Sünni-Şii yakınlaşması gerçekleştirmeyi hedefleyen 1894 yılındaki programa dahil olması olmuştur. Bu tez çalışması, Afgani'nin Istanbul'da bulunmasının herhangi bir büyük-ölçekli pan-İslam projesinden ziyade, Osmanlı hükümetinin Şii ve Arap politikalarıyla ilgili olduğunu savunmaktadır. Buna ek olarak, Afgani'nin ikameti Osmanlı-İran ilişkileri, Ermeni meselesi ve Osmanlı İmparatorluğu'nda muhalif hareketlerin ortaya çıkışı üzerine ipuçları sağlamaktadır. Sayyid Jamal ad-Din al-Afghani was a prominent pan-Islamist of the nineteenth century. His appeal of Muslim unity as a common front against the West and call for a regeneration of Islamic societies opened up the way for a new type of politics in Muslim lands and constituted a model for the Islamist discourse. This study examines his stay in Istanbul as a guest of the Ottoman Sultan, Abdulhamid II, between 1892-1897.The rule of Abdulhamid involved policies centered around the Caliphate. His enthronement coincided with the dramatic changes of the period 1876-1882. Under the external and domestic circumstances of the era Abdulhamid developed his own Islamism with pan-Islamic overtones. His ideology was primarily intended to ensure the integrity of the Empire. Its external aspect involved pan-Islamic appeals to Muslims outside the Empire as an intended weapon against Western powers.In this study, the stay of Afghani in Istanbul is analyzed with respect to the background of Hamidian (pan-)Islamism and Afghani?s personal history. Afghani?s main involvement during his residence was the Sunni-Shii rapprochement programme in 1894 that included communication with Shiis in the name of Islamic unity. The thesis argues that the presence of Afghani in Istanbul relate to the Shii and Arab policies of the Ottoman government rather than any large-scale pan-Islamic projects. In addition, Afghani?s stay also provides clues regarding Ottoman-Persian relations, the Armenian Question, and the emergence of opposition movement in the Empire. 188

Selâhaddin-i Eyyûbi İslam tarihçileri ve batılı tarihçiler tarafından takdir edilenyüksek şahsiyetli bir hükümdardı. Bu çalışmada II. Haçlı seferi esnasındaSelâhaddin-i Eyyûbi 'nin yapmış olduğu siyasi ve askeri faliyetleri ele aldık.Çalışmamızın birinci bölümünde; Selâhaddin-i Eyyûbi'nin yaşamı ve kişiliğiüzerinde durulmuş, yetiştiği ortam ve kişiliğinin şekillenmesi ele alınmış, hayatımercek altına alınarak mevcut bulgulara mümkün olduğunca yenileri ilave edilmeyeçalışılmıştır. Tezimizin ikinci bölümünde; Selâhaddin-i Eyyûbi'nin tarih sahnesineçıkışı ve onun Mısır'daki vezirlik dönemini incelemeye çalıştık. Onun büyük birkomutan olmasının ve kendi devletini kurmasının imkânlarını hazırlayan Mısırdönemi, yapacağı mücadelelerin ve faaliyetlerin ilk adımıdır. Çalışmamızın üçüncüve son bölümünü ise, Haçlı saldırılarına karşı çaresiz ve bölünmüşlükle bekleyenSuriye ve El-Cezîre topraklarının Selâhaddin tarafından ele geçirilip İslam birliğinisağlaması konularını işledik. Bu bölümde Selâhaddin'in cihad azmi ve Haçlılarlayaptığı askeri ve stratejik mücadeleleri yer almıştır. Selâhaddin Haçlılara karşıbaşarısının zirvesini oluşturan Hıttîn zaferi ve akabinde Kudüs'ü Haçlı işgalindenkurtarmasıdır. Bu nedenle tezimizin konuları içinde Haçlılarla yapılan bumücadelelere de yer vermeyi uygun bulduk. Selahaddin Eyyubi , appreciated by all Islam and Western historians, was aruler with distinctive personality.We studied on Selahaddin Eyyubi?s political andmilitary activities at the time of The Crusades II. His personality and life werefocused on the first part of our research, the environment which he lived on,acquiring a sahape of his personality were consired as a subject of this research andadding new findings to the new ones were also tried as it?s possible by being studiedon his life.In the second part of our research,taking to the history stage of SelahaddinEyyubi and his vizier period in Egypt were searched.The period of Egypt whichgave him opportunities to be a big commander and to set up his government is thefirst step of the struggles and activities that he would perform.The third and the lastpart of the research consists of the subjects about Selahaddin Eyyubi?s capturing thelands of Syria and El-Cezire, waiting desperately for the attacts of the Crusaders andIslam Unity formed by him.The Jihad determination of Selahaddin Eyyubi, hismilitary and stategical struggles towards to the Crusaders are also the subjects of thispart.His top success against to the Crusaders is Hittin Victory by rescuing theJuresalem from the Crusader?s attacts. So you can find these subjects in this part. 138

