Search

Cumhuriyetin ilanından sonra özellikle yeni rejimin, inkılapları tam olarak anlatamamasından ve bölgede aşiret ve şeyhlik düzeninin direncinden kaynaklanan nedenlerle önemli bir güvenlik sorunu ortaya çıkarmışsa da alınan sert önlemlerle bu sorunlar giderilmeye çalışılmıştır. Ancak ortaya çıkan bu güvenlik sorununun arkasında sosyal ve iktisadi sebepler de görülmüştür. II. Dünya Savaşı dönemi Türk hükümetlerinin bölgeye yönelik politikaları savaş tehdidi çerçevesinde şekillenmiştir. Bununla birlikte bölgenin temel sorunu olan güvenlik sorununu etkileyen sosyal ve iktisadi sebeplerin de ortadan kaldırılmasına yönelik politikalar üretilmiştir. Çünkü savaş döneminin bütün imkânsızlıklarına rağmen bölgeye yönelik başlatılan yatırımların devam ettirilmesinde, devlet mekanizmasının bölge vatandaşlarının temel ihtiyaçlarını karşılama görevini ciddiyetle yerine getirme gayretinde bu anlayış ön plana çıkmaktadır. Genel anlamda değerlendirecek olursak 1930-1945 yılları arasından tek parti hükümetlerinin Güneydoğu Anadolu bölgesine yönelik politik yaklaşımları bölgenin ülke ile bütünleşmesine yönelik olmuştur After the proclamation of the Republic, the new regime did not fully explain the revolutions and there was a significant security problem due to the resistance of the tribal and sheikh in the region. These problems were tried to be solved with hard measures. However, social and economic reasons behind this emerging security problem had also been seen. The policies of the Turkish governments of the World War II towards the region were shaped by the threat of war. Policies have also been developed to remove the social and economic causes that affect the security issue, which is the main problem of the region. Because, despite all the impossibilities of the war period, this initiative comes to the forefront in the continuation of investments initiated towards the region and in the effort to seriously fulfill the duty of the state mechanism to meet the basic needs of the citizens of the region. During the World War II, the political approaches of the Turkish governments in the single party period towards the Southeastern region are aimed at integrating the region with the country. 127

Samsun, tarih boyunca Anadolu'nun önemli şehirlerinden birisi olmuştur. Bu duruma birçok gelişmeyi örnek gösterebiliriz. Şehir, Karadeniz'de bir liman kenti olmasının yanında Cumhuriyet Türkiyesi'nin kuruluşuna giden süreçte önemli bir ilke tanıklık etmiştir. Samsun'un Mustafa Kemal Paşa'nın Milli Mücadele yolunda ilk adımı attığı şehir olması daha sonraki dönemlerde anıtlaştırılmış ve '19 Mayıs' tarihi Samsun'da olduğu gibi Türkiye'de de baş tacı edilmiştir. Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulup ikinci kez çok partili hayata geçiş denemesinin yaşandığı yıllarda şehir, belediye seçimlerinde bu partiyi belediye başkanlığına taşımıştır. Yine Samsun çok partili hayata geçiş sürecinde kurulan ve Türk siyasetine damga vuran DP'nin ilk örgütlenmesini gerçekleştirdiği yer olmuştur. Çok partili hayata geçiş sürecinde siyasi olarak hareketli bir dönem geçiren Samsun, siyasilerin uğrak yeri olmuş ve Türkiye siyasetinin etkili bir parçası olmayı başarmıştır. 1950, 1954 ve 1957 Genel Seçimlerinde Türkiye genelinde olduğu gibi Samsun özelinde de açık bir şekilde DP'nin üstünlüğü görülmüştür. 1950-1960 yılları arasında Samsun milletvekillerinin tamamı DP'li olarak TBMM'de yer almışlardır. DP'nin Samsun milletvekilleri ülke siyasetine yönelik önemli vazifeler üstlenirken özellikle Tevfik İleri'nin farklı bakanlık görevlerinde etkili bir siyasi kimlik olarak öne çıktığı göze çarpmaktadır. Samsun Limanı'nın temelinin atılması ve parti içi mücadeleler 1946-1960 yılları arasında karşımıza çıkan diğer gelişmelerdir. Çok partili hayata geçilen 1946 yılından 1960 yılına kadar uzanan süreçte Türkiye siyasetine CHP-DP çatışması damga vurmuş, tırmanan gerilim bir çıkmaza sürüklenerek 1960 Darbesi'ne giden süreç yaşanmıştır. 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi Türkiye genelinde olduğu gibi Samsun'da da kendisini hissettirmiştir. 1946-1960 yılları arasında Türkiye siyasetinde yaşanan gelişmelerin kuşkusuz Samsun'da da yansımaları görülmüştür. Adı geçen dönemle ilgili yapılan araştırmalar Samsun tarihine ışık tutacağı gibi Türkiye'deki siyasi gelişmelerin daha iyi değerlendirilmesine de fayda sağlayacaktır.Anahtar Kelimeler: Samsun, CHP, DP, TBMM, Siyaset. Samsun hasbeen one of the important cities of Anatolia thraughout history. We can show many improvements that give importance to Samsun. The city, besides being a part city in the Black Sea Region it constituted the first step in the process leading to the establisment of Turkish Republic. Mustafa Kemal Pasha's first step in the national struggle for Samsun was monumentalized in later periods and the date of 19th May was appreciated in Turkey, too as it was in Samsun. In the years when the Free Republican Party was established and the experience of multiparty life transfer was experienced for the second time, Samsun became a city that carries this party to mayoralty in the municipal elections. Samsun has also been the place where the Democrat Party established during the multi-party transitional process and marked the Turkish politics realized the first organization of the party.During the transition to a multiparty political life as a haunt of Samsun, who became politically active period and it has managed to become an effective part of Turkish politics. In 1950, 1954 and 1957 parliamentary elections, Democratic Party's rule has been clearly seen in Samsun as it has been in Turkey, too. Between the years 1950 and 1960 all the deputies of Samsun took part as the Democratic Party members in the Turkish Grand National Assembly. While the Democratic Party's Samsun deputies undertook important duties towards the country's politics, especially Tevfik İleri stood out as an effective political identity in different ministerial duties. The foundation of Samsun port and the struggles within the party were other developments in Samsun between 1946 and 1960. Multiparty life passed from the Republican People's Party of Turkey in the process from politics until 1946 and 1960, the Democratic Party has been marked by conflict, escalating tensions, there has been a stalemate dragged process leading to the 1960's coup. 27th May 1960 coup made itself felt in Samsun as it was in Turkey. Between the years 1946 and 1960 the developments that lived in Turkey's politics, reflections of it was seen in Samsun, too. The researches done about the period which was mentioned will allow a better evaluation of the benefits as shed light on political developments in Turkey.Key Words: Samsun, Republican People's Party, Democratic Party, Turkish Grand National Assembly, Politics. 321

Türkiye sosyalist solu, 1960-1971 yıllarında teorik ve politik bakımdan ciddi bir canlanma ve hareketlilik dönemi yaşamıştır. Sol aydın hareketliliği üzerinden de gelişen canlanma kendisini daha çok Yön dergisinde ve Türkiye İşçi Partisi’nde(TİP) göstermiş, bu mecralarda Türkiye’nin kalkınması, modernleşme, toplumsal tabakalaşma konularında ciddi tartışmalar yaşanmıştır. Bu tezde, Türkiye modernleşmesinin iki asırlık çevrimi içerisinde, toplumsal tarihsel bir fenomen olarak Kürt meselesinin ele alınış biçimine ilişkin, hukuki ve kültürel olarak Türk kimliği içerisinde değerlendirilen Kürt realitesine yaklaşan resmî teze benzer ya da bu tezin dışında değerlendirmeler yapan Türkiye sosyalist aydınlarının düşünsel düzeyde meseleye yaklaşma biçimi ele alınmıştır. Bunun yanında, Kürt hareketine sosyalizm yoluyla dikkat çekmeye başlayan Kürt sol aydınlarına ilişkin değerlendirmelerde de bulunulmuştur. Bu tez hem Türkiye sosyalist solunun hem de Kürt siyasal hareketinin sonraki yıllarını belirleyecek kurucu tartışmalara odaklanarak hareketlerin gelişimine ilişkin bir ön-okuma yapmayı amaçlamıştır.--------------------Interim period of 1960-1971 is regarded as revival years of Turkish socialist left with respect to theoretical and political mobilization. This revival and mobilization had been realized by leftist intelligentsia in the floor of Yön journal and Turkish Labor Party (TİP). Within these intellectual and political grounds, leftist intellectuals had discussed the topics of social and economic development of Turkey, modernization and social stratum. This study focuses the perspective of Turkish socialist left and leftist intelligentsia in between two military coups (1960-71) to Kurdish issue, which is the social-historical phenomenon needed to be studied by holistic approach of bicentenary Turkish modernization period. The study reviews that if leftist socialist perspective of the period perpetuates the official ideology claiming Kurds culturally and legally as Turks or criticizes and readdresses it. Besides, it also points out the ideas and attitudes of Kurdish socialist intelligentsia, the group that will be separated from Turkish socialists to establish particular Kurdish organizations at the end of 1960s. The objective of the study is having preliminary knowledge of founder discussions of following years of Turkish socialist left and Kurdish movement.

