Search

Şer’iyye sicilleri genel olarak kadılar veya onun naibleri tarafından tutulan mahkeme kayıtlarından oluşan belgelerdir. Karaferye (Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir. Tamamı 96 hükümden oluşan sicil defterimizin ışığında, Karaferye’de dönemin sosyal, idari ve ekonomik yapısına ait özellikler incelenecektir. Bu çalışma aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşra yönetimleri arasındaki hukuki ilişkilerin nasıl şekillendiğine örnek teşkil ederek Osmanlı hukuk sisteminin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda Karaferya Kazası’nın sosyal ve ekonomik durumu örneklerle sunulacaktır. The Kadı Registers (Şer'iyye Sicilleri) are documents consisting of court records kept by the judges or their regents. The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197). Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroring social life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors, debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a local administrator and a judge in the administration of the city. In the light of our registry, which consists of 96 provisions, the social, administrative and economic structure of Karaferye (Veria) will be examined. This study will also help to better understand the Ottoman legal system by setting an example of how the legal relations between the central and provincial governments of the Ottoman Empire were shaped. In this context, the social and economic situation of Veria will be presented with examples., Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilimdalı'nda 2020 yılında kabul edilen "566 Numaralı (H.1196- 1197/M.1782-1783) Karaferye Kazası Şer'iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi" adlı Yüksek Lisans Tezinden türetilmiştir., {"references":["566 Numaralı Karaferye Şer'iyye Sicil Defteri (K.Ş.S.)","Akkuş, Y. (2017). Osmanli Maliyesi Literatüründe İhmal Edilmiş Bir Tartişma: Tevzi 'Defterlerinden Vergi-i Mahsûsa'ya Geçiş. Tarih Dergisi, (65), 29-61.","Baran, B.ve Gördegir, E. (2019). XIX. Asrın İlk Yarısında Menteşe Yöresinde Gayrimüslim Nüfus Hakkında Bir Değerlendirme, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 2(11): 826-843.","Barkan, O. L. (1966). Edirne Askerî Kassamı'na Âit Tereke Defterleri:(1545-1659). Türk Tarih Kurumu Basimevi, Ankara.","Berki, A. H. (1965). Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Eserlerde Geçen Istılah ve Tâbirler, Ankara.","Biçici, M. (2014). 569 No'lu Şer'iyye Siciline Göre Afyonkarahisar Şehrinin Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Durumu, Asia Minor Studies Dergisi (4).","Çatal, H. (2012). Karaferye Kazası Hicri 1201-1202(Miladi 1781-1788)) Tarihli Şer'iyye Sicili (Transkripsiyon ve İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler, İzmir","Çelik, S. (2020). 566 Numaralı (H.1196-1197/M.1782-1783) Karaferye Kazası Şer'iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman.","Duman, A. (2007). Kadı Defterleri (Şer'iyye Sicilleri) Mahiyetleri Muhtevaları ve İslam Hukuku Açısından İncelenmeleri'nin Önemi. Ekev Akademi Dergisi, 33.","Erken, İ. (2018). Şer'iyye Sicillerinin Şehir Tarihi ve İdari Taksimat Çalışmalarında Kullanılması: Berat Kazası Örneği (1840-1913). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 61.","Gara, E. ve Kiel, M. (2001). \"Karaferye\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24.","Günay, V. (2016). Karaferye Kazası Kadı Sicilleri. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2(2).","İnalcık, H. (2000). Osmanlı'da Devlet, Hukuk ve Adalet. Eren Yayıncılık, İstanbul.","Kazıcı, Z. (1986). Osmanlılarda Örfi Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfi Hukuk, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (4), syf.292-302.","Örenç, A. F. (2016). \"Kalyoncu\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. Ek-2.","Özcan, A. (1992). \"Bölük\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.6.","Özcan, N. (2003). \"Mehter\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28.","Özkaya, Y. (2006). \"Mütesellim\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.32.","Teber, Ö. F. (2000). Osmanlı Devleti Adlî Yapısından Bir Kesit: Şer'iye Sicilleri, Erdem, 35.","Uğur, Y. (2013). \"Şer'iyye sicilleri\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39.","Yediyıldız, B. (1992). \"Vakıf\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 42."]}

Şer’iyye sicilleri genel olarak kadılar veya onun naibleri tarafından tutulan mahkeme kayıtlarından oluşan belgelerdir. Karaferye (Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir. Tamamı 96 hükümden oluşan sicil defterimizin ışığında, Karaferye’de dönemin sosyal, idari ve ekonomik yapısına ait özellikler incelenecektir. Bu çalışma aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşra yönetimleri arasındaki hukuki ilişkilerin nasıl şekillendiğine örnek teşkil ederek Osmanlı hukuk sisteminin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda Karaferya Kazası’nın sosyal ve ekonomik durumu örneklerle sunulacaktır., The Kadı Registers (Şer'iyye Sicilleri) are documents consisting of court records kept by the judges or their regents. The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197). Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroring social life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors, debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a local administrator and a judge in the administration of the city. In the light of our registry, which consists of 96 provisions, the social, administrative and economic structure of Karaferye (Veria) will be examined. This study will also help to better understand the Ottoman legal system by setting an example of how the legal relations between the central and provincial governments of the Ottoman Empire were shaped. In this context, the social and economic situation of Veria will be presented with examples.

55 Numaralı Konya Şer'iye Sicili'nin Değerlendirme ve Transkripsiyonu (1740-1742) Osmanlı tarihinin en önemli arşiv kaynaklarından birisi Şer'iye Sicilleridir. Bu çalışma da; 1740-1742 (H. 1153-1155) tarihleri arası dönemde 55 Numaralı Konya Şer'iye Sicili üzerinden Konya'nın kültürel, siyasal ve sosyo-ekonomik yapısı değerlendirilmiştir. Çalışmanın başında siciller hakkında kısa bilgiler verildikten sonra sicilin muhtevası yapılmış, transkribe edildikten sonra konularına göre sınıflandırılmıştır. 1740-1742 yıllarına ait bu sicil defteri 346 sayfa, 1044 belgeden oluşmaktadır. Bu belgelerin büyük bir kısmını Mülk satışları üzerinde hüccet belgeleri, hemen ardından da Miras ve Hisse satışları oluşturmuştur. Nafaka Takdiri, Vasi Tayini ve Alacak Davaları da sicilde en fazla görülen belgeler arasındadır. 55 Numaralı Konya Şer'iye Sicili defteri çalışmamız, girişden sonra dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Sicilin genel değerlendirilmesi yapılmıştır. İkinci bölümde Konya'nın siyasi ve idari durumu hakkında bilgi verildikten sonra, üçüncü bölümde Sosyal ve kültürel hayata değinilmiş son bölümde ise İktisadi Hayat açısından değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuç, Kaynakça ve Ekler bölümüyle tez tamamlanmıştır. Ekler kısmında transkribe edilen metnin tamamı eklenerek, araştırmacılara kolaylık sağlaması için çeşitli tablolarla her belgenin sicil defterindeki sıra numarası ile birlikte; belgenin tarihi, konusu ve eğer varsa geçtiği mahalle belirtilmiştir., One of the most important archive sources in Ottoman history is the Court Registers. In this study; In the period between 1740-1742 (H. 1153-1155), the cultural, political and socio-economic structure of Konya was evaluated through the Konya Court Register No. 55. at the beginning of the study, after giving brief information about the registers, the content of the register was made, and after it was transcribed, it was classified according to its subjects. This registry book belonging to the 1740-1742 consists of 346 pages and 1044 documents. A large part of these documents consisted of documents of proof on property sales, followed by inheritance and share sales. Appointment of alimony, appointment of guardian and lawsuits of claims are among the documents most frequently seen in the registry. Our study of the Konya court register number 55 consists of four parts after introduction. In the first part, a general evaluation of the registry was made. After giving information about the political and administrative situation of Konya in the second part, social and cultural life was mentioned in third part, and in the last part, it was evaluated in terms of Economic Life. The thesis was completed with the conclusion, bibliography and appendices. By adding the entire text transcribed in the a appendices, for the convenience of the researchers, along with the serial number of each documents in the registry book, with various tables; the date, subject and if any, the neighborhood where the document took place are indicated.

Karaferye(Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Toplam dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş bölümünde şer’iyye sicillerine değindikten sonra ikinci bölümde Karaferye kazasının tarihine ve Osmanlı’da hukuk konusuna odaklandık. Sicilin transkripsiyonu yapıldıktan sonra da bazı önemli konu başlıkları altında değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısımını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç, ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir., The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197).In the introduction part of this research, which consists of four parts, Ottoman court records is discussed. Then, the history of Karaferye and Ottoman law is examined in the second part of the study. After the transcription of the court record, we evaluate and interpret the court record under some important topics. Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroringsocial life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors,debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a localadministrator anda judgein the administration of the city.

Şer'iye sicilleri, merkezden gelen belgeler yanı sıra kadıların tuttuğu hüccet ve ilamlar ile sosyal, kültürel, hukuki ve siyasi gibi çok geniş bir alanı aydınlatarak çalışmalara büyük bir katkı sağlayan birinci elden kaynaklardır. Bu sebeple siciller, bir döneme ait toplum hayatını anlayabilmemiz açısından son derece önemlidir. Çalışmanın ana kaynağı olan 12 Numaralı Konya Şer'iye Sicili 1074-1075 yıllarına ait olup 1177 adet belgeden oluşmaktadır. Belgeler mülk satışı, mîrâs, nafaka takdiri, alacak da'vâları, nikâh ve boşanmalar, vergiler, hırsızlık, darb, tayinler, ferman, berat, mektûb gibi çeşitlilik arz etmektedir. Çalışmada bu belgeler içeriklerine göre ayrı başlıklar altında tasnif edilmiştir., Court records are first-hand sources that make a great contribution to studies by enlightening a wide area such as social, cultural, legal and political, as well as documents held by kadis as well as documents from the center. Fot this reason, registers are very important fot us to understand the social life of a period. Konya court records number 12, which is the main source of the study, belongs to 1074-1075 and consists of 1176 documents. The documents Show diversity, such as the sale of property, inheritance, alimony, claims, marriage and divorces, taxes, theft, death, appointments, edicts, berat, letters. In the study, these documents were evaluated under seperate titles according to their content.