11 ÖZET 1 8. ve 19. yüzyıllarda çok hızlı bilimsel ve kültUrel değişikliklere maruz kalan dünyada bazı devletlerin sanayi inkılâbından sonra Osmanlı Devleti 'nden daha iyi duruma gelmeleri, Osmanlı Devleti'ni de yeni arayışlara itmiştir. Tanzimat ve Islahat Fcrmanlarıyla başlayan Osmanlı yenileşme hareketleri belli fikirlerin bombardımanı ile karşılaşmıştır. Tanzimat ve Islahat Fermanlarıyla ihmal edildiği iddia edilen Osmanlı Devletindeki Müslüman tebaa kendi ön plana çıkaracak fikir akımlarım desteklemiştir. Kuleli vakıası olarak bilinen olayla ilk defa sistemli bir Islâmi başkaldırı olmuş ve daha sonra II. AbdUlhamid döneminde de ülke siyaseti olarak lslâmî muti İler ağır basmıştır. Avrupalıların pan islamizm dedikleri bu siyasî akım için islâm! olmaktan çok siyasî terimlerle donatılmıştır. Avrupalı yazarların ısrarla vurguladıkları panislâmizm karşısında Türk ve doğulu yazarlar, İslama inanan insanların siyasî ve ekonomik olarak kötU gidişine Müslümanca bir tedbir olarak nitelendirmişlerdi. İslâm Birliğinin (Panislamizm) en aktif uygulandığı dönem olan II. AbdUlhamid döneminde en çok İslâm Birliği eğitimde ve dış siyasette etkisini göstermiştir. ilgilimde yapılan atılımların temelinde II. Abdülhamid'in uygulamak istediği siyasetin, halkın eğitim seviyesinin yüksek olmasıyla doğru orantılı olması vardır, liğitimin yozlaşması ve dolayısıyla İslâm Dininin gereklerinin öğrenilmemesi emperyalist devletlerin oyuncağı anlamına gelmektedir. Gelişmişliklerini ve varlıklarım sömürge altında tuttuğu insanlara borçlu olan Avrupalı emperyalist devletler İslam Birliği siyasetini bazen kendi çıkarları için kullanmaktan da çekinmemişlerdir. Sömürge altında tuttuğu insanların çoğunun Müslüman olması ve Osmanlı Sultanı'nın Halife sıfatına işaret ederek OsmanlıIll Dcvleli'nc bağlılıklarını bildirmeleri Avrupalı Devletleri tedirgin etmiştir. Bu çerçevede dış siyasetine hüviyet kazandıran II. Abdülhamid, uyguladığı İslâm Birliği siyasetini sadece siyasî olarak değerlendirmeyerek samimi bir Müslüman gibi davranmıştır. islâm Birliği siyaseti çerçevesinde Osmanlı Devleti sınırları dışındaki Müslüman Türklerle yakından ilgilenen II. Abdülhamid Han, onların dertleriyle derllcnmiştir. Türkistan Hanlıklarının Rus işgaline maruz kaldığı yıllarda tahta geçen ve unların durumlarından devamlı surette haberdar olan II. Abdülhamid Türkistan Hanlıklarında yaşayan Türklerin daha kötü duruma düşmemeleri için siyaseten gerekeni yapmıştır. II. Abdülhamid'lc başlayan ve Gaspıralı İsmail Bey ile devam eden Orta Asya MUslümanlarını birleştirmeleri çabaları günümüze kadar devam edegelmiştir. IV SUMMARY IJcing a better situation of some countries in the world, which were under the influence of quick scientific and cultural changes, in 18 th and 19 th centuries, made the ottoman Emphirc searches for a new way. Ottoman renavating movements, that began with Tanzimat (Reform) and Islahat (Improvement) Commends, were faced with the opposition of same definite, ideas A muslim community in the Ottoman Emphire, which was claimed that being neglected by the Tanzimat and İslahat Commends, supports the some idea trends which could bring them to the frontpland. First systematical Islamic rebellion was the event which was Known as Kuleli Occurence, and then Islamic Patterns had strong influence on country policy in the periot of II. Abdülhamid. This trend which was Known as J'an-lslamizm by the European, ordnanced with political terms instead of islamics. l'an-lslamizm which was stressed by the Europeans insistingly, was seen as an Islamic precaution to the bad political and economical situation of muslims. by Turkish and Eastern writers. Islam Community (Pan-lslamizm) was most effective on education and forcing affairs when it was applicated most widely in the II. Abdülhamid periot. In the base of educational interferences, the policy which II. Abdülhamid wanted ta applicatc, had right ration with the high educational level of the public The corruption in education and not learning necessities of the Islam religion, means being a servant of the imperialist governments. European Imperialist governments which were owing their improvements and beings to the people who were living in their colony, sometimes used the policy of Islam Community for their benefits. Most of the people who were living in colonies of European Governments, were muslims and they announced their attachment to the Sultan of ottoman for being Caliph, and these made the European countries irritated. II. Abdülhamid who made his foreign affairs' s character in this border, behaved like a sincere muslim by applicating Islam Community policy nat only political.II. Abdülhamid Han who was interested with the muslim Turks who were outside of the Ottoman Empire's barders in the policy of the Islam unity, was worried about their problems. II. Abdülhamid who was successed to the throne in the years that the Türkistan saverignties were subjected to the Russian occupation, and he was continously aware of their situations, did the neccessity politically in order to provide the Turks lived in the Türkistan saverignties from the bad situations. The unity efforts of the Middle Asion Muslims that were began with II. Abdülhamid and continued with Gaspira's Ismail Bey, have continued to these days. 112