İbadet dilinin Türkçeleşmesi, Cumhuriyetten çok önceki yıllara dayanmaktadır. Hanifi mezhep kurucusu Ebu Hanife, namazın ve ezanın Arapça dışındaki dillerde olabileceğinin mümkün olduğunu onaylamıştır. Meşrutiyet dönemine gelindiğinde aydın kesim, dinde reform isteklerini dile getirmeye başlamışlardır. Bu talepler cumhuriyet döneminde Atatürk'ün dinde milli dil çalışmaları ile başlamıştır. Türkçe Kur'an, Türkçe hutbe, Türkçe namaz, Türkçe dua, Türkçe tekbir, Türkçe Kamet, Türkçe ezan alanlarında çalışmalar başlamıştır. Ancak bu çalışmalardan sadece Türkçe ezan uygulanabilmiştir. 1932'de Türkçe okunmaya başlanan ezan 14 Mayıs 1950'de DP'nin iktidara gelmesi ile de uygulamaya koyulan ilk icraat olmuş ve 17 Haziran 1950 tarihinde ezan yeniden Arapça okunmaya başlanmıştır. Making the language of worship Turkish dates back to many years before Republican administration. The founder of the Hanafi Sect Ebu Hanife has confirmed that prayer (salat) and call to prayer (azan) can be available in other languages out of Arabic. When it comes to the period of Constitutional Monarchy, the intelligentsia began to voice their request of reform in religion.Those requests have started in Republic period with Atatürk's studies about national language in religion.Studies in fields of Turkish Quran,Turkish khutba,Turkish prayer,Turish pray, Turkish saying of Allahuekber, reciting Kamet in Turkish and Turkish azan have started. However only Turkish azan could be applied among these studies.Azan that started to be recited in Turkish in 1932, has become the first action that was put into effect with DP's coming up into power in 1450. And Azan started to be recited in Arabic again in 17th June 1950. 194

Bu tez resmi belgeler, dönemin gazete ve dergileri, konuyla ilgili bilimsel araştırma, makale, tez vb. eserler, dönemin anı yazıları incelenerek Demokrat Parti iktidarında (1950-1960) uygulanan tarım politikalarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu çalışmanın evreni tarımda modernleşmenin 1950-1960 süreci, tarım ürünlerinin artışı hedefi doğrultusunda uygulanan politikalar, köylerde yaşanan sosyal, kültürel, ekonomik değişiklikler ile sınırlandırılmıştır.1947'de başlayan dış yardımlar Türk tarımının modernizasyonunu sağlamayı amaçlamıştır. Tarımda modernleşme faaliyetleri DP iktidarında hızlanarak devam etmiş, çok sayıda tarım aleti ve makinesi ithal edilmiştir. Dönem içerisinde diğer modern tarım girdilerinin de miktarları büyük ölçüde artmıştır.Yabancı uzmanlar Türkiye'nin tarımının gelişmesine stratejik açıdan önem vermiş, tarımın geliştirilmesi yönünde tavsiyelerde bulunmuşlardır. DP döneminde Türkiye tarım ihracatçısı ülke olma hedefini gütmüştür. Tarım alanında görev yapan devlet kurumları ve kredi imkânları geliştirilmiştir. Ancak bu uygulamalarla köyleri içe dönüklükten kurtarıp yurtiçi ve yurt dışı pazarlara ulaşmasını sağlamak hedeflenirken diğer taraftan tarım arazileri orman ve meralar aleyhine gelişmesi problemini de beraberinde getirmiştir. This thesis aims to present agricultural policies applied during the rulership of Democrat Party (1950-1960) by analyzing official documents, newspapers and magazines of that cycle, works like scientific surveys, articles and thesises about the issue and the memoirs of that cycle. This study's frame is limited with the process of modernization on the agriculture betveen 1950 and 1960, applied policies in the direction of the aims about the increase of agricultural products, social, cultural and economic changes that are existed in the villages.Foreign aids started in 1974, have aimed to provide the modernisation of Turkish agriculture. During the rulership of DP, modernisation activities on the agriculture have continued rapidly and a large number of agricultural implements and machines has been imported. During the process amounts of the other agricultural incomes have also increased on a large scale.Foreign experts have placed importance on the development of Turkey's agriculture strategically and given advices about the development on agriculture. During the rulership of DP, Turkey has aimed to be the exporter country of agriculture. Government agencies serving in the field of agriculture and credit opportunities have been developed. To keep the villages from being introverted and to provide them to reach domestic and foreign markets have been aimed. During this process agricultural lands have been developed against forests and pastures. 194

Bu çalışmada Türkiye'de Jön Türkler tarafından başlatılan ve İttihat ve Terakki Partisi tarafından devam ettirilen, Milli Mücadele Dönemi'nde benimsenen Halkçılık ilkesinin doğal sonucu olan köycülük politikaları, 1908-1923 dönemini kapsayacak şekilde basın-yayın faaliyetleri dikkate alınarak incelenmiştir. Jön Türkler tarafından başlatılan köy politikaları, Meşrutiyet'in ilan edilmesi ve İttihat ve Terakki Partisi'nin iktidarı ele geçirmesi ile birlikte değişime uğramış, izleyen süreçte Halka Doğru hareketi başlatılmıştır. Bu meyanda Osmanlı'nın kurtuluş çaresini Anadolu'ya gitmekte gören aydınlar, Anadolu'ya ayrı bir önem göstererek köylere gitmiş, köylüyü bilinçlendirmek üzere çeşitli mecmualar çıkararak köylüyü aydınlatmaya çalışmışlardır. Çareyi köylüde bulan münevverler reayadan vatandaşlığa giden süreci köycü söylemlerle desteklemişlerdir. Meşrutiyet ile birlikte Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi isimler köylüye giderek köylünün içinde bulunduğu duruma dikkat çekmişler, dergiler ve gazeteler yayınlayarak köylünün varoluş mücadelesini anlatmışlardır. Bununla birlikte Meşrutiyet sonrası Balkan Harbi'nin patlak vermesinin ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'na girmesi, köye dönük faaliyetlerin dergi ve gazetelerde sadece bir `söylem` olarak kalmasına sebep olmuştur. Anahtar Kelimeler: Köycülük, Halkçılık, Narodnizm, Pozitivizm, Basında Köy İmgesi, Hüseyinzade Ali Bey. The village politics were initiated by the Young Turks and were continued by the Party of Union and Progress in Turkey. This study examines the village politics between 1908-1923 in Turkey by taking into account the press-publication activities. The village policies initiated by the Young Turks had been changed with the declaration of the constitution and the seizure of power by the Party of Union and Progress and the Halka Doğru Movement had been started in the following period. In this regard, the intellectuals who saw the Ottoman Empire's liberation struggle in Anatolia went to the villages with a special importance to Anatolia and tried to enlighten the peasantry by publishing various magazines and newspapers to raise awareness of the peasantry.The intellectuals who believe that the solution is in the peasantry, supported the process of transformation from `reaya` to `citizen` with the peasantist discourses. Ziya Gökalp and Yusuf Akçura became increasingly interested in the villagers with the Constitutional Monarchy and described struggle for the existence of the peasantry by publishing magazines and newspapers. However, following the outbreak of the Balkan War after the Constitutional Monarchy, the entry of the Ottoman Empire into the First World War led to the peasantist activities remaining only as a `discourse` in journals and newspapers. In this context, since there are not many studies belong to the period and academic interest is not directed to the field, this study has been completed by examining and analyzing the accessible magazines, newspapers and notes of the intellectuals living in the villages of Anatolia.In the first part of the study consisting of three sections, the historical development of the concept of peasantry and the factors affecting the development of the peasantry before the Republic were tried to be examined. In the second part, peasantist activities are evaluated thorough the press and publication. In the last part, it has been focused on the transformation process of the concept from `peasantism` to `populism` until 1923. KeyWords: Popülism, Narodnism, Positivism, Image of Village in the Media. 128