Farklı nitelikteki belgeleri kapsayan şer'iye sicilleri Osmanlı Devleti'nin yıkılma dönemine kadar varlığını devam ettiren şer'i mahkemelerde kadılar tarafından görülen davaların kayıt edildiği defterlerdir. Şer'iye sicilleri özellikle Osmanlı şehir tarihinin araştırılmasında; sosyal, iktisadi, hukuki, idari, kültürel ve demografik açıdan önemli bir yere sahiptir. Bu itibarla şer'iye sicilleri üzerine yapılan çalışmalar son dönemlerde artış göstermektedir. 970-1213 / 1562-1798 tarihlerini kapsayan 5 Numaralı Konya Şer'iye Sicili'nin değerlendirmesini yapmış ve transkripsiyonunu hazırlamış bulunmaktayız. Bir giriş ve dört bölümden oluşan çalışmamızda; Giriş bölümünde Şer'iye Sicilleri ve özellikleri hakkında bilgi verilip 5 numaralı Konya Şer'iye Sicili tanıtılmıştır. Diğer bölümlerde ise belgeler konularına göre sosyal, ekonomik, siyasi ve hukuki nitelikli olarak ayrı ayrı ele alınmıştır., Sharia registers, covering documents of different nature, are the books in which the cases seen by the judges in the courts of Sharia, which survived until the collapse of the Ottoman State, were recorded. The records of the Sharia have an important place in the study of the history of the Ottoman city, especially in terms of social, economic, legal, administrative, cultural and demographic aspects. In this respect, studies on the records of the Shariah show an increase in recent times. We have made the evaluation and transcription of Konya Sharia Registry No. 5 which covers the dates 970-1213 / 1562-1798. In our study consisting of an introduction and four chapters; In the introduction part, information about Sharia Registers and their characteristics is given and Konya 5 Sharia Registrar is introduced. In the other sections, the documents are handled separately according to their subjects as social, economic, political and legal.

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde 1691-1704 yılları arasında mahkemeye yansıyan ve Konya Şeriye Sicillerine kaydedilen davalar incelenmiştir. Şeriye Sicilleri üzerinden mağdurlar ile ilgili yapılmış pek çok çalışma bulunmasına rağmen, madunlar üzerine yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Tezin birinci ve ikinci bölümünde madun ve mağdur kavramları tartışılmış, Osmanlı'da madun denilebilecek bir özne ya da sınıfın varlığı aranmıştır. Diğer taraftan mağdurların profilleri ile mağduriyete sebep olan durumlar üzerinden, sürekli mağduriyet yaşayan grupların varlığı sorgulanmıştır. Ancak sürekli mağduriyet yaşayan bir gruba rastlanmadığı gibi, devletiyle bağı kopmuş ve ötekileşmiş bir madun kesiminin varlığına da ulaşılamamıştır. Bu bağlamda, öncelikle Osmanlı Devleti'nde adalet mekanizmasının işleyişi incelenmiştir. Daha sonra dönemin şartlarının adalet mekanizmasının işleyişine yaptığı etki, incelenen davalar özelinde ele alınmıştır. Sicillerin içeriği incelenerek toplumdaki hangi grupların mağduriyet yarattığı ve buna karşılık hangi grupların -kendini korumakta yetersiz kalarak- mağduriyet yaşamaya daha eğilimli olduğu üzerinde durulmuştur. Osmanlı'da sürekli mağdur diyebileceğimiz bir kesimin olmadığı, toplumun her kesiminden insanların mağdur olabileceği görülmüştür. Tezin üçüncü bölümünde ise mağduriyet ortaya çıktıktan sonra kişilerin, yaşadıkları mağduriyete verdikleri tepkiler; mahkemede kendilerini ifade ediş biçimleri ve hak arama yolları üzerinden incelenmiş, adalet mekanizmasının işleyişinin mağdurlara hak arama süreçlerinde yardımcı olup olmadığı konusu sorgulanmıştır. Sicillerden yola çıkarak Osmanlı'da maduniyetin oluşmamasının sebepleri bu bölümde incelenmiştir. Maduniyetin ortaya çıkmasını engelleyici unsurlar, adalet mekanizmasının hak aramayı kolaylaştırması, toplumun her kesimden, kişilerin yararlanması için daima açık tutulan mahkemeler ve bir temyiz mahkemesi gibi faaliyet gösteren Divan-ı Hümayun'un varlığı olarak belirlenmiştir. Divan sayesinde halkın sorunlarından haberdar olan devlet, halkın şikayetlerini dinlemiş, sorunlarına çözüm bulmaya çalışmıştır. Böylelikle devlet, halk ile arasındaki bağı sıkı tutmuş ve halk açısından ulaşılabilir olmuştur. Bu anlamda Osmanlı'da devletten uzaklaşan ve ötekileşen bir madun sınıfının ortaya çıkması için uygun koşullar oluşmamıştır., In this study, the cases in the Ottoman Empire between the years of 1691-1704 and the cases recorded in Konya Şer'iye records are examined. Even though there are many pieces of research about victims on Şer'iye records, there is no research about subalterns. In the first and second chapter of the thesis, victim and subaltern concepts are discussed, the existence of the subject or the class which can be subaltern in the Ottoman Empire is sought. On the other hand, the existence of the groups who suffer from continuous victimization is questioned through the profiles of the victims and the situations that caused the victimization. However, as it is not encountered with a group that suffered from constant victimization, it is also not reached the existence of the subaltern class that it is drifting away with its government and alienated. In this context, firstly the functioning of the justice mechanism in the Ottoman Empire is examined. Later, the effect of the conditions of the period on the functioning of the justice mechanism is discussed specific to the cases that examined. By examining the content of the records, it is emphasized which groups in the society caused victimization and in turn, which groups were more inclined to suffer. It is seen that there were no constant victims in the Ottoman Empire and people from every walk of life could be victims. In the third chapter of the thesis, after the emergence of victimization, people's reactions to the victimization is examined through their own forms of expression and remedies in the court. Also, in the process of seeking rights, it is questioned whether the functioning of the justice mechanism helped the victims or not. The reasons for not creating subalternity in the Ottoman Empire is examined in this section based on records are examined in this section. The elements of preventing the emergence of subalternity are identified as the existence of Divan-ı Humayun which work as a justice mechanism to facilitate the search for rights and a court always open to people from every walk of life. Thanks to Divan, the state which was aware of the problems of the public, listened to the complaints of the people and tried to find solutions to their problems. In this way, the state control firmly the connection with the public and it became accessible to the people. In this sense, no favorable conditions arisen for the emergence of a class of subalterns moving away from the state in the Ottoman Empire.

Çalışmada, XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde Eyüp şehrinin sosyal ve iktisadî yapısı etraflıca ele alınmıştır. Zikredilen dönemde şehrin kendine özgü niteliklerinin ortaya çıkartılmasında başta şer‟iyye sicilleri olmak üzere diğer arşiv kaynaklarından istifade edilmiştir. Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde Eyüp şehrinin mekânsal organizasyonu ile idarî ve adlî yapısı incelenmiştir. Bu bölümde, kara sur kapıları ve civarındaki yerleşim düzeni, şehrin ticarî mekânları, mezarlık ve gezinti yerleri, yaşam alanları, orta halli halkın ve varlıklı zümrenin ikamet ettiği konutlar hakkında değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca kazanın yöneticileri, suçluların kovuşturmasında görev alan kolluk kuvvetleri, şehirde vuku bulan darp, yaralama ve cinayet gibi hâdiseler de birinci bölümde tetkik edilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde İstanbul‟un nüfusu üzerine yapılan değerlendirmelere yer verilip Eyüp‟te iskân süreci ele alınmış, şehirde ikamet eden farklı dinî ve etnik kimliğe sahip unsurların sosyal ve iktisadî hayatlarından kesitler verilmiştir. Eyüp‟te aile yapısı, toplumsal ve ekonomik hayatta kadının rolü; köle ve cariyeler; cami, mescit, tekke, medrese ve mektepler; suyolları ve çeşmeler ikinci bölümde yer alan diğer başlıklardır. Üçüncü bölümde ise şehirdeki ekonomik faaliyetler incelenmiştir. Eyüp‟te faaliyet gösteren işletmeler ve esnaf grupları bu bölümde değerlendirilmiştir. Ayrıca bu bölümde Eyüp‟teki tarımsal faaliyetlere de yer verilmiştir. This study thoroughly examines the social and economical structure of Eyüp in the first quarter of the century XVIII. Court records and other archival sources were used to uncover distinctive characteristics of Eyüp district during the abovementioned period. The study consists of three parts of which the first part studies spatial organization, as well as administrative and judicial structure of Eyüp district. That section provides an evaluation of the land wall gates and layout of the settlements around such gates, as well as district‟s commercial places, graveyards, leisure points, living spaces, and residences where the middle class and propertied class domiciled. The first part also examines district administrators, law enforcement forces in charge of prosecution of criminals, and incidents that occurred in the district including battery, injury, and murders. Second part of the study provides evaluations relating to population of Istanbul, and describes the settlement process in Eyüp, providing insights into social and economical life of religious and ethnical groups residing in the district. The second part also includes other headings such as Eyüp‟s family structure; role of women in the social and economic life; slaves and concubines; mosques, prayer rooms, dervish lodges, madrasahs, and schools; watercourses and fountains. The third part provides a review of economic activities in the district. This part evaluates enterprises and artisan groups operated in Eyüp. That part also provides information on agricultural activities in Eyüp.

Giderek artan ve önem kazanan şehir tarihi araştırmaları, araştırmacıları bu alana çekmiştir. Buna bağlı olarak son zamanlarda şer'iye sicilleri üzerine yapılan çalışmaların sayısında oldukça artış gözükmektedir. Bu çalışma ile şer'iyye sicili/mahkeme kayıtları vasıtasıyla, Manisa'nın 1700'lü yılların ortasındaki idari, siyasi, sosyoekonomik ve kültürel yapısını bilimsel bir yaklaşım ve metotla incelemeye çalıştık. Böylece, şehzadeler şehri Manisa özelinde, üç kıtaya yayılmış geniş topraklara sahip Osmanlı Devleti'nin şehir yapısıyla alâkalı çalışma ve tespitlere katkıda bulunmayı amaç edindik. Araştırmanın konusu, 1760-1764 yılları arasında Manisa şehrine ait H.1174-1175 tarihli ve 213 No'lu Manisa Şeriye Sicili'nde yer alan dava ve kayıtlardır. İncelediğimiz defterde yer alan kayıtlar, 18. yüzyılın ikinci yarısında Manisa çevresinde, o dönemdeki şehir merkezi, mahalle, kaza ve köy gibi yerleşim yerleri ile buradaki insanların sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamları hakkında bilgiler vermektedir. Biraz daha açacak olursak bu kayıtlardan, o dönemde, insanların sahip oldukları ferdî haklardan, aile hayatına yönelik ilişkilere; bunların yanı sıra çeşitli eşyalar, ziraî ürün ve aletler, hayvanlar ve bu eşyaların fiyatlarını içeren bilgilere; ayrıca dönemin ekonomik durumuna, çarşı ve pazarlarındaki ticaretlerden, hangi meslek kollarının var olduğu bilgilerine ulaşabiliriz., Increasing and gaining importance of the city history surveys, has attrached researchers to the field. Accordingly, the number of recent studies on court records have increased considerably. With this study, we tried to examine the administrative political socioeconomic and cultural structure of Manisa in the mid 1700s with a scientific approach and method through court records. Thus, we aimed to contribute to the studies and determinations related to the city structure of the Ottoman Empire especially in princes city Manisa. The subject of the research is the cases and records Manisa city Registry No.213 H.1174 - 1175 dated 1760 - 1764 which is located in Manisa. In the second half of the 18th century, the records in this book we reviewed provide information about the settlements such as city center, neighborhood, district and village and the social, economic and cultural life of the people around Manisa. In addition, from these records, we can access the personal rights of people at that time, family relations, as well as information about various goods, agricultural products and equipment, animals and prices of all these, the economic stuation of the period and the occupations in the markets and bazaars.