ÖZET ÖRDEKÇİ, Mehmet, Abdürreşid İbrahim Efendi ve Çoban Yıldızı, Yüksek Lisans tezidir. Danışman Prof. Dr. Sabri Hizmetli, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatlan Anabilim Dalı Başkanı, Ankara, 1997,6 *+ 125. say fadır. Tezimizin 1. Bölümünde Abdürreşid İbrahim'in hayatı, eserleri ve fikİTİeri ele alındı. H.Böîümünde Abdürreşid İbrahim'in siyasi ve tarihi açıdan en önemli eseri olan Çoban Yıldızı adlı eserinin teknik ve muhteva yönünden tanıtımı yapıldı. Bu bölümde ayrıca kitapta ele alman konuları Tatarların Tarihi, Rusya'da Müslümanlar üzerine uygulanan Misyonerlik Faaliyetleri ve Rusya Müslümanlarının dini idare merkezi olan Mahkeme-i Şer'iye konulan ayrı ayrı başlıklar halinde incelendi. III. Bölümde ise Çoban Yıldızı'nın yeni Türk harflerine aktarılmış tam metni verildi. >^V V SUMMARY ÖRDEKÇİ, Mehmet, Abdürreşid İbrahim Efendi and Çoban Yıldızı, M.A. thesis, supervised by Professor Sabri Hizmetli, Deparment Of Islamic History and Arts, Faculty of Divinity, Ankara University, 1997, 6, + Î25 pages. The subject of this the life and a riview and transliteration of his work called Çoban Yıldızı into Turkish. The first chapter covers information concerning the life of Abdürreşid İbrahim Efendi. This chapter particularly emphasizes the significance of his efforts toward the liberation of Muslims in the Soviet Union from captivity and suppression and his endeavor for the unity of Muslims. The works he compiled in this course and the Journals and Newspapers he isssued are particularly mentioned. The second chapter of the thesis devotes its scope to the review of Çoban Yıldızı. The third chapter presents a transliteration of Abdürreşid Ibrahim Efendi 's work, Çoban Yıldızı, into Turkish. The significance of Abdürreşid Ibrahim Efendi's work is stressed as it is accepted to be the first political document on the liberation of Muslims in the Soviet Union at a time when there was ruled under a regime closed to the outside world. This thesis offers a useful scope for those interested to pursue studies in the same field, history of Muslims under the rule of the Soviet Union. 125

206

213