Search

Тюркологические исследования имели особое значение при создании Международного казахско-турецкого университета имени Ходжи Ахмета Ясави, который является первым университетом тюркского мира. До создания Научно-исследовательского института Тюркологии в 2002 году в университете проводились исследования в различных областях, таких как тюркские языки, литература, история, археология и история религий. С основанием института началась новая эра в этой области. Об этом свидетельствуют такие фаакторы, как начало издания журнала «Тюркология», организация Международных тюркологических конгрессов в соответствии с календарным планом, а также организация различных академических мероприятий, хотя время от времени случались неудачи. В статье цели учреждения института и работа, проделанная им в этих рамках, время от времени подвергались критической оценке. После общей оценки проделанной на сегодняшний день работы была выявлена текущая ситуация. Параллельно с текущими событиями, происходящими в тюркском мире, возникли серьезные перспективы в вопросах, представляющих интерес для тюркологии. В реализации видения 2040, изложенного государствами-членами Организации тюркских государств путем подписания важность тюркологических исследований вновь стала очевидной. В связи с этим была предпринята попытка раскрыть будущую перспективу института в рамках «Тюркского мировоззрения - 2040». Более конкретно, история, состояние и будущее Научно-исследовательского института Тюркологии изложены и обсуждены в общих чертах в этой статье., Turkology research is very important for the establishment purposes and fields of study of Akhmet Yasawi University, the first international university of the Turkic world. Until the establishment of the Turkology Research Institute in 2002, studies were carried out in different fields such as Turkish language, literature, history, archaeology and history of religions in different units. With the establishment of the Institute, a new era has begun in this field. Although there are occasional setbacks, different academic activities, especially the start of the publication life of the journal Turkology and the organization of Turkology congresses depending on the calendar, are an indication of the quantitative effectiveness of the institute. In this article, the founding objectives of the institute and the studies it has done within this framework are critically evaluated from time to time. After a general evaluation of the studies carried out to date, the current situation has been revealed. In parallel with the current developments in the Turkic world, serious expectations have arisen in the fields of interest of Turkology. The importance of Turkology studies in the realization of the 2040 vision, which was embodied by the signatures of the member states of the Organization of Turkic States, has once again emerged. In this context, the future perspective of the institute was tried to be determined. To put it more clearly, the past, situation and future of the Turkology Research Institute are evaluated and discussed in general terms in this article., Түркі дүниесінің тұңғыш университеті Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің құрылу мақсаты мен зерттеу салалары үшін Түркологиялық зерттеулердің маңызы ерекше. Университетте, 2002 жылы Түркология ғылыми-зерттеу институты құрылғанға дейін түрік тілі, әдебиет, тарих, археология, діндер тарихы секілді әртүрлі салаларда зерттеулер жүргізілді. Институттың құрылуымен бірге бұл салада жаңа кезең басталды. Арасында сәтсіздіктер кездессе де, Түркология журналының шыға бастауы, Түркология конгрестерінің ұйымдастырылуы, түрлі академиялық іс-шаралар соның дәлелі. Мақалада институттың құрылу мақсаты мен осыған байланысты жасалған зерттеулерге сыни тұрғыдан шолу жасалады. Осы уақытқа дейін жүргізілген жұмыстарға шолу жасай отырып, қазіргі ағымдағы жағдайы айтылады. Түркі дүниесіндегі қазіргі оқиғалармен қатар, Түркологияны қамтитын салаларға жаңа қызығушылық, жаңа үміттер пайда болды. Түрік Мемлекеттері Ұйымына мүше мемлекеттердің қол қоюымен алға қойылған 2040 келешегінің жүзеге асуында Түркология зерттеулердің маңыздылығы арта түсті. Анығырақ айтқанда, Түркология ғылыми-зерттеу институтының өткені, бүгіні, болашағы мақалада баяндалып, талқыланады., Türkoloji araştırmaları Türk dünyasının ilk uluslararası üniversitesi olan Ahmet Yesevi Üniversitesinin kuruluş amaçları ve çalışma alanları için oldukça önemlidir. Üniversitede, 2002 yılında Türkoloji Araştırma Enstitüsünün kuruluşuna kadar farklı birimlerde Türk dili, edebiyatı, tarihi, arkeolojisi, dinler tarihi gibi farklı alanlarda çalışmalar yürütülmüştür. Enstitünün kuruluşuyla birlikte bu alanda yeni dönem başlamıştır. Zaman zaman aksaklıklarla karşılaşılsa da Türkoloji dergisinin yayın hayatına başlaması, Türkoloji kongrelerinin takvime bağlı olarak düzenlenmesi başta olmak üzere farklı akademik etkinlikler enstitünün nicel olarak etkinliğinin bir göstergesidir. Makalede enstitünün kuruluş amaçları ve bu çerçevede yapmış olduğu çalışmalar zaman zaman eleştirel bir şekilde değerlendirilmiştir. Bugüne kadar yapılan çalışmaların genel olarak değerlendirilmesinin ardından halihazırdaki durum ortaya koyulmuştur. Türk dünyasındaki güncel gelişmelere paralel olarak Türkoloji’nin ilgi alanına giren konularda da ciddi beklentiler doğmuştur. Türk Devletleri Teşkilatına üye devletlerin imzalarıyla somutlaşan 2040 vizyonunun gerçekleşmesinde Türkoloji çalışmalarının önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede enstitünün gelecek perspektifi belirlenmeye koyulmaya çalışılmıştır. Daha açık bir ifadeyle Türkoloji Araştırma Enstitüsünün geçmişi, hâli ve geleceği bu makalede genel hatlarıyla değerlendirilmiş ve tartışılmıştır.

Sovyetler Birliği’nin yıkılışından sonra birliğe bağlı cumhuriyetler bağımsızlıklarına kavuşurken özerk cumhuriyetler Rusya Federasyonu’na bağlı cumhuriyetler olarak yeniden yapılandırılmıştır. Sovyet sembolleri ile oluşturulmuş bayrakların yerine Sovyet sonrası dönemde bu otonom cumhuriyetler yeni bayraklarını kabul etmiş, yeni devlet armalarını belirlemişlerdir. Özerk bölgelerin bayrak tercihleri, bayraklarında kullandıkları sembollerin kaynakları da birbirinden farklı olmuştur. Dünya genelinde olduğu gibi, söz konusu özerk bölgelerde de tarihî olaylara, mitolojilere, ülke coğrafyasına, dinî sembollere ve halk kültürüne göndermeler yapan sembollerden oluşan bayraklar hazırlanarak cumhuriyetlerin yetkili organlarında kabul edilmiştir. Bildiride Çuvaş Cumhuriyetinin devlet sembollerine Çuvaş mitolojisinin ve halk kültürünün yansımaları ele alınacaktır., Кеңес өкіметі құлағаннан кейін посткеңестік мемлекеттері тәуелсіздігімен қайта қауышып жатқанда, автономиялық республикалар Ресей Федерациясына тәуелді мемлекеттер ретінде қайта құрылды. Осы автономиялық республикалар кеңестік символдармен көмкерілген тулардың орнына Кеңес тарқағаннан кейінгі дәуірде жаңа туларын қабылдады, өздерінің жаңа елтаңбаларын белгіледі. Автономиялық республикалардың өздерінің таңдаған тулары мен туларында қолданылған символдарының мағынасы арасында айырмашылықтар болды. Әдеттегідей аталмыш мемлекеттерде де әр халықтың тарихи оқиғаларынан, мифологиясынан, мемлекеттің территориясынан, діни сенімдерінен және мәдениетінен хабар беретін символдардан тұратын тулар дайындалып мемлекеттің жоғары билік органдарында бекітілді. Мақалада Чуваш Республикасының мемлекеттік рәміздеріндегі чуваш мифологиясының және мәдениетінің көріністері қарастырылады., After the collapse of the Soviet Union, the republics affiliated to the union gained their independence, while the autonomous republics have been restructured as republics affiliated to the Russian Federation. Autonomous Soviet republics, which were created with Soviet symbols during the Soviet period, adopted new flags instead of old flags and created new state arms. The flag preferences of the autonomous regions and the sources of the symbols they used in their flags were also different from each other. As in the rest of the world, flags made up of symbols referring to historical events, mythologies, country geography, religious symbols and folk culture were prepared and accepted by the competent bodies of the republics. In this paper, the reflections of Chuvash mythology and folk culture on the state symbols of the Chuvash Republic will be discussed.

It maysometimes be possible to determine the availability of a work of an author,completed or incompleted, during the studies in the archives after his/herdecease. Some of these works can be detected and published after a long time.And even some of them can't find the chance to be published. Many dictionarystudies have been done on Turkic languages since 1990's. Each increase in thecomprehensive dictioanaries of languages affects directly the quality andquantity of the works, particularly in Turkey. During their studies in Turkey,around Chuvashes, the researchers faces with similar problems for dictionaries.Although there are dictionaries from Chuvash to Turkish; there is no publisheddictionary from Turkish to Chuvash. The dictionary studied in this article wascompleted at 14th of August 1994 as it is stated in the preface of thedictionary. Considering the completion date of the work, it can be consideredas one of the first and comprehensive dictionaries prepared for that period.However, for various reasons this comprehensive dictionary could not bepublished in Turkey and Chuvashia. In this article, this dictionary of whichthe whole manuscript copy is in our hands will be studied in different aspectsand will be presented to the attentions of the scientific world., Birçokaraştırmacının, hayatta iken üzerinde çalıştığı eserlerinin bir bölümünütamamladığı, bir bölümünü ise tamamlayamadan vefat ettiği yıllar sonraarşivlerinde yapılan çalışmalarla tespit edilebilmektedir. Bu çalışmaların birkısmı aradan çok uzun bir süre geçtikten sonra tespit edilebilmekte veyayımlanmaktadır. Bazı eserler ise çeşitli sebeplerle yayımlanma şansına sahipolamamaktadır. Türk şive ve lehçeleri üzerine 1990’lı yıllardan itibaren çoksayıda sözlük çalışması yapılmıştır. Her şive ve lehçenin kapsamlısözlüklerinin artması elbette özellikle Türkiye’deki çalışmaların nitelik veniceliğini doğrudan etkilemektedir. Türkiye’de Çuvaşlar üzerine yapılançalışmalarda da sözlük konusunda benzer sorunlar yaşanmıştır. ÇuvaşTürkçesi-Türkiye Türkçesi sözlükler bulunmasına rağmen Türkiye TürkçesindenÇuvaş Türkçesine bir sözlük yayını yapılmamıştır. Makalede ele alınan sözlük deel yazısı nüshasının ön sözünde belirtildiği üzere 15 Ağustos 1994 tarihindetamamlanmıştır. Eserin tamamlanış tarihi dikkate alındığında o dönem içinhazırlanmış ilk ve kapsamlı sözlüklerden biri olarak değerlendirilebilir. Ancak çeşitli sebeplerle bu kapsamlı sözlükTürkiye’de ve Çuvaşistan’da yayımlanamamıştır. Makalede, el yazısı tam nüshasıelimizde bulunan bu sözlük çeşitli yönleriyle ele alınacak ve bilim dünyasınındikkatlerine sunulacaktır.

Recent developments in mobile device technology and artificial intelligent systems took the attention of many researchers. Historical sites and landmarks are the indispensable heritage of cities. Historic landmark recognition, including detailed attribute information, can connect people directly with the history of the cities, although they may not be familiar with the impressive historical monument. This can be achieved by integrating mobile and deep learning technologies. Therefore, we focused on establishing a deep learning (DL) based mobile historic landmark recognition system in this study. The VGG (16, 19), ResNet (50, 101, 152), DenseNet (121, 169, 201) DL architectures were trained by end-to-end learning techniques for the recognition of ten historic landmarks from the metropolitan city of Istanbul, Turkey. The dataset was prepared by collecting images of ten historical buildings from the image hosting services. The developed prototype automatically and instantly recognizes these historic landmarks from scene images and immediately provides related historic information as well as route planning. The experimental results indicate that DenseNet-169 architecture is very effective for our dataset with 96.3% accuracy. This study has shown that deep learning offers a promising alternative means of recognizing historic landmarks.