Tarih boyunca çocuklar, toplumun en zayıf kesimini oluşturmuşlardır. Bu durum onların, haklarının ihlal edilmesine ve hor görülmelerine neden olurken dolaylı olarak da, fiziksel ve ruhsal gelişimlerini olumsuz yönde etkileyerek topluma kazandırılmalarına engel oluşturmuştur. Bu hususta İslâm hukuku, bireye verdiği önem ile çocuğun bedensel ve ruhsal gelişimini, bunun yanı sıra da haklarını koruma altına almaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti de, fıkıhtaki hüküm ve uygulamalardan yola çıkarak çocuğun her açıdan korunması için uğraşmıştır. Fakat çocukla ilgili mevcut çalışmaların Tanzimat Fermanı'ndan sonra olması nedeniyle Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde çocuğun toplumdaki konumu ve çocukla ilgili İslâm hükümlerinin ne derece uygulandığı hususu belirsiz kalmıştır. Dolayısıyla bu tez çalışmasında, çocuğun İslâm ve Osmanlı hukukundaki hakları, bakımı, himâyesi, çocuğa yönelik işlenen suçlar ve sicillere yansıyan çeşitli konular incelenerek Konya örneği üzerinden Osmanlı toplumunda çocuğun konumu ve hukukî durumu tespit edilmeye çalışılacaktır., Throughout history, children have formed the weakest segment of society. This situation while they cause their rights to be infringed and despised; indirectly, they have been prevented to gain to the community by the negative impact on physical and psychological development. In this respect, Islamic law has tried to protect the physical and spiritual development of the child, as well as his rights, with the importance given by the individual. The Ottoman Empire also strived to protect the child in every respect, based on good judgments and practices in Islamic law. However, since the current studies on children are after the Rescript of Gülhane, the position of the child in society in the classical period of the Ottoman State and case of the extent to which Islamic provisions concerning children are being applied remains uncertain. Therefore, in this thesis study, the position and rights of the child in the Ottoman society will be tried to be determined through the example of Konya by examining crimes committed against the child and the various issues reflected in the records and the rights, care and guardianship of the child in Islamic and Ottoman law.

Sicil, Osmanlı Devleti'nin son yıllarına kadar devam eden şer'î mahkemelerde, kadı ya da nâibi tarafından tutulan kayıtların toplandığı defterlerdir. Bu defterlere "Şer'iye Sicilleri veya Kadı Defterleri" de denilmektedir Kadılar tarafından tutulan bu defterlerde kadı'nın kendi vermiş olduğu hüccet ve i'lâmlar yanında devlet merkezinden gönderilen fermanlar, berâtlar, tezkereler, buyuruldular, rü'uslar ve mektûblar da yer almaktadır. Bu çalışmanın kaynağını teşkil eden 16 Numaralı Konya Şer'iye Sicili, 1672-1673 tarihlerine ait olup Konya'nın sosyal, siyasî, ekonomik ve hukûkî yapısı ile ilgili 100 çeşitten fazla dava konusunu içermektedir. Olaylar Konya Eyâleti içerisinde geçmekle birlikte çoğunlukla Konya'da yaşanan olayları konu edinmektedir. Okunuşu gerçekleştirilen belgeler içeriklerine göre sosyal, siyasî, ekonomik ve hukukî hayatla bağlantıları açısından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Sosyal hayatla ilgili konuları namzed, nikâh, boşanma; ekonomik hayatla ilgili konuları vakıf, mülk satışları, alacak-verecek davaları ve vergilerle ilgili kayıtlar; siyâsî ve idârî hayatla ilgili konuları ferman, berat, mürâsele, tezkere, buyuruldu, mektûb, hüccet; hukûkî hayatla ilgili konuları ise ölüm keşfi, nafaka takdiri, köleler ve câriyeler, kapıya katran sürme, rıza senedi, çeşitli suçlar vb. oluşturmaktadır. Bu bilgiler ışığında değerlendirmeler yapılmış ve dönem hakkında Konya'daki yaşam tarzı, işlenen suçlar, ekonomik yapı ve siyasi hayatla ilgili genel yargılara varılmıştır., The register is a notebook in which the records kept by kadi or nâibi are collected in the shari'a courts, which continued until the last years of the Ottoman State. These notebooks are also named as "Sheride Records or Kadi Notebooks". These books, which are kept by the kadis, include the decrees, charters, compasses, duties, and the letters sent from the state center besides the hujjats and writes which were given them by kadi. Konya Şer'iye Sicili, number 16, which constitutes the source of this work, belongs to 1672-1673 and contains more than 100 kinds of lawsuits concerning the social, political, economic and legal structure of Konya. It included the events take place in Konya Province, but mostly in Konya. The documents that been read were evaluated separately in terms of their connections with social, political, economic and legal life according to the contents. Issues related to social life constitue naminee, marriage contract, divorce; ıssues related to economic life, foundations, property sales, assets and liability actions and taxation; the issues related to political and administrative life, edicts, berats, religions, compasses, orders, letters, huccets; the issues related to the legal life, discovery of death, alimony, slaves and handmaidens, tarring, consent, various crimes and so on. It was evaluated in the light of this information and general judgments were made about Konya life style, crimes committed, economic structure and political life.

Geçmişten günümüze kadar gelen yazılı belgeler, tarihin aydınlatması bakımından fazlaca önem arz etmektedir. Osmanlı Devleti tarih sahnesinden çekilirken, kültürü, sosyal, idari, ekonomik, hukukî yapıları ve şehir hayatı hakkında aydınlanmamız sağlayacak çok değerli arşiv malzemeleri bırakmıştır. Şüphesiz bu arşiv malzemeleri içerisinde kendisine özgü yapısıyla Şer'iye Sicilleri önemli bir yer tutmaktadır. İnsanların birbirleriyle her türlü münasebetlerini ortaya koyan en önemli kaynaklardan olan Şer'iye sicilleri, 472 yıllık Türk tarihinin, iktisadı, siyasi, sosyal ve hukukî yapılarını yakından ilgilendirmektedir. Bir nevi ait olduğu bölgenin bilgi bankası olan siciller içerisinde mukavele, nafaka, vekâlet, vesayet, miras davaları, tereke, fermân, berât, divan tezkeresi, mektup vb. gibi kayıt örnekleri bulundurmaktadır. Birçok belgeyi ihtiva etmesi sebebiyle; siyasi, hukuki, iktisadi, idari ve askeri yönlerden mühim deliller ortaya koyan sicillerin incelenip gün yüzüne çıkarılması gerekmektedir. Bu bağlamda biz de Konya'nın, 1087-1088 / 1676-1677 yıllarını ihtiva eden 13 Numaralı Konya şer'iye sicilini inceleyerek bu yıllar arasında Konya'nın siyasi, sosyal, ekonomik, hukukî, idarî ve kültürel yapısının belirlenmesine katkı sağlamaya çalıştık., Written documents from the past to the present are of great importance in terms of the illumination of history. When the Ottoman state was withdrawn from the stage of history, it left valuable archive materials to enlighten us about its culture, social, administrative, economic, legal structures and urban life. Undoubtedly, in this archival material, Şer'iye Sicilleri holds an important place with its unique structure. Şer'iye Sicilleri, which is one of the most important sources that reveal all kinds of relations between people, closely concerns 472 years of Turkish history, economic, political, social and legal structures. Şer'iye Sicilleri is the knowledge bank of the region to which it belongs. it contains registration examples such as contracts, alimony, power of attorney, guardianship, inheritance cases, tereke, ferman, berat, Divan tezkeresi and letters. The Siciller contain many documents. it is therefore necessary to examine the records which reveal important evidence from political, economic, administrative and military point of view. n this context, we examined Konya's Register Number 13, which includes the years 1087-1088 / 1676-1677, and tried to contribute to determining the political, social, economic, legal, administrative and cultural structure of Konya during those years.

ÖZETŞer‘iyye sicilleri esas alınarak XIX. yüzyılın ikinci yarısında Rize ailesinisosyal, ekonomik, dînî ve kültürel yönleriyle ortaya koymayı amaçlayan çalışmamız,giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Girişte Rize ilinin tarihi, Osmanlı Devleti’ndeşer‘iyye mahkemeleri ve bu mahkemelerde tutulan siciller hakkında genel bilgilerverilmiştir. Birinci bölümde ailenin teşekkülü, Rize’nin aile yapısı, ailelerde yaşananboşanma ve ölüm olayları, boşanma ve vefat sonrası çocukların korunmasına yönelikbazı uygulamalar üzerinde durulmuştur. Aynı bölümde ailenin refah durumu ve serveti,Rize ailesinin temel geçim kaynakları, aile fertlerinin görev ve meslekleriyle çeşitliekonomik faaliyetleri incelenmiştir.Dînî ve kültürel yönüyle Rize’de aile hayatının ele alındığı ikinci bölümde,Rize ailesinin başlıca ibadet mekânları üzerinde durularak, Rizeli hayırseverler,Rize’nin dînî hayatında yer edinmiş bazı mühim şahsiyetler, Rize’de vuku bulan gayr-idînî ve ahlakî davranışlar hakkında tesbitlerde bulunulmuştur. Ayrıca Rize’de kullanılanşahıs adları, sülale adları, unvan ve lakaplarla ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Sonolarak Rize ailesinin evi, evlerde ve günlük hayatın farklı alanlarında kullanılanmuhtelif eşya ile giyim-kuşama dair tesbitlere yer verilmiştir.ABSTRACTOur work, which is based on religious court records in the second half of theXIX. century, aiming to reveal the Rize family regarding with social, economic,religious and cultural aspects is composed of an introduction and two main parts. At theintroduction, it has been given general information about history of Rize city, religiouscourts and records in Ottoman State. In the first part, some implimentations have beenelaborated with regard to formation of family, family structure of Rize, divorce anddeath events in families, protection of children upon divorce and death. In the same partI have examined the level of welfare and wealth of the family, the basic means of livingof Rize family, tasks, professions, and economical activities of the family members.In the second part, which has been dealt with religious cultural aspects familylife in Rize focusing on the main worship places, we have researched the benefactors ofRize, some chief figures in the religious life of Rize, non-religious and immoraldemeaners committed in Rize. Moreover it has been assessed personal and tribal names,titles, epithets used in Rize. Ultimately I have analysed the habitation of Rize family,miscellaneous articles and clothes used in different courses of the daily life.

Bu çalışma, Osmanlı Devleti'nin mahkeme kayıtlarını tutan şer'iye sicillerinden Sivrihisar'a ait bir numaralı defterin 162-237.sahifelerinin transkribe edilerek değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Defterin bu günkü alfabe ile yazımı sırasında basit transkripsiyon kuralları uygulanmıştır. Metindeki hükümler, tarihsel bakış açısı ile değerlendirilmiş, konuyu tamamlamak bakımından Osmanlı hukuk sistemi ile ilgili birtakım kavramlar tanıtılmıştır. Çalışmada ayrıca Sivrihisar'ın tarihi hakkında kısa bilgi verilmiştir.Çeşitli konularda hükümlerin yer aldığı defter, dönemin siyasi, sosyo-ekonomik, askerî ve kültürel yönleri hakkında fikirler vermektedir. Bu bilgiler ışığında Osmanlı Devleti'nin merkez dışındaki uygulamaları ve Sivrihisar'ın Osmanlı tarihindeki önemi de ortaya çıkmaktadır. This study aims to transcribe and evaluate the notbook no: 10 which contains sheriah judical records of Sivrihisar City of Ottoman Empire. Transcription and evaluation of this material may present a valuable source for further resarches. Simple transcription rules were used during the rewriting of the material with current Turkısh alphabeth. Verdicts in the text were evaluated by a historical we point. Some concepts considering Ottoman Legal System were explained and a short history of Sivrihisar City was included to make the subject more clear.The notbook gives some idea about politics, sosyo- economics, military and culturel aspects of the era. Through these information, social implementations of the Ottoman Empire apart from the center may be comprehended better and importance of the city can be seen. 218

Osmanlı Devleti'nde merkezde ve taşrada, her tabakadan insanlar arasındaki hukukî ilişkilere dair kayıtları içeren şer'iye sicileri, Osmanlı'da aile, toplum, ekonomi ve hukuk gibi birçok alanın tarihi için önemli kaynaklardandır. Bu sebeple, "1681-1682 Tarihlerinde Konya'da Sosyal ve Ekonomik Hayat" başlıklı bu tezin ana kaynağını, 26 numaralı Konya Şer'iye Sicili oluşturmaktadır. Bu tezde, kâdı defterindeki konular Konya'daki sosyal, siyasî, ekonomik ve hukukî hayatla bağlantıları açısından ele alınmıştır. Çalışmanın konu başlıklarından olan Sosyal yaşamla ilgili konular; Konya'da sosyal yapı ve sosyal hiyerarşi, nüfus, aile, sosyal huzursuzluk ve sosyal suçlar, eşkıyalık ve hırsızlık olarak belirlenmiştir. Ekonomik hayatla ilgili olan konularda; Konya'daki mülk satışları, kira ve vergi gibi meseleler yer almaktadır. İdarî yapı ile ilgili konularda; Osmanlı taşra idaresi ve Konya şehri, taşradaki yöneticiler ve merkez-taşra ilişkisi hususlarında çeşitli tespitlerde bulunulmuştur. Hukukî işleyişe ait konuları ise; Konya'da mahkeme ve kâdı, miras, boşanma, nafaka takdîrleri, vasî ve vekîl tayinleri, mahkeme tarafından yapılan keşifler, köle ve câriye azâdı, hastalıkların tedavisi için rıza senetleri, suçluların cezalandırılmaları gibi konular oluşturmaktadır. Bu çalışmadaki amacımız, 26 nolu Konya şer'iye sicilini esas alarak Konya şehir tarihçiliğine katkıda bulunmaktır. Bir başka deyişle amacımızı, defterde bulunan kayıtlardan hareketle yukarıdaki sayılan konuları ele alıp, defterin ait olduğu tarihler arasındaki dönemin Konya tarihine ışık tutmak diye tanımlayabiliriz., Center and country in Ottoman State, records containing records of legal relations hips between people, It is an important source in the Ottoman empire. Therefore, the main source of this thesisi titled "1681-1682 history of social and economic life in Konya", Konya sharia registers numbered 26 creating. Discussed issues in this tehesis, It has been examined in terms of its connection with social, political, economic and legal life in Konya. Social life issues: Social structure and hierarchy in Konya, population, family, social unrest and social crimes, banditry and steal. Issues related to economic life: Property sales, ıssues such as rent and tax in Konya. Administrative structure issues: Ottoman provincial administration and Konya city, Managers in the country and center-country is contact. Legal issues: Judge and court in Konya, heritage, divorce, alimony appreciation, appointment of guardian and proxy, discoveries of the court, slave and concubine freedom, permission certificate for disease treatment, punishment of criminals ıt consists of such subjects. Our purpose, contributing to the history of Konya city. 1681-1682 between dates, to shed light on Konya's history.

Anadolu'nun İslamlaşma ve Türkleşmesi sonrasında gerçekleşen fetihten sonra Trabzon'da devlet tarafından başlatılan İslamlaşma süreci yaklaşık yüz yıl sürmüştür. Trabzon bu yönüyle araştırmacıların dikkatini çekmiş, üzerinde en çok durulan konu İslamlaşma süreci olmuştur. Bu noktada tez farklı bir bakış açısıyla XVII. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon şehrinin sosyal ve ekonomik hayatına şer'iye sicilleri penceresinden bakarak şehirdeki aile hayatını, günlük hayatı ve çarşı pazardaki ekonomiyi ele almaktadır. Trabzon'da aile hayatına bakıldığında diğer Osmanlı şehirlerindeki gibi huzurlu bir hayatın sürdüğü görülür. Bu durum şehirdeki evlilik ve boşanma sayılarından anlaşılmaktadır. Bu tesbit Trabzon'un yoğun gayrimüslim nüfusunun bu orana olumsuz etkisinin olmadığını da düşündürmektedir. Nihayetinde kadı mahkemesine gitme hakları olan gayrimüslimlerin de boşanmalarının şeriat mahkemesinin tanıdığı güvenceden yararlanma amacıyla kadı önüne geldiği anlaşılmaktadır. Bu noktada hizmete ulaşmada toplumun her kesiminin eşit olduğunu, mesela kadı mahkemesinden gayrimüslimlerin de rahatça yaralanabildiğini, Kadı'nın Müslüman bir yetim ile gayrimüslim bir yetime aynı gayretle sahip çıktığını görmekteyiz. Bu eşitlik sadece mahkeme ile sınırlı olmayıp gerek devlet hizmetlerine ulaşmada -mesela herhangi bir görev ifasından dolayı vergi muafiyetinde veya devletin bir mal ve hizmet alınımda- gerekse de özel teşebbüsçe oluşturulan hayrî hizmetlere ulaşmada geçerlidir. Mesela bir vakıf her millete aynı şekilde yardım etmektedir. Yani muhtaçlar için kurulmuş bir müessese Müslim-gayrimüslim veya kadın erkek tüm muhtaçlara sahip çıkmaktadır. Ekonomik hayat ile ilgili konularda tezde ele alınmıştır. İncelenen dönemde Trabzon limanı uluslararası ticarete kapalıdır ve Trabzon ticareti bir iç ticarettir Bu ticarette Müslüman tüccarların büyük payı olması önemlidir. Anlaşılan Osmanlı tarihi konusunda bir genel kabul olan "Türkler askerlik ve yönetim ile uğraşmışlar ticaret gayrimüslimlere kalmıştır" ifadesi gayrimüslimlerin en yoğun yaşadığı Trabzon için dahi geçerli bir önerme değildir. Son olarak Kazak saldırıları ve Celali isyanlarının etkileri altındaki dönemler dışında şehirde huzur hâkimdir. Bu sonuca ulaşmamızı sağlayan veri şehirdeki dava sayısının nüfusa göre azlığı yanında kayıtların çoğunun Kadı'nın günümüzdeki noterlik vazifesinin karşılığı olmasıdır., Trabzon On The Second Half Of The Seventeenth Century (According to Kadi Registers) The Islamization process initiated by the state in Trabzon lasted about a hundred years after the conquest of Anatolia after Islamization and Turkification. Trabzon has attracted the attention of researchers in this subject, and the most discussed issue has been the process of Islamization. At this point, the thesis is different from the perspective of Trabzon in the second half of the seventeenth century Looking at the social and economic life of the city from the windows of the kadı registers, it discusses the family life in the city, the economy in the daily life and the bazaar market. When you look at family life in Trabzon, you will find a peaceful life like the other Ottoman cities. This situation is understood by the number of marriages and divorces in the city. This finding also suggests that the intensive non-Muslim population of Trabzon is not affected by this negative effect. Eventually, it is understood that non-Muslims who have the right to go to the judicial court have come to the front of the court for the benefit of the security granted by the Shari'a court. At this point, it is important that all sections of society are equal in reaching service, We can see that non-Muslims can easily be injured from their court, and that Kadi has a Muslim orphan and a non-Muslim minority with the same effort. This equality applies not only to the court, but also to the access to state services, - Such as tax exemption for any duty or for the purchase of goods and services by the government but also to the good services created by private enterprises. For example, a foundation helps every nation in the same way. In other words, an establishment established for the needy Muslim-non-Muslim Or the male and the female have all the needy. Economic life issues are discussed in the thesis. In the period examined, Trabzon port is closed to international trade and Trabzon trade is an internal trade It is important that Muslim merchants have a big share in this trade. Apparently a general acceptance of Ottoman history"Turks who have dealt with military service and administration have remained in trade non-Muslims" It is not even valid for Trabzon, where non-Muslims live the most intensely. Finally, there is peace in the city, except during periods under the influence of the Kazak attacks and the Jalali riots. The data that provide us with this result is that the number of cases in the city is low compared to the population, and most of the records are against Kadi's current notary public service.

Osmanlı Devleti’nin taşradaki temsilcisi, yargıç ve yerel yöneticisi olan kadıların kendilerine akseden konuları ve yaptıkları işlemleri kaydettikleri şer‘iye sicilleri Osmanlı arşiv evrakı arasında ayrıcalıklı ve önemli bir konuma sahiptir. İçerdikleri belge çeşitliliği bakımından çok farklı alanlara ışık tutan ve birinci dereceden kaynak durumundaki bu defterler özellikle Osmanlı taşrasının sosyo-ekonomik tarihine ilişkin paha biçilemez bilgiler içermektedir. Yunanistan Makedonyası’nın güneyinde, Selânik körfezine pek te uzak olmayan bir konumda yer alan Karaferye (Béroia/Véria) beş yüzyılı aşkın Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında bulunmuş, farklı dinî ve etnik grupların birlikte yaşadıkları, üretim ve ekonomik canlılık açısından kayda değer potansiyele sahip bir kazadır. Kazanın, Osmanlı geçmişinin aydınlatılması açısından mahallinde kaleme alınmış belgelerin varlığı ve verdikleri bilgilerin değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Karaferye kazasının Yunanistan’da 127, ülkemizde ise 13 adet olmak üzere toplam 140 adet kadı sicil defteri tespit edilebilmiştir. Defterler XVII. yüzyıla ait 43, XVIII. yüzyıla ait 67 ve XIX. yüzyıla ait 30 adet olmak üzere sayısal olarak dağılmışlardır. Söz konusu külliyat 1602-1891 yılları arası dönemi içermektedir. Karaferye Sicilleri toplam on iki binin üzerinde sayfada barındırdığı binlerce belgeyle büyük bir koleksiyon oluşturmuştur. Oldukça iyi durumda ve çoğu orijinal hallerini koruyan defterlere dayalı çalışmalar kaza ölçeğinde yerel tarih araştırmaları için kaynak teşkil ettiği gibi Osmanlı tarihinin sondaj ve örnekleme yöntemleriyle yürütülecek incelemeler için de önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada her iki ülkede bulunan siciller ile ilgili mevcut malumat derlenmiş, ülkemizdeki defterler ve yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiş, sicillerin durumu genel olarak değerlendirilmiş ve bir toplu katalog oluşturulmuştur.

Osmanlı kadını hakkında yapılan çalışmaların birçoğunda özellikle Oryantalist yazarların eserlerinde Osmanlı kadını evine kapatılmış, birçok haktan mahrum olan ve sosyal hayatta pasif bireyler olarak nitelendirilmiştir. Araştırmamızın konusu özelde Konya örneğinden yola çıkarak genel olarak Osmanlı toplumunda kadının konumunu anlamaya çalışmaktır. Yapılan bu çalışmayla 1670-1680 yılları arasındaki Konya şer'iye sicilleri incelenerek elde edilen bulgular doğrultusunda Osmanlı kadınının konumu ve sahip olduğu ekonomik, sosyal ve hukuki haklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada birincil kaynak olarak yer alan Konya şer'iye sicilleri dışında konu hakkında yazılan kitap, makale ve tezlerden de yararlanılmıştır. Çalışmanın neticesinde Osmanlı kadınının Oryantalist söylemlerin aksine toplumda ekonomik, sosyal ve hukuki alanda aktif bir rol oynadığı görülmüştür., In many works about the Ottoman woman especially in Orientalist authors' studies, Ottoman woman was decribed as imprisoned in her house, having any rights and passive individual in the social life. Our study's subject is in a micro level from the example of Konya, in general is trying to understand position of women in the Ottoman society. With this study, in the light of the Konya court records which belong to between 1670-1680 years, we tried to understand position of Ottoman women and their economic, social and legal rights. In the study, we used court records of Konya and books, articles and thesis that were written about our subject. In the result of this work contrary to Orientalists' views, we looked that Ottoman woman played an active role in economic, social and legal areas of the community.

Url: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/577, Ekonomik, kültürel ve sosyal hayatın gelişip canlanmasında vakıfların ve vakıf sisteminin çok önemli bir yerinin olduğu bilinmektedir. Vakıflar aracılığıyla özellikle şehirlerde, bazen de kırsal alanda cami, mescit, medrese, hamam, zaviye, imâret, bedesten gibi kültürel eserlerin yapımı artmış bu da sosyal hayatın gelişmesini, ticaretin canlanmasını sağlamıştır. Bu tebliğ-de, 1664-1666 tarihleri arasında Antep şehrinde bulunan cami, mescit, medrese, tekke, zaviye gibi vakıf eserleri ve bunların haricinde kalan toplum yararına kurulan vakıflar 27 numaralı Antep Siciline göre anlatılmaya çalışılacaktır., It is known that waqfs and the waqf system have played an important role on the development of economic, cultural and social life. By the mediation of waqfs, building of cultural architec‐tures like as mosque, masjid, madrasah, hamam, zaviye, imaret and bedesten (market) were ascended especially in the cities and sometimes in the rural areas. This facilitated developing of the social life and the trade activity. In this presentation, waqf buildings which were in Antep between 1664‐1666 like as mosque, madrasah, tekke, zaviye and other charity public buildings will be explained according to the Antep Sicil number 27.

Şer'i ye Sicilleri Osmanlı Devleti'nin sosyo-ekonomik tarihi alanında yapılan araştırmalarda birinci elden kaynak konumundadır. Özellikle mahalli tarih açısından belki de en detaylı ve sağlam bilgileri ancak bu siciller vasıtasıyla öğrenebiliriz. İncelenilen 268 numaralı ılgın şer'i ye sicilinde mevcut olan belgeler; genel olarak evlenme-boşanma, mihir, tereke kayıtları, veraset işlemleri, alacak-verecek davaları ile devletin iskân politikası sonucu meydana gelen yer değişmeleri ve yerleşim adlarından oluşmaktadır. Özellikle defterin tutulduğu tarih itibariyle Ilgın'da bulunan Mahalle, Köy, Kasaba ve Nahiye adlarına ulaşılabilir. Ayrıca, sonradan iskânı yapılan kişilerin hangi mahalle, köy, ya da kasabaya yerleştirildikleri bilgisine de ulaşılabilir. Anahtar kelimeler; Ilgın, Şer'iye Sicili, Mahkeme, Mihir, The Registries of Şer'iye can be regarded as the first-hand document sources in resarches done in the field of socio-economic history of Ottoman Empire. Especially, in terms of local history, we can learn the most detailed and reliable information only by means of these registries. The 268-number Ilgın Şer'iye Registry that we have examined consists of these documents: marriage-divorce in general, mihir, the records of Tereke, inheritance processes, assets and liability cases, and the change of location and places names as a result of the Empire?s settlement policy. Especially, by examining the registry dates, we can reach to the names of the Streets, Villages, Towns, and Sub-Districts in Ilgın. We can also have access to the information about where the people were settled down as a result of the change of location policy. Key Words: Ilgın, The Registry of Şer'iye, Court, Mihir

Hz. Peygamber döneminden itibaren yapılan zimmet antlaşmalarıyla, İslâm hâkimiyetini tanıyan gayrimüslimler, kendi din ve kültürlerini muhafaza ederek Müslümanlarla bir arada yaşama imkânına kavuşmuşlardı. İslâm hukukuna göre zimmet antlaşmasıyla gayrimüslimlerin her türlü can ve mal emniyeti devlet güvencesi altına alınmış; onlara inanç ve ibadet hürriyeti sağlanmış, ruhanî reislerine beratlar verilmiş, devlet hizmetinde bulunanlardan çeşitli vergiler alınmamıştır. İslâm tarihindeki bu hoşgörü ortamı sayesinde Osmanlı Devleti açısından çalkantılı bir dönem olan XIX. yüzyılın ikinci yarısında bile Tarsus’ta, Müslümanlarla gayrimüslimler bir arada yaşamalarını sürdürebilmişlerdir. Aynı mahalle ve köyde uzun süre birlikte yaşama, gündelik hayatta birçok ilişkiyi de beraberinde getirmiştir. Bu araştırmada, şer‘iye sicilleri temel kaynak alınarak XIX. yüzyılın ikinci yarısında Tarsus’taki Müslim-gayrimüslim münasebetleri sosyo-kültürel, hukukî ve ekonomik açılardan tahlil edilmeye çalışılmıştır. With the debit agreements done after the period of Mohammad the Prophet, non-Muslims which accepted the authority of Islam 594 had the chance of keeping their own religions and cultures, and living together with the Muslims. According to Islamic Law; with the debit agreements, Non-Muslims’ security of life and property were guaranteed by the state; their freedom of belief and worship was maintained, diplomas were given to their clerical leaders and various taxes were not taken from ones that were in the civil service. Thanks to this allowance atmosphere in the Islamic history, even in the second half of XIX. century, which was an unsteady period for the Ottoman Empire, in Tarsus Muslims and non-Muslims could live together. Living together in the same neighborhood and village for a long time brought along many relations with it in the daily life. In this research, Muslim-non-Muslim relations were tried to be analyzed in socio-cultural, judicial and economical aspects in the second half of XIX. century by considering the religious calendars as resources.

Günümüzde siyasi tarih araştırmalarının yanında sosyal, kültürel ve iktisadi tarih araştırmaları da giderek hız kazanmakta ve önemini artırmaktadır. Bu çalışmalarda görünüş itibariyle mahkeme kayıtları gibi görünen fakat toplumun maddi ve manevi hayatını yansıtan Şer'iye Sicillerinin büyük önemi vardır. İncelediğimiz 835 numaralı Bolu Şer'iye Sicili II. Viyana bozgunu sonrası 1684-1686 yıllarını kapsamakta olup, askeri, idari, sosyal, ekonomik ve daha birçok alanda önemli bilgiler içermektedir. Sultan IV. Mehmed'in son dönemlerine rastlayan bu sicilde II. Viyana bozgunu sonrasında devam eden Engürüs Seferi ile ilgili fazla miktarda bilgi bulunmaktadır. Ayrıca bu felaket yıllarında halkın çektiği sıkıntılar, kıtlık, fiyat artışları ve eşkıyalık olayları gibi mühim toplumsal hadiseler hakkında da önemli bilgiler verilmektedir. Defterde toplam 423 hüküm bulunmaktadır. Özellikle dikkat çeken hükümler ise Engürüs Seferi için asker temini, eşkıyalık hareketleri, savaş nedeniyle halktan alınan ağır vergiler, savaşa katılmamaları nedeniyle tımarı elinden alınanlar, atama emirleri, şikâyet hükümleri, menzil hükümleri, tereke kayıtları, miras davaları, cinayet ve gasp davaları, mülk satışı, boşanma davalarıdır., Today beside of political history researches, Social, cultural, and Economic history researhes also going on and gain importance increasingly. Şer?iye Sicils which are not only court orders but also reflector of physical and moral life of society, has great consideration in this researches. Analyzed number 835 Bolu Şer?iye Sicils, consists of 1684-1686 years after II. Vienne rout, and has many significant information about military, administration, economy and more. In this Sicils, the last period of Sultan IV. Mehmed?s Sultanate, there are many important information about continued Engürüs Campaign after II. Vienne rout. Additionally, significant information is given about suffer, famine, markup, banditry during the disaster years. Totaly there are 423 decisions in inventory. Especially salient decisions are soldier obtaining for Engürüs Campaign, banditry movement, overtaxes because of war, Condemned lands (tımar) because of avoid to be conscripted, assignment orders, plaint decisions, menzil decisions, tereke records, heritage cases, murder and assumption cases, estate sales, divorcement cases.

