Search

Şer'îyye sicilleri, Osmanlı tarihini doğru okuyabilmek ve geleceğe aktarmak için başvurulması gereken en önemli kaynaklardan biridir. Kadı Sicilleri de denilen bu defterlere yerel mahkemelerde alınan kararlar, merkezden gelen emir ve fermanlar, buyruldu, berat vs. gibi önemli bilgiler kaydedilmektedir. Belli yerlere ait ayrı ayrı tutulan bu belgeler, özellikle yerel tarih çalışmalarının vazgeçilmez kaynaklarından olup bunların transkriptleri yapılmaya çalışılmaktadır. Osmanlı tarihinin derinlemesine incelenmesi ve araştırılması açısından önemli bir kaynaktır.Maraş Vilayeti'ne bağlı bir sancak olan Ayıntâb'a ait 174 adet Şer'îyye Sicili bulunmaktadır. Buna göre; Gaziantep'e ait ilk defter H.938 / M.1531–1532 tarihlidir. En son defter ise H. 1327 / M. 1909–1910 tarihlidir. Hicri 1129-1130 (M. 1717-1718) tarihli, 68 Numaralı Ayıntâb Şer'îyye Sicili toplam 537 sayfadan oluşmaktadır. Bu çalışmamızda XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde genelde Osmanlı özelde ise Ayıntâb'ın içerisinde bulunduğu sosyal, iktisadi, siyasi, fiziki ve kültürel ahval bir nebzede olsa aydınlatılmaya çalışılmıştır.Anahtar kelimeler: Gaziantep, Şer'îyye Sicili, Kadı, Mahkeme Şer'îyye registers are one of the most important sources to be used in order to read the Ottoman history correctly and to transfer it to the future. Decisions taken in the local courts, orders and edicts coming from the headquarters, orders, berats etc. important information such as these documents, which are kept separately from certain places, are an indispensable source of local history studies and their transcripts are being made. It is an important resource for the in-depth study and research of Ottoman history There are 174 Sharia Registers belonging to Ayıntâb which is a banner of Aleppo Province. According to this; The first book belonging to Gaziantep is H.938 / M.1531–1532. The last book is dated H. 1327 / M. 1909-1910. Hijri 1129-1130 (M. 1717-1718) dated, number 68 Ayıntâb Şer'îyye Register consists of a total of 537 pages. In this study, XVIII. ın the first quarter of the century, the Ottoman Empire in general and Ayıntâb's social, economic, political, physical and cultural backgrounds were tried to be illuminated.Key words: Gaziantep, Sharia Court Registry, Kadi, Court 372

Osmanlı tarihinin mühim kaynakları arasında olan şer'iyye sicilleri, mahkeye intikal eden dava kayıtlarının yanı sıra devlet merkezi ve eyaletlerden gönderilen belgelerin kadı tarafından kopya edilmesi ile teşekkül etmiş defter serileridir. Dolayısıyla hem şehir tarihi araştırmaları hem de genel tarih çalışmaları için önemlidir. Bu çalışmada, Gaziantep tarihine önemli katkılar sağlayacağı düşünülen H. 1098-1099/M. 1686-1687 tarihli 36 Numaralı Ayıntab Şer'iyye Sicilininin (1 ile 107 sayfaları arası) transkripisyon ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sicilde, 1686-1687 yıllarında Ayıntab'ın siyasi, idari, askeri, iktisadi ve sosyal tarihine dair önemli kayıtlar yer almıştır. Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Ayıntab, Mahkeme, Şer'iyye Sicili. Sharia registers, important sources of Ottoman history, are the series of books formed by the copies of the documents issued by the kadi and the documents sent from the state center and the state. Therefore, they are important for both urban history studies and general history studies. In this study, H. 1098-1099 / M. Transcripts and evaluation of pages 1 to 107 of the Ayıntab Sharia Register dated 1686-1687 were made. The record contains important records of the political, administrative, military, economic and social history of Ayıntab in 1686-1687.Key words: Ottoman Empire, Ayıntab, Makheme, Şer'iyye Registry Page. 313

Bu tezde H. 1321 (M. 1902-1903) yılına ait 2166 numaralı Şer'iye sicilindeki belgelerin öncelikli olarak transkripsiyonu yapılmış ve bu belgeler numara sırasına göre değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmamızın giriş kısmında Zonguldak'ın coğrafî, tarihî, idarî ve ekonomik özellikleri ile ilgili geniş bilgilere yer verilmiştir. Daha sonra birinci bölümde Osmanlı Devleti'nde kadılık teşkilatının nasıl olduğu, şer'iyye mahkemelerinin Osmanlı hukukundaki yeri ve şer'iyye sicillerinde hangi tür belgelerin bulunduğu, ikinci bölümde ise bizim ele aldığımız 2166 numaralı Şer'iye sicilinde benzer veya farklı belge türlerinin bulunup bulunmadığı analiz edilmiş, ikinci bölümün devamında şeri'iye sicilinde geçen Zonguldak'a bağlı kaza, nahiye, karye ve mahalleler ile sosyal yaşam içerisinde yer alan Müslüman - Gayri Müslim kadın, erkek isimleri, devlet adamlarının isimleri, takma isimler, meslek isimleri tablolar halinde verilmiş, üçüncü bölümde ise belgeler hakkında kısa özetlere yer verilmiştir. Yine belgeleri daha iyi anlamak ve analiz edebilmek adına bu belgelerde geçen Arapça sayılar, hicrî ve rumî takvimler de tablolaştırılarak verilmiştir. Son aşamada ise elde edilen verilerin genel bir değerlendirilmesi ve karşılaştırılması yapılarak çalışmamız bitirilmiştir. In this thesis, the documents in the Sharia Register numbered 2166 belonging to H.1321 (J. 1902-1903) were primarily transcribed and these documents were taken into consideration in number order. In the introduction part of our study information was given about the geographical, historical, administrative and economic characteristics of Zonguldak.Then, in the first part, how the Kadi organization in the Ottoman Empire, the place of the Sharia courts in Ottoman law and what kind of documents are in the Sharia records, in the second part of the Sharia numbered 2166 which we have examined,analyzed whether there are similar or different types of documents ,in the continuation of the second part of the Shari'iye in the record of township, sub-districts, karyes and neighborhoods in the social life of Muslim-Non-Muslim women, men's names, names of statesmen, aliases, and occupational names in the registry are given in tables. In the third section, brief summaries of the documents are given. . In order to better understand and analyze the document, Arabic numerals, hijri and rumi calendars are also tabulated. In the last stage, a general evaluation and comparison of the obtained data has been completed.Keywords: Zonguldak, Sharia Register, Law, Kadi, Court 232

Osmanlı tarihini aydınlatan en önemli arşiv kaynakları arasında yer alan Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı mahkemelere intikal eden tüm işlemlerin kaydedildiği defterler olup bu defterler Osmanlı şehir tarihi üzerinde çalışacak olan araştırmacılara başta hukuk olmak üzerere, idarî, içtimaî, iktisadî vb. alanlarda birçok kıymetli bilgi sunmaktadır.H. 1128-1129/M. 1716-1717 tarihleri arasını kapsayan 67 Numaralı Gaziantep Şer'iyye Sicili'nin 429 ile 603 numaralı sayfa aralığının trasnkiripsiyonu yapılmış, Rastlanan 310 adet belgenin özetleri çıkartılıp değerlendirmesi yapılmıştır. Bu defterde başta hüccet, i'lâm, olmak üzere fermân, berât, buyruldu gibi çeşitli belge türlerinin yanında birçok alanda çeşitli konular da yer almıştır.Araştırma kapsamında çalışılan Şer'iyye Sicili'nin barındırdığı zengin bilgi içeriğinden dolayı incelenecek olan dönem aydınlatılmaya çalışılmıştır. Hazırlanan bu çalışma, Osmanlı şehri olan Ayıntab'ın şehir tarihinine fayda sağlaması için sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Ayıntab, Şer'iyye Sicili, Şer'i Mahkeme, Kadı, 18. Yüzyıl, Osmanlı Hukuku. Court Records, which are among the most important archive sources that illuminate the Ottoman history, are the books in which all the proceedings submitted to the Ottoman courts are recorded. These books provide a lot of valuable information to the researchers who work on Ottoman city history, especially in the fields of law, administration, social, economic and other similar fields.Transcripts of pages 429 to 603 of Gaziantep Court Record No. 67 covering the period between H. 1128-1129 / M. 1716-1717 were transcribed. A total of 310 documents found were summarized and evaluated. In this book, in addition to various kinds of documents such as hujjat, writ and other kinds of documents such as enactment, certificate, exequatur, various subjects in many fields have also been covered.Due to the rich information content of the Court Record worked on within the scope of the research, the period to be examined was tried to be enlightened. This study has been presented fort he benefit of the history of Ayıntab, the Ottoman city.Key words: Ayıntab, Court Record, Spiritual Court, Cadi, 18th Century, Ottoman Law. 367

Osmanlı Devletinin sosyal ve ekonomik tarihinin önemli kaynaklarından biri, şer'iyye sicilleri ve genellikle bu sicillerin içerisinde kayıtlı olan terekelerdir. Şer'iyye sicilleri aynı zamanda ait oldukları yerleşim yeri için de önemli bir şehir tarihi kaynağıdır. Siciller, ilgili kişilerin kasabası, köyü veya mezrasının idari açıdan nereye bağlı olduğunu, eski yer ve bölge isimlerini, ailelerin kullandıkları eşyaları, giyim kuşamları, evlerinin yapısını, kişi sayılarını, isimlerini, unvanlarını, mensubiyetlerini, uğraş alanlarını, ürettikleri ve tükettiklerini, yapılan ticareti ve ekonomik durumlarını barındırması açısından yerleşim yeri ile ilgili genel bilgilere ulaşmayı sağlayacak temek kaynaklardır. Bu bağlamda Savur Kazasının sosyal ve ekonomik hayatını ortaya koymak için 5 Mayıs 1900 ile 18 Mart 1907 tarihlerini kapsayan 233 numaralı Savur şer'iyye sicili, çalışmanın ana kaynağını oluşturmuştur.Bu çalışma giriş üç bölüm ve sonuç kısımlarından meydana gelmiştir. Giriş kısmında konumuza kaynaklık eden Savur şer'iyye sicili şekil ve içerik yönünden tanıtılmıştır. Bölgenin demografik yapısını, idari yapısını ve tarihsel süreç içerisindeki rolünü anlamak için kısa tarihçe verilmiştir. Ayrıca Savur'un bölgedeki stratejik konumu, ticaret yolları ve yürütülen tarım faaliyetleri açısından tarihi coğrafya açıklanmıştır. Birinci bölümde gündelik hayat içerisinde toplumun en küçük birimi olan aile ele alınarak aile yaşantısı, aile bireyleri arasındaki ilişkiler ve anlaşmazlıklar üzerinden toplumsal yapı çözülmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde Savur halkının yaşam alanları, yaşadıkları evlerin özellikleri, evlerde kullanılan eşyalar, süs ve giyim eşyaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Savur'da ekonomik faaliyetler içerisinde yetiştirilen ve ticareti yapılan tarım ürünleri, üretimde kullanılan tarım aletleri, üretimde hayvan varlığı ve tüketilen gıdalar ele alınmıştır.Anahtar kelimeler: Savur, Avine, ġer‟iyye Sicili, Tereke One of the main resources of the social and economic history of the Ottoman State is the registries of religious courts and the heritages which are generally recorded within these registries. These registries are also main history resources for the places they are located. The registries are the major resources, which provide access to general information of a certain place and shows where this town, village or hamlet is officially annexed to, the names of ancient places and regions, the materials used by families, their clothing, structures of their dwellings, number of people, their names, titles, origins, occupations, productions and consumptions, trade and economic status. In this aspect the main resource of this study, which aims to show the socio-economic life of the district of Savur, is the Savur Religious Court registry numbered 233 and covering the period between 5 May 1900 and 18 March 1907.This study consists of an introduction, three sections and conclusion. In the introduction part, Savur Religious Court registry is introduced in terms of form and contents. A brief history is presented to understand the demographic status, administrative structure and the role of the region within the historical process. In addition, the historical geography is presented in terms of strategic position of Savur in the region, trade routes and agricultural activities. In the first section, family, which forms the smallest unit of the society is addressed and the social structure is studied via family life, relations between family members and the disputes. In the second section, the social environment, features of their dwellings and the materials, ornaments and clothes used are studied. In the third section, agricultural products produced and used for trading in Savur, agricultural tools used in production, the livestock existence in production and the foods consumed are mentioned.Keywords: Savur, Avine, Religious Court registry, Heritage 160

Altı asır üç kıtada hüküm sürmüş olan Osmanlı Devleti'nin genel bir tarihini yazmak için yine onlar tarafından tutulmuş olan arşivlerden faydalanmadan yazmanın mümkün olmadığını söylemekte bir bahis görmüyoruz. Bu arşivler arasında özellikle şer'îye sicilleri de ihtiva etmiş olduğu çeşitli bilgi ve malumatla dönemine ışık tutmaktadır. Bu minval üzere Araştırmamızın konusu olan 1239 No'lu Edremit Şer'î ye Sicili, yerelde Edremit genelde ise Osmanlı Devleti'nin toplumsal yaşam ve idarî yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Çalışmamızın konusu olan mezkûr defter, ihtiva etmiş olduğu veriler açısından önemli malumatlar sunmaktadır.Edremit'in H. 1265-1266 /M. 1849-1850 tarihleri arasında meydana gelen siyasî, hukukî, içtimai ve toplumsal olaylar hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Özellikle Tanzimat sonrası bir defter olmasıyla Tanzimat fermanının getirmiş olduğu yenilik ve değişimlerin taşraya yansımasını açık bir şekilde göz önüne sermesi cihetiyle araştırmacılar için ayrıca bir önem taşımaktadır. Ayrıca çalışmamızı dört bölüme ayırdık. Ana başlık ve birinci bölümde; Genel Bilgiler, Osmanlı Devleti'nde Adli Teşkilat Oluşumu, İslâm Yargı Sisteminde Kadıların Yardımcıları. İkinci bölümde; Karesi Sancağının Edremit Kazası ve Şer'îye Sicil'leri. Üçüncü bölümde; 1239 No'lu Edremit Şer'îye Defterinin değerlendirilmesi. Dördüncü bölümde; (Hicri 1265-66 Miladi 1849-50) 1239 No'lu Edremit Şer'îye Sicilinin transkribi ile ilgili çalışma yaparak tamamladık.Defterde elde edilen bilgiler, ilgili konularda yazılmış olan çalışmalarla desteklenerek zenginleştirilmeye çalışılmıştır. In order to write a general history of the Ottoman Empire, which ruled over six centuries and three continents, it is not possible to write without using the archives held by them. Among these archives, especially the sheri'yya registers shed light on that day with various information. In this respect, the Edremit Sher'iyye Registry Numbered 1239, which is the subject of our research, provides important information about Ottoman social life and administrative structure in the local area. The mentioned book, which is the subject of our study, provides important knowledges in term of the information it contains.In the Edremit provides important information about political, legal, social, and social events that took place between 1849-1850. Espacially since it is a post-Tanzimat book, we believe that it has a special importance fort he researchers because it clearly reflects the reflections of the changes and innovations brought by the Tanzimat decree to provides.The information obtained in the book has been tried to be enriched by supporting the studies written on related subjects. 352

YÖK Tez No: 603927 Şer'iyye sicilleri, yerel tarih çalışmalarında önemli kaynaklardan biridir. Bu siciller Osmanlı Devleti'nde ve Kırım Hanlığı'nda adalet mekanizmasının başındaki kadı dediğimiz görevliler tarafından tutulur. Tutulan sicillerde evlilik, boşanma, miras, hırsızlık, cinayet, tayin ve daha pek çok konu hakkında bilgiler mevcuttur. Söz konusu kayıtlarda toplumun her kesiminden insanı görmek mümkündür. 15. yüzyılın son çeyreğinden 18. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı toprağı olan Kırım, Karadeniz'de stratejik bir konuma sahiptir. Bölge, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında çetin mücadelelere sahne olmuştur. Bulunduğu coğrafî konum hasebiyle Balkanlar, Avrupa, Rusya, Asya ve Anadolu insanlarının kültürlerinden izler taşımaktadır. Bu bakımdan Kırım kadıasker defterleri yerel ve sosyal tarih alanında çalışma yapmak isteyen araştırmacılara fevkalade bilgiler sunmaktadır. Söz konusu tezde, 16 numaralı Kırım kadıasker defteri incelenmiştir. Elde edilen veriler üzerinden bölgedeki idarî yapılanma, ekonomik yapı, aile hayatı, etnik gruplar, Müslüman ve gayrimüslimlerin isimleri, onların unvanları, meslek kolları, kullanılan ölçü birimleri ve para cinsleri, kişisel eşyalar, günlük hayatta kullanılan araç- gereçler, köyler, mahalleler ve hatta hayvan cinsleri değerlendirilmiştir. Court records are one of the most important sources in local history studies. These records known as qadi records were recorded by qadis, who were the head of the justice system in the Ottoman Empire and the Crimean Khanate. There were many cases in these records about marriage, divorce, inheritance, theft, murder, appointments, etc. In mentioned records, it is possible to find many people from different part of the society. Crimea, which was the Ottoman territory from the last quarter of the 15th century to the end of the 18th century, has a strategic position in the Black Sea. The region has faced many conflicts between the Ottoman Empire and Russia. It has cultural mixtures of Balkans, European, Russian, Asian and Anatolian people due to its geographical location. In this respect, Crimean court records are outstanding sources for researchers who are willing to study local and social history. In this thesis, the Crimean court records numbered 16 was examined. Administrative structure in the region, economic structure, family life, ethnic groups, names of Muslims and non-Muslims, their titles, professions branches, units of measurement and currencies, personal belongings, tools and equipment used in daily life, villages neighborhoods and even animal breed were evaluated through obtained data.

Osmanlı Devleti'nin ikinci başkenti olan Edirne, tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Kadılık müessesesi, Osmanlı şehirlerinin özellikle yargı mekanizmasını yürüten çok yönlü önemli bir kurumuydu. Kadı yargı, idari, beledi ve noter gibi muhtelif görevleri yerine getirmekteydi. Kadı sicilleri, özellikle sosyal tarih olmak üzere çeşitli çalışmalara birinci el yazılı kaynak teşkil etmektedirler. Çalışmamıza konu olan 1825-1827 yıllarını kapsayan Edirne şer'iyye sicili daha çok Osmanlı halkının günlük yaşamını içeren konulardan oluşmaktadır. Defter mülk satışı ve icarı, alacak, boşanma, nafaka, nikâh, cinayet, hırsızlık, yaralama, tecavüz, mahalleden ihraç, müsadere, ihtida, köle, miras, hizmet bedeli, ölüm keşfi, vakıf icarı, esnaf anlaşmazlığı, keşif ve hakaret davaları gibi konuları içermektedir. Araştırmanın başlıca kaynağı 341 nolu Edirne şer'iyye sicili olup, çalışmayla alakalı kitap ve makalelerdir. The Edirne second capital of the Ottoman State, has been an important habitand center in the course of history. Kadı institution was significant multifaced foundation of the Ottoman cities, especially of the judicial mechanism. İnstend, kadı was used to perform the important varius duties such as judiciory, administrative, municipalify and notary. Kadı records are creating the first-hand written sources differently studies, especially social hirtory. The Edirne sharia record includes the years between 1825-1827, which the ıssue of our study, consist of subjects that mosty including the daily life of the Ottoman peoples. The notebook contains of ıssues such as the renton and sale of property, receivables, divorce, alimony, marriage, murder, theft, injury, rape, expulsion from the neighborhood, confiscation, conversion, slave, inheritance, pay service, discovery death, rental foundation, disagreement of tradesmen, exploration and trial insult. The first source of research is the numbered 341 Edirne sharia record and varius book and articles related to the study. 542

Osmanlı Devleti'nin sınırları içerisinde bulunan yerleşim yerlerinde tutulmuş olan şer'iyye sicilleri, toplum yapısının ve bölge yaşantısının anlaşılması hususunda oldukça mühim kayıtlardır. 1516 tarihinde Osmanlı Devleti topraklarına katılmış olan Ayıntâb'da da şer'iyye sicil kayıtları bulunmaktadır. Hazırlanan tez kapsamında çalışmak maksadı ile Ayıntâb'daki kayıtlardan XVI. Yüzyılın ikinci yarısında olanları tercih edilmiştir. Üzerinde çalışılmış olan altı adet defter içerisinden, suç işleme ya da suç işlendiğini iddia etme sebebiyle tutulmuş olan kayıtlardan istifade edilmiştir. Osmanlı Devleti'nin temel aldığı İslam hukuku içerisinde, işlenmiş olan suçlara karşı verilen cezalar, belirli şartlara bağlı kalarak belirlenmiştir. Suçlar genel manası ile hadd cezası gerektiren suçlar, kısas ve diyet cezası gerektiren suçlar, ta'zir cezası gerektiren suçlar olarak ayrılmıştır. Hadd cezaları hududları kesin olarak belirlenmiş ve Allah hakkı için, kısas ve diyet cezaları kasten ya da hataen öldürme ya da yaralama suçlarında kimselerin birbirlerinden haklarını almaları için, ta'zir cezaları ise kesin bir ceza belirlenmemiş suçlar için uygulanan cezalardır. İslam hukukunda ayrımı yapılmış olan bu cezaların uygulandığı suçlar, üzerinde çalışılmış defterler içerisinden seçilip başlıklar halinde sınıflandırılarak değerlendirilmiş ve olabildiğince izah edilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirme ile XVI. Yüzyılın ikinci yarısında Ayıntâb'da işlenen suçlar bir nebze olsun anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu dönem içerisinde aile ve toplum yaşamında karşılaşılan olaylar ve bunların yine aile ve toplum üzerine yansımaları incelenerek alana ufak da olsa bir katkı sağlanmaya uğraşılmıştır. The court registration which were kept in the settlements within the borders of the Ottoman Empire, are very important records for understanding the social structure and regional life. There are alsocourt registrationin Ayıntâb, which was annexed to the Ottoman Empire in 1516. In order to work within the scope of the thesis prepared, the records in Ayıntâb were preferred in the second half of the XVI century. Of the six books that were studied, the records that were kept for the purpose of committing a crime or claiming to have committed a crime were obtained.Within the Islamic law on which the Ottoman Empire was based, punishments for crimes committed were determined by adhering to certain conditions. Crimes are generally divided into crimes requiring hadd punishment, crimes requiring short and diet punishment, and crimes requiring ta'zir punishment. Precisely defined the borders of the rights of Allah and the punishment of Hadd for the crime of killing or wounding people in justice and penalties erroneously or deliberately diet to take rights from each other, taz'ir punishment for crimes unspecified penalty are punishment. The crimes in which these punishments are applied, which have been distinguished in Islamic law, were selected from the books studied and evaluated by classifying them as titles and tried to be explained as much as possible.With this assessment, the crimes committed in Ayıntâb in the second half of the XVI century were tried to be understood. In this period, the events encountered in family and community life and their reflections on family and society were examined and tried to make a small contribution to the field. 112

Bu çalışmada, 1858 Numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nin transkripsiyon ve değerlendirilmesiyapılarak genelde Osmanlı Tarihi ve özelde Trabzon Tarihi çalışmalarına katkı sağlamakamaçlanmıştır. Çalışmanın ana konusunu meydana getiren sicil defteri H. 1102-1104/ M. 1691-1693 yılları arasındaki kayıtlardan oluşmaktadır. Bu kayıtlar sosyal, ekonomik, kültürel, iktisadi vehukuki açılardan bilgiler vermektedir.`1858 Numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (H. 1102-1104/ M. 1691-1693)` adlı bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı veyöntemi kısaca belirtilmiştir. Daha sonra Trabzon Tarihi ve defterin kayıt altına alındığı yıllardakiOsmanlı Tarihi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Trabzon Şer῾iyye Sicili kullanılarakyapılan çalışmaların detaylı bir listesi bulunmaktadır. Bu kısımda Trabzon kadı sicillerikullanılarak yazılan kitap, makale ve doktora tezlerinin isimleri ile yüksek lisans tez çalışmalarıbelirtilmiştir. İkinci bölüm ise üç ana başlıktan oluşmaktadır. Öncelikle sicilin genel özelliklerihakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra defter içerisinde bulunan kayıtlar konularına göre tasnifedilmiş ve tek tek değerlendirilmiştir. Son olarak defter içerisindeki idari taksimat, mesleklerinanalizi, kayıtlarda geçen önemli kişilerin isimleri ve şehirde bulunan önemli yapılar tek tekbelirtilmiştir. Çalışmanın ekler kısmında ise 1858 numaralı Trabzon Şer῾iyye Sicili'nintranskripsiyon edilmiş kısmı bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Şer῾iyye Sicili, Trabzon, Kadı In this study, it is aimed to contribute to the studies of Ottoman History in general andTrabzon History in particular by transcription and evaluation of the Shari'a Registry of TrabzonNumbered 1858. The main subject of the study consists of the records between H. 1102-1104/ M.1691-1693. These records provide imformation on social, economic, cultural, economic and legalaspects.This study, titled as `Transcription and Evaluation of Shari'a Registry of Trabzon Numbered1858 (H. 1102-1104/M. 1691-1693)` consists of two parts. The aim and method of the thesis arebriefly mentioned in the introduction. Later, a brief information is presented on Trabzon and theOttoman History in the years when the registry book was recorded. In the first part, a detailed listof the studies which also used Shari'a Registry of Trabzon is given. In this section, the names ofthe books, articles and doctoral and master's thesis studies that are written by using Trabzon Kadiregisters are stated. The second section consists of three main topics. Firstly, the generalcharacteristics of the registry are given. Then the records in the registry book are classifiedaccording to their subjects and evaluated particularly. Finally, the administrative partition in theregistry book, the analysis of occupations, the names of the important persons in the records, andthe important structures in the cities are indicated specifically. In the annexes of the study, atranscribed text of the Shari'a Registry of Trabzon Numbered 1858 is presented.Keywords: Shari'a Registry, Trabzon, Kadi 291

Şer'iye sicilleri içerisinde barındırdığı konular bakımından önemli bir yere sahiptir. Sosyal, ekonomik, siyasi ve idari alanlarda yazıldığı döneme ışık tutmuştur. İçerisindeki kayıtlar incelendiğinde hem sosyal bir varlık olan insanın ne gibi sorunlarla karşılaştığını hem de hukuki anlamda ne gibi bir tutum izlendiğini görmek mümkündür. 8191 Numaralı Şiran Şer'iye Sicili içerisindeki belgelerin çözümlenmesi sonucu, vasi tayini, miras meselesi, mülk satışı, alacak davası, hırsızlık gibi sosyal ve ekonomik alanla doğrudan alakalı farklı pek çok konu tespit edilmiştir. 8191 numaralı sicilde 205 adet belge incelenerek çalışmanın temeli oluşturulmuştur. Bunlardan 116 tanesi miras, 38 tanesi vasi tayini, 51 tanesi de sosyo-ekonomik ve miri konuları kapsamaktadır. Sicilde incelenen toplam belgenin 12 tanesinin Gayrimüslim şahıslara ait olduğu görülmektedir. Buna göre; vasi tayinlerinin 36 tanesi Müslümanlara, 2 tanesi Gayrimüslimlere aittir. 116 miras davasında, 107 tanesi Müslüman kişilere ait iken 9 tanesi Gayrimüslim kişilere aittir. 6 tane mülk satışına ilişkin kayıtta ise 1 tane Gayrimüslim şahsa ait mülk satışına rastlanmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde zaman, mekan, kavram ve kurumlar bakımından Şiran kazasına dair bilgiler verilerek temel konular açıklanmıştır. İkinci bölümde sosyal ve ekonomik bakımdan Şiran'da vasi tayini ve miras meselesi konusuna açıklık getirilip sicildeki örneklerle pekiştirilmiştir. Üçüncü bölümde de sosyal, ekonomik ve miri meseleler üzerinde durulmuştur. Sharia registers have an important place in terms of the subjects it contains. It shed light on the period in which it was written in social, economic, political and administrative fields. When the records in it are examined, it is possible to see both the problems faced by the human being, which is a social entity, and what attitude is taken in legal terms. As a result of the analysis of the documents in the Şiran Şeriye Register numbered 8191, many different issues directly related to the social and economic field such as the assignment of guardian, the inheritance issue, the sale of property, the case of theft, theft were identified. In the Registry numbered 8191, 205 documents were examined and the basis of the study was formed. Of these, 116 are heritage, 38 are guardian assignment, 51 are socio-economic and heritage. It is seen that 12 of the total documents examined in the registry belong to non-Muslim persons. According to this; 36 of the appointments of guardians belong to Muslims and 2 to non-Muslims. In 116 heritage cases, 107 belonged to Muslim persons, while 9 belonged to non-Muslim persons. In the record of 6 property sales, 1 non-Muslim property sale was found. The study consists of three parts. In the first chapter, information about Şiran accident is given in terms of time, place, concepts and institutions and basic issues are explained. In the second part, the issue of the assignment of guardians and inheritance in Şiran in social and economic terms is clarified and reinforced with the examples in the registry. In the third chapter, social, economic and miral issues are emphasized. 101

Bartın bölgesinin yerel tarihine katkı sunmak amacıyla hazırlanan bu çalışmanın ana kaynağını 807 Numaralı Bartın Şer'iye Sicili oluşturmuştur. Defterin toplamda 271 sahifeden oluştuğu defterin başında belirtilmiştir. Ancak günümüze bu defterden yalnızca 48 varaklık kısmı ulaşmış ve bahse konu olan tez çalışması bu 48 varak üzerinde yapılmıştır. H.1317-1331/M.1899-1913 yıllarını kapsayan bu defterde Bartın bölgesinin sosyo-ekonomik, dini, kültürel, örf ve adet, gelenek ve görenekleri hakkında bilgilere ulaşılmıştır.Tez çalışması; içindekiler ve giriş kısmından sonra üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kısaca Bartın'ın coğrafi özellikleri ve tarihi ile ilgili bilgiler verildikten sonra İkinci bölümde Osmanlı Hukuk Sisteminin genel yapısı, Şer'iye Mahkemeleri ve Şer'iye Sicilleri hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde ise 807 Numaralı Bartın Şer'iye Sicili transkrib edilerek değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Bartın, Hukuk, Şer'iye Sicili, Mahkeme Prepared to contribute Bartın region's local history, this study's primary source is constituted of 807 Bartın Ser'iye Register (Şer'iyye Sicili). It is indicated at the beginning of the book that the book is constituted of 271 pages in total. However, only 48 leafed part of this book has been reached to today and this thesis study has done on these 48 leafed parts. In this book, covers AH. 1317- 1331/ AD. 1899- 1913 years, has been found information about Bartın region's social and economic, religious, cultural, customs and traditions. This thesis study constitutes of 3 parts following contents and introduction parts. In the first chapter, after giving short information about Bartın' s geographical features and history, information about general structure of the Ottoman Judicial System, Ser'iye Courts and Ser'iye Register ( Şer'iyye Sicili) has given in the second chapter. In the third chapter, 807 Bartın Ser'iye Register (Şer'iyye Sicili) is evaluated by transcription. Key Words: Bartın, Law, Ser'iye Register (Şer'iye Sicili), Court 313

Bu çalışmanın amacı, Sinop'un 19. yüzyıldaki ekonomik, sosyal ve kültürel tarihinin anlaşılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda H.1 Safer 1286-9 Zilhicce 1289 (M.13 Nisan 1869-7 Şubat 1873) yılları arasını kapsayan 78 numaralı Sinop Şeri'ye Sicili'nin transkripsiyonunu gerçekleştirdik. Ardından defterde yer alan hükümleri belli bir tasnife tabi tutarak açıklamaya çalıştık. Şeri'ye sicilleri Osmanlı tarihi araştırmalarında kullanılan ana kaynaklar arasındadır. Sahip olduğu bölgenin idari, iktisadi, ictimaî yapıları hakkında bilgiler içerir. Şehrin kaza, kasaba, mahalle ve köylerini, burada yaşayan insanların günlük hayatta kullandıkları ev, mutfak, giyim kuşam eşyalarını siciller yardımıyla tespit edebilmekteyiz. Bu kapsamda 78 numaralı defterden yararlanılarak Sinop'un sosyal, kültürel, ekonomik, hukuki ve siyasi hayatı hakkında bilgi sahibi olabiliriz. ANAHTAR KELİMELER: Sinop, mahalle, sosyal hayat, Çerkez, muhacir. The aim of this study is to make a contribution to understanding of the economical, historical and cultural history of Sinop. In accordance with this purpose, we made a transcription of number 78 Sinop Shariah Registry including the years between H. 1 Safer 1286-9 Zilhicce 1289 (AD 13 April 1869-7 February 1873) . Subsequently, we tried to explain the decrees in the book in a certain classification. Shariah Registries are among the primary sources used in researches for Ottoman history. It contains information about the administrative, financial, social systems of its region. We are able to determine the districts, towns, neighborhoods, villages of the city, the items like house,kitchen, clothes people used in their daily lives with the help of religious court . Within this scope , we can have knowledge of Sinop's social,cultural,economic, legal life with the help of the book number 78. KEYWORDS: Sinop, neighborhood, social life, Circassian, migrant 585

Tarihi malzemelerin Arşiv ve Kütüphanelerdeki tasnif sistemleri açısından defterler analitik tasnif sistemine göre tasnif edilirler. Yani ilgili defterin bir defter numarası bir yer-mekân bilgisi bir de tarih (başlangıç bitiş) numarası verilir. Ancak birçok araştırmacı bu durumu yeterli görmez, özellikle mevzi tarih çalışmaları yapan sosyal bilimciler dosya ve konu tasnifli arşiv ve kütüphaneleri daha çok tercih ederler. Bunun nedeni istenilen bilgi ve belgeye daha hızlı ulaşma gayretidir. Bu nedenle biz de tezimizde kayıtlı belgelerin konu konu tasnifini çıkarmayı uygun bulduk.Hicri 1149-1159 tarihleri arasındaki on yıllık bir tarih kapsayan yaklaşık 275 adet belge ve hüküm bulunan Milli Kütüphanede 541 numara ile kayıtlı Karahisar-ı Sâhib sancağı şeriyye sicilinde kayıtlı belgeleri aşağıda İdari konular, İktisadi konular, Sosyal ve Askeri konular olmak üzere dört ana başlık ve ilgili alt başlıklar altında toplamak mümkündür.Hem şeriyye sicillerinin hem de dönemin yazı ve kayıt anlayışı gereği bir kayıt burada tasnif ettiğimiz konudan farklı bir konuyu da ilgilendirebilir. Burada tercih edilme nedeni olarak hükümün o konu üzerinde yoğunlaşması hususu dikkate alınmıştır.Ayrıca tasnif kalıbında verdiğimiz başlıklar hem belgenin içeriğini yansıtması açısından hem de günümüzdeki anlayışa uygun olsun amacı ile başlık isimlendirmelerinde bazı güncel yaklaşımlar öncelenmiştir. Bu öncelenme hükümlerin kendilerini değil konusunun daha iyi anlaşılması amacına matuf 'dur.Şeriyye sicillerinin mahiyeti düşünüldüğünde içerik açısından ne kadar zengin olduğu üzerinde çalışma yapan herkes tarafından kabul gören bir husustur. Biz burada aşağıda verdiğimiz ana ve alt konulara tasnif belgelerin özetlerinden kolayca bazı ön bilgilerin bulunması içindir. Başka bir araştırmacı meselelere başka bir yaklaşımla ele alabilir ve tasnif tablo ve şablonunu ona göre oluşturabilir. Bu durum tarihsel olguların varlığını değiştirmek yerine bakış açılarındaki farklılıkları ortaya koyar.İşbu çalışmamızda şehir şeriyye sicili çalıştığımız için sicilde kayıtlı belgelerin diplomatik özellikleri üzerinde durulmadı. Ancak kayıtlı belge Vakfiye, hüccet, arz, buyruldu, tereke gibi belge diplomatikasını bildiren ifadeler kullanılmışsa özetlerde bu durum belirtildi. Nitekim incelediğimiz sicilde çokça buyruldu geçmektedir.Anahtar kelimeler: Afyon Şer'iyye Sicili, Kadı, Şehir Tarihi, Şehir Tarihi. There are notebooks in terms of the classification systems in the archives and libraries of historical materials. According to the analytical classification system are classified. In other words, a book number of a book is given a place-space information and a date (start-up) number. However, many researchers do not consider this situation sufficient. Social scientists, especially in the field of history studies, file and subject classification archives and libraries more prefer. The reason for this is the effort to reach the required information and document more quickly. For this reason, we have deemed it appropriate to classify documents recorded in our thesis as subject.There are approximately 275 documents and sentences covering a ten-year period between the dates of 1185-1159. In the National Library, it is possible to collect the documents registered in the register of Sahib, which is registered with 541, under four main headings and related sub-topics: Administrative matters, Economic issues, Social and Military subjects.According to both the records of the writings of the period and the record of the period, a record may be of interest to a different topic from the subject we are classified here. The reason for the preference here is to focus on the matter. In addition, the titles we provide in the classification form have been prioritized in terms of reflecting the content of the document and also in the title naming of the current approaches.Considering the importance of Şeriyye registers, it is understood how rich it is in terms of content. For the main and sub-topics given here, it is easy to find some preliminary information from the summaries of the classification documents. Another researcher can address issues with another approach. They can create the table and template classification. Instead of changing the existence of historical facts, this situation reveals the differences in viewpoints.In this study, we did not focus on the diplomatic features of the documents registered in the registry as we are working on the city's slate. However, the registered document, such as the foundation (Vakfiye), bill(hüccet), order(arz), commanded (buyruldu), heritage(tereke) document diplomatic; expressions were used in the summaries. As a matter of fact, it has been passed through a lot in the registry we have examined.Key Words: Afyon Şer'iyye Sicili, Kadı 364

Altı asır boyunca hüküm sürmüş Osmanlı Devleti, bünyesindeki birçok etnik, dini ve kültürel farklılıklara rağmen devleti ayakta tutan güçlü bir hukukî yapıya sahiptir. Osmanlı Hukuku'nun esasını İslam Hukuku oluşturmaktadır. Osmanlı Devleti'nin hüküm sürdüğü dönem içerisinde kendine özgü hukukî bir yapı geliştirdiği anlaşılmaktadır. Osmanlı hükümdarlarının kendilerine tanınan haklar ve alanları doğrultusunda ortaya koymuş oldukları hukuk kuralları göz ardı edilemez. Osmanlı Hukuku'nun temel öğeleri arasında Şer'iyye Mahkemeleri'ni ve bu mahkemelerce kayıtlara geçirilen Şer'iyye Sicilleri'ni görmekteyiz. Osmanlı tarihi açısından birinci derecede kaynak değeri taşıyan bu defterlerden muhteva bakımından akla gelecek birçok konuda geniş veriler elde edilmekle beraber yazıldığı döneme ve mahâle ilişkin sosyal, ekonomik, adlî ve idarî konularda önemli veriler elde edilmektedir.İncelemesi yapılan 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri 1916-1924 yılları arasında tutulmuş olup sicilden elde edilen verilere dayanılarak Finike'nin 20. yüzyıl başlarındaki sosyo-ekonomik durumu değerlendirilmeye çalışılmıştır. İncelenen hükümler genellikle Antalya Sancağı'na bağlı Finike'ye ait olmakla birlikte defterde Elmalı Kazası'na ait olan hükümler de mevcuttur. Değerlendirilen 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri yazıldığı dönem itibariyle büyük önem taşımaktadır. Defter Osmanlı Devleti'nin çöküş dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş dönemi safhasında tutulmuştur. Osmanlı Devleti'nin yaşamış olduğu bu geçiş evresini tam anlamıyla gözler önüne sermektedir. Defterde Antalya'nın ve Finike'nin bu idarî değişiklikten nasıl etkilendiği ve Antalya'nın sancaktan vilayet statüsüne yükseliş evresini takip edebilmekteyiz. Bunun yanısıra defterin 1916-1924 yılları arasında tutulması hasebiyle I. Dünya Savaşı ve Anadolu'da başlatılmış olan Milli Mücadele hareketinin Finike'ye yapmış olduğu etkiler de 99 Numaralı Antalya (Finike) Şer'iyye Sicili Defteri'nden elde ettiğimiz bilgiler ışığında gösterilmeye çalışılmıştır. The Ottoman Empire, which ruled for six centuries, had a strong legal structure that maintained the state despite many ethnic, religious and cultural differences. Islamic Law was the essence of Ottoman Law. It is understood that during the period of the Ottoman Empire, it developed a specific and particular legal structure. The rules of law which Ottoman sovereigns established in accord with their rights and areas cannot be ignored. Among the basic elements of Ottoman Law, we find the Şer'iyye Courts and the Şer'iyye Records, which were the judgements registered by these courts. These books, which have a first degree resource value in terms of Ottoman history, have provided extensive data on many issues to be considered in terms of content, but significant data is also provided in terms of the social, economic, judicial and administrative issues related to the period and the context of writing.When we examine the history of the Şer'iyye Register in the Ottoman Empire, we see that the earliest examples are found in Bursa. Since the first half of the 19th century, the records of these registries, which date back to 1455, were narrowed down through the creation of new courts. Nevertheless, these records continued to be maintained until the 20th century. The 99th Book of the Antalya (Finike) Şer'iyye Registers, which was examined, which was kept in the period between 1916 and 1924 and through it an attempt has been made to evaluate the socio-economic situation of Finike in the early 20th century based upon the data obtained from the registry. The provisions examined are generally attributed to Finike, which was affiliated to the Antalya Sanjak. However, the book also contains provisions concerning Elmalı.The 99th Book of Antalya (Finike) Şer'iyye Registers, which we have reviewed, is of great importance for the period in which it was written, being written at the end of the Ottoman Empire and during the foundation of the Republic of Turkey. It shows the transition phase from the Ottoman Empire. In the book, we are able to see how Antalya and Finike were affected by this change in administration and of the rising phase of Antalya for the province. In addition, since the book was kept between 1916 and 1924, the attempt was made from the information obtained from the Book of Antalya (Finike) Şer'iyye Registry No 99 to show the effects of the National Struggle movement, which began in World War I in Anatolia, on Finike. 507

Şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti sosyal, kültürel, iktisadi ve ictimai konular üzerine araştırma yapacaklar için son derece önemli kaynaklardandır. Çünkü şer'iyye sicilleri kayıt altına alındığı döneme ışık tutar. Bu siciller, Osmanlı Devleti'nin hukuk sistemi, toplum yapısı, kültürel, iktisadi ve idari yapısına dair önemli bilgiler veren birinci elden kaynaklardandır. 59 sayfadan oluşan 626 Numaralı Diyarbakır Şer'iyye Sicili'nde, (H. 1206- 1207 / M. 1792 – 1793) yılları arasında Diyarbakır'da meydana gelen ve mahkeme kayıtlarına yansıyan olayları içeren belgeler bulunmaktadır. Şer'iyye sicili'nde, İnsanlar arasında oluşan alacak-verecek meseleleri, vergi, miras, cinayet ve hırsızlık gibi birçok konuda verilen kararlar bulunmaktadır. Bu belgeler çalışmamızın temel iskeletini teşkil eder.Bu çalışmada, Şer'iyye sicili, Şer'iyye mahkemeleri, Diyarbakır tarihi ve Osmanlı Devleti dönemi Diyarbakır idari taksimatı hakkında kısaca bilgiler verildikten sonra çalışmanın esasını teşkil eden 626 Numaralı Şer'iyye Sicili'nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca çalışmanın sonunda belgede geçen Osmanlıca kelimelerinden oluşan bir sözlük ve eserin orijinal hali bulunmaktadır.Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Kadı, Osmanlı Devleti, Şeriyye Mahkemeleri, Şer'iyye Sicili. Sharia registers are very important sources for those who will research on social, cultural, economic issues of the Ottoman Empire. Because the records of the Sharia shed light on the period in which they were recorded. These registers are the first hand sources that provide important information about the legal system, social structure, cultural, economic and administrative structure of the Ottoman Empire. The fifty nine pages Sharia Register contains documents containing events that occurred in Diyarbakır and reflected to the court records between the years 1206-1207 / 1792 – 1793. In the Sharia registry, there are decisions made in many subjects such as tax credit, inheritance, murder and theft among the people. These documents constitute the base of our study.In this study, brief information about the Sharia registry, Sharia courts, the history of Diyarbakır and the administrative division of Diyarbakir in the Ottoman Empire period were briefly given and the transcription and evaluation of the Sharia Registery Numbered 626, which is the basis of the study, was performed. In addition, at the end of the study, there is a dictionary and the original version of the Ottoman vocabulary in the document.Keywords: Diyarbakır, Muslim Judge, Ottoman Empire, Sharia Courts, Sharia registers. 181

Şer'iyye sicilleri Osmanlı Devleti'nin siyasî, idarî, içtimâi, malî, iktisadî, ticarî, askerî v.b. pek çok açıdan bilinmeyen veya noksan kalmış yönlerini incelemek isteyen araştırmalar için temel dayanak niteliği taşımaktadır. Çalışmamız Osmanlı tarihi ve kültürünü aydınlatılması bakımından önemli bir yere sahip olan (H. Recep 1326/M. Temmuz-Ağustos 1908/H. Ramazan 1328/M. Eylül-Ekim 1910) tarih aralığını kapsayan 13 numaralı Nevşehir Şer'iyye mahkemesi kayıtlarını içermektedir. 13 Numaralı Nevşehir Şer'iyye Sicili 248 sayfa olup, defterin 140 ve 248. sayfa aralıkları çalışılmıştır. Sicilde alacak-verecek davaları, vasi tayini, hırsızlık evlilik, miras, nafaka ve boşanma gibi konular yer almaktadır. Bu belgelerde karışık halde toplam 363 adet hüküm bulunmaktadır. Bu hükümlere dayanarak bahsedilen dönemde Nevşehir'in, sosyal, ekonomik, Kültürel ve idârî durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Şer'iyye Sicili, Nevşehir ve Hukuk. Şeriyye records are the main sources for researchers who want to investigate the Ottoman Empire according to political, potential, social, financial, economic, commercial, military, etc. aspects of the unknown and deficient in many respects. Our study includes the court records, recorded in Nevşehir that covering the dates between H. Recep 1326/M. July-August 1908 Ramadan 1328/M. September-October 1910, from Şeriyye Records which has an important place in the Ottoman history and culture. The number 13 of Nevşehir Şer'iyye records has 248 pages and notebook pages between 140-248 have been studied. There are 360 documents in the registry or record, such as cases that will give receivables, guardianship, theft, marriage, inheritance, alimony and divorce. With these documents tried to put forward the social, economic, cultural and administrative situation of Nevşehir in the direction of the notebook. Key Words: Şer'iyye Records, Nevşehir, Ottomon Empire end Law. 525

Osmanlı Tarihi araştırmalarında kullanılan en önemli ana kaynaklardan biri-si şüphesiz şerʻiye sicilleridir. Toplumun sosyal, iktisadi, idari ve hukuki yönlerine ışık tutan şerʻiye sicilleri siyasi ve askeri kaynaklarda olmayan pek çok ayrıntıya sahiptir. Yapılan çalışmalar şerʻiye sicillerinin önemini ve orijinal bir kaynak teşkil ettiğini ortaya koymaktadır. Galataʹnın 17. yüzyıldaki sınırları günümüzdekinin aksine çok geniştir. Ga-lata kadısının hükmü altında bulunan bu geniş alan hakkında mahkeme defterleri pek çok tarihi bilgi içermektedir. Yeteri kadar çalışılmamış bu mahkeme defterle-rinde Galataʹnın siyasi, sosyal, ekonomik, etnik ve kültürel yapısına ait son derece değerli bilgiler mevcuttur. Müslüman, Rum, Ermeni, Yahudi ve Cenevizli insanla-rın bir arada yaşadığı kozmopolit bir şehir olan Galata aynı zamanda ticȃri hayatın-da canlı olduğu bir yerdir. Bu açıdan mahkeme kayıtlarında diğer semtlere göre içtimȃî ve ticȃri konular ile ilgili bilgiler daha fazladır. Bu nedenlerle birlikte tez konusu olarak Galataʹya ait bir şerʻiye sicili seçmemizin sebebi buranın üç kıtaya yayılan bir İmparatorluğa başkentlik yapan İstanbulʼun önemli yerleşim yerlerinden birisi olmasıdır.Çalışma Galataʹya ait Hicri 1074–1075 (M.1663–1664) tarihli 94 numaralı mahkeme defterinin değerlendirilmesini içermektedir. Defterin yaklaşık bir yıllık süreyi ihtiva etmesi Galataʹdaki gündelik hayat hakkında genel ve kesin yargılara varmayı mümkün kılmamaktadır. Ancak barındırdığı bilgiler sayesinde genelde Osmanlı toplumu, özelde İstanbul'un sosyal tarihi ile ilgili çalışmalara önemli katkı sağlayacağını düşünüyoruz.Anahtar Sözcükler: Osmanlı, Şerʻiye Sicilleri, Galata, Sosyal Yapı, Ekonomik Yapı. One of the most important main sources used in the Ottoman History research is sharia records undoubtedly. Sharia records, which shed light on the social, economic, administrative and legal aspects of society, have many details that are not in political and military sources.The studies reveal the importance of sharia records and constitute an original source. Galata's 17th century borders are very wide, unlike today. The court notebooks on this large area under the rule of Galata Muslim judge contain many historical information. The court notebooks of Galata, which have not been studied sufficiently, have very valuable information about the political, social, economic, ethnic and cultural structure of Galata. A cosmopolitan city where Muslim, Greek, Armenian, Jewish and Genovese people live together, Galata is also a place where it lives in its commercial life. In this respect, the court records have more information on a social contexts and commercial matters compared to other districts. For these reasons, the reason why we chose a sharia record belonging to Galata as a thesis is that it is one of the important settlements of Istanbul, which is the capital of an Empire spanning three continents.The study included the evaluation of the court notebook of Hijri 1074 -1075(M.1663–1664) dated 94 numbered Galata. The fact that the notebook contains approximately one year period does not make it possible to make general and definitive judgements about daily life in Galata. However, thanks to the information it contains, we think that it will make a significant contribution to the studies on the social history of the Ottoman society and Istanbul in particular.Key Words: Ottoman, Sharia Records, Galata, Social Structure, Economic Structure. 454

Dört bölümden oluşan çalışmanın giriş bölümünde; Isparta'nın tarihçesi, Şer'îyye sicillerinin önemi ve tezde takip edilen metoda yer verilmiştir. Birinci bölümde; Isparta'nın idari yapısı hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde; sosyal yapıya dair aile, boşanma, nafaka, vasî tayini vb. bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde; Isparta'da ekonomik yapıyla alakalı, tarım-hayvancılık, kullanılan eşyalar ve fiyatları hakkında bilgiler verilmiştir. Dördüncü bölümde; 194 numaralı şer'îyye sicilinin transkripsiyonu bulunmaktadır. Bu çalışma ile Isparta'nın idari, ekonomik ve sosyal yapısının belgeler ışığında değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın yerelde Isparta, genelde Osmanlı hayatına katkı sağlaması umulmaktadır. In the introduction section of the study consisting of four parts; The history of Isparta, the importance of the registers and the method followed in the thesis are given. In the first part; information about the administrative structure of Isparta is given. In the second part; information on social structure such as family, divorce, alimony, and guardian determination are given. In the third part; in relation to the economic structure in Isparta, agriculture and livestock, items used and prices are mentioned. In the fourth and final part, transcription of the registry numbered 194 is given. This study aims to evaluate the administrative, economic and social structure of Isparta in the light of the documents. The study is expected to contribute to the local Isparta, usually Ottoman life. 1174

Bu çalışmada1650-1725 yılları arasında Diyarbekir'de yaşayan Zimmîlerin hukuki, toplumsal ve ticari ilişkileri ile gündelik yaşamları şer'iyye sicillerinden, seyahatnamelerden ve diğer yardımcı kaynaklardan yararlanılarak resmedilmiştir. Diyarbekir Zimmîleri bağlamında, genel olarak Osmanlı Devleti'nde Zimmîlerin devlete karşı olan hak ve yükümlülükleri, millet sistemi içerisinde Zimmîlerin nasıl yönetildiği, Zimmî grupların din ve mezhep bakımından ve etnik açıdan nasıl tasnif edildiği incelenmiştir.Hukuksal anlamda incelemeye alınan Diyarbekir Zimmîlerinin, şer'i mahkemelerde nasıl tarif edildiği, bu mahkemelerden Zimmîlerin nasıl yararlandığı araştırmaya konu edinilen başka bir husustur.Şer'i mahkemelerdeki MüslümanlarlaZimmîlerin kendi aralarındaki davalarda mahkemelerin oldukça titiz davrandığı ve delillerin ön planda tutulduğu görülmektedir.Sosyal açıdanDiyarbekir'de Müslümanlarla Zimmîlerin münasebetlerinin iç içe geçtiği, ihtidaların yaşandığı, bölgedeMüslümanlarla Zimmîlerindışında başka toplulukların da varlığını sürdürdüğü belirtilmelidir. Buradaki Zimmî nüfusunun ne kadar olduğuyla ilgili bir tespitte bulunmak zor olsa da elimizdeki mahkeme defterlerinden yola çıkarak Diyarbekir'de o dönemde hatırı sayılır bir Zimmî nüfusun var olduğu düşünülmektedir. Ticarette de söz sahibi olmayı başaran Zimmîlerin şehirde icra edilen mesleklerin, iş kollarının çoğunda ön planda olduğu tespit edilmiştir.Cizye konusunda Zimmî din adamlarının diğer Zimmî halka göre ayrıcalıklı olduğu ve bu vergiden muaf tutuldukları görülmektedir. In this study, the legal, social, commercial relations and daily lives of the Zimmîs living in Diyarbekir between 1650-1725 is depicted using the sherry registers, travelogues, and other ancillary sources. In the context of the Diyarbekir Zimmîs, in general, the rights and obligations of the Zimmis living in the Ottoman Empire and how the Zimmis have been governed in the nation's system and Zimmîs groups in terms of religion and sect and ethnicity are examined.It is another matter which explains how Diyarbekir Zimmis was examined in the intendment of law, how it was described in the courts and how the Zimmîs benefit from these courts. It is observed that,The lawsuits between the Muslims and the Zimmîs in the courts,the courts are very carefully treated and the evidence is being kept in preliminary courts. In social terms, in Diyarbekir it is important to note that there are other societies, including the Muslims and the Zimmîs, in the region, where the impediments of the Muslims and Zimmîs are intertwined. Although it is hard to find out how difficult the Zimmî population here is, it is thought that there is a considerable number of Zimmîpopulation in Diyarbekir, starting from the courtesy of our court. Zimmis, who succeeded in being a prominent business, have been found to be in the forefront in most of the professions performed in the city. It is also seen that Zimmî clerics are privileged to belong to other Zimmî people, and they are exempted from this tax regarding to cizye. 175

Şer'iye Sicilleri, Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşrada uyguladığı sosyal, siyasi ve içtimaî politikaları görmek ve bölgelerdeki insan ilişkilerine tanık olmak için en uygun kaynaklardandır. Bu nedenle siciller tarih, hukuk ve daha birçok alana ana kaynak olma özelliğini göstermektedir. 1096-1110 (1685-1699) yıllarını kapsayan 32 Numaralı Konya Şer'iye Sicili'nde 682 adet belge bulunmaktadır. Bu belgeler içerisinde fermânlar, beratlar, nafaka takdirleri, darb davaları ve hırsızlık davaları gibi belgeler bulunmakla birlikte, bu sicilde miras davaları, mülk satışları ve vasi tayini ile alakalı belgeler çoğunluktadır. 32 Numaralı Sicil giriş ve metin kısımlarından oluşmaktadır. Giriş bölümünde defterde transkript edilen 682 adet konularına göre tasnif edilerek belge türleri hakkında bilgiler verilmiştir. Metin kısmında ise belgelerin transkripti yapılmış, belgedeki hicri tarihler miladiye çevrilmiştir., The Sharia Registry is one of the most appropriate sources to see the social, political and social policies implemented by the Ottoman Empire in the central and provincial and to witness the human relations in the regions. For this reason, registers show the main source of history, law and many other fields. There are 682 documents in 32nd Konya Şer'iye Registers covering the years 1096-1110 (1685-1699). Although there are documents such as edicts, patents, alimony appraisals, assault and theft cases, the documents related to inheritance lawsuits, property sales and guardianship are the majority. Registration number 32 consists of input and text parts. In the introductory section, 682 topics which are transcribed in the book are classified according to their subjects and given information about the types of documents. In the text part, transcripts of the documents were made and the hijri dates in the document were translated into the Gregorian calender.

Çalışmamızda, H.1306-1314/M.1888-1896 yıllarını içeren 105 Numaralı Sivas Şer'iyye Sicili, incelenmiştir. Osmanlı tarihinde önemli bir yeri olan Şer'iyye sicilerinden Sivas Şer'iyye Sicili, 100 sayfa olup, 300 adet belge hâlindedir. Belgeler, konulara göre tasnif edildikten sonra, transkribe edilerek günümüz alfabesine çevrilmiş olup, belli bir düzen ile belgeler değerlendirilmiştir.Tez, giriş ve sonuç hariç üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Şer῾iyye Sicillerindeki; hukuki olaylar, kadıların verdikleri kararlar ile çeşitli kayıtlar hakkında bilgi verilmektedir. Bu kayıtlarda, toplumda yaşanan sorunlar ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Şer'iyye Sicilleri; evlenme, boşanma, nafaka, vekâlet, senet, vakfiye kayıtları, arazi anlaşmazlığı, alacak verecek, atama ve tayin işlemleri hakkında birçok belge içermektedir. Birinci bölümde; kadı, yardımcları, Sivas ve Gürün hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda ise belgelerin özetleri yapılmıştır. Üçüncü kısımda belge transkribe ile yapılan, metin transkripsiyonu bu bölümde verilmiştir. Dördüncü bölümde belgeler idari, iktisadi ve sosyal açıdan değerlendirilmiştir.Sonuç kısmında, belgelerin incelenmesi ile ortaya çıkan neticeler, genel olarak değerlendirilmiş olup önemli tespitlerde bulunulmuştur. Bunların arasında, Gürün'ün sosyal yapısında toplumdaki diğer kişilerle karşılaştırıldığında, unvanlı kişilerin sayıca fazla oldukları görülmektedir. Müslim ve gayrimüslimler hoşgörü ortamında birlikte yaşamaktadırlar. Osmanlı toplumunda olduğu gibi Gürün'de, çok eşlilik yaygın değildir. Boşanmada ise kocanın kadına göre daha fazla yetkiye sahip olduğu görülmektedir. Miras konusunda, kadınların erkeklere oranla daha az paya sahip olduğu, mirasçısı olmayanların mallarının Beytü'l-mâl veya Darü'l-eytam gibi kurumlara bırakıldığı tespit edilmiştir.Anahtar kelimeler: Şer'iyye Sicilleri, Kadı, Mahkeme, Sivas, Gürün In our study, the Gürün Şer'iyye Registry Number 105, which contains records regarding H.1306-1314 / G.1888-1896 years, has been examined. Gürün Şer'iyye Registry, one of the Şer'iyye records, which has an important place in the Ottoman history, contains 300 documents. After the documents were classified according to the subjects, they were translated into the nowadays alphabet by transcription technique and then, with a certain order the documents were evaluated and discussed.This thesis consists of introduction, conclusion and three chapters. In the introductory part legal events, the decisions made by the kadi (qadi) and various records from Şer'iyye Registry are given. These records contain information about the different problems in society. Şer'iyye Registry includes many different documents regarding marriages, divorces, alimonies, vouchers power of attorney, foundation records, land disputes, receivables and assignment processes. In Chapter 1 information about Kadi, his assistants, Sivas and Gürün is provided. Chapter 2 deals with summaries of documents. In Chapter 3 the transcription of the text done by the document transcription technique is presented. In Chapter 4 documents are evaluated in terms of administrative, economic and social aspects.In the conclusion part, the results of the examination of the documents were evaluated in general and important determinations were made. Among these, it has been seen that there are a large number of titled people in the social structure of Gürün. It also has been seen that Muslim and non-Muslims live in a climate of tolerance. As in the Ottoman society, polygamy is not common in Gürün as well, but in divorce procedures the husband has more authority than women. It has been also determined that women have less share in terms of inheritance than the men, and that the goods of non-heirs are left to such donation institutions such as Beytü'l-mâl or Darü'l-eytam.Key Words: Şer'iyye Records , Kadi, Court, Sivas, Gürün 655

Bu çalışmada Osmanlı Devleti'nde 1691-1704 yılları arasında mahkemeye yansıyan ve Konya Şeriye Sicillerine kaydedilen davalar incelenmiştir. Şeriye Sicilleri üzerinden mağdurlar ile ilgili yapılmış pek çok çalışma bulunmasına rağmen, madunlar üzerine yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Tezin birinci ve ikinci bölümünde madun ve mağdur kavramları tartışılmış, Osmanlı'da madun denilebilecek bir özne ya da sınıfın varlığı aranmıştır. Diğer taraftan mağdurların profilleri ile mağduriyete sebep olan durumlar üzerinden, sürekli mağduriyet yaşayan grupların varlığı sorgulanmıştır. Ancak sürekli mağduriyet yaşayan bir gruba rastlanmadığı gibi, devletiyle bağı kopmuş ve ötekileşmiş bir madun kesiminin varlığına da ulaşılamamıştır. Bu bağlamda, öncelikle Osmanlı Devleti'nde adalet mekanizmasının işleyişi incelenmiştir. Daha sonra dönemin şartlarının adalet mekanizmasının işleyişine yaptığı etki, incelenen davalar özelinde ele alınmıştır. Sicillerin içeriği incelenerek toplumdaki hangi grupların mağduriyet yarattığı ve buna karşılık hangi grupların -kendini korumakta yetersiz kalarak- mağduriyet yaşamaya daha eğilimli olduğu üzerinde durulmuştur. Osmanlı'da sürekli mağdur diyebileceğimiz bir kesimin olmadığı, toplumun her kesiminden insanların mağdur olabileceği görülmüştür.Tezin üçüncü bölümünde ise mağduriyet ortaya çıktıktan sonra kişilerin, yaşadıkları mağduriyete verdikleri tepkiler; mahkemede kendilerini ifade ediş biçimleri ve hak arama yolları üzerinden incelenmiş, adalet mekanizmasının işleyişinin mağdurlara hak arama süreçlerinde yardımcı olup olmadığı konusu sorgulanmıştır. Sicillerden yola çıkarak Osmanlı'da maduniyetin oluşmamasının sebepleri bu bölümde incelenmiştir. Maduniyetin ortaya çıkmasını engelleyici unsurlar, adalet mekanizmasının hak aramayı kolaylaştırması, toplumun her kesimden, kişilerin yararlanması için daima açık tutulan mahkemeler ve bir temyiz mahkemesi gibi faaliyet gösteren Divan-ı Hümayun'un varlığı olarak belirlenmiştir. Divan sayesinde halkın sorunlarından haberdar olan devlet, halkın şikayetlerini dinlemiş, sorunlarına çözüm bulmaya çalışmıştır. Böylelikle devlet, halk ile arasındaki bağı sıkı tutmuş ve halk açısından ulaşılabilir olmuştur. Bu anlamda Osmanlı'da devletten uzaklaşan ve ötekileşen bir madun sınıfının ortaya çıkması için uygun koşullar oluşmamıştır.Anahtar KelimelerŞer'iye Sicilleri, madun, mağdur, ehl-i örf, reaya, Osmanlı'da adalet, hak arama. In this study, the cases in the Ottoman Empire between the years of 1691-1704 and the cases recorded in Konya Şer'iye records are examined. Even though there are many pieces of research about victims on Şer'iye records, there is no research about subalterns. In the first and second chapter of the thesis, victim and subaltern concepts are discussed, the existence of the subject or the class which can be subaltern in the Ottoman Empire is sought. On the other hand, the existence of the groups who suffer from continuous victimization is questioned through the profiles of the victims and the situations that caused the victimization. However, as it is not encountered with a group that suffered from constant victimization, it is also not reached the existence of the subaltern class that it is drifting away with its government and alienated. In this context, firstly the functioning of the justice mechanism in the Ottoman Empire is examined. Later, the effect of the conditions of the period on the functioning of the justice mechanism is discussed specific to the cases that examined. By examining the content of the records, it is emphasized which groups in the society caused victimization and in turn, which groups were more inclined to suffer. It is seen that there were no constant victims in the Ottoman Empire and people from every walk of life could be victims. In the third chapter of the thesis, after the emergence of victimization, people's reactions to the victimization is examined through their own forms of expression and remedies in the court. Also, in the process of seeking rights, it is questioned whether the functioning of the justice mechanism helped the victims or not. The reasons for not creating subalternity in the Ottoman Empire is examined in this section based on records are examined in this section. The elements of preventing the emergence of subalternity are identified as the existence of Divan-ı Humayun which work as a justice mechanism to facilitate the search for rights and a court always open to people from every walk of life. Thanks to Divan, the state which was aware of the problems of the public, listened to the complaints of the people and tried to find solutions to their problems. In this way, the state control firmly the connection with the public and it became accessible to the people. In this sense, no favorable conditions arisen for the emergence of a class of subalterns moving away from the state in the Ottoman Empire.Key WordsŞer'iye Records, subaltern, victim, ehl-i örf, reaya, Justice in the Ottoman Empire, Right to legal. 111

190 numaralı Isparta Şer'iyye Sicili H. 1280–1282 (M. 1864-1866) tarihleri arasında Isparta şehrinin idari, sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Özellikle sicilde geçen tereke kayıtları bilgi yönünden oldukça zengindir. Çalışma giriş, sonuç ve dört bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde 1864-1866 yılları arasında Isparta'nın idari yapısı,İkinci bölümde 190 numaralı şer'iyye sicil çalışmasından elde edilen bilgiler dâhilinde Isparta halkının sosyal hayatı hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde ise yine 190 numaralı şer'iyye sicilinin ışığında Isparta'da mevcut meslek grupları, kullanılan her türlü gayrimenkuller, günlük hayatta kullanılan eşyalar, giyilen kıyafetler vb.'nin verilmiştir. Dördüncü bölümde ise 190 numaralı şer'iyye sicil defterinin transkripsiyonu verilmiştir. The register of şer'iyye (court) numbered 190, located between the dates H. 1280 and 1282 (M. 1864 and 1866) contains important information on the administrative, socio-economic and cultural structure of the city of Isparta. Especially, the registration of the heritage records have quite rich information.The study consists of introduction, four body parts and conclusion. In the first part, between the years 1864-1866, the administrative units and names of the Isparta and what changes have been experienced in this administrative structure are emphasized.In the second part, information about the social life of the people of Isparta is given, which has obtained from the registration study of the 190. This section includes detailed information on issues such as family, marriage, bridewealth (mehir), divorce, alimony, social and religious institutions, crimes, property purchases, debt issues, and health. In the third chapter, according to the register of şeriyye (court) numbered 190, the names and prices of the existing vocational groups, all kinds of real estate, items used in daily life, worn clothes etc. are in our study in detailed.In the fourth and final chapter, transcription of the registry numbered 190 is given. 839

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. Hukuk kuralları insanların toplum halinde yaşayabilmeleri için yüzyıllar boyunca gerekli olmuş; her devlet toplum düzenini sağlayabilmek için birtakım kurallar koymuş ve uyulmasını belli yaptırımlarla desteklemiştir. İçki içme fiili İslam'ın ilk dönemlerinden itibaren tedrici bir şekilde yasaklanmış ve İslam hukuk doktrininde detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çalışmada İslam Hukuk doktrininde önemli yer tutan bu konu ele alınmış ve içki içmeye verilen cezaların uygulamada nasıl varlık bulduğu incelenmiştir. Bu amaçla Osmanlı toplumunun sosyal, kültürel ve hukukî hayatının bir bakıma aynası konumunda olan şeriyye sicilleri kullanılmıştır. Ayrıca dönemin şartlarını ve hayatını daha iyi analize edebilmek için günlük hayatın, siyasi, hukuki anlayış ve görüşlerin yansıması olan fetva mecmuaları toplumun çeşitli katmanlarıyla geçmiş ve gelecek arasında bilgi aktarımını da sağladığı için bizim başvuru kaynaklarımızdan olmuştur. Bu kaynakların yanında Osmanlı dönemi hukuk işleyişinde yarı resmi hukuk külliyatı sayılan eserlere de atıfta bulunulmuş bu sayede yıllarca kitaplarda okuduğumuz hukuk kuralarının ve cezaların toplumdaki yansımasını görme imkânımız olmuştur. Dönem dönem çıkarılan kânunnameler unutulmayarak burada verilen cezalarla uygulamada verilen cezaların karşılaştırılması yapılmıştır. Bu çalışma şeriyye sicillerinin fazlalığı sebebiyle öncelikle Üsküdar daha sonra Hasköy ve Eyüp bölgelerinden XVI, XVII, XVIII. yüzyıllardaki bazı defterler baz alınarak hazırlanmıştır. Doktrinde verilmesi gereken cezayla uygulamada verilen cezalar arasında tespit edilen farklılıkların muhtemel sebepleri araştırılmıştır. Konuyla ilgili davalara gerekli görülen yerlerde tez metninde, bazı durumlarda ise dipnotta yer verilmiştir Law rules have been necessary for centuries to enable people to live in society; every state has set a number of rules to provide for community regulation and has supported certain sanctions for compliance. Drinking is practically prohibited from the earliest times of Islam and discussed in detail in the doctrine of Islamic law. In this study, this issue, which has an important place in the Islamic Law doctrine, has been discussed and how fines imposed on drinking have been found in practice. For this purpose, sherries registering Which is as reflection of the social, cultural and legal life of the Ottoman society was used. In addition, to better analyze the conditions and life of the period, the Ottoman Empire's social life, political and legal understanding and views of the fatwa metaphors exhibiting with concrete examples has been one of our reference sources since it provides information transfer between the various layers of society and the past and the future. In addition to these sources, the works of the Ottoman period in the legal process were also referred to as works of semi-official law. In this way, we have had the opportunity to see the reflection of the law rules and punishments that we read in books for years. This study, due to the excess of sherries registering, was prepared based on some sherries records firstly Üsküdar then Hasköy and Eyüp regions in XVI, XVII and XVIII centuries The possible reasons for the differences between the punishments in given practice and the punishments imposed in the doctrine were investigated. The cases related to the subject are included in the thesis text, and in some cases in the footnote where deemed necessary

Tarih boyunca çocuklar, toplumun en zayıf kesimini oluşturmuşlardır. Bu durum onların, haklarının ihlal edilmesine ve hor görülmelerine neden olurken dolaylı olarak da, fiziksel ve ruhsal gelişimlerini olumsuz yönde etkileyerek topluma kazandırılmalarına engel oluşturmuştur. Bu hususta İslâm hukuku, bireye verdiği önem ile çocuğun bedensel ve ruhsal gelişimini, bunun yanı sıra da haklarını koruma altına almaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti de, fıkıhtaki hüküm ve uygulamalardan yola çıkarak çocuğun her açıdan korunması için uğraşmıştır. Fakat çocukla ilgili mevcut çalışmaların Tanzimat Fermanı'ndan sonra olması nedeniyle Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde çocuğun toplumdaki konumu ve çocukla ilgili İslâm hükümlerinin ne derece uygulandığı hususu belirsiz kalmıştır. Dolayısıyla bu tez çalışmasında, çocuğun İslâm ve Osmanlı hukukundaki hakları, bakımı, himâyesi, çocuğa yönelik işlenen suçlar ve sicillere yansıyan çeşitli konular incelenerek Konya örneği üzerinden Osmanlı toplumunda çocuğun konumu ve hukukî durumu tespit edilmeye çalışılacaktır., Throughout history, children have formed the weakest segment of society. This situation while they cause their rights to be infringed and despised; indirectly, they have been prevented to gain to the community by the negative impact on physical and psychological development. In this respect, Islamic law has tried to protect the physical and spiritual development of the child, as well as his rights, with the importance given by the individual. The Ottoman Empire also strived to protect the child in every respect, based on good judgments and practices in Islamic law. However, since the current studies on children are after the Rescript of Gülhane, the position of the child in society in the classical period of the Ottoman State and case of the extent to which Islamic provisions concerning children are being applied remains uncertain. Therefore, in this thesis study, the position and rights of the child in the Ottoman society will be tried to be determined through the example of Konya by examining crimes committed against the child and the various issues reflected in the records and the rights, care and guardianship of the child in Islamic and Ottoman law.

Türkiye dışında Osmanlı dönemine ait malzemenin bulunduğu ülkelerden birisi de Yunanistan'dır. Yunanistan'ın Selanik şehrinde bulunan Makedonya Tarih Arşivinde Osmanlı döneminden kalan çok değişik türde arşiv koleksiyonu ve katalogları bulunmaktadır. Bu kataloglardan birisi "Selanik Şeriyye Sicili Kataloğu" başlığı altında oluşturulmuştur. Bu Arşivin bir dönem müdürlüğünü de yapmış olan Vasilis DİMİTRİADİS tarafından hazırlanan bu Selanik Şeriyye Sicili Kataloğu 116 sayfadan oluşmaktadır. Katalogda ilki 1694 tarihli ve sonuncusu ise 1912 yılına tarihlendirilen 337 defter yer almaktadır. Bu katalogda yer alan defterlerin neredeyse tamamı Selanik ve civarındaki illerle ilgili tutulmuş Osmanlı Şeriyye Sicillerine aittir. Bu katalogda bulunan 337 defterin her biri fiziki olarak tanımlanmış, boyut ve sayfa 201 adetleri belirtilmiştir. Bunun haricinde defterlerin sağlamlığı, ----- kapaklarının durumu, sayfalarında varsa nasıl yıpranmalar olduğu, defterlerin kapağında hangi malzemenin kullanıldığı ve varsa ne tür süslemelere sahip olduğu açıklanmıştır. Defterlerdeki sayfaların ebatlarına ve muhtevasına bakılarak defterlerin başka defterlerle birleştirilip birleştirilmediği de incelenmiştir. İçerik olarak ise genelde defterdeki ilk kayıt ile sonuncu kayıt arasındaki tarih dilimi gösterilmiştir. Bunun haricinde defterdeki belgelerin hangi tür olduğu ve neler içerdiğine de değinilmiştir. Buna göre hüccet, ferman, vakıfname gibi içerik bilgilendirmesi de yapılarak çalışma yapacak kişilerin işlerini hızlandırmaya yönelik de katkı sağlanmıştır. Vasilis DİMİTRİADİS tarafından hazırlanan bu Selanik Şeriyye Sicili Kataloğu’nu ilk yarısını yayımlayarak daha geniş bir kitlenin yararlanmasını amaçlıyoruz. Greece is one of the countries that has Ottoman archival documents except Turkey. There are various collections and archival catalogues in the Historical Archives of Macedonia in Thessaloniki of Greece. One of these catalogues was formed under the title “Catalogue of Thessaloniki Court Records”. The Catalogue of Thessaloniki Court Records had been prepared by the former director of the archive (Vasilis DIMITRIADIS) and has 116 pages. It has 337 registers from 1694 to 1912. Almost all registers in the catalogue belong to Ottoman court records of Thessaloniki and nearby cities. All of the registers were physically identified and their dimensions and numbers of pages were stated. In the catalogue, the durability of the registers, condition of covers, wearing of the pages if there are any, which materials were used on the covers and what kind of ornaments were imprinted were explained in details. Moreover, considering the dimensions and the context of the registers, it was determined if different registers were united or not. In the context of registers, the historical interval between date of the first entry and the last entry was showed. In addition, it was also clarified what kind of documents the registers contain. Therefore, providing contextual information, such as huccet, ferman and vakifname, will contribute to the researchers in accelerating their study process. The purpose of the work is to present the first half of the court catalog of the Thessaloniki, prepared by the former director of the archives (Vasilis DIMITRIADIS), for the benefit of

Osmanlı hukuk tarihinin en önemli kaynakları şüphesiz mahkemelerde tutulan yazılı belgelelerdir. Bu belgeler, ait oldukları yer ve dönem hakkında önemli bilgiler içerir. Mahkeme kayıtları kapsadıkları mukavele, senet, vakfiye, nafaka, vekâlet, vasiyet, miras davaları, tereke taksim kayıtları, nikâh ve mehir gibi belgelerle yerleşim birimlerinin sosyal yapısı, idarî şekli ve hukuk işleyişi hakkında ihtiva ettikleri bilgiler sayesinde geçmişi büyük ölçüde aydınlatır.Tezimizin konusu Gaziantep'in 96 nolu şer'iyye sicil defteridir. Bu defterde çok sayıda hukukî ve idari belge vardır. Çalışmamızda şer'iyye sicilleri seçmemizin amacı yöntem denemesi yaparak bu belgeler aracılığı ile Türk kültür tarihine kısmen dahi olsa katkıda bulunmaktır.Gaziantep'e ait tasnif edilen defter sayısı 174 olarak tesbit edilmiştir Bu sayının 126 ya ulaştığını iddia edenler de vardır. Gaziantep'e ait ilk sicil belgeleri Kanunî Sultan Süleyman dönemine ait olup H. 938/M.1531–1532 tarihinde yazılıp bir numaralı deftere kaydedilmiştir. Son sicil belgeleri ise H.1327/M. 1909-1910 tarihlerine ait olup 160 nolu deftere alınmıştır. 96 nolu defter, H.1153 ve 1154/M.1808-1809 tarihlerinde kaleme alınan şer'î mahkeme kayıtlarını kapsar. 5… sayfadan oluşan 96 nolu defterde…adet idari ve …adet de hukuki olmak üzere toplam 5…adet belge bulunur. Defter tasnif edilirken belli bir sıra takip edilmemiştir. Defterde bir taraftan miras, nafaka, vasi tayini, boşanma, alacak ve verecek gibi hukukî belgeler yer alırken diğer taraftan merkezden gelen nişân-ı şerîf, ferman ve buyrulduğu gibi idari belgeler yer alır. Biz, bu defteri çalışmakla bir nebze de olsa H. 1153-ile 1154 /M. …yıllarındaki Gaziantep'in idari, sosyal, kültürel ve ekonomik durumunu gün ışığına çıkarmayı amaçladık. Bunun dışında okuyuculara kolaylık olsun diye belgelerin transkripsiyonunu yaparken her belgenin başında o belgenin numarasını, konusunu, idari özelliğini, hicri tarihini ve kısa özettini zikrettik. Anahtar sözcükler: Gaziantep, Şer'iye Sicilleri, Mahkeme, Kadı Tereke, miras ve Osmanlı. The most important sources of Ottoman history of law are undoubtedly written documents kept in courts. These documents contain important information about their place and period. Court records englighten history substantially thanks to information they comprise about social structure, administrative form and legal process of settlements they contain with documents such as contract, promissory notes, endowment, alimony, power of attorney, will, inheritance case, partition of inheritance records, bridewealth and marriage.The topic of our paper is Gaziantep court records number 96. There are many legal and administrative documents in this book(?). The reason for choosing the court records in our research is to contribute to the history of Turkish Culture by making a trial method through these documents even if it is partially.The number of classified books belonging to Gaziantep has been determined as 174. There are also those who claim that this number has reached 126. The first certificate of registry belonging to Gaziantep belongs to Kanuni Sultan Süleyman period and they were written on H.C 938 / G.C.1531-1532 and registered in book 1. The latest registration documents are H.C 1327 / M. It belongs to the date of 1909-1910 and the book of 160. The book 96 include records of Shari'a courts received on the dates of H.1153 and 1154 / G.C.1808-1809. There are a total of 5... documents including .... administrative and .... legal documents in the book 96 consisting of 5... pages. A certain order has not been followed when sorting out the book. While on one side the book includes legal documents such as inheritance, alimony, appointment of guardianship, divorce, receivable and payables, on the other side there are such as nişân-ı şerîf(....... sharif), royal decree and administrative documents coming form the headquarters as commanded. By studying this book we aimed to bring this book into the light of the administrative, social, cultural and economic situation of Gaziantep in H. 1153-ile 1154 /G.C years to some extent. Besides, we mentioned the number of the document, the subject, the administrative feature, the hijri date and a short summary at the beginning of each document when transcribing the documents in order that they are easy for the readers. 418

Osmanlılar, İslamiyet öncesi Türk devletlerinden miras kalan gelenek ve görenekleriyle, İslamiyetin getirdiği şerʻi unsurları birleştirerek kendi hukuk sistemlerini oluşturmuşlardır. Bu hukuk sisteminin uygulanmasında ise kadılar çok önemli yer tutmaktadır. Kadıların her türlü kararlarını, dava kayıtlarını ve Selânik dışından gelen belgeleri kaydettikleri defterler olan şerʻiyye sicilleri, Osmanlı tarihi araştırmalarında büyük öneme sahiptirler.Çalışmamızın temelini oluşturan 8 Numaralı Selânik Şerʻiyye Sicili (1700-1702) Osmanlı Devleti'nin en önemli kırılma noktalarından biri olan 1683'te Viyana Kuşatması ile başlayan ve 1699'da Karlofça Antlaşması'na kadar süren `Felâket Seneleri`nin izlerini taşıması açısından oldukça mühimdir. Savaşın ve anlaşmanın reayaya getirdiği ağır vergi yükümlülüklerini, Selânik'in savaş sonrası durumunu, değişen toprak sistemini, merkezi otoritenin zayıflamasına bağlı olarak devlet memurlarının reayaya uyguladıkları zulümleri ve keyfi uygulamaları elimizdeki defterde açıkça görebiliyoruz. Defterimizde var olan fermanlar, beratlar ve diger belgeler sayesinde tüm bu konularla ilgili çıkarımda bulunabiliyoruz. Tezin amacı defterin kapsadığı yıllardaki Selânik ile ilgili adlî, idarî, sosyal ve iktisadî verilerden yola çıkarak Osmanlı Devleti'nde bu dönemde meydana gelen temel değişiklikleri aydınlatmaya çalışmaktır. Anahtar Kelimeler: Selanik, Şer'iyye Sicili, Osmanlı Hukuku, Kadı. Ottomans constituted their own judicial system by combining inherited traditions from pre-İslamic Turkish states and Sherʻî components bringing by Islam. Kadis have very important position in order to practice this law system. Kadi court records that include each types of kadis' decisions, case decisions and documents come from outside Thessaloniki, have big importance for studies of Ottoman history.8 Numbered Thessaloniki Court Record (1700-1702) which is the basic of our work, is quite significant because of having traces the most important breaking point of Ottoman State which is `The Diasater Years` that start from 1683 Venna Siege to 1699 Karlofça Agreement. We can clearly see the heavy taxing obligations to rayah because of the war and the agreement, the conditions of Thessaloniki after the war, chancing land system, cruelty of the state officers against rayah in and arbitrary practice because of the reducing authority of central governmet in Balkan region, in the register that is our hand. The aim of this thesis so as to try to clarify taken place the main changes of Ottoman State's classical system in this term based upon the legal, administrative, social and economic data about Thessaloniki in the years which is the record include.Key Words: Thessaloniki, Sher'i Register, Ottoman Law, Kadi. 463

Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı Devleti tarihinin incelenmesinde en önemli ve birinci elden kaynaklardır. Siciller, yazıldığı dönemin idarî, sosyal ve kültürel yapısı hakkında araştırmacılara önemli bilgiler ihtiva eder. Siciller, ait oldukları yerleşim yerlerinin idarî yapısı, ekonomisi, sosyal yapısı ve kültürel durumuna dair zengin materyaller içerir. Bu yönüyle Osmanlı tarihini aydınlatan en önemli kaynak eserlerdendir.Tez konumuz 5 Numaralı Antalya Şer'iyye Sicili'dir. İncelediğimiz sicil, H.1247-1251/M. 1832-1835 yıllarını kapsamaktadır. Tez, giriş bölümünde şer'iyye sicilleri hakkında genişçe bir tafsilâttan sonra dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Antalya şer'iyye sicilleri hakkında bilgi verilerek, 5 numaralı sicilin özellikleri anlatılmıştır. İkinci bölüm 5 numaralı şer'iyye siciline göre Teke Sancağı'nın idarî taksimatı ve teşkilatı hakkındadır. Üçüncü bölümde, 5 numaralı şer'iyye siciline göre Antalya'nın sosya-ekonomik durumu hakkında değerlendirme yer almaktadır. Dördüncü bölümde ise, 5 Numaralı Antalya Şer'iyye Sicili belgelerinin fihristi ve transkribe metni yer almaktadır. Bu tezde H.1247-1251/M. 1832-1835 yılları arasında tutulan 5 Numaralı Antalya Şer'iyye Sicili ışığında Antalya'nın idarî, adlî, askerî ve sosyo-ekonomik durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır.İncelediğimiz dönem, Osmanlı tarihinde büyük değişimlerin yaşandığı II. Mahmut dönemini kısmen ihtiva etmektedir. Tezimize konu olan belgelerde, II. Mahmut döneminde ortaya konan idarî, adlî, askerî, ekonomik ve sosyal değişimlerin Antalya'ya yansıdığı görülmektedir. Court records are the most important and at the first-hand sources of analysing the history of Ottoman Empire. Records contain important information for researchers about the administrative, social, and cultural structure of the era that these records were written. Records contain abundant materials about the administrative structure, economy, social structure and cultural situation of the place that they belong to. Thanks to this aspect of the records, they are among the most important source texts which enlighten the history of Ottoman. The subject of our thesis is Number 5th Antalya Court Record. The record that we analysed covers the years H. 1247-1251/M. 1832-1835. The thesis consists of four parts after an introduction part which includes broad details about court records. In the first part, the information about Antalya Court Records is given and the features of Number 5th Antalya Court Record are explained. The second part is about the administrative division and organisation of Teke District according to Number 5th Court Record. In the third part, there is an evaluation about the socio-economic condition of Antalya according to Number 5th Court Record. In the fourth part, there are the index and transcription of Number 5th Antalya Court Record. This thesis tries to reveal the administrative, judicial, military and socio-economic conditions of Antalya in the light of the Number 5th Antalya Court Record written between the years H. 1247-1251/M. 1832-1835. The era that we analysed partly contains Mahmut II's era during which big changes happened in the history of Ottoman. In the documents that were the subject of our thesis, it is revealed that the changes in administrative, judicial, military, economic, and social areas reflected on Antalya. 321

Bu çalışma, Harput Kazâsı'nın `1658-1659` tarihli Şer'iyye Sicilinin transkripsiyon ve değerlendirmesini göstermektedir. Osmanlı Devleti'nde kadı, kazâ adı verilen yerleşim yerinde mülkü idare amiri, yerel yönetici ve emniyet müdürü görevini yapmak için merkezden gönderilen şer'i ve idari yapıdan sorumlu olan kişidir. Çalışmada önce Osmanlı Devleti'nin kadılık kurumu, Şer'iyye mahkemeleri ve Şer'iyye sicilleri hakkında bilgi verildikten sonra, sicil içindeki belgeler özetlenip bunların konularına göre tasnifi ve genel değerlendirmesi yapılmıştır. Bundan sonra ise transkripsiyon metinlerine yer verilmiştir.İncelediğimiz Harput Şer'iyye Sicilinde alım-satım, borç tahsili, mal davaları, miras taksimi, vasî tayini, hibe, nafaka, vergi, hırsızlık, cinayet gibi konuların yanı sıra Harput'taki eşkıyalık olayları ve bu olaylar için devletin aldığı tedbirler yer alır. The study shown transcription and assessment shari'ah register of regin of Harput dated 1658-1659 A Qadi in Ottoman Empire was a public offical who was oppinted by central administrative and responsible for he implementation of Islamic religious and administrative juctice. They used to serve as a civilion authority local administrator and higher security director in subdistricts called kaza for a certain period of time. As a primarly in the study and giving information saboutin stitution of gadiness in the Ottoman Empire shari'ah record shari'ah record and after that are going to summarizing the document of there gisterand then would maket o class ifinedand the general assessment as a result. Acording to give it a place in transcription of text.In the our work, the record concerning purchase and sale deptregistration partion of in hertance appointment of guardian ship, grant, alimony, tax, roobbey, libel, besides Harput and goverment of state how reacted on thisevent because of theact of bandityare accured. 225

Şer'iyye sicilleri Osmanlı Tarihinin en önemli arşiv kaynaklarından birisidir. Bunlar Osmanlı toplumunun iktisadi, sosyal ve hukuki hayatını, adet gelenek ve göreneklerini toplumsal hayatını en iyi şekilde bize aktaran kaynaklardır. Bu kayıtlar, halkın talepleri, devlet merkezi ile olan yazışmalar, fermanlar, beratlar vs. gibi konulara ait bilgilerin yanı sıra, bölgede yetişen ürünler, köle-cariyeler, vakfiyeler ve aile hayatı gibi konuları da içermektedir. Tezimiz, Rodosçuk'a ait 1531 numaralı Rodosçuk Şer'iyye Sicili'nin çeviri ve tahlilini içermektedir. Bunun yanısıra şer'iyye sicillerinin Osmanlı Tarihi'ndeki yeri ve Rodosçuk'a dair genel bir bilgi de çalışmanın başında verilmiştir. 56 varak 112 sayfadan oluşan bu tarihi kaynak, H. 995-998, 1033 (M. 1586-1589, 1623-1624) yılları arasındaki dönemi kapsamaktadır. Tezimizde, 1531 numaralı Rodosçuk Şer'iyye Sicili aracılığıyla Rodosçuk'un idari, sosyal, ekonomik ve kültürel durumunun aydınlatılmasına katkı sağlamaya çalışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: OSMANLI, RODOSÇUK, MAHKEME, GAYRİMÜSLİM, KADIN, KÖLE One of the most important archival sources of the Ottoman History is the court registers. These historical sources have transferred financial, social and juridical lifes and customs of Ottoman Society. These records include not only public petitions, information about correspondence among state institutions, ferman, berat but also agricultural products grown in the region, foundations, slave and family life. This thesis consists of analysis and transliteration of court record numbered 1531 concerning with Rodosçuk. Besides the place of court records in ottoman history and an overall information about Rodosçuk were released by the beginning of the study. This record that consisting of 56 leaves or 112 pages comprises analysis of the years between 995 and 998, 1033. The current study was set out to explore administrational, social, economical and cultural situation of the Rodosçuk bymeans of Rodosçuk court record numbered 1531.KEY WORDS: OTTOMAN, RODOSÇUK, COURT, NON-MUSLIM, WOMAN, SLAVE 610

Tez konusu olan 199 Numaralı Mahmûd Paşa Mahkemesi Şer'îyye Sicili çerçevesinde elde edilen bilgiler ışığında oluşmaktadır. Tarih boyunca önemli bir konuma sahip olan İstanbul şehrini çok sayıda imparatorluk ve kültüre başkentlik yapmış olmasından ötürü hem konumuyla hem de sahip olduğu tarihi zenginlikleriyle araştırılmaya değer görülmüştür. Bu doğrultuda Osmanlı tarihiyle ilgili doğru bilgilere ulaşılmasını sağlayan birinci elden kaynak olan şeriyye sicilleri bu amaç uğrunda en kayda değer kayıtlar olarak kabul edilir. Bu tez çalışmasında H.1322-1324/M.1904-1906 yılları arasındaki İstanbul'un Sur İçi'ndeki Mahmûd Paşa Semti'ndeki Mahmûd Paşa Camisi'nin avlusunda icra edilen Mahmûd Paşa Mahkemesi Şer´îyye Sicili'ne ait davaların bulunduğu 199 Numaralı Şer´îyye Sicili'nin transkripsiyon ve değerlendirilmesi ile elde edeceğimiz yeni bilgilere ulaşılması hedeflenmiştir. The information obtained in the thesis of Mahmûd Pasha Court 199 Numbered Record, occurs in the light. Istanbul, which has a important position throught history, has been the capital of many emğires and cultures. Due to these qualities, it has been seen to be explored with its historical richness that it has both its position and its ownership. In this respect, first-rate sources of sherries, which provide the right information about Ottoman history, are regarded as the most valuable record his purpose. In this thesis study, the transcription of the registry number 199 where the cases belonging to Mahmud Pasha Court Sharia Record the courtyard of the Mahmud Pasha Mosque in Mahmud Pasha District in Istanbul, which is between 1322-1324/1904-1906, and to obtain new information to be obtained through evaluation. 296

Anadolu Kazaskerliği ve Sadareti 122 No'lu 1308 / 1309 (M. 1890 / 1891 ) tarihli Sicil Defteri toplamda 102 varaktan oluşan, içerisinde 108 davanın yer aldığı hüccet defteridir. Hüccet defterinin ne olduğu ve kapsamı ile ilgili değerlendirmelerin yanı sıra Anadolu Sadareti'ne bağlı çeşitli sancak, kaza ve köylerden yansıyan tarla-arsabağ-bağçe-mülk-konak-değirmen satışları, kahvehane satışı ya da kirası, vasii tayinleri, boşanma, vakıf kirası, gemi kazası sonucu miras paylaşımı, Müslüman ve gayr-i Müslümanlara ait miras paylaşımlarının yer aldığı Osmanlı tarihi incelemeleri açısından önem ihtiva eden bir çalışma olmuştur.Defter üç bölüm ve birçok konu başlığını kapsayacak şekilde incelenmiş, trankripsiyonu yapılmış ve değerlendirilmiştir. Osmanlı hukuk ve toplumsal yapısı hakkında önemli bir çalışma olan 122 No'lu Şer'iyye Sicil Defteri yapılacak olan çalışmalara kaynak sağlayabilmesi için çok uzun ve meşekkatli bir çalışmanın sonucudur. The registry book, number 122 1308 / 1309 (M. 1890 / 1891) dated, is a Hüccet book, in which a total of 102 records, includes 108 cases. In addition to the evaluations on what the Hüccet book is, in terms of investigations for Ottoman History it is an important assessment which comprises the field-plot-vineyardgarden-property-mansion-mill sales, coffeehouse sales or rent, guardian assignments, divorce, foundation rent, sharing of heritage after the shipwreck, and sharing of heritage of Muslims and non-Muslims, reflected from the district and villages which are bonded to the Anatolia Premiership.The book is evaluated, transcribed and investigated as three terms and many of topic titles.The number of 122 Şer'iyye Case Book which is an important study about Ottoman law and social structure is a very long and hard working result in order to provide the source of the new studies for the feature. 228

Şer'iyye sicilleri, kadılar tarafından yazılan ve mahkemedeki her türlü hükmün, merkezle yapılan yazışmaların ve önemli evrakların kaydedildiği defterlerdir. Hüccet, mürasele, ilam, maruz gibi kadı tarafından inşa edilen belgelerin yanı sıra ferman, buyruldu, tezkere, temessük gibi merkezden gelen belgeler şer'iyye sicillerinde yer alan belgelerdir. Bu belge çeşitliliği sicilleri Osmanlı tarihi ve şehir tarihi ile ilgili siyasi, sosyal, ekonomik, idari, hukuki, askeri birçok konuda bilgi edinmemizi sağlayan en önemli arşiv evrakından biri yapmıştır. Bu nedenle şer'iyye sicilleri -özellikle şehir tarihçiliği alanında- Osmanlı tarihini çeşitli yönleriyle araştırmak isteyen tarihçiler için başvurulması gereken bir kaynaktır.Karaferye, tarih boyunca birçok devletin egemenliği altına girmiştir. Osmanlı Devleti döneminde Selanik vilayetine bağlı bir kaza olan Karaferye, verimli toprakları üzerinde üretilen zirai ürünler, ufak çaplı sanayisi ve Selanik'e yakın bir konumda olmasının etkisiyle üretilen ürünleri ihraç edebilmesi burayı balkanlardaki önemli merkezlerden biri haline getirmiştir. Ancak Osmanlı Devleti'nin Balkan Savaşları'ndan yenik ayrılmasının ardından Atina Anlaşması ile Yunanistan'a bırakılmıştır. Tezimize konu olan 94 (552) numaralı ve 1924 tarihli Karaferye şer'iyye sicili, tamamen günümüz harflerine çevrilmiş ve sicilde yer alan hükümlerin değerlendirmesi yapılmıştır. Şer'iyye sicili yazıldığı tarih itibariyle Karaferye'nin Osmanlı hakimiyetinden çıkışından sonraki dönemini kapsamaktadır. Sicil bu dönemde Karaferye'de yaşamış Müslümanlar hakkında bilgi vermektedir. Şer'iyye sicilinde 1915-1924 yılları arasında kaydedilmiş vasi tayini, vakıflarla ilgili meseleler, miras taksimi, nafaka, boşanma gibi birçok konu hakkında 228 adet hüküm bulunmaktadır. Bunların çok büyük çoğunluğunu vasi tayini ve vakıflarla ilgili hükümler oluşturmaktadır. Sicilde yer alan hükümler konularına göre tasnif edilerek tablolaştırılmıştır. Ayrıca sicilde adı geçen mimari eserler, mahalle adları, kaza ve köy isimleri belirtilmiştir. Kadi registers were the books that were written by Kadi, which includes verdicts on the Islamic court, correspondences with the government and the important documents. Kadi registers, as well as contains documents like Hüccet, