ÇUVAŞ TÜRKÇESİNİN SÖZLÜKLERİ

The first records of the Chuvash language emerged after the arrivalof the Russian into the region. Among these records there were list thatwere regarded as the first steps of the dictionary studies. The first periodworks of Chuvash dictionaries are mostly in the form of word lists and theywere prepared by people who were not specialized in language studies.After those first period works, especially parallel to missionary activitiesin Russia, new vocabulary emerged as a result of language and translationstudies. The grammar and dictionary studies that were fulfilled in order forthe religious studies to be effective are utmostly important for the historyof the Chuvash language researches. Especially in Russia, a new and serious tradition of lexicography started when academical institutions startedstudying in this field. We see the reflection of this development in Chuvashlexicography. A wide range of dictionary corpus emerged after the studiesthat became effective after academical institutionalization and missionaryefforts that were launched by world lists.The article analyses the works published from the beginning to theend as dictionaries published in Russia and out of Russia. The studiesconducted in Russia has been given in a hierarchical order. And they havebeen put in a periodical order as the dictionary studies in Czarist Russia,Soviet Russia, and the federation period post- Soviet Russia. The important words are defined in general. All the dictionaries found are classifiedand listed with their tags. The system of Doğan Aksan were used for theclassification of the dictionaries and the tags of the studies have takenplace in this classification.Many of the published dictionaries are naturally in Russia whereChuvashes live. Many dictionaries were published during Tzardom, Soviet and post-Soviet period. They are mostly classified as from Russian toChuvash language and from Chuvash language to Russian. And there arealso many conceptional dictionaries in many fields.In addition, In countries such as Finland, Germany and Turkey Chuvash dictionaries were also published. There are not many Chuvash language dictionaries published out of Russia.
Çuvaşçaya ait ilk kayıtlar onların yaşadıkları bölgeye Rusların gelişi ile ortaya çıkmıştır. Farklı amaçlarla yapılan ilk kayıtlar arasındasözlükçülüğün de ilk adımları olarak değerlendirilen listeler yer almaktadır. Bu eserler farklı çalışmalar çerçevesinde zaman zaman da mesleğidilcilik olmayanlar tarafından hazırlanmıştır. Bu ilk dönem eserlerindensonra özellikle Rusya’daki misyonerlik çalışmalarına paralel bir şekilde dil, tercüme çalışmaları yanında sözlükler de ortaya çıkmaya başlamıştır. Misyonerlik çalışmaları çerçevesinde dinî alandaki çalışmalarındaha verimli olması için yapılan gramer ve sözlük çalışmaları Çuvaşçaaraştırmaları tarihi için çok önemlidir. Özellikle Rusya’da konuyla ilgiliakademik kurumların da faaliyete geçmesiyle ciddi bir sözlükçülük geleneğinin ortaya çıktığı görülmektedir. Bu gelişme Çuvaş sözlükçülüğünede yansımıştır. Kelime listeleri şeklinde başlayan misyonerlik çalışmaları çerçevesinde devam eden ve akademik kurumsallaşma ile zenginleşen çalışmalarda zengin bir sözlük külliyatı ortaya çıkmıştır. Makaledebaşlangıcından günümüze kadar geçen süre içerisinde yayımlanan sözlükler Rusya ve “Rusya dışında yayımlananlar olarak biçiminde sınıflandırılarak işlenmiştir. Rusya’da yapılan çalışmalar kronolojik bir düzeniçerisinde verilmiştir. Çarlık Rusyası, Sovyet Rusyası ve Sovyet Rusyasonrası federasyon döneminde sözlük çalışmaları şeklinde dönemlere ayrılmıştır. Önemli görülen sözlükler genel hatlarıyla tanıtılmıştır. Tespitedilen bütün sözlükler tasnif edilerek tam künyeleriyle birlikte verilmiştir.Sözlüklerin tasnifinde Doğan Aksan’ın sınıflandırması esas alınmış eserlerin tam künyeleri bu sınıflandırmada yer almıştır. Sözlük yayınlarınınbüyük bir bölümü doğal olarak Çuvaşların yaşadığı Rusya’dadır. Çarlık,Sovyet ve Sovyet sonrası dönemde çok sayıda sözlük yayımlanmıştır. Busözlükler arasında Rusçadan Çuvaşçaya veya Çuvaşçadan Rusçaya olanlar ağırlıktadır. Özellikle farklı alanlara ait çok sayıda terimler sözlüğüyayımlanmıştır. Bunun dışında Finlandiya, Almanya, Türkiye gibi bazı ülkelerde de Çuvaşça sözlükler yayımlanmıştır. Rusya dışında yayımlananÇuvaşça sözlüklerin sayısı çok fazla değildir.