Bu çalışmada 1983 yılı sonunda Türkiye'de iktidara gelen 8 yıllık ANAP Hükümeti'nin üçüncü hükümeti olarak kabul edilen Yıldırım Akbulut Hükümeti'nin (1989-1991) siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel icraatları ele alınmıştır.Yıldırım Akbulut'un bizzat Turgut Özal tarafından Başbakanlık görevine getirilmesi ve Çankaya güdümlü bir siyaset benimsemesi Türk siyasi hayatında hep tartışılan bir konu olmuştur. Hatta bu konuda SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, Akbulut Hükümeti'ni dönem itibariyle uzaktan kumandalı bir hükümet olarak tanımlamıştır. 9 Kasım 1989 tarihinde göreve başlayan Akbulut Hükümeti, hükümet programında demokratikleşme çalışmalarına hız verileceğini ve terörle mücadele konusunda da kararlı bir politika takip edileceğini vurgulamıştır. Bu doğrultuda hükümetin en büyük icraatı 12 Nisan 1991 tarihinde çıkarmış olduğu `Terörle Mücadele Kanunu` olmuştur. Yıldırım Akbulut, hükümet programında dış siyasette Türkiye'nin komşularına karşı Mustafa Kemal Atatürk'ün `Yurtta Sulh, Cihanda Sulh` ilkesini kendilerine prensip edileceğini belirtse de ancak bu dönemde patlak veren Birinci Körfez Savaşı sırasında Türkiye ile Irak arasında ikili ilişkiler bağlamında gergin bir süreç yaşanmıştır. Bu süreçte dış politikanın bizzat Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafından yürütülmesi ve hükümetin bu yolla pasifize edilmesi neticesinde hükümet içinde ciddi sıkıntılar ve bunun sonucunda da çözülmeler baş göstermişti.Netice itibariyle icraatta bulunduğu bir buçuk sene zarfı içinde Turgut Özal etkisi altında bir politika icra eden Akbulut Hükümeti'ne karşı parti içinde başını Mesut Yılmaz ve Hasan Celal Güzel gibi etkili isimlerin çektiği muhalif gruplar çıkmıştır. Bu süreçte Yıldırım Akbulut'un Çankaya eksenli bir politika takip etmesini gerekçe olarak gösteren Mesut Yılmaz İçişleri Bakanlığı görevinden istifa etmiş ve ANAP Genel Başkanlığı için Akbulut'a karşı ciddi bir yarışın içine girmiştir. Sonuçta 15-16 Haziran 1991 tarihleri arasında yapılan ANAP 3. Olağan Büyük Kongresi aynı zamanda bir buçuk senelik Akbulut Hükümeti'nin de sonu oldu. Bu kongrede Yıldırım Akbulut'a karşı zafer kazanan Mesut Yılmaz netice itibariyle hem ANAP Genel Başkanı hem de 48. Hükümetin de lideri oluyordu. In this study by the end of 1983, 8-year ANAP government came to power in Turkey, known as the third government adopted Yildirim Akbulut Government (1989-1991) political, economic and socio-cultural acts are dealt with. The fact that Yıldırım Akbulut himself was appointed Prime Minister by Turgut Özal and he adopted a Çankaya guided policy has always been a topic of debate in Turkish political life. SHP Chairman Erdal İnönü even defined the Akbulut Government as a remotely controlled government. The Government of Akbulut, who took office on November 9, 1989, emphasized that the government program will accelerate democratization efforts and a determined policy will be pursued in the fight against terrorism. In this regard, the government's greatest work was `The Anti-Terror Law` 1991 issued on 12 April 1991.Yıldırım Akbulut, government programs in foreign policy, Turkey's neighbors against Mustafa Kemal Atatürk: `Peace at Home, Peace in the World` principle they will be principle is to give credit, but during this period that erupted in the first Gulf War there has been a tense period in the context of bilateral relations between Turkey and Iraq. During this period, the foreign policy itself was conducted by President Turgut Özal and the government was pacified in this way, resulting in serious difficulties within the government and the resulting disintegration. As a result, within the period of one and a half years in which he acted under the influence of Turgut Ozal Akbulut Government against the policy of the head of the party by the influential names such as Mesut Yilmaz and Hasan Celal Beautiful groups emerged. Mesut Yılmaz resigned from his post as Minister of Internal Affairs and put in a serious race against Akbulut for the ANAP. As a result, ANAP 3rd Ordinary Grand Congress held between 15-16 June 1991 was also the end of Akbulut Government for one and a half years. Mesut Yilmaz, who had won a victory against Yıldırım Akbulut in this congress, was the leader of both ANAP and the 48th government. 214

ÖZETCumhuriyet’in ilan edilmesi ile gerçekleşmeye başlayan siyasal reform programları demokrasinin işlerliğinin kazanılması adına çok partili siyasal hayatı zorunlu kılmıştır. Ancak demokrasi için zorunlu olan bu durum toplumsal ve siyasal ortamda yenileşme hareketlerine elverişli ortamın oluşmaması yüzünden ertelenmiştir. II. Dünya Savaşı’nın ardından otoriter ve totaliter rejimlerin arka planda kalması ve buna bağlı olarak demokrasi kavramının öneminin artması birçok devlet gibi Türkiye Cumhuriyeti siyasal hayatı içinde büyük bir değişime neden olmuştur. Dünya siyasetindeki değişen bu konjonktür ile daha önce çok partili siyaseti Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası ile iki kez tecrübe eden ancak olumsuz bir sonuç ile karşılaşan Türk siyasetinde yeni adımların atılmasına neden olmuştur. Üçüncü çok partili siyasal hayat tecrübesi 1945 senesinde kurulan Milli Kalkınma Partisi ile olmuştur. Ancak dönem şartları ile tam mana ile ülke çapında örgütlenemeyen bu parti, Türk siyasetindeki muhalefet boşluğunu kapatamamıştır. Bu süreçte muhalefet boşluğunu 1946 senesinde kurulacak olan Demokrat Parti doldurmuştur. Kuruluşundan dört sene sonra 14 Mayıs 1950 günü genel seçimlerinde muhalefet koltuğundan iktidar koltuğuna geçen Demokrat Parti bu bağlamda Türk siyaseti adına önemli bir dönüm noktasını teşkil etmektedir. 1950 seçimleri ile “Beyaz Devrim’i” gerçekleştiren ve on yıl süre ile iktidar partisi olan Demokrat Parti, 1945-1960 arası dönemde yapılmış olan genel seçimlerinin tahlilinde de ayrı bir öneme sahip olmuştur. Demokrat Parti’nin kuruluşu, çok partili siyasal hayatın fiili olarak başlaması, 1945-1960 arası dönemde yapılan genel seçimler, bu seçimlerde uygulanan seçim sistemi ve bu süreçte yürürlükte olan Milletvekili Seçim Kanunu, Türk siyasal hayatında demokrasinin konumu, işlevi ve devamlılığı açısından büyük bir alt yapı oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın merkezi odak noktası olarak 1945-1960 yılları arasında yapılan seçimler ve bu seçimlerde uygulanmakta olan seçim sistemleri ele alınmıştır. Bu süreçte geçerli olan çoğunlukçu seçim sistemi verileri ile nispi temsil seçim sistemi analizi yapılarak karşılaştırılmış ve bu sonuçların siyasal partilere etkisi ele alınmıştır. --------------------ABSTRACTThe political reform programs, which started with the proclamation of the Republic, necessitated the multi-party-political life in order to gain the functioning of democracy. However, this situation, which is necessary for democracy, has been postponed due to the lack of an environment conducive to social and Political Renewal movements. After World War II, the authoritarian and totalitarian regimes remained in the background and consequently the importance of the concept of democracy has led to a major change in the political life of the Republic of Turkey, like many other states. With this changing conjuncture in world politics, Turkish politics, which had been experienced twice with the progressive Republican Party and the Free Republican Party but faced with a negative result, had led to the new steps taken in. The third multi-party-political life experience was with the National Development Party established in 1945. However, this party, which could not be fully organized because of the conditions of the period, could not have closed the gap of opposition in Turkish politics. During this period, the Democratic Party, established in 1946, filled the gap of the opposition. Four years after its foundation, the Democratic Party, which was elected from the seat of the opposition in the general elections on May 14, 1950, became an important turning point in the name of Turkish politics in this context. The Democratic Party, which carried out the “White Revolution” with the 1950 elections and which was the ruling party for ten years, had also been a separate factor in the analysis of the general elections held between 1945 and 1960. The establishment of the Democratic Party, the actual start of multi-party-political life, the general elections held between 1945 and 1960, the electoral system applied in these elections, and the parliamentary election law in force in this period constitute a major infrastructure in terms of the position, function and continuity of democracy in Turkish political life. In this context, the central focus of the study was the elections held between 1945 and 1960 and the election systems that are being implemented in these elections. In this process, the majority voting system data and proportional representation election system analysis were compared and the impact of these results on political parties were discussed.

Türkiye'de 1950 seçimleri sonrası Demokrat Parti'nin iktidarda olduğu yeni bir dönem yaşanmıştır. 1950-1960 yılları arasında Demokrat Parti yönetiminde İstanbul, sosyo-kültürel açıdan önemli değişimlere uğramıştır. Siyasi açıdan Amerika ve Batılı ülkelerle yakınlaşma politikasının yaşanması sosyal ve kültürel yönden gelişmelerin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Özellikle İstanbul'da bu değişimin oldukça belirgin bir şekilde hayata geçirildiğini görüyoruz.6-7 Eylül 1955 olayları sonrasında İstanbul sosyo-kültürel anlamda büyük değişimlere uğradı. Gayrimüslim vatandaşlarımızın başka ülkelere gitmesi neticesinde belirgin bir boşluk oluştu. Hükümet, konu ile ilgili önlemler almaya çalışarak, zararların karşılanması için çalışmalar başlattı. Yine de bu vatandaşlarımız özellikle de Rumların bir bölümü olaylardan önemli ölçüde etkilendi. Ellili yıllarda İstanbul moda, sanat ve alışveriş merkezi olarak ön planda yer almaya devam etmiştir. Dünya modasının yakından takip edildiği bu dönemde kadın dergileri belirleyici rol oynadı. Bu dönemde yeme içme kültüründe de bazı değişimler görüldü. Müzik, sinema ve tiyatro gibi alanlarda da İstanbul ellili yıllarda değişimin rahatlıkla gözlenebildiği bir şehir olarak karşımıza çıkmaktadır. Ellili yıllarda sanat dâhil pek çok alanda Batı'nın sanat anlayışından etkilenmiş olmakla birlikte geleneksel değerlerinde muhafaza edilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ellili yıllarda İstanbul'un nüfusunun artması birçok sorunu da beraberinde getirdi. Aynı zamanda şehrin modernleşmesi ve dikkat çekici tarihi eserlerin ön plana çıkarılması için imar faaliyetlerinde bulunuldu Bu dönemde sosyal ve kültürel açıdan Amerika'nın ve Batı kültürünün etkisi değişimde belirleyici rol oynamış olsa da Türk kültürüne ait değerlerin de muhafaza edilmeye çalışıldığı anlaşılmaktadır. Adnan Menderes ve Demokrat Parti iktidarı bazı eksiklikler yaşanmış olsa da modernleşmeyi ve gelişimi büyük ölçüde desteklemiştir. Bu çalışma Demokrat Parti döneminde İstanbul'da sosyo-kültürel açıdan yaşanan değişimleri etkileyen faktörleri, gelişmeleri ve sonuçlarını incelemek üzere hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler :Adnan Menderes, İstanbul, Demokrat Parti Dönemi, 1950-1960. After the 1950 elections in Turkey has experienced a new period of power of the Democratic Party. Between 1950 and 1960, Istanbul under the Democrat Party underwent significant socio-cultural changes. Politically, the policy of rapprochement with American and Western countries has been influential in the emergence of social and cultural developments. Especially in Istanbul, we see that this change was realized quite clearly.After the events of 6-7 September 1955, Istanbul has undergone major changes in socio-cultural terms. As a result of non-Muslim citizens going to other countries, there was a clear gap. The government, by trying to take measures related to the issue, initiated efforts to meet the damages. Nevertheless, some of our citizens, especially Greeks were significantly affected by the events.In the fifties, Istanbul continued to be in the forefront as a fashion, art and shopping center. Women's magazines played a decisive role in this period when world fashion was closely followed. In this period, some changes were observed in the eating and drinking culture.In the areas such as music, cinema and theater Istanbul is a city where changes can be observed easily in the fifties. In the fifties, many areas of art, including art, are influenced by the Western art, but it is understood that the traditional values have been preserved. The increase in the population of Istanbul in the fifties brought many problems. At the same time, modernization of the city and remarkable historical artifacts were highlighted.In this period, although the influence of America and Western culture played a decisive role in social and cultural aspects, it was understood that the values of Turkish culture were tried to be preserved. Adnan Menderes and the Democratic Party have supported the modernization and development to a great extent. In this study, the factors affecting the socio-cultural changes in Istanbul during the Democratic Party period are examined.Key Words:Adnan Menderes, Istanbul, Period of Democratic Party, Socio-Cultural Life, 1950-1960.Quantity of Page:202Scientific Director:Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI 218

Osmanlı Devleti'nin tarıma dayalı ekonomisi; özellikle Osmanlı-Rus savaşından sonra yaşanan büyük göç dalgası ve Balkan, I. Dünya Savaşları ve Milli Mücadele süreciyle istikrarsız ve sürdürülemez bir üretimsiz döneme girmiştir. Savaşın getirdiği zorlu şartlar ve göç, Anadolu topraklarında hem işgücünü azalmasına hem de üretimin düşmesine sebep olmuştur. Bu sebeple Cumhuriyet'in kuruluş döneminde Atatürk, kırsal kalkınmaya öncelik vermiş, Anadolu'nun köylülerin üretici hale dönüşmesi ve modern tarım teknikleriyle tanışarak güçlendirilmesiyle kalkınmasını planlamıştır. Bu sebeple bu dönem tarımsal ve tarıma dayalı sanayi planlarını uygulama konulduğu bir dönem olarak görülmektedir. İsmet İnönü' dönemi ise II. Dünya Savaşı'nın getirdiği olumsuz ekonomik koşulların kendini hissettirdiği bir dönem olmuştur. Uzun yıllar boyunca savaşa girme ihtimaline karşı desteklenen ordu mühimmat ve asker giderleri ağır vergilerin uygulanmasına sebep olmuş, Varlık Vergisi ve Milli Korunma Kanunu gibi vergilerin getirilmesi toplumda özellikle üretici köylü kesimde sıkıntılara sebep olmuştur. İnönü dönemi bu sebeple her ne kadar kuruluş dönemi alınan kalkınma modelinin uygulanmasını siyasal parti programlarında belirtmiş ise de uygulamada ağır vergiler üreticilerin daha fakirleşmesine tarımda verimin düşmesine sebep olmuştur. Adnan Menderes dönemi ise dış politikanın getirdiği sükûnetin ülkenin tarım politikasına da yansıdığı bir dönem olmuştur. Menderes döneminde vergilerde hafifletme ve tarım politikasında modern tekniklere geçiş ve makineleşme sürecinin başlatıldığı görülmektedir. Çiftçinin desteklendiği ve sulama politikalarının güçlendirildiği bu dönemde köylü çiftçiye destek politikasının siyasal parti politikalarında da yer bulduğu görülmüştür.Bu çalışma da Türkiye Cumhuriyeti'nin bu üç önemli döneminin hükümet ve siyasal parti programlarında tarım politikası incelenmiştir. Birinci bölümde yeni devletin kırsal kalkınma politikasının temelleri incelenirken ikinci bölümde dış ve iç siyasal koşuların getirdiği zorlukların tarım politikasına etkisi incelenmiştir. Adnan Menderes döneminde ise tarımda makineleşme ve sulama ağırlıklı politikanın hükümet ve siyasal parti programlarında işlenişi ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Balkan, I. Dünya Savaşları, Milli Mücadele, Atatürk, İsmet İnönü, II. Dünya Savaşı, Adnan Menderes. The Ottoman Empire's agriculture-based economy entered an unstable and unsustainable period, in part due to the great waves of migration following the Ottoman-Russian War, and national struggle in the aftermath of the Balkan Wars and World War I. The war-driven challenging conditions and migration resulted in a shortage of labor and a subsequent drop in production in Anatolia, and this convinced Ataturk to give priority to rural development during foundation period of the Republic of Turkey. His plan in this regard was to turn Anatolian villagers into farmers, and to empower them by introducing them to modern agricultural techniques, ushering in a period of agricultural and agriculture-based development. The outbreak of World War II, at the time of the presidency of İsmet İnönü, had an apparent negative impact on the economy. Financial support to military munitions and expenses of the soldiers in preparation for the possibility of entering the war led to the application of high taxes such as Capital Tax or national security law taxes impacted on the citizens, and especially the rural population. As a result, during İnönü's presidency, even though it was announced that the development models that had been adopted during the foundation period of the Republic would be implemented, application of high taxes resulted in the impoverishment of producers and a decrease in agricultural yield. During Adnan Menderes' presidency, Turkey's peaceful foreign relations were reflected in the agricultural policy of the country, resulting in a drop in taxes, a transition to modern agricultural techniques and the launch of mechanization. The farmers were supported and irrigation policies were strengthened in this period, and policies aimed at supporting the rural farmers were included in political party policies. In this study, governmental and political agricultural policies in the three most important periods of the Turkish Republic have been analyzed. The basis of the rural development policies adopted by the newly established country is reviewed in the first section, while the impact of internal and foreign political challenges on agriculture is examined in the second section. For the Adnan Menderes period, an analysis is conducted to investigate the mechanization of agriculture and irrigation-focused policies of both the government and the individual political parties.Key Words: Ottoman Empire, Balkan, I. World Wars, National Struggle, II. World War, Atatürk, İsmet İnönü, Adnan Menderes. 212

Türkiye yakın tarihi açısından Demokrat Parti dönemi oldukça önemlidir. 1950-1960 yılları arasında Demokrat Partiyle birlikte Türkiye'de oldukça önemli siyasal ve kültürel değişimler yaşanmıştır. Özellikle, Cumhuriyet dönemi basına uygulanan sansür ve baskılar demokrasiye geçilmesiyle birlikte yerini basın özgürlüğüne bırakacağı düşünülmüştür. Demokrat Parti ilk dönemlerinde basın özgürlüğü vaatleri ile iktidara gelmiştir. İlk yıllarda basına özgürlük sağlanmış fakat ilerleyen yıllarda Demokrat Parti basını kontrol altına almaya çalışmıştır. Özellikle muhalif gazetelere sert tutumlar sergileyen Demokrat Parti, yandaş basına avantajlar sağlamıştır. Bu amaçla o yıllarda yayınlanan Ulus, Cumhuriyet, Vatan, Zafer, Milliyet gibi önemli gazeteler ve köşe yazarları incelenmiştir. Özelikle, Demokrat Parti dönemi iç ve dış politikada gerçekleşen önemli olaylar ve basının gerçekleşen önemli olaylara karşı tutumu da incelenmiştir. Yapılan bu incelemeler ve değerlendirmeler sonucunda Demokrat Parti döneminde basın özgürlüğü sağlanamadığı görülmüştür. Tek Parti dönemi baskıcı ve otoriter yönetimden dolayı zor günler geçilen gazeteler ve yazarlar Demokrat Parti'yle birlikte düşündükleri basın özgürlüğüne yine kavuşamamışlardır. İç ve dış politikada yaşanan karışıklıklar Demokrat Parti'nin basına karşı tutumunu değiştirmiştir. Demokrat Parti daha otoriter ve baskıcı bir uygulama ile basını kontrol altına almaya çalışmıştır. Demokrat Parti tarafından çıkarılan yasa ve uygulamalarla birlikte birçok gazete kapatılmış, birçok gazeteci yargılanmış ve hapse atılmıştır.Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Basın Özgürlüğü, Tek Parti Dönemi, Sansür In terms of Turkey's recent history, Democratic Party period is very importand. Between 1950 and 1960, with the Democratic Party, significant political and cultural changes took place in Turkey. In particular, with the censorship and pressure imposed on the republican period, democracy was passed and it was thought that it would leave its place to the press freedom. In the early days the Democratic Party came to power with promises of freedom of the press. In the first years freedom was provided, but in the following years the Democratic Party tried to control the press. Democratic Party, which exhibits tough attitudes towards dissenting newspaper, has provided advantages to its supporters. For this purpose, important newspapers and columnists such as Ulus, Cumhuriyet, Vatan, Zafer, Milliyet which were published in those years were examined. In particular, the major events in the Democratic Party's internal and external politics and the attitudes of the press to major events have been examined.As a result of these reviews and evaluations, it was seen that press freedom was not provided during the Democratic Party period. The newspaper and writers who have had difficult days due to the repressive and authoritarian administration of the One Party era have not yet met the freedom of the press they thought together with the Democratic Party. The confusion in internal and external politics has changed the attitude towards the Democratic Party's pressure. The Democratic Party has tried to control the press with a more authoritarian and repressive practice. Many newspaper have been closed with the laws and practices of the Democratic Party, many journalists have been tried and imprisoned.Key Words: Democratic Party, Press Freedom, One Party Period, Censorship 105

Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruluşundan kısa bir süre sonra çok partili siyasi hayata geçme teşebbüsünde bulundu ancak başarılı olamadı. II. Dünya Savaşı sonrasında yenidünya düzenine uyum sağlayabilmek için bu konuda önemli adımlar attı. İlk olarak 1945 yılında Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi (MKP) kuruldu. Ancak muhalefette başarılı olamayan MKP siyasi hayatta amacına ulaşamadı. Bundan sonra Cumhuriyet Halk Partisine (CHP) karşı en etkili muhalefet kendi içinden çıkan ve 7 Ocak 1947'de kurulan Demokrat Parti (DP) oldu. Ülkede çok geç oluşturulan muhalefet tam manasıyla DP ile gerçek şeklini aldı. 1946-1950 yılları arasında iktidar-muhalefet ilişkisi sürdürüldü.Vakit kaybetmeden çalışmalara başlayan DP, kısa zamanda teşkilatlanmasını tamamladı. Daha önce hiçbir partinin yapamadığı tabana yayılma politikasını benimseyerek, hayata geçirdi. Halkın desteğini alan DP, bundan sonra iktidarın yanlış gördüğü her faaliyetini eleştirerek değişikliğe gidilmesi yönünde baskılar yaptı. Belli aralıklarla düzenlediği kongrelerde bölgenin her türlü sorunu ile ilgilenen DP, burada iktidarın halkla ilgilenmediğini ve bu bölgelerde daha fazla çalışma yapılması gerektiğinin farkına vardı. İktidar ise muhalefetin varlığı ile artık uygulamalarında daha temkinli adımlar attı, ülkeyi 23 bölgeye ayıran iktidar bu bölgelere müfettişler tayin ederek bölge hakkında bilgi sahibi oldu.Uzun çalışmalar sonunda 14 Mayıs 1950'de iktidarı ele alan DP, ülkede 27 yıldır devam eden tek parti iktidarını sonlandırmayı başaran ilk parti oldu. On yıl iktidarı elde tutan DP, ülkeyi her anlamda kalkınmasını sağlamak için çalışmalarda bulundu.Tez çalışmamızın temel konusu 1946-1950 yılları arasında DP'nin İç Anadolu Bölgesi'nde düzenlediği kongreler hakkında dönemin ulusal ve yerel gazeteleri ile arşiv kaynakları ve tetkik eserlerden de yararlanılarak bilgi verildi. Kongrelerin ne amaçla toplandığı, nasıl geçtiği, halkın istek, dilek ve şikâyetlerine de çalışmada gösterilmeye çalışıldı.Anahtar Kelime: Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Genel ve Yerel Seçimler, İç Anadolu Bölgesi, Kongre. Republıc of Turkey which attempted for political life with multi-party, after short a time from establish but could not succeed. Turkey has made a stride to correspond new world order through after World War II. Firstly in 1945, National Development Party ( MKP ) was set up by Nuri Demirag. But MKP was closed because it wasn't successful on opposition. After that, very successful opposition has been Democrat Party (DP) which was set up 7 Jan. 1947 and release from itselve. Opposition which has been occured lately, took its real form with DP. The relationship of ruling-opposition was continued between 1946-1950.DP which started to work without loss of time, completed its organisation in a short time. It had a misfortune, embracing the spreading policy that no party had ever done before. After receiving support from the people, the DP criticized every activity that the government had mistaken and made pressures to change. Regularly organized congresses, the DP, dealing with all kinds of problems of the region, was aware of the fact that the government was not interested in the people and that more work had to be done in these regions. The ruling has taken more cautious steps in its implementation with the presence of the opposition, and the ruling powers that divide the country into 23 regions became knowledgeable about the region by appointing inspectors to these regions.The DP, which ruled on 14 May 1950 at the end of long work, was the first party to succeed in the country's 27-year single-party power. Having managed to hold power for ten years, DP has been working to ensure that the country has its development in every sense.The main topic of our thesis work was informed about the congresses organized by the DP in the Central Anatolia Region between 1946-1950 by utilizing the periodical national and local newspapers, archive resources and examination works. It will be declared that the Congresses are gathered for what purpose, how it has passed, working on the wishes, wishes and complaints of the people.Key Words: Republican People's Party, Democratic Party, General and Local Elections, Central Anatolia Region, Congress

Bu çalışmanın amacı DP döneminde yaşanan din odaklı eğitim tartışmalarını ve bu bağlamda eğitim politikalarını açıklamaktır. Din odaklı eğitim tartışmaları özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye Cumhuriyeti'nin iç siyasetinde önemli yer tutmuştur. Günümüzde de popülaritesini koruyan bir tartışma konusu olan İmam-Hatip Okulları meselesini tarihi bir perspektiften ele almak ve siyasi hayatımıza etkilerini anlamak önem arz etmektedir.Çalışmada İmam-Hatip Okulları meselesi ele alınırken mümkün olduğunca ana kaynaklara ulaşılmaya özen gösterilmiştir. Bu bağlamda TBMM'nde geçen tartışmalar ve dönemin etkin isimlerinin konu hakkındaki düşünceleri ve gazete haberleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Gerek TBMM'de ve gerekse yazılı basında yaşanan din, eğitim ve laiklik tartışmaları, tarihi açıdan ele alınıp objektif olarak değerlendirilmeye gayret edilmiştir.Anahtar kelimeler :DP, İmam-Hatip Okulları, Laiklik, Din Eğitimi. The main purpose of this work is to expose religion oriented education discussion in the period of Democratic Party and in this context education system that have done by Democratic Party. The education disscussions that religion oriented,especially after World War II, had a very important place in the domestic policy of Turkish Republic. It is very important to examine historically İmam-Hatip Schools issue that even today still keeps its popularity.İn this work while İmam-Hatip Schools issue taking handle, have tried to reach main source as much as possible. In this context the discussions that took place in the Turkish Grand National Assembly, the events which reflected in newspapers have been revealed. Religion, education and secularism matters that took place both in the Turkish Grand National Assembly and both in the printed media, had been evaluated in a historical frame. Keywords: Democratic Party, İmam-Hatip Schools, Secularism, Religious Education. 123

Muhafazakâr düşüncenin Türk siyasal hayatındaki etkisi, Demokrat Parti'nin kurulması ile belirginleşmişti. DP kurulduğu 1946 yılı ile birlikte, siyasi programında muhafazakâr düşünceyi etkili bir şekilde kullandı. DP'nin kapatılmasının ardından kurulan Adalet Partisi de hem parti programlarında hem de siyasal kararlarında muhafazakâr değerleri ve siyasi temaları kullandı.Tezin odaklandığı 1950-1969 tarihleri arasında ön plana çıkan muhafazakâr düşünürlerden Nurettin Topçu, M. Şekip Tunç, Ziya Gökalp ve İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu başta olmak üzere, partinin liderleri ile ileri gelenlerinin; muhafazakâr değerleri dikkate alan faziletli bir gençliğin yetiştirilmesi, ananelerin ve dinin toplumda etkili bir şekilde yaşatılabilmesi hususlarındaki görüşleri tez çalışmasında yer buldu.Kronolojik sıranın takip edildiği tezde, birinci bölüm DP'ye ikinci bölüm ise AP'ye ayrılarak parti programları başta olmak üzere muhafazakâr düşüncenin önem atfettiği gelenek, din, ahlak ve antikomünizmin partilerce nasıl işlendiği üzerinde –dönem içi eleştirilere de yer verilerek— duruldu.Anahtar Kelimeler:, Muhafazakârlık, Gelenek, Din, Ahlak, Antikomünizm, Demokrat Parti, Adalet Partisi The influence of the conservative thinker on Turkish political life became evident with the establishment of the Democratic Party. With the establishment of DP in 1946, he effectively used conservative thinking in his political program. The Justice Party, established after the DP's closure, also used conservative values and political themes in both its party programs and its political decisions.Conservative thinkers from 1950-1969, Nurettin Topçu, M. Şekip Tunç, Ziya Gökalp, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, with the leaders and elders of the parties request that training a virtuous young, living the traditions and religion effectively in the society.In the thesis that chronological order was followed, the first section was divided into the DP and the second part was separated from the AP and focused on how the traditions, religion, morality and anticomunition which the conservative thinker attaches importance, especially the party programs, to the parties.Keywords: Conservatism, Tradition, Religion, Morality, Anticommunism, Democratic Party, Justice Party 161

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nde çok partili hayata geçilmesinin ardından 1950 seçimlerinde büyük bir seçmen kitlesi haline gelen işçi sınıfının desteği ile iktidara gelen DP' nin 1950-1960 yılları arasında işçi sınıfına karşı tutumu, işçi sınıfının yaşam ve çalışma koşularını belirleyen yasal düzenlemeleri, işçi örgütlenmeleri ve bu örgütlenmelerin DP ile olan ilişkileri üzerine bilgiler vermektedir. Ayrıca DP'nin on yıllık iktidarında ulusal ve uluslararası gelişmelerin Menderes Hükümetlerinin işçi sınıfına yönelik yürüttüğü politikaya yansımaları üzerine bilgiler sunulmuştur.Tek partili sistemin geçerli olduğu yeni Türk devletinin uluslararası arenada saygın bir yer edinmek için siyasi alanda gösterdiği başarıyı iktisadi alanda da göstermesi gerekiyordu. Tam bağımsız bir Türkiye için ilk başta liberalist bir iktisadi yaklaşım sergilemek isteyen ancak mevcut Türkiye gerçeğiyle devletçi, kontrolcü ve kendi kendine yeten (otarşik) bir politika yürüten CHP iktidarının bu politikasına göre sermaye birikiminin sağlanması için işçi sınıfı görmezden gelinmiş, işçi örgütlenmeleri dağıtılmış, işçi hareketleri bastırılmış, işvereni kollayan işçiyi göz ardı eden yasal düzenlemeler gerçekleştirmiştir. 1946 Cemiyetler Kanunu ile çok partili hayata geçen Türkiye' de DP' nin iktidara 14 Mayıs 1950 tarihinde geçmesiyle işçi sınıfı için baskının sonlandığı, sendikal hürriyetin önündeki engellerin kalktığı, grev meselesinin çözüme kavuştuğu, işçi-işveren ilişkilerini düzenleyen kanunlarda görülen aksaklıkların giderildiği, devletçi ekonomi modelinden liberal ekonomiye geçen Türkiye' de istihdamın artacağı, ücretlerin iyileşeceği bir devrin başladığı düşüncesi hakim olmuştur. Bu hakim olan düşüncenin gerçekleşip gerçekleşmediği sorusuna yanıt bulabilmek için bu çalışma gerçekleşmiştir. This study aims to give information about Democratic Party's – which came into power with the support of working class having become a great electorate in 1950 elections, after the multi-party system in Turkish Republic – manner against the working class, legal regulations determining the living and working conditions of working class, worker organisations and the relationship of these organisations with DP between the years 1950 and 1960. Information about the national and international developments in the ruling period of DP and its reflections on the policy of Menderes Government having carried out for the working class will be introduced as well.New Turkish Republic with single party system was supposed to show success in economical field as it has done in politics in order to gain a respected place in international arena. According to this policy of CHP government, who wanted to show a liberalist economic approach for the fully independent Turkey at first, but carried out a statist, controller and a self-supporting (autarchic) politics with the reality of the current Turkey, working class was ignored, worker organisations were dissolved, worker movements were suppressed, and legal regulations ignoring the worker protecting the employer were carried out. In the multi-party period, with the coming into the power of DP in 14th May of 1950, in Turkey, in which the oppression against working class was ended, obstacles in front of union liberty were removed, strike issue was solved, troubles in the laws arranging the relationship between workers and employers were recovered and statist economic model was replaced by liberal economic model, the thought that employment would rise and the wages would improve was dominated. This study aims to find an answer whether this dominant thought was actualized or not. 203

Dış ticaretinin %90'ını deniz yoluyla gerçekleştiren ve ihtiyaç duyduğu petrolün %75'ini Cezayir, Nijerya vb.ülkelerden Ege Denizi yoluyla ithal eden Türkiye için bu deniz hayati önemdedir. Ege Denizi'nde, Türkiye ile Yunanistan arasında, Lozan Barış Antlaşması ile kurulan denge Yunanistan'ın tek taraflı girişimleri sonucu 1931'den itibaren zarar görmüştür. Her ne kadar Ege sorunları nedeniyle iki ülke arasında bir çatışma yaşanma olasılığı düşük gibi görünse de, Ege Denizi'nde Yunanistan'ın kendi çıkarları için atabileceği tek taraflı bir adım çok kısa sürede bir krize dönüşme riskini taşımaktadır. Bu çalışmanın iki amacı bulunmaktadır. Birinci amaç, 1974 yılında Yunanistan'da demokrasinin yeniden tesis edilmesi sonucu kurulan ve günümüze kadar yönetimde tek başına veya koalisyon ortağı olarak yer alan beş partinin (Yeni Demokrasi Partisi, PASOK, LAOS, SYRIZA, KKE) kuruluş süreçleri ile Türkiye'ye yönelik Ege sorunlarında yaşanan krizlerde izledikleri dış politikaların ağırlıklı olarak Yunan kaynakları kullanılarak irdelenmesidir. Dolayısıyla bu çalışmada, beş partiden birinin iktidara gelmesi durumunda Yunanistan'ın Ege sorunları konusunda yaşanacak krizlerde nasıl bir politika izleyebileceği hakkında Türkiye'deki karar verici makamları aydınlatmak hedeflenmiştir.Bu çalışmanın ikinci amacı ise, özellikle Türkçe literatürde bu siyasi partilerin kuruluş süreçleri, yapıları ve Türkiye'ye yönelik dış politikaları konusunda bulunan bilgi eksikliğini ağırlıklı olarak Yunan kaynaklarından yararlanarak bir ölçüde de olsa gidermektir. Turkey performs 90% of the foreign trade by sea. 75% of the Turkey's total oil requirement is compensated by import from countries like Algeria and Nigeria through Aegean Sea which is therefore vital for Turkey. The balance in Aegean Sea between Greece and Turkey, which was established by the Lausanne Peace Treaty, has been damaged since 1931 as a result of Greece's unilateral initiatives.Although the possibility of a confrontation between the two countries with regards to Aegean issues remains to be unlikely, a unilateral step which Greece could take for its interests in the Aegean Sea, carries the risk of turning into a crisis in a very short period of time.This study has two objectives. The first objective is, using mainly Greek sources, discussing the foundation period and actions taken in foreign policy towards Turkey with regards to Aegean crises by five parties established as a result of the restoration of democracy in Greece in 1974 (the New Democracy Party, PASOK, LAOS, SYRIZA, the KKE) which has been in the administration of Greece as a coalition partner or alone. Therefore, this study aims to enlighten the policy makers in Turkey about what kind of policies can be assumed in case of a potential crisis on Aegean issue in the event of one of these parties coming to power.The second purpose of this study is, to some extent, eliminating the lack of information available on these five parties foundation periods, structures and policies towards Turkey, using Greek resources. 285

Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nde çok partili hayat geçilmesinin ardından iktidara gelen Demokrat Parti döneminde izlenen sanayi politikalarını ele alarak, Türk Sanayisinin 1950-1960 yılları arasında kurulan Menderes hükümetleri tarafından nasıl şekillendirildiği hakkında detaylı bilgiler vermektedir. Bu bağlamda, Demokrat Parti İktidarının sanayileşme politikalarında benimsediği temel esaslar, sanayileşme politikalarına etki eden ulusal ve küresel gelişmeler hakkında bilgiler içermektedir.Türk Sanayisi, İkinci Dünya Savaşı yıllarında izlenen müdahaleci yaklaşımlar ve savunma giderlerine ayrılan bütçenin artması neticesinde duraklama dönemine girmiştir. Demokrat Parti iktidarı, sanayi politikaları gereği, liberalizm ve devletçiliği bir arada sürdürerek bir yandan uzun yıllar boyunca devlet politikası olarak görülen yerli sermayenin güçlendirilerek milli burjuvazinin oluşturulmasını amaçlamış, öte yandan özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda gerekli yatırımları yaparak sanayileşme de oluşan boşluğun devlet tarafından doldurulmasına yönelik sanayi politikaları gütmüştür.1950-1960 yılları arasında sanayileşme politikalarının belirlenmesinde iç unsurlar kadar dış gelişmeler de belirleyici unsur olmuştur. CHP döneminde üye olunan İMF, IBRD, OEEC gibi teşkilatlar ile olan ilişkiler neticesinde Demokrat Parti İktidarı döneminde hazırlanan kalkınma raporlarının izlenen sanayi politikalarına ne denli etki ettiği sorusuna cevap vermeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Sanayi Politikaları, Adnan Menderes, Ekonomi, Marshall Yardımları, Liberalizm. This study gives detailed information about how Menderes governments, established between the years 1950-1960, gave shape to Turkish Industry by considering industrial policies followed during the rule of Democratic Party, which came to power after the transition to multi-party life in the Republic of Turkey. In this context, basic principles that Democratic Party Rule adopted in industrialisation policies provide information about national and global developments which affect industrialisation policies. Turkish industrialization entered a period of stagnation as a result of interventionist policies followed in the Second World War years and increase in the budget allocated to defence costs. As industrial policies required, by sustaining liberalism and statism together, Democratic Party rule aimed to build the national bourgeoisie, which had been seen as a state policy for many years by strengthening domestic capital, at the same time, it pursued industrial policies aimed at filling the gap in the industrialization by making the necessary investments in areas where the private sector failed.Between the years 1950-1960, as much as internal factors, external developments had been the decisive factor in the determination of the industrialization policies. This study tries to answer the question to what extent development reports prepared during the Democratic Party rule as a result of relations with organisations like IMF, IBRD, OEEC, joined during CHP period, affected the industrial policy followed.Key Words: Democratic Party, Industrial Policies, Adnan Menderes, Economy,Marshall Plan, Liberalism 256

Tarım, ekonominin ve Üretimin temelini oluşturur. Bunun sebebi tarımın bir ülkenin geçim kaynakları arasında birinci sırada yer almasıdır. Geçmişteki ve günümüzdeki güçlü devletler tarıma özel bir önem göstermişlerdir. Tarımda dünyadaki en ileri teknikler kullanılsa bile, tarım doğa koşullarına büyük ölçüde bağlılık gösterir. Bu sebepten dolayı Türkiye; Tarım için avantajlı bir ülkedir. Sahip olduğu yüzey şekilleri, iklim, toprak ve bitki örtüsü ile çeşitliliğe sahiptir. Bu fiziki koşulların birbiri ile bağlantılı bir biçimde çalışması sonucu tarımsal ürünlerin büyük bir kısmı, yüksek kalitede üretilmektedir. Türkiye'nin tarımsal geleceği için, tarıma ilişkin tüm konular üzerinde hassasiyetle duran, engelleri kaldıran bir politika ortaya koymak hayati önem taşımaktadır. Bu politikanın getirdiği uygulamalar, tarımda verimlilik ve gelir artışı sağlayarak Türkiye'yi bol, kaliteli, ucuz ve dünya ile rekabet edebilen ürünler yetiştiren bir tarım ülkesi haline getirecektir.Türkiye'de Demokrat Parti'nin 1950-1960 yılları arasındaki tarım politikaları, tarımla ilgili icraatları önemli gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Üretim alanındaki ıslah çalışmaları, tarımda makineleşme gibi gelişmeler, bu dönemin genel özelliklerindendir.Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Tarım, Politika. Powerful states of the past and present pay special importance to agriculture. Agriculture forms a basis for the economy and country, since it comes first in production of a country. Even if the most advanced methods are used in agriculture, it is still subject to natural conditions.Turkey is a country having a diversity with its land forms, climate, soil and vegetation. As a result of the interconnection among these physical conditions, most of the agricultural products are produced with high quality in Turkey. A policy emphasising all the points in association with agriculture and removing the obstacles is of vital importance for the agricultural future of Turkey. This policy turns Turkey into an agricultural country growing abundant, qualified and cheap crops competing with the world.Agricultural policies and practices of Democratic Party between 1950 and 1960 brought about major developments in Turkey. The improvements in production and mechanization in agriculture are the general characteristics of that period.Key Words: Agriculture, Demokratic party, Policy. 105

Belediye, il, ilçe, kasaba, belde vb. yerleşim merkezlerinde temizlik, aydınlatma, su, toplu taşıma ve esnafın denetimi gibi kamu hizmetlerine bakan, başkanı ve üyeleri halk tarafından seçilen, tüzel kişiliği olan örgüt demektir. Kent ise kendine özgü kültürü, dönüşümü, tarihsel fonksiyonu, değerleri, normları ve sosyal ilişkileri ile bir sistemi ifade etmektedir. Çağdaş anlamda belediyeciliğin gelişmesi ise kendi malî kaynaklarını yönetim organları aracılığıyla kullanan, özerk bir malî-idarî yapı ve bu yapının tüzel kişilik kazanması yoluyla şehirlerin kendi kendini yönetebilmesi imkânını kazanmasıyla gerçekleştirmiştir.Liberal yaklaşımlara göre yerel yönetimler, kendine ait bir tüzel yapısı, bağımsız ve özerk bir yapıya sahip olmakla beraber kendine ait maliyesinin bulunmasını öngörmektedir. Osmanlı döneminde Tanzimat sürecine kadar yerel yönetimler, vakıflar ve esnaf kuruluşları aracılığıyla devam ettirilmiştir. Fakat Tanzimat sürecine etkisi açısından ilk önemli adımlar II. Mahmut döneminde atılmış, İhtisab Nazırlığı kurulmuştur. Tanzimatçıların bu süreçteki esas amacı vergilerin düzenli ve hakça toplanması, hizmetlerin iyi görülmesi ve asayişin yerinde olmasıydı. Böylece oluşmaya başlayan belediyecilik kendini daha çok ticaretin yoğun olduğu merkezlerde kendini göstermeye başlamıştır.Belediye yapılanmasının gelişiminde Meşrutiyet döneminin en büyük katkısı Belediye?nin bir tüzel kişiliğe kavuşturulması olmuştur. Osmanlı Mebusan Meclisi?nde çıkarılan ''Dersaadet Belediye Kanunu?? ve ''Vilayet Belediye Kanunu'' ile belediye bir tüzel kişiliğe kavuşturularak belediyeler bakımından sınırlı bir gelişmeye sahne olmuştur.Türkiye Cumhuriyeti ise Osmanlı Devletinden 389 belediye devralmıştır. Kentleşmenin gelişiminde önemli bir yer tutan sanayileşme ise Türkiye?de kentleşmenin yavaş olması, ciddi sorunlara neden olmamasından şehircilik çalışmalarının ülke çapında yaygın olarak ele alınması öncelikli olarak düşünülmemesine yol açmış, Ankara?nın imarı ve kent plancılığının yaygınlaştırılması çabaları birincil önem taşımıştır. Fakat 1928 yılına kadar bu planlama çalışmalarının yeteri kadar ilerlemediği ve 1882 yılından itibaren uygulanmakta olan ve günün şartlarına göre ayak uyduramayan Ebniye Kanunu yürürlükte kalmıştır. Yetersiz kalan bu kanunun yerine 1924 yılında Ankara?da bir belediye yapılanması oluşturularak ilk adım atılmış olmaktaydı. Belediyelere sağlanan geniş mâli olanaklar ise 1930 yılından itibaren önemli kayıplara uğramıştır. 1933 yılında çıkarılan Belediyeler ve Yollar Kanununun çıkarılması süreç için önemli bir adım olmakla beraber şehircilik mevzuatı hazırlanmamış, sorunlar Belediye Meclis Kararlarıyla halledilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte belediyelerin ihtiyaçlarının giderilmesi için Belediyeler Bankası kurulmuş, Belediyeler Bankası ile Fen Heyeti ile birlikte 1945 yılına kadar devam etmiş, 1945 yılında İller Bankası bünyesinde birleştirilmiştir. Türkiye, şehirciliğin geliştirilmesi yolunda çeşitli çalışmalar da gerçekleştirilmiş ve bilim insanlarının katkılarıyla raporlar hazırlanmış ve bunun sonucunda Ankara?nın imarında hızlı yol alınmasını sağlamıştır. Demokrat Parti?nin yerel yönetimler politikasına bakıldığında yerel yönetimlerin yetki genişliğinden söz etmiş; ama planlar aracılığıyla illerin merkeze bağlılığı anlayışını benimsediği görülmektedir. DP döneminin kentleşme politikaları, sorunların zaman içerisindeki gelişimine göre şekillenerek, merkezi yapının yerel yönetimler üzerindeki etkisinin artmasıyla şekillenerek, çözüm arayışlarının da merkezi yönetime geçtiği görülmüştür.Bu bağlamda Karadeniz?in önemli bir kenti olan Samsun?da belediyenin çalışmalarının DP politikaları ile bir uyum arz etmektedir. Samsun?un elektrik, su, kanalizasyon, imar plan çalışmaları Belediyenin birincil konusunu oluşturmuş özellikle Samsun Limanının hizmete açılmasıyla gelişimi hızlanan Samsun, daha çok yamaçlara yayılmak suretiyle yerleşim planları oluşturulmuştur. 1960 yılına gelinceye değin, bu gelişmeler doğrultusunda elektrik, su, kanalizasyon ve yerleşim planlarındaki gelişme, şehrin gelişimine orantılı olarak arttırılmaya çalışılsa da yeteri kadar ihtiyaca cevap veremediği görülmüş ve aşırı borç yükü ile görev yapmak durumunda kaldığı görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Demokrat Parti, Kentleşme, Yerel Yönetimler, Samsun, Samsun Belediyesi Municipality means an organization that suppiles public services like cleaning, lighting, water systems as well as trade audits to settlement center like cities, towns, districts, etc. Having a legal personality, it has a mayor and municipal memberes whom are elected by the public. Meanwhile, city means a system with its unique culture, transformation, historical function, value system, norms and social relations. Municipality in its contemporary sense has developed by using its own monetary sources through its administrative organs, forming an autonomous financal ? administrative structure and getting a legal personality, all of which lay the groundwork for sef administration.According to liberal approaches, local authorities anticipate a legal personality with independent and autonomous structure and its own finance Office. During the Ottoman time, local governments had been maintained until the Tanzimat (Reorganization) period by foundations and tradesman institutions. The first significant steps affecting the Reorganization period were taken during the reign of Mahmud II and İhtisab Nazırlığı was establised. The real goal of the Reformers at that period was to gather the taxes regularly and justly, perform the services orderly and maintain the public security. Thus, the concept of municipality mainly loomed large in the centers where trade was common. On the development of municipal structuring, the greatest contribution of the Meşrutiyet period (the Constitutional Monarchy) was to supply municipalities with a legal personality. Municipality received a legal personality through the `` Dersaadet Municipality Law?? and the `` Provincial Municipality Law?? issued by the Ottoman Chamber of Deputies. In this way, a limited development in relation to municipalities was managed.The Republic of Turkey took 38 municipalities from the Ottoman state. Since there was no industrialization having an important role in urbanization in Turkey, urbanization process actulized slowly in all over the country, not constituting the primary problem. Thus, construction and city planning of Ankara was placed emphasis. Yet, till 1928 it was seen taht these plans had not worked well. Meanwhile, the Ebniye Law, which had been in force since 1882 but could not keep in step with the problems of the day, was stil in force.Instead of this law which was insufficient, a municipal structuring in Ankara was composed in 1924 as the first step. The huge financial sources for municipalities suffered a great loss starting from 1930. The 1933 Municipalities and Roads Law was an important step though the city planning legislation was not prepared and problems were tried to be solved by the decisions of the Municipal Assembly. The Bank of Municipalities was founded to meet the municipal needs. The bank continued to be active together with the Science Committee till 1945, and they were merged within the body of the Bank of Provinces in 1945.Turkey performed some plans to develop urbanization in the country, some reports were prepared through the contributions of scholars. As a result, the construction works in Ankara were completed fast. When the Democratic Party?s (DP) policy on local authorities was analyzed, the broad authority of local governments can be seen though ?as can be observed- the party seem to have adopted the mentality that municipalities were dependent on the centre. The urbanization policies during the DP period were formed according to the emergence of problems in time. The central administration increased its effect on the local authorities when it undertook the responsibility of solving the problems.In this context, the municipal Works in Samsun, an important city of the Blacksea region, were performed in line with the DP policies. Electricity, water, sewage, construction plans became the primary topics of the municipality. Especially, the inauguration of the Samsun Harbor accelerated Samsun?s development, and settlement plans foreseeing Samsun?s expension towards the hillsides were drawn. Until the year 1960, the electricity, water, sewage and settlement projects were tried to be adjusted to the city?s development. However, it was observed that the plans could not meet the needs sufficiently and the municipalities had to perform their duties under the pressure of their huge debts.Key Words: Democrat Party, urbanization, local authorities, Samsun, Samsun Municipality 134

Yaklaşık yedi ay hayatta kalan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet fırkasıdır. 17 Kasım 1924'te kurulmuş ve Atatürk'ün en yakın silah ve dava arkadaşları bu fırkada yer almak suretiyle muhalefet saflarına geçmiştir. Fırkanın ayrıntılı olarak hazırlanan beyannamesi, nizamnamesi ve program mevcuttu. Fırka herhangi bir seçime giremedi ama bir iki yerde bağımsız adayları destekledi. Fırka üyeleri meclis içinde ve dışında çeşitli faaliyetlerde bulundular. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kısa siyasi hayatında bazı illerde örgütlenme fırsatı buldu. Ancak Şeyh Sait isyanının patlak vermesi fırkayı zor durumda bıraktı. Ankara ve Diyarbakır İstiklal Mahkemelerinin fırkanın bazı üyeleri hakkında yargılama yapıp, fırkanın bir kısım şubelerini kapatması ve hükümetin dikkatinin çekilmesi neticesinde, fırka; programında yer alan ?fırka efkar ve itikad-ı diniyeye hürmetkardır? şeklindeki 6.maddesinin dini siyasete alet ettiği ve isyanı körüklediği sebebiyle 3 Haziran 1925 tarihinde Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.Bu tez çalışmasında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın niçin kurulduğu, Atatürk'ün en yakın arkadaşlarının onunla yollarını ayırmalarındaki sebepler, fırkanın ne gibi faaliyetlerde bulunduğu, hangi fikirleri savunduğu ve niçin kapatıldığı incelendi.Çalışmada meclis tutanakları gibi resmi belgelere, hatıra kitaplarına, dönemin gazetelerine, arşiv kayıtlarına ve konuyla ilgili ikincil kaynaklara müracaat edildi. Çalışma neticesinde fırkanın liberal ve demokrat görüşleri savunduğu, kurucularının temelde Atatürk'ten farklı bir düşünce yapısına sahip olmadıkları, Şeyh Sait isyanı ile fırkanın ilgisinin bulunmadığı, fırkanın kapatılmasında rejimi koruma endişesi, inkılapları yapabilme kaygısı ve iktidar mücadelesi hususlarının ağır bastığı gözlemlenmiştir.Anahtar Sözcükler:Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası, Parti Programı, İstiklal Mahkemesi, TBMM, Muhalefet, Takrir-i Sükûn Kanunu, İkinci Grup, Şeyh Sait İsyanı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (Progressive Republican Party) which had approximately seven months political life, is the first opposite party of the history of Turkish Republic. The party was established in November 17, 1924 and Atatürk's best companions in arms choosed this party and took place at opposition of him. Detailed declaration, regulations and programs of Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası were available. Party could not be able to contest any election but supported independent candidates in few places. Party members displayed various activities inside and outside of the Turkish Grand National Assembly. Progressive Republic Party had opportunity to organize in some cities in its short political life. However, the outbreak of the Sheikh Sait rebellion had left the party in lurch. Ankara and Diyarbakır Independence Tribunals judged some members of the party and closed some branches of the party and draw government's attention. As a result the party was closed in June 3, 1925 by the Council of Ministers? decision due to the reason that Article 6 of the program of the party which means that `The party respects for ideas and religious choices` made religious propaganda for political aims and instigated the rebellion.In this thesis, the topics that why the Progressive Republican Party was founded, why Ataturk's closest friends separated their paths, what the party's activities were, which ideas the party defended and why it was shut down are studied.In the study, official information such as minutes of National Assembly, memory books, newspapers of that period, archival records and relevant secondary sources were applied. At the conclusion of the thesis it is observed that; the party defended liberal and democratic opinions, party founders didn?t think different from opinions of Ataturk basically, not with the Sheikh Sait rebellion the party did have an interest. Three significant points were observed as reason for being closed of the party: protection of the new regime, worry of being able to make revolutions, power struggle.Key words:Progressive Republican Party, Republican People Party, Party Program, Independence Tribunals, Turkish Grand National Assembly, Opposition, Law of Providing Tranquility, Second Group, Sheikh Sait Rebellion 151