Zarif Beşiri Çarlık Rusyası ve Sovyet Rusya dönemlerinde eser vermiş bir Tatar yazardır. Sırasıyla Çuvaş edebiyatı, Özbek edebiyatı ve Uygur edebiyatları üzerine yazmış olduğu eserler, modern dönemde ayrı yazı dilleri ile temsil edilen bu toplulukların edebiyat tarihi için de önemlidir. Makalede ele alınacak olan Uygur Edebiyatı adlı eser diğerleri ile kıyaslandığında en hacimsiz olanıdır. Çarlık Rusyasından Sovyet dönemine geçiş döneminin eserleri olarak yeni dönemin ideolojik etkileri eserde dikkat çeker. Yine de eser Türk boylarının edebiyat tarihçiliği bakımından önemlidir. Eserde Uygur edebiyatı genel bir bakış ile ele alınmış ve dönemin ünlü edebiyatçılarının eserlerinden örnekler verilmiştir. Makalede Uygur Edebiyatı adlı eser bu çerçevede değerlendirilecektir., Zarif Beshiri is a Tatar writer who wrote during the times of Tsarist Russia and Soviet Russia. His works on Chuvash, Uzbek and Uighur literatures, respectively are also important for the literary history of these communities, which are represented by separate written languages in the modern period. Uighur Literature, which will be discussed in the article, is the shortest one compared to others. The ideological effects of the new period draw attention in his book as the works of the transition period from Tsarist Russia to the Soviet period. However; the books are essential works in terms of literary historiography of the Turkic tribes. In the work, Uighur literature was handled with an overview and examples from the works of famous writers of that time. In the article, the work called “Uighur literature” will be evaluated within this framework.

Latîfelerin bir araya getirildiği eserler `letâifnâme` olarak adlandırılmaktadır. Fakat latîfeler, XIX. yüzyıla kadar nadiren müstakil bir eser olarak ele alınmışlardır. Bunun dışında yer aldıkları diğer eserlerin de çok az bir kısmı oluşturmuşlardır. Ancak, XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren büyük ve küçük hacimli letâif kitaplarının oldukça yaygınlaştığı görülür.I. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e kadar olan dönemde latîfeler üzerine yazılan eserlere bakıldığında bu döneme ait letâif kitaplarının, Türk edebiyatında eski dönemlerde yazılan letâifnâmelere göre yapı ve muhteva bakımlarından değiştikleri görülür. Bu dönem letâif kitaplarında latîfe ve fıkraların bir arada yer almasının yanı sıra, latîfe yerini fıkraya bırakmaya başlamıştır. Latîfeler ve fıkralar birbirlerinden etkilenmiş, sürekli bir dönüşüme uğramışlardır. Bu dönem letâif yazarları halka daha çok yaklaşmışlar ve halkın sorunlarını mizah yoluyla aktarma çabasına girmişlerdir. Bu yüzden eserlerdeki latîfelerin konusunu genelde toplumda görülen aksaklıklar oluşturur. Bu döneme ait letâif kitaplarının insanları güldürebilmesinin yanı sıra asıl önemi, halk, latîfelerle kendini ifade yeteneği bulmuş ve dönemin sosyo kültürel, ekonomik ve siyasal değişimini ve bu alanlardaki bozukluklarını bu sayede eleştirebilmiştir.Çalışmanın esasını daha önceden Latin alfabesine aktarılmamış olan Şemseddin Sâmi'nin Letâif'i, Letâif-i Âsar, Letâif-i Tercümân-ı Hakîkat, Mükemmel Hazine-i Letâif, Letâif Hazinesi adlı eserler oluşturur. Bu eserler Latin alfabesine aktarılarak incelenmiştir. Bu letâif kitaplarının dışında bu döneme ait diğer letâif kitaplarından da inceleme safhasında faydalanılmıştır. Bu dönem latîfeleri tiplerine ve konularına göre tasnif edilmiştir. İncelenen letâif kitaplarının önemli sayıda atasözleri, deyimler, bilmeceler gibi halk edebiyatı ürünleri ile örf, âdet, gelenekler, halk inanmalarına ait birçok örnekler barındırdığı gösterilmiştir.Anahtar Kelimeler: Letâifnâme, Mizah, Halk edebiyatı, Latîfe, Fıkra Works which latîfes have been gathered are called as `letâifnâme`. However, latîfes have been considered as an independent work until the 19th. Except that, they have constituted a very small part of the other works in which they were included.Yet, it is seen that large and small sizable letâif books have become quite common from the second half of the 19th century.Considering at the works written on the latîfes from the First Constitutional period to the Republic, letâif books of this period are seen to change in terms of structure and content in comparison with `letâifnâme` in ancient times in Turkish literature. Besides lâtifes and jokes in letâif books of this period get together, lâtife has started to be replaced by joke. Lâtifes and jokes are influenced by each other, they have been constantly transforming. Letâif writers of this period are getting closer to the public and they try to convey the proplems of people through humor. Therefore, the topic of the lâtifes in the works constitutes the problems seen in the society in general. Besides the letâif books of this period can make people laugh, its main importance is that the public has found the ability to express themselves through latîfes and can criticize sociocultural, economic and political change of the period and disorders in these fields in this way.The basis of the work constitutes the works called Şemseddin Sâmi'nin Letâif'i, Letâif-i Âsar, Letâif-i Tercümân-ı Hakîkat, Mükemmel Hazine-i Letâif, Letâif Hazinesi which were not previously transfered to the Latin alphabet.These works have been examined by transfering to the Latin alphabet. Except for these letâif books, the other letâif books of this period have been also used in the examination phase. The latîfes of this period are classified according to their types and subjects. The letâif books examined have been shown to contain many examples of folk-literature products such as proverbs, idioms, riddles and customs, traditions, folk beliefs.Key Words: Letâifnâme, Humor, Folk literature, Latîfe, Joke 570

The beginning of the 20th century is one of those in which Chuvashes experienced the most complicated cultural exchange of their own. G.F Timofeyev as a graduate of Simbir Chuvash Teachers’ college and a as a priest/teacher shed a light on this era by his notes taken in his first place of duty Tıhıryal. The Middle-Volga region in which Russians lived with Turkic tribes as local Tatarians, Chuvashes, Bashkirs and Finnish people as Mordvin, Mari and Udmurt is very interesting regarding ethnical and religious relations. Timofeyev makes observations about some of these people out of the window of the Chuvashes. In these notes there are some remarkable notes just different from today’s point of view. And his notes about the Christians’ and the church’s point of view against the Chuvashes put forward some critical view to Christianity that the Chuvashes accepted as the official religion at the beginning of the 20th century. In this article the Chuvashes which have got stuck between Muslim-Tatarian and Christian-Russian cultures have been analysed for their relations with these two cultures and others and how they perceived each other under the light of G.F Timofeyev’s own notes., 20. yüzyıl başı, Çuvaşların kültürel değişim sürecinin en karmaşık olduğu tarihî dönemlerden biridir. G. F. Timofeyev, “Simbir Çuvaş Öğretmen Okulu”ndan mezun olmuş bir papaz/öğretmen olarak ilk görev bölgesi olan Tıhıryal ile ilgili kaleme aldığı notlarda bu döneme ışık tutmaktadır. Tatar, Çuvaş, Başkurt gibi Türk boyları, Mordvin, Mari, Udmurt gibi Fin halklarıyla Rusların birlikte yaşadığı Orta İdil bölgesi, etnik ve dinî ilişkiler bakımından dikkat çekicidir. Timofeyev, Çuvaş merkezli olarak bu halkların bir bölümü ile ilgili tespitlerde bulunmaktadır. Bu notlarda, günümüzde genelde hâkim olan bakış açısının tersini işaret eden dikkat çekici bilgiler yer almaktadır. Diğer yandan Hristiyanların ve kilisenin Çuvaşlara bakış açısı ile ilgili verdiği bilgiler de Çuvaşların 20. yüzyıl başında resmî olarak da olsa kabul ettikleri Hristiyanlıkla ilişkilerine eleştirel bir bakış açısı getirmektedir. Makalede temelde Müslüman-Tatar ve Hristiyan-Rus kültürleri arasında kalmış olan Çuvaşların bunlar ve diğer topluluklarla olan ilişkileri ve birbirlerini nasıl algıladıkları G.F. Timofeyev’in notları çerçevesinde değerlendirilmektedir.

The work "Uzbek Literature" published in 1930 by Tatarian author and researcher Zarif Beshiri was one of the first of its genre. However; The Tatarian roots of the author of such an important work about Uzbek Literature, which has a long tradition of written language, makes the study much more remarkable. Although it is not a voluminous work, the period it was written, its contents and the author’s perspective increase the importance of the study. Besides Beshiri’s similiar studies about Chuvash and Uigur literatures, his publication of a long story named Chuvash Girl Enise reveals his perspective. In this respect, the work called Uzbek Literature, is also important for revealing the perspective a Tatarian intellectual to the literature of Turkic communities. It is also significant for its being one of the first steps for the history of Uzbek literature. In this article, Beshiri’s work will be handled from this point of view., Tatar yazar, araştırmacı Zarif Beşiri’nin 1930 yılında yayımlanan Özbek Edebiyatı eseri bu alandaki ilk çalışmalardandır. Köklü bir yazı dili geleneğine sahip olan Özbek edebiyatı ile ilgili böyle bir eserin yazarının Tatar olması onu eseri dikkat çekici hâle getirmektedir. Çok hacimli bir eser olmasa da yazıldığı dönem, içeriği, yazarın değerlendirmeleri çalışmanın önemini artırmaktadır. Beşiri’nin Çuvaş ve Uygur edebiyatları konusunda yayımladığı benzer eserlerin yanı sıra Çuvaş Kızı Enise adlı bir de uzun öykü neşretmiş olması, onun bakış açısını da ortaya koymaktadır. Özbek Edebiyatı adlı eser bu bakımdan içeriği yanında Tatar aydınının Türk soylu halkların edebiyatına bakış açısını göstermesi bakımından da önemlidir. Aynı zamanda Özbek edebiyatı tarihçiliği için de ilk adımlardan birisi olması bakımından önemlidir. Bu makalede Beşiri’nin söz konusu eseri bu bakış açısı doğrultusunda değerlendirilecektir.

A. JAMIL / Istanbul Sabahattin Zaim University, Istanbul/Turkey, akhtar.jamil@izu.edu.tr -- , J. RASHEED / Istanbul Sabahattin Zaim University, Istanbul/Turkey, jawadrasheed@gmail.com -- B. BAYRAM / Yildiz Technical University, Istanbul, Turkey, bayram@yildiz.edu.tr Textual information present in videos or images offers very compact and accurate form of information that can be exploited for semantic analysis of multimedia content. This paper exploited statistical features for detection of multilingual horizontally aligned artificial text from video images. First, local entropy of the image in a local neighborhood was calculated. The local entropy is relatively higher in text regions as compare to the non-text regions. However, some complex backgrounds exhibiting similar features as that of text were also included as candidate text regions. To overcome this scenario, a local gradient difference operation is performed to the input image and then averaged with entropy information. Some morphological operations were then performed followed by geometrical constraints and heuristics to suppress noisy element which were not potential candidates for text. Moreover, to improve the overall precision of the proposed systems, the text lines were detected using the horizontal projection profiles. Finally, adaptive thresholding was applied to extract the text components. Experiments were conducted with various video images to evaluate the proposed method and it showed promising results in terms of recall, precision, and Fmeasure.

The first records of the Chuvash language emerged after the arrivalof the Russian into the region. Among these records there were list thatwere regarded as the first steps of the dictionary studies. The first periodworks of Chuvash dictionaries are mostly in the form of word lists and theywere prepared by people who were not specialized in language studies.After those first period works, especially parallel to missionary activitiesin Russia, new vocabulary emerged as a result of language and translationstudies. The grammar and dictionary studies that were fulfilled in order forthe religious studies to be effective are utmostly important for the historyof the Chuvash language researches. Especially in Russia, a new and serious tradition of lexicography started when academical institutions startedstudying in this field. We see the reflection of this development in Chuvashlexicography. A wide range of dictionary corpus emerged after the studiesthat became effective after academical institutionalization and missionaryefforts that were launched by world lists.The article analyses the works published from the beginning to theend as dictionaries published in Russia and out of Russia. The studiesconducted in Russia has been given in a hierarchical order. And they havebeen put in a periodical order as the dictionary studies in Czarist Russia,Soviet Russia, and the federation period post- Soviet Russia. The important words are defined in general. All the dictionaries found are classifiedand listed with their tags. The system of Doğan Aksan were used for theclassification of the dictionaries and the tags of the studies have takenplace in this classification.Many of the published dictionaries are naturally in Russia whereChuvashes live. Many dictionaries were published during Tzardom, Soviet and post-Soviet period. They are mostly classified as from Russian toChuvash language and from Chuvash language to Russian. And there arealso many conceptional dictionaries in many fields.In addition, In countries such as Finland, Germany and Turkey Chuvash dictionaries were also published. There are not many Chuvash language dictionaries published out of Russia., Çuvaşçaya ait ilk kayıtlar onların yaşadıkları bölgeye Rusların gelişi ile ortaya çıkmıştır. Farklı amaçlarla yapılan ilk kayıtlar arasındasözlükçülüğün de ilk adımları olarak değerlendirilen listeler yer almaktadır. Bu eserler farklı çalışmalar çerçevesinde zaman zaman da mesleğidilcilik olmayanlar tarafından hazırlanmıştır. Bu ilk dönem eserlerindensonra özellikle Rusya’daki misyonerlik çalışmalarına paralel bir şekilde dil, tercüme çalışmaları yanında sözlükler de ortaya çıkmaya başlamıştır. Misyonerlik çalışmaları çerçevesinde dinî alandaki çalışmalarındaha verimli olması için yapılan gramer ve sözlük çalışmaları Çuvaşçaaraştırmaları tarihi için çok önemlidir. Özellikle Rusya’da konuyla ilgiliakademik kurumların da faaliyete geçmesiyle ciddi bir sözlükçülük geleneğinin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu gelişme Çuvaş sözlükçülüğünede yansımıştır. Kelime listeleri şeklinde başlayan misyonerlik çalışmaları çerçevesinde devam eden ve akademik kurumsallaşma ile zenginleşen çalışmalarda zengin bir sözlük külliyatı ortaya çıkmıştır. Makaledebaşlangıcından günümüze kadar geçen süre içerisinde yayımlanan sözlükler Rusya ve “Rusya dışında yayımlananlar olarak biçiminde sınıflandırılarak işlenmiştir. Rusya’da yapılan çalışmalar kronolojik bir düzeniçerisinde verilmiştir. Çarlık Rusyası, Sovyet Rusyası ve Sovyet Rusyasonrası federasyon döneminde sözlük çalışmaları şeklinde dönemlere ayrılmıştır. Önemli görülen sözlükler genel hatlarıyla tanıtılmıştır. Tespitedilen bütün sözlükler tasnif edilerek tam künyeleriyle birlikte verilmiştir.Sözlüklerin tasnifinde Doğan Aksan’ın sınıflandırması esas alınmış eserlerin tam künyeleri bu sınıflandırmada yer almıştır. Sözlük yayınlarınınbüyük bir bölümü doğal olarak Çuvaşların yaşadığı Rusya’dadır. Çarlık,Sovyet ve Sovyet sonrası dönemde çok sayıda sözlük yayımlanmıştır. Busözlükler arasında Rusçadan Çuvaşçaya veya Çuvaşçadan Rusçaya olanlar ağırlıktadır. Özellikle farklı alanlara ait çok sayıda terimler sözlüğüyayımlanmıştır. Bunun dışında Finlandiya, Almanya, Türkiye gibi bazı ülkelerde de Çuvaşça sözlükler yayımlanmıştır. Rusya dışında yayımlananÇuvaşça sözlüklerin sayısı çok fazla değildir.

As the written literature of Chuvash Turks emerged very late, Chuvash folklore is quite rich in terms of oral tradition. They have preserved their traditional religious beliefs using oral transition and they weren’t educated systematically, which reflected on the richness of their oral folk literature. In this rich folk literature, nations they were in political and cultural contact like Tatars, Russians, Maris, Mordvins were also reflected with their different aspects. Particularly, Tatars were often mentioned in various genres of the folk literature. Besides the Tatar image in the proverbs and idioms, a different Tatar image based on the contradictory contents is also seen in the historical narratives. In some works as compiled sagas which were originated from folklore materials, we come across with a Tatar image mistaken for Mongols, which is the scope of this paper, © 2018 Hacettepe University 1. All rights reserved.