Osmanlı Devleti'nde kadıların verdiği hükümlerle, devlet merkezinden gelen fermânlar, berâtlar, buyruldular ve diğer hüküm çeşitlerinin yazıldığı defterlere şer'iye sicili denir. Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 59 Numaralı Konya Şer'iye Sicili Defteri, Hicri 1179?1182/Miladi 1765?1768 yıllarına ait hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva etmektedir. Sicilin içinde mülk satışları, fermânlar, berâtlar, vasî tayini, mirâs, vakıf, mülk ve alacak da'vâları gibi konular yer almaktadır. Bunların içinde mülk satışları, fermânlar ve berâtlar sicilin büyük bir kısmını oluşturmuştur. Tarihimizin önemli belgelerinden olan kadı sicilleri, şehir tarihlerinin yazılmasında birinci dereceden öneme sahiptir. Osmanlı dönemi Konya araştırılırken şer'iye sicillerine müracaat edilmeden yapılan çalışmalar eksik kalacaktır. Bu çalışma ile asıl amacımız 1765?1768 yılları arası Konya tarihinin sosyal, ekonomik, hukukî, idarî ve kültürel yapısının belirlenmesine katkı sağlayabilmek olmuştur. Bunun yanında şer'iye mahkemeleri ve görevlileri, şer'iye sicillerinin tanımı, önemi, tarihi gelişimi, Konya'nın kısa tarihçesi çalışmanın içeriğine dahil edilmiştir. Bu çalışmada 59 Numaralı Konya Şer'iye Sicilinde yer alan belgelerin transkripsiyonu, özeti ve değerlendirmesi yapıldı. Bu belgelere dayanarak halkın sosyal yapısı, ikili ilişkileri, gündelik yaşamı, ekonomik yapısı, merkezi idare ile taşra arasındaki ilişkileri içeren tahliller yapılmaya çalışıldı., In Otoman Empire, the notebooks in which Kadı?s judgements and firmans that come from centre of the state, patents, commands and other judgements are written is called Şer?iye register. The Şer?iye register of Konya in number 59, which we have chosen the subject of our study, consists of registration of lawcourt in 1765?1768. This record, includes the subjects such as sales of property, firmans, berats, guardian, inheritance, foundation, property and owing suits. Among these subjects, the sales of property, firmans and patents form the biggest part of the register. Kadı registers, which is one of the important documents of our history, have great importance in writing of city histories. Researches which are done without consulting Şer?iye records would be faulty while looking into Konya during Ottoman period. The main purpose of this study is to make contribution to the determination of the social, economical, legal, administrative and cultural structure of Konya history between 1765-1768. Moreover, the Şer?iye courts and its officials, definition, importance and historical development of Şer?iye registers and short history of Konya have been included in the investigation. In this study the documents in Konya Şer?iye register numbered 59 have been transcribed, summarized and evaluated. The social and economical structure, relationships, daily life of people and the relation between administrative center and the provinces have been analyzed based on the documents.

Bu çalışmada Bursa şer’iyye sicillerinden a-154 ve a-155 numaralı 17. yüzyıla ait defterlerdeki mahkeme kayıtları incelenmiştir. Osmanlı toplumunda hukuk sistemi olarak İslâm hukukunun uygulandığı ve hukuk ekolü olarak da Hanefî mezhebine bağlı kalındığına dair yaygın bir kanaat bulunmaktadır. Yine Müslüman toplumlarda, İslâm hukukuna daha çok bağlı kalınan hukuk dalının Aile hukuku olduğu ileri sürülmektedir. Bu çalışmamızda, Osmanlı devletinin kurulduğu bölge olan Bursa’daki mahkemelere intikal eden ve duruşması yapılıp karara bağlanan hükümlerin yer aldığı 17. yüzyıl şer’iye sicillerine ait iki defter veri tabanı olarak alınıp İslâm aile hukuku açısından tahlili yapılmıştır. Osmanlı toplumunda İslam Aile hukukuna bağlı kalınan noktalar ile farklı uygulamalar tespit edilmeye çalışılmıştır. It is a common belief that in Ottoman society, Islamic Law was applied as the judicial system, and Hanafism was followed as the school of law. Also it is claimed that in Muslim societies the most followed kind of law is family law. In this article, we study on the two judicial registers of Bursa in where Ottoman State was founded, including some court decisions pertaining to domestic relations, and we analyse them in terms of Islamic Family Law. In this regard we try to figure out the same and different points from Islamic Family Law.

ÖZETOsmanlı Devleti’nin tarih sahnesinden ayrılıp Türkiye Cumhuriyeti’ninkurulması ile beraber harf inkılâbı yapılmış, ilerleyen zaman içerisinde yeni nesillerOsmanlı Devleti’nin arşiv ve kütüphanelerindeki yazılı vesikalardan istifade etmektegüçlük çekmeye başlamıştır. Böylece Osmanlı alfabesi ile kayıt altına alınmışvesikaların Latin alfabesine çevrilmesi ihtiyacı doğmuştur.“1495 Numaralı Şer‘iyye Sicili Defterine Göre Rize’nin Ekonomik ve SosyalHayatı” başlığı altında yaptığımız bu tez çalışmamızın amacı, söz konusu sicilingünümüz Türkçesine çevrilmesi ve sicilde yer alan kayıtların değerlendirilmesiyleRize’nin sosyal ve ekonomik hayatına dair sağlam bilgilere ulaşılmasıdır.Çalışmamız giriş ve iki bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmındabugünkü Rize ilinin tarihin ilk dönemlerinden cumhuriyet dönemine gelinceye kadargenel tarihinden, Osmanlı Devleti’nde yargı sisteminin önemli unsurlarından biri olanşer‘iyye mahkemeleriyle bu mahkemelerdeki görevliler ve yargılama usûlünden,şer‘iyye sicillerinin muhtevası, önemi ve bu sicillerdeki belge çeşitlerinden sözedilmiştir.Birinci bölümde, sicildeki dava zabıtlarından yola çıkarak Rize’nin sosyal,ekonomik ve dînî hayatı tahlil edilmeye çalışılmıştır. Üç ana başlık altında ele alınan bubölümde Rize toplumunun temelini oluşturan aileden, Rize’nin fizikî ve mimarîyapısından, Rize halkının günlük hayatta kullandığı çeşitli elbise ve eşyadan,toplumdaki Müslim-gayr-i Müslim ilişkilerinden, Rize’de kullanılan isim, ünvan velakaplardan, Rize’deki çeşitli ekonomik faaliyetlerle Rize halkının geçimkaynaklarından, miras işlemlerinden, vakıf müessesesi ve bu müessesenin işleyişindensöz edilmiştir. İkinci bölümde 1495 numaralı Rize Şer‘iyye Sicili’nin transkripsiyonuverilmiştir.Anahtar Kelimeler: Rize, Şer‘iyye Sicilleri, Sosyal-Ekonomik ve Dini HayatV IIABSTRACTAfter falling of Ottoman Empire, an alphabet reform was made with theFoundation of new Turkish Republic. Because of that as the time passes, nextgeneration of Republic have had difficulty with the understanding of Ottoman sourcesin the libraries. For reason that it appeared that the need for the transcription of Ottomansources into new alphabet.The aim of our dissertation under headline of “Economic and Social Life of RizeAccording to 1495 Registered Islamic Court Record” is to transcribe some part ofIslamic Court Records and to give sound information about economic and social life ofRize.Our work consists on an introduction and two parts. It’s been examined Rizefrom prehistoric eras to republic era, history of Rize, Ottoman jurisdiction, Islamic courtof law, the court, method of judiciary, content of court records and their importance andclassification of documents in the court registered.In the first part we analyzed economic, social and religious life of Rize provinceas state by the register. In this section consisting of three main parts we inform aboutthe family being composed of the foundation of Rize society, physical environment andarchitectural features, daily life of the people and their dressing stile and stuff they used,relation between Muslims and non-Muslims, names, titles, appellations, miscellaneouseconomic activities of Rize, ways of making living of the people, will records, trustinstitutions and their functions. In the second part it has given the transcription of 1495registered Islamic court records of Rize.Key Words: Rize Province, Islamic Court Records, Social-Ekonomic andReligious Life. İÇİNDEKİLERSayfa NoÖNSÖZ ........................................................................................................................ IİÇİNDEKİLER ..........................................................................................................IIÖZET ........................................................................................................................ VIABSTRACT............................................................................................................. VIITABLO LİSTESİ ...................................................................................................VIIIKISALTMALAR........................................................................................................XGİRİŞ..........................................................................................................................1I. RİZE TARİHİNE GENEL BAKIŞ..........................................................................1A. RİZE İLİNİN YERİ ve KOMŞULARI..............................................................1B. “RİZE” ADININ MENŞEİ ve İLİN ALDIĞI ADLAR ......................................1C. RİZE İLİNİN TARİHÇESİ ...............................................................................21. Koloni Öncesi Dönem....................................................................................22. Kolonileşme Dönemi .....................................................................................33. Medler ve Persler Dönemi..............................................................................44. Pontos Devleti Dönemi ..................................................................................55. Roma ve Bizans Dönemi................................................................................56. Trabzon Rum İmparatorluğu Dönemi.............................................................77. Osmanlı Dönemi............................................................................................88. Cumhuriyet Dönemi.....................................................................................11II. OSMANLI ŞER‘İYYE MAHKEMELERİ VE ŞER‘İYYE SİCİLLERİNE GENELBAKIŞ ....................................................................................................................11A. ŞER‘İYYE MAHKEMELERİ ........................................................................111. Şer‘iyye Mahkemelerindeki Görevliler.........................................................12a. Kadı .........................................................................................................12b) İkinci Derecedeki Adlî Görevliler ............................................................132. Şer‘iyye Mahkemelerinde Yargılama Usûlü.................................................143. Mahkeme Binası ..........................................................................................15B. ŞER‘İYYE SİCİLLERİ...................................................................................161. Tarifi ve Genel Özellikleri ...........................................................................162. Şer‘iyye Sicillerindeki Belge Çeşitleri..........................................................17a. Kadı Tarafından Kaleme Alınan Belgeler .................................................17aa) Hüccetler............................................................................................17ab) İ‘lâmlar ..............................................................................................17ac) Ma‘rûzlar ...........................................................................................17ad) Mürâseleler ........................................................................................18b. Başka Makamlarca Gönderilen ve Sicile Kaydedilen Belgeler..................183. Şer‘iyye Sicillerinin Muhteva ve Önemi.......................................................184. Şer‘iyye Sicillerinin Bugünkü Durumu ........................................................19I IIBİRİNCİ BÖLÜMRİZE’NİN SOSYAL EKONOMİK VE DÎNÎ HAYATII. RİZE’NİN SOSYAL HAYATI .............................................................................21A. AİLE HAYATI...............................................................................................211. Evlenme.......................................................................................................21a. Nikâh Akdi...............................................................................................21b. Evlenmede Rıza .......................................................................................23c. Evlenme Engelleri....................................................................................262. Evlenmenin Sonuçları ..................................................................................27a. Mehir .......................................................................................................27b. Nafaka .....................................................................................................31c. Rize’nin Aile Yapısı.................................................................................33ca. Çok Eşlilik..............................................................................................33cb. Akraba Evliliği ...................................................................................36cc. Kadının Ailedeki Yeri.........................................................................37cd. Çocuk Sayısı.......................................................................................393. Evliliğin Sona Ermesi ..................................................................................42a. Talak ........................................................................................................42b. Muhâla‘a..................................................................................................45c. Tefrik .......................................................................................................474. Evliliğin Sona Ermesinin Neticeleri .............................................................48a. İddet ve İddet Nafakası.............................................................................48b. Hidâne .....................................................................................................50B. RİZE’NİN FİZİKÎ ve MİMARÎ YAPISI .........................................................531. Nüfus ve Mahalleler.....................................................................................532. Sosyal, Dînî ve Ticarî Müesseseler...............................................................56a. Sosyal Müesseseler ..................................................................................56b. Dînî Müesseseler......................................................................................57c. Ticarî Müesseseler....................................................................................58C. GÜNLÜK HAYATTA KULLANILAN ELBİSE ve EŞYA ............................601. Elbise...........................................................................................................60a. Entari .......................................................................................................60b. Kuşak.......................................................................................................61c. Şalvar.......................................................................................................61d. Gömlek ....................................................................................................61e. Kürk.........................................................................................................62f. Peştamal ...................................................................................................62g. Çarşaf ......................................................................................................632. Eşya.............................................................................................................64a. Ev Eşyası .................................................................................................64aa. Mutfak Eşyası.....................................................................................64ab. Mobilya ve Mefruşat ..........................................................................64b. Ziynet Eşyası ...........................................................................................65c. Çeşitli Eşya ..............................................................................................66d. Kitaplar....................................................................................................66I Ve. Kumaşlar..................................................................................................66f. Silah ve Bazı Aletler .................................................................................68fa. Silah ve Kesici Aletler.........................................................................68fb. Tarım Aletleri .....................................................................................68D. MÜSLİM - GAYR-İ MÜSLİM MÜNASEBETLERİ......................................69E. TOPLUM AHLÂKI ........................................................................................731. İşlenen Suçlar ..............................................................................................73a. Gasb.........................................................................................................73b. Hırsızlık ...................................................................................................74c. Eşkıyalık ..................................................................................................75d. Adam Öldürme (Katl) ..............................................................................76e. Dövme ve Yaralama (Darb u Cerh) ..........................................................77f. Sahibinden İzinsiz Ağaç Kesme................................................................78g. Çocuğunu Terketme .................................................................................782. Güzel Ahlâka Dair Davranışlar ....................................................................79a. Ekonomik Destek Sağlama.......................................................................79b. Terkedilmiş Çocuğu Sahiplenme..............................................................80c. Sulh..........................................................................................................80d. Muslihûn Tavassutu .................................................................................81F. RİZE’DE KULLANILAN İSİM ÜNVAN ve LAKAPLAR .............................821. İsimler .........................................................................................................82a. Sülale İsimleri ..........................................................................................82b. Şahıs İsimleri ...........................................................................................91ba. Erkek İsimleri.....................................................................................91bb. Kadın İsimleri ....................................................................................92bc. Gayr-i Müslim İsimleri .......................................................................932. Ünvanlar ......................................................................................................933. Lakaplar.......................................................................................................98II. RİZE’NİN EKONOMİK HAYATI......................................................................99A. EKONOMİK FAALİYETLER .......................................................................991. Borç-Alacak İlişkileri...................................................................................992. Mübâya‘a...................................................................................................1083. Ferâğ..........................................................................................................1174. Hibe...........................................................................................................1235. Vekâlet ......................................................................................................1246. Kefâlet .......................................................................................................1267. Emânet.......................................................................................................1288. Rehin .........................................................................................................1289. Takas .........................................................................................................12910. Âriyet.......................................................................................................13011. Îcâr ..........................................................................................................13112. Havâle .....................................................................................................13213. Müzâyede ................................................................................................132B. RİZE HALKININ GEÇİM KAYNAKLARI .................................................1331. Tarım.........................................................................................................1332. Hayvancılık................................................................................................1373. Ticaret .......................................................................................................139VC. MESLEKLER...............................................................................................1431. İdarî Görevliler ..........................................................................................1432. Askerî Görevliler .......................................................................................1473. Adlî Görevliler...........................................................................................1474. Dînî Görevliler...........................................................................................1495. Esnaf ve Sanatkârlar ..................................................................................150D. MİRAS İŞLEMLERİ ....................................................................................1511. Tereke Sahiplerinin Sosyal ve Ekonomik Durumları ..................................151a. Sayıları, Cinsiyetleri, Yaşları ve Medenî Halleri.....................................151b. Vefat Yerleri ve Vefat Şekilleri..............................................................153c. Görev, Meslek ve Ünvanları...................................................................154d. Servetleri................................................................................................1552. Tereke Üzerindeki Haklar ..........................................................................159a. Techiz ve Tekfin ....................................................................................159b. Borçların Ödenmesi ...............................................................................161c. Vasiyet ...................................................................................................1623. Vârisler ......................................................................................................1634. Terekeden Alınan Harçlar ..........................................................................1665. Vasî Tayini ................................................................................................169E. VERGİLER...................................................................................................171III. RİZE’NİN DÎNÎ HAYATI ...............................................................................174A. VAKIF ve VAKFİYE ...................................................................................174B. VAKIFLARIN YÖNETİMİ ..........................................................................176C. VAKIF GÖREVLİLERİ ve GÖREVLİLERİN TAYİNİ(TEVCÎH-İ CİHÂT)177D. VAKIFLARIN GELİR KAYNAKLARI .......................................................182E. VAKIF ESERLERİ .......................................................................................184İKİNCİ BÖLÜM1495 NUMARALI RİZE ŞER‘İYYE SİCİLİNİN TRANSKRİPSİYONUI. SİCİLİN TRANSKRİPSİYONU SIRASINDA TAKİP EDİLEN USÛL..............186II. 1495 NUMARALI RİZE ŞER‘İYYE SİCİLİNİN TRANSKRİPSİYONU..........187SONUÇ ....................................................................................................................631EKLER ....................................................................................................................6351495 NUMARALI RİZE ŞER‘İYYE SİCİLİ’NDEN ÖRNEK VARAKLAR .........635BİBLİYOGRAFYA.................................................................................................640