Yazılı edebiyatları çok geç dönemde başladığı için Çuvaş folkloru sözlü gelenekbakımından oldukça zengindir. Özellikle yüzyıllar boyu sözlü aktarıma dayalı gelenekseldinî inançlarını korumuş olmaları ve sistemli bir eğitimden geçmemiş olmaları sebebiyle halkedebiyatının zenginliği içeriğine de yansımıştır. Bu zengin halk edebiyatında siyasi, kültürelilişkilerde bulundukları Tatar, Rus, Mari, Mordvin gibi halklar da çeşitli yönleriyleişlenmiştir. Özellikle Tatarlar konusu halk edebiyatının çeşitli türlerinde sıkça işlenmektedir.Atasözü, deyim gibi türlerdeki Tatar algısının yanında tarihî konularla ilgili anlatılarda datartışmalı içeriklere sahip başka bir Tatar algısı ile karşılaşılmaktadır. Folklordan beslenentelif destan metinleri gibi bazı eserlerde Moğollarla karıştırılmış bir Tatar algısı karşımızaçıkar. Makalede bu hususlar farklı yönleriyle ortaya koyulacaktır. As the written literature of Chuvash Turks emerged very late, Chuvash folklore is quite rich in terms of oral tradition. They have preserved their traditional religious beliefs using oral transition and they weren’t educated systematically, which reflected on the richness of their oral folk literature. In this rich folk literature, nations they were in political and cultural contact like Tatars, Russians, Maris, Mordvins were also reflected with their different aspects. Particularly, Tatars were often mentioned in various genres of the folk literature. Besides the Tatar image in the proverbs and idioms, a different Tatar image based on the contradictory contents is also seen in the historical narratives. In some works as compiled sagas which were originated from folklore materials, we come across with a Tatar image mistaken for Mongols, which is the scope of this paper

İdil-Ural bölgesinde yaşayan Çuvaş ve Tatar Türklerinin folklor konusundaki bazı ortak değerleri onların edebiyatlarına da yansımıştır. Modern Tatar edebiyatının kurucularından Abdullah Tukay’ın meşhur manzumesi Şüreli ve yine modern Çuvaş edebiyatının ilk şairlerinden Mihail Fedorov’un Arşuri manzumeleri, folklordaki anılan ortak değerlerden birisi olan orman ruhuna ilişkin halk anlatmalarının modern edebiyattaki yansımalarıdır. Her iki Türk boyu arasında Şüreli ve Arşuri hakkındaki anlatmalar paralellikler göstermektedir. Gerçekte her ikisi de aynı mitolojik varlıktır. Modern edebiyata yansımalarında ise şairlerin yetenekleri ve edebiyat gelenekleri halk anlatılarının modern şiirde farklı şekilde yansımalarına yol açmıştır. Bu anlamda her iki Türk boyundaki konu ile ilgili halk anlatıları ve inançları ile bunların modern edebiyatta işlenişleri ele alınmıştır. Aynı zamanda bu şiirlerin halk içinde uyandırdığı etki de tespit edilmeye çalışılmıştır

İdil-Ural bölgesinin batısında yaşayan Çuvaşlar özellikle dilleri ve dinleri ilebilim adamlarının ilgisini en fazla çeken Türk boylarındandır. Batı’da özellikle deMacar Türkolojisinde Çuvaşlara yönelik çalışmaların yoğunluğu dikkat çekmektedir.Bunun bir neticesi olarak dil, edebiyat, folklor, tarih, müzik gibi sosyal bilimlerinfarklı alanlarında çalışan Macar bilim adamları Çuvaşlarla ilgili çok sayıda yayınyapmışlardır. Bu bilim adamları arasında yer alan Gyula Mészáros’un Çuvaşlarlailgili yaptığı derlemeler dikkat çekmektedir. Günümüze kadar yapılan birçok çalışmanınana kaynakları arasında onun yaptığı çalışmalar özel bir yer tutar. Çuvaş folklorununher alanına ait çok sayıda malzeme, araştırmacı tarafından yayımlanmıştır.Yirminci yüzyılın başında İdil-Ural bölgesinde Tatarlardan ve özellikle Çuvaşlardanönemli malzemeler derleyen bu bilim adamının eserleri halk bilimi, dil, dinler tarihi,halk edebiyatı alanlarında temel malzemeleri teşkil etmektedir. Döneminin alan araştırmasımetotlarını mükemmel bir şekilde kullanarak çok sayıda metni derleyen vebunları iki cilt hâlinde yayımlayan Mészáros, derlemelerini yayımlamadan önce alanaraştırması tecrübesini aktardığı raporunu Macar Bilimler Akademisinde okumuş vebu raporu yayımlamıştır. Daha sonra Rusya’da da yayımlanacak olan rapor en azderlediği metinler kadar önemli başka bilgileri içermektedir. Onun derlediği metinlerinve günümüze kadar başka bilim adamlarının derleyip yayımladığı metinlerindeğerlendirilmesinde kullanılabilecek önemli açıklamalar bu raporda yer bulmuştur.Bu makalede adı geçen rapor dönemin bazı kaynaklarına da atıfta bulunularak değerlendirilmiştir.Chuvashes living in the west of Idil-Ural Region are Turkic ethnic groups whoattract attention of researchers by particularly their language and religion. The intensityof studies on Chuvashes in the west and especially in Hungarian Turcology isstriking. As a result of this, Hungarian researchers working on different branches ofsocial sciences such as language, literature, folklore, history and music, have a greatdeal of publications on Chuvashes. At this point, Gyula Mészáros, who is one of thoseresearchers and his collections on Chuvashes are remarkable. His studies have a specialplace as main references in studies carried out up to the present. Many materialsbelonging to all parts of Chuvash folklore have been published by the researcher. Theworks of that researcher, who compiled many important materials belonging to Tatarsliving in Idil-Ural Region and especially to Chuvashes, at the beginning of the twentiethcentury, constitute the main materials in folklore, language, history of religionsand folk literature. Mészáros, who compiled many texts of the period by using the fieldstudy techniques of the period perfectly and published them in the form of two volumes,had announced his report in which he reflected his field study experience to theHungarian Academy of Sciences and had published that report before he publishedhis collections. The report to be published in Russia later, includes other informationat least as important as the texts he compiled. The report in question has crucialexplanations that could be used in analyzing the texts he compiled and in the textscompiled and published by other researchers up to the present. The report mentionedin this study has been analyzed also by referring to some of the resources of the period.

Laser scanning, image processing and advancements on computer techniques brought important advancements on industrial measurement, modeling and analysis as well. Especially speed and accuracy has been greatly enhanced on complex object modeling and reverse engineering. These systems are widely used in complex production stages, where speed and accuracy is important, whether to check the produced pieces are appropriately created according to design or digitizing of piece surfaces. In the presented study, a damaged car has been modeled using optoTOP-HE optical laser scanning system and AICON 3 dimensional modeling software to identify the damage amount. Keywords: Terrestrial laser scanner, close range fotogrametry, industrial measurement, reverse enginrering, Lazer tarama, görüntü işleme ve bilgisayar tekniklerindeki gelişmeler endüstriyel amaçlı ölçme, modelleme ve analiz çalışmalarında önemli gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Özellikle karmaşık objelerin modellenmesi sürecinde tersine mühendislik (reverse engineering) çalışmalarında hız ve doğruluk önemli ölçüde artmıştır. Karmaşık üretim aşamalarında doğruluk ve hızın önemli olduğu koşullarda, gerek üretimden çıkan parçaların tasarıma uygun olarak üretilip üretilmediğinin kontrolünde ve gerekse parça yüzeylerinin sayısallaştırılmasında bu sistemler yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Sunulan çalışmada optoTOP-HE optik lazer tarama sistemi ve AICON 3 boyutlu modelleme yazılımı kullanılarak hasar görmüş bir araç 3 boyutlu modellenerek hasar miktarı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yersel lazer tarayıcılar, yakın resim fotogrametrisi, endüstriyel Ölçmeler, tersine mühendislik

The name of Chuvash has been mentioned firstly in Russian resources in 16th century. Firstly citing in the Russian resources and not cited in other resources until that century as today's use, attracted some of Chuvash intellectulas' (according to them Chuvash, not Suvar) attention. According to them the name of Chuvash is not an ethnonym, it is a socionym. For this reason, ethnic naming of modern day Chuvashs is Suvar, cited in the resources before 16th century. A group of intellectuals, defending this idea, has been working to rebuild Suvar identity and culture by using the richness of folk culture efficiently. As a result of this movement's works, which has partisanships among the authors, poets, artists, intellectuals, etc., the name of Suvar is been officially recorded for the censuses. In this rebuilding process Suvar Ethnopark, located in Cheboksary, fulfills important function. Suvar Ethnopark has evaluated as a designed location for protecting Chuvash folk culture previously but now it has a new function., Çuvaş adı 16. yüzyılda ilk Rus kaynaklarında zikredilmektedir. Bu yüzyıla kadar Çuvaş adının günümüzdeki şekliyle kaynaklarda geçmemiş olması ve ilk defa Rus kaynaklarında geçişi bazı Çuvaş aydınlarının (kendilerine göre Çuvaş değil Suvar) dikkatini çekmiştir. Onlara göre Çuvaş adı bir etnonim değil sosyonimdir. Bu sebeple de günümüz Çuvaşlarının etnik adlandırması da 16. yüzyıldan önceki kaynaklarda karşımıza çıkan Suvar’dır. Bu görüşü savunan bir grup entelektüel halk kültürü zenginliğini etkin bir şekilde kullanarak Suvar kimliğini ve kültürünü yeniden inşa adına çalışmalar yapmaktadır. Yazarlar, şairler, sanatçılar vb. entelektüeller arasında taraftar bulan bu hareketin çalışmaları neticesinde Suvar adı resmi olarak da nüfus sayımları için kayda girmiştir. Bu yeniden inşa sürecinde Çeboksarı’da bulunan Suvar Etnoparkı da önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Daha önceleri Çuvaş halk kültürünün korunması için tasarlanmış bir mekan olarak gördüğümüz etnopark günümüzde yeni işleviyle karşımıza çıkmaktadır.

The problem on the ethnic identities in İdil-Ural region reflects on the folkloric products, now and then. Sometimes, folklor has been used as a means in these disputes. Fake texts have been formed in the framework of specific ideas. “Şan Kızı Epic” is a text, which is in the centre of these disputes. Tatar scientists assumed that this text is fake and not original. Disputes have been carrying through Tatar scientists. These disputes haven’t been estimated by Turkish folk scientists but this text has been assumed as an original text and it was published in Türkiye. Regardless of these disputes, researches have been started about this text. Using the debated texts as a source, caused to reach false results. Writing about Şan Kızı Epic and assuming it as an original text, bring Turkish scientists as a side about the problem of Tatar-Bulgar etnonym unconsciously., İdil-Ural bölgesinde etnik kimlikler üzerinde yaşanan sorun, zaman zaman folklor ürünlerine de yansımaktadır. Bazen de folklor, bu tartışmalar içerisinde bir araç olarak kullanılmaktadır. Belirli fikirler doğrultusunda, sahte metinler de oluşturulmaktadır. “Şan Kızı Destanı”, bu tartışmaların merkezinde bir metindir. Tatar bilim adamları, hiçbir orijinal metni olmayan bu destanı, sahte olarak kabul etmektedir. Tatar bilim adamları arasında, tartışmalar devam etmektedir. Bu tartışmalar, Türk halk bilimcileri tarafından değerlendirilmediği halde, söz konusu metin, orijinal kabul edilip, Türkiye’de de yayımlanmıştır. Yayımlanan metin üzerinde, tartışmalı durumlar dikkate alınmadan incelemeler yapılmaya başlanmıştır. Tartışmalı metinlerin incelemelerde kaynak olarak kullanılması, Türk bilim adamlarını yanlış sonuçlara ulaştırmaktadır. Şan Kızı Destanı hakkında yazılanlar ve onun orijinal bir metin olarak kabul edilişi de Türk bilim adamlarını farkında olmadan Tatar-Bulgar etnonimi meselesi konusunda bir taraf haline getirmektedir.

Çuvaşça günümüz Türk lehçeleri içerisinde taşıdığı arkaik unsurlar sebebiyle bu konuda en fazla çalışma yapılan alanlardan birisidir. Ancak 1990lı yıllardan itibaren Türkiyede Türk boyları üzerine çalışmalar artmışsa da Çuvaşların bu ilgiden tam anlamıyla faydalandığını söylemek zordur. Özellikle halk edebiyatı üzerine yapılan çalışmalarda diğer Türk lehçelerindeki terminolojiye çeşitli sebeplerle atıflarda bulunuluyorsa da Çuvaş halk edebiyatı terimlerinin çok fazla zikredilmediği görülmektedir. Bu anlamda dil, din ve folklor olarak arkaik unsurları yaşattığı konusuna dikkat çekilen Çuvaşların halk edebiyatı terminolojisi de bu arkaik özellikleri koruyor olabilir. Bu nedenle makalede konu, halk edebiyatı içerisinde biraz daha daraltılarak tür ve şekil adlandırmaları üzerinde durulmuştur. Halk edebiyatı araştırmalarının tür ve şekil tartışmalarına girilmeksizin terimler sırayla ele alınmıştır. Ele alınacak terimler genel olarak bilimsel araştırmalarda olduğu kadar sözlü kültürde de halk tarafından kabullenilmiş ve yerleşmiş terimlerdir. Ele alınan terimlerden yur?, yumah, halap gibi yaygın ve biraz da karmaşık olan terimler üzerinde daha ayrıntılı durulmuştur. Bu terimler art zamanlı ve eş zamanlı olarak ele alınmış; karşılaştırmalı bir çalışmayla bu terimlerin kökenleri ve diğer Türk boylarındaki yayılma sahaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çuvaş halk edebiyatı araştırmalarında kullanılan mit (mit), legenda (efsane), epos (destan) gibi terimler makale kapsamının dışında bırakılmıştır. Bunun yanında temel tür ve şekil adlandırmaları dışında kalan birçok terim de makalede işlenmemiştir. Due to its archaic elements, Chuvash language is one of the most studied dialects among contemporary Turkic languages. However, even though the studies on the Turkish tribes have increased in Turkey since 1990s, it is difficult to say that Chuvashes have benefited thoroughly from that interest. Even though the terminology existing in the other Turkic language accents have been referred to in many studies especially on folk literature, it has been observed that not many terms of Chuvash folk literature have been mentioned. In this context, terminology of Chuvash folk literature, which contains the archaic elements in terms of language, religion and folklore, may conserve these archaic features. Therefore, this article discusses the naming of the genres and forms through narrowing this subject within folk literature. The terms are respectively discussed without mentioning the forms and genre discussions of the researches of folk literature. The terms studied are generally the ones which are accepted and rooted in public in oral culture as well as scientific researches. The terms like yuri, yumah, halap which are common and -to an extent- complicated will be examined in more detail. Those terms are examined simultaneously and diachronically, and the origins and the spread of these terms in other Turkish tribes is tried to be determined though a comparative study. Such terms as myth, legenda, epos etc., which have been used in the studies of Chuvash folk literature have been excluded from this article. In addition, many other terms apart from the namings of genres and forms have also been excluded from this study.

Çuvaş halk edebiyatının hangi dönemi üzerine çalışma yapılırsa yapılsın, incelemede bulunulacak malzemenin gerçek anlamda bir folklor malzemesi olup olmadığı, karşılaşılan en önemli sorunlardan birisidir. Günümüze kadar halk edebiyatının çeşitli alalarındaki birçok antolojide yayımlanan çok sayıda metinde de bu tür sıkıntılar ile karşılaşılmaktadır. Özellikle de epik eserlerin yayınlandığı antolojilerde anılan türdeki metinlerin çokluğu dikkat çekmektedir. Milli kimliklerin en fazla vurgulandığı ve kimlik inşasında önemli işlevleri olan bu tür eserlerin derlemesinde böylesi metinlerin yer alması şaşırtıcı bir durum değildir. Çuvaş halk edebiyatına ait metinlerin yayımlanması esnasında İstanbulu konu alan bir şiir, Çuvaş destanları arasına yerleştirilmiştir. Bu şiirin, ilk yayımlandığı 1915 tarihinden sonra Çuvaş halk edebiyatının destan metinleri arasında yayımlanmış olması, onun önemini daha da artırmaktadır. Çuvaş modern edebiyatının başlangıç dönemi sayılabilecek bir zamanda şair N.İ. Şelepi tarafından yayımlanan bu şiirin folklor malzemelerine dayanılarak yaratıldığı belirtilmektedir. Bu makalede Konstantinapol Huline Tuni (İstanbul Şehrinin Kuruluşu) adlı şiirin kaynağını oluşturduğu belirtilen Çuvaş folklorunda bu konunun işlenip işlenmediği irdelenecektir. Aynı zamanda Folklor ile ilgili bu bağlantının ele alınmasının ardından eserin yaratılışının, dönemin tarihî olaylarıyla ya da Bizans-Rus Ortodoks geleneğiyle ilişkisi sorgulanacaktır. It is one of the most important problem that if the material, on which will be examined, is a real folkloric material or not in any era of Chuvash folk literature. Up to now, same problem confronts about lots of texts, published in many anthologies in various branches of folk literature. It is remarkable that these texts are much more especially in the anthologies, in which the epics had been published. It isn’t surprising that these studi- es are in the anthologies, in which the national identities have been emp- hasized mostly and have been important functions in building identity. While publishing the texts about Chuvash folk literatue, a poem about Is- tanbul have been situated in Chuvash epopes. Because this poem had been published within Chuvash folk literature’s epic texts after its first publication in 1915, the importance of this poem had increased even mo- re. It is stated that this poem, published by N.İ. Şelepi in the era which can be accepted as the early era of Chuvas modern literature, had been created by consisting folkloric materials. In this essay, it will be scrutini- zed whether the subject, which consists the resource of this poem, named as “Konstantinapol Huline Tuni (Founding of the city, Istanbul)”, had be- en discussed or not in Chuvash folklore. At the same time, after scrutini- zing this connection about folklore, relationship between creation of this poem and the historical events in that era or Byzantine-Russian Orthodox tradition will be questionized.