Bu çalışma CIEPO (International Committee of Pre-Ottoman Studies) tarafından 14-19 Haziran 2004 tarihlerinde Varsova'da düzenlenen "16th CIEPO" sempozyumunda sunulan bildirinin geliştirilmiş halidir. Osmanlı tarih yazımında kırsal alanlar tarihi, son yıllarda oldukça ilgi çeken bir alandır. Bu bağlamda, XIX. yüzyıl Osmanlı kırsalına ait elimizdeki en önemli birinci elden kaynaklar arasında; kırsal hayatın sosyo-ekonomik, demografik ve kültürel hemen hemen bütün karakteristiğini bulabileceğimiz kadı sicilleri ve temettüat kayıtları sayılabilir. Çalışmamızda, Balıkesir şer’iye sicilleri ve temettüat defterlerini kullanmak suretiyle Balıkesir köyleri örneğinde köy ve köylü hayatında devleti temsil eden kurumlar olan imamlık ve muhtarlıkların fonksiyonu ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca, Tanzimat öncesi ve sonrasında köy hayatındaki sosyo-ekonomik, kültürel ve demografik değişiklikler üzerinde durulacaktır. Özellikle kurumsal anlamda köylerde muhtarlık teşkilatının kurulması, imamların bazı yetkilerinin muhtarlara devredilmesi ve sonrasında yaşanan değişmelere dikkatler çekilecektir. In Ottoman Historiography, rural history has been an interesting field recently. In this context, among the most important sources for the 19th century Ottoman rural history can be considered kadı records and temettuat registers in which we may find socio-economic, demographic and cultural characteristics of rural life. In this study, imams and muhtars as the functionaries who were the representatives of government in a village will be analyzed using the Balıkesir kadı records and temettuat registers. Moreover, socio-economical, cultural and demographical changes in rural life before and after Tanzimat will be focused on. The main attention will be paid on the foundation of muhtarship as a government institution and transferring some of authorities of the imams to the muhtars, and the socio-political aspects of the on going changes.

Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde tarihe karışan Osmanlı Devleti geride hiçbir devletin bırakmadığı zenginlikte arşiv malzemesi bırakmıştır. Bu malzemeler içersinde şer'iye sicilleri kendine özgü yapısıyla önemli bir yer tutmaktadır. 1847 ? 1848 yıllarını kapsayan 80 Numaralı Konya Şer'iye Sicili, dönemin Konya'sı hakkında idarî, askerî, sosyal, kültürel ve daha birçok konuda önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Özellikle Tanzimat sonrası taşrada Tanzimat'ın etkisiyle meydana gelen değişimi göstermesi bakımından önemlidir. Defterde yer alan toplam 347 adet belgenin 247 tanesi tereke kayıtlarına aittir. Diğerleri ise farklı konular hakkındadır. Bu denli fazla tereke kaydının yer alması dönemin Konya ailesi hakkında önemli sonuçlara ulaşılmasını sağlamıştır. Halk arasında meydana gelen anlaşmazlık konularının kadıya müracaatla çözülmeye çalışıldığı görülmektedir. Belgelerden hareketle ekonomik yapı ile ilgili de bazı tespitlerde bulunulabilmiştir. Posta tatarları ve hac kafilelerinin güvenliği konusunda ve Redif Askerî Teşkilatı ile Kura Usulünün uygulanması hakkında merkezden gönderilen emirlerin varlığı görülmektedir., Ottoman Empire who interfered to the history at the first quarter of the 20th century, leave behind a lot of materials of archive. In these materials, the Sheria Enrollments have a different structure. The 80th Sheria Enrollment of Konya between 1847-1848 has a lot of important knowledge about Konya?s managing, military, soceity and culture. Especially it shows the evolution at the regions after Tanzimat. There are 347 recored at the Sheria Enrollment. 247 of it is belong to the record of heritage. The others are about the different subjects. These records obtain important results about the families of Konya. It is seen that the embroilment subjects are tried to solve by cadi. Contingent on these records we could determine the economical structure. Also it is seen that these records have some information about commands which are sent from the center to the security of post-boy, convoy of pilgrimage and the military organization of Redif and the system of lottery.

Bu çalışma 1827?1833 yılları arasındaki Konya tarihinin sosyal, idari, ekonomik, dini, hukuki ve kültürel yönlerini araştırmacıların ifadesine sunmak amacıyla yapılmıştır. Osmanlı Dönemindeki Konya araştırılırken, şer'iye sicillerine müracaat edilmeden yapılan çalışmalar eksik kalacaktır. Bu nedenle yapılan çalışmada, şer'iye sicillerinin tanımı, tarihi, Şer'iye mahkemelerinde görevli memurlar, kadılarda aranan şartlar, o dönemdeki Konya tarihi konuları hakkındaki bilgiler araştırmanın içeriğine dahil edilmiştir. Bu çalışma da 74/F4 Numaralı Konya Şer'iye sicilinin 1-239. sayfalarındaki tüm belgeler incelenmiş, konularına göre belgelerin özetleri örneklendirmelerde kullanılmıştır. Bu saye de 19.y.y. da önemli bir Osmanlı şehri olan Konya'da gündelik hayata ilişkin daha somut bilgilere ulaşılmıştır. Örneğin; Konya mahkemesinin çalışma düzeni, iş hacmi, gündelik hayat, insan ilişkileri, te'baa? devlet ilişkileri, deftere yansıyan olaylara göre gruplandırılarak incelenmiştir. Diğer bir önemli sonuç ise, Osmanlı klasik düzeninin, hızlı değişim sürecinin Konya da topluca görülebilmesidir., This research has been carried out in order to present the social, administrative, economic, religious, judicial and cultural aspects of Konya between 1827-1833 to the benefit of the researchers. Researches which are done without consulting Şer?iye records would be faulty while looking into Konya during Ottoman period. For this reason at this work, the definition of şer?iye records, the history of şer?iye records, civil servants employed at şer?iye courts, conditions wanted for kadıs, information about the history of Konya at that time, have been included to the content of the research. For this work, all of the documents on the 1st-239th pages of Konya Şer?iye record numbered 74/F4 have been analyzed, and the outlines of the documents have been used in examplifications. Thus, re concrete knowledge has been achieved about the daily life in Konya, which was a prominent residential in the 19th century. For instance, the working order of Konya court, work capacity, daily life, human affairs, vassal- state affairs, have been grouped and studied accourding to the events reflected on the notebook. Another significant conclusion is thet the rapid change of classical Ottoman order has been totally observed in Konya.

61 numaralı sicil defterine göre Ankara'da içtimai ve iktisadi hayat baslığı altında incelediğim yüksek lisans tezimi üç ana baslık altında ele almaya çalıstım. Birinci bölümde , Ankara'nın idari yapısından, Ankara'da bulunan mahalle ve karyelerden bahsederken, idari görevliler baslığı altında da mütesellim, mübasir, kassam, muhtesip ve subası gibi görevlileri anlatmaya çalıstım. Tezimin ikinci bölümünde ise , Ankara'da Sosyal Hayat baslığı altında döneme ait Ankara'nın Aile hayatı ,toplum düzenini bozan olayları , vakıflar , Müslim gayri ?müslim ahalinin yasantısı , köleler , sicilde adı geçen isimler, esya isimleri, takı isimleri ,zümre isimleri , giyim-kusam isimleri yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise Ankara'nın ticari ve iktisadi yapısından , bu dönemdeki alım-satım olayları , alacak ve borç davaları , hibe olayları , bu dönemdeki narh fiyatlarıyla alakalı belgeler yer alırken son olarak ta tezimizin transkripsiyonundan olusan bölüm ile tezimi bitirdim., In this work, social and economic life of the Ankara has been investigated according to 61 numbered register. ?n the first of part of this work. Manegerial configuration and distriats of the Ankara have ben exlamed. The function of the müteseelim , process- server, kassam muhtesip,subası have been exlamed in the manegerial officials part. ?n the second part of the work the family life of Ankara , events that disturb the order of the society , cognizant, livings of muslim and non-muslim population ,slaves names that are mentioned in the register , object names, jewel names, group namus and costume names have been described in the social life of the Ankara part. In the third part of this work , the commercial and financial construction of the Ankara , buying-selling events, credit-debt suits , donation events, have been explained. addition, the documents related with the officially fixed prices have been taken part. Lastly, this work have been ended with the part of transkripsiyon.

ÖZET Tarihin en uzun ömürlü devletlerinden olan Osmanlı Devleti hakkında son yıllarda birçok araştırma yapılmıştır. Günümüze kadar ulaşan zengin arşivleri ise, henüz tam olarak incelenememiştir. Bu araştırmada da, bahsi geçen arşivlerin bir bölümünü teşkil eden Bursa Şer'iye Sicilleri'nin 1575-1600 yıllarına ait mahkeme kayıtlarından hareket edilerek bu dönemde `din görevlisinin sosyal fonksiyonları` incelenmiştir. Tez, bir giriş, üç bölümden oluşmuştur. Girişte şer'iye sicillerinin ihtiva ettiği konulara, tarihi kıymetine yer verilmiştir. Buna bağlı olarak konunun işlendiği tarih ve sosyal çevre olarak Bursa'nın Osmanlı öncesi ve sonrası tarihi konumu izah edilmiştir. Başta toplum hayatında ve din görevlisinin hizmetinde esaslı yeri olan caminin tarihî gelişimi ve sosyal işlevleri irdelenmiştir. Caminin mimari özellikleri ile toplumsal dayanışmaya ve kaynaşmaya, eğitim, kültür ve sanata katkıları üzerinde durulmuştur. Ayrıca camide görevli imam, hatip ve müezzin hakkında bilgiye yer verilmiştir. Ayrıca din görevliliği kurumunun Osmanlılardaki konumu araştırılmıştır. Burada din görevlisinin yetiştirilmesi mesleki eğitimi ve bazı din görevlilerinin biyografisi ile tayini gibi personel işlemlerine dair bilgiler verilmiştir. Yine din görevlilerinin ekonomik durumları üzerinde değerlendirme yapılmıştır. Din görevlisinin çalışılan dönem içerisinde sosyal hayattaki rolüne dair, örneğin beledî, asayiş adlî ve sosyo-kültürel vazifeleri üzerinde durularak dönemin uygulamalarından örnekler verilmiştir. Sonuç bölümünde araştırmada varılan kanaat ve düşünceler ifade edilmiştir. Tezde başta Şer'iye Sicilleri olmak üzere, Osmanlı dönemi ile ilgili yerli ve yabancı kaynaklardan ve bu sahadaki diğer çalışmalardan yararlanılmıştır. Anahtar Sözcükler : Bursa, Şer'iye sicilleri, 1575-1600, Cami'nin rolü, mahallenin önemi, imamın fonksiyonları, başlıca sosyal, dini ve kültürel boyutları. Key Words : Judicial Records of Bursa,1575-1600, The role of the mosque at the time of the Ottoman Empire, importance of the district of the Ottoman city, Imam's functions, mainly religious, social and cultural dimensions. iii 183

Bıı makale, Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren üç asırlık (1299-1600) zaman dilimi içinde dönemin fakihlerini etkileyen, başka bir deyişle onlar için bir el kitabı niteliği taşıyan eserleri tespit etmenin yanı sıra, onların bu eserler hakkındaki görüş ve değerlendirmelerini de bizzat eserlerine baş vurarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Böylece. makro planda da olsa Osmanlı hukuk düşüncesini besleyen kaynakların neler olduğu daha iyi anlaşılmış olacaktır. This article not only çştablishes, from the early days of the Ottoman State in a period of three centuries, from 1299 to 1600, the works which influenced the Ottoman jprisprudents in another word, which were a handbook for them, but also has the aim of presenting their conceptions and comments about those works by applying their own works. Thus it will be better understood what were the sources that improved the Ottoman Law concept, even in macro plan.

İslâm Tarihi boyunca, insanların ihtiyaç duyduğu her sahada, bazı devlet adamları ve zengin müslümanlar tarafından vakıflar kurularak halkın hizmetine su­nulmuştur. Bu vakıf kurucularından biri de XV. yüzyıl devlet adamlarından Hacı İvaz Paşa’dır. İvaz Paşa, Bursa’da kurduğu vakfın gelirlerinden belli bir kısmının mühtediler için harcanmasını şart kılmış ve vakıf-mühtedi ilişkisini ortaya koymuştur. Bu şart vakıf hizmetlerine yeni bir boyut kazandırmıştır.

Bu tez, bir giriş ile iki bölümden oluşmakta, son kısımda ise tafsilâtlı bir indeks bulunmaktadır. Giriş kısmında, şer'iye sicillerinin Türk kültür tarihindeki (idarî, iktisadî, askerî, siyâsi, özel ve kamu hukûkundaki) yeri incelenmiş; Birinci bölümde, şer'iye sicillerinin genel özellikleriyle, bu sicillerde bulunan belge çeşitleri ve İstanbul Şer'iye sicilleri Arşivi'nin üzerinde durulmuş; İkinci bölümde, tezin ana konusunu teşkil eden İstanbul Kadılığına ait 1342 tarihli ve 332 numaraya kayıtlı defterin tanıtımı ve genel özellikleri verildikten sonra, defterin metni olduğu gibi yazılmış ve günümüz alfabesiyle gün ışığına çıkarılmış; İndeks kısmında ise, konu üzerinde araştırma yapacaklara malzeme olması düşüncesiyle, defterde geçen mahalle, semt, sokak, cadde, medrese, mekteb, medrese ve sosyal kuruluşlarla resmî daireler alfabetik sırayla konularına göre verilmiş, tezden yararlanma kolaylığı sağlanmıştır.

Şer’iye sicilleri, Osmanlı şehirlerinde kadılar tarafından tutulan ve mahkeme tutanakları olarak ifade edilen defterlerdir. Bu defterlerde tereke, diğer adıyla muhallefat kayıtları ölen kişilerin eşyalarının kadının gözetiminde tek tek fiyat ve adediyle birlikte kaleme alındığı kayıtlarda tutulmuştur. Tereke kayıtları, sıradan bir Osmanlı ailesinin evinin içini hayal etmemize olanak verecek veriler sağlar. Yöreden yöreye farklılık gösteren bu bilgiler yerel tarih araştırmaları için önemli veri kaynaklarının başında gelir. Kullanılan ev araç ve gereçlerinden tercih giyim kuşam anlayışına kadar farklı bilgilere tereke kayıtlarından ulaşmak mümkündür. Bu çalışmada Bartın yöresinin 19. yüzyıla ait kadın giyim anlayışı tereke kayıtları üzerinden değerlendirilecektir. 1892-1913 yıllarını kapsayan 800, 802, 806, 807, 808 ve 810 numaralı Bartın şer’iye sicillerinde yer alan 12 kadın terekesine dayanarak 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Bartın yöresinin kadın kıyafetleri ve giyim kültürüne dair değerlendirmeler yapılmıştır. Osmanlı döneminde Müslüman, Rum ve Ermeni unsurların bir arada uyum içinde yaşadığı Bartın’ın kültürel zenginliği, giyim kültüründe de kendini göstermektedir. Şehrin 19. yüzyılda İstanbul ile yoğun ticari bağlantısının bulunması İstanbul giyim kültürünün izlerinin şehre yansımasına olanak vermiştir. Elde edilen bulgular üzerinden şehrin 19. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik yapısına dair çıkarımlar yapılmıştır, Court registers are the books kept by the kadi in Ottoman cities and referred to as court minutes. In these notebooks, wealth records, also known as muhallefat records, were kept in the records where the belongings of the deceased were written one by one, together with the price and quantity, under the supervision of the cadilesker. The wealth records provide data that will allow us to imagine the interior of an ordinary Ottoman family's home. This information, which differs from region to region, is one of the most important data sources for local history research. It is possible to reach various information from the wealth records, from the household tools and equipment used to the preferred clothing understanding. In this study, the 19th century women's clothing understanding of the Bartın region will be evaluated through the wealth records. Based on the 12 women's wealth in the Bartın Court Registers numbered 800, 802, 806, 807, 808 and 810 covering the years 1892-1913, evaluations were made about the women's clothing and clothing culture of the Bartın region in the late 19th and early 20th centuries. The cultural richness of Bartın, where Muslims, Greeks and Armenians lived in harmony during the Ottoman period, also shows itself in the clothing culture. The city's intense commercial connection with Istanbul in the 19th century allowed the traces of Istanbul's clothing culture to be reflected in the city. Based on the findings, inferences were made about the social and economic structure of the city in the 19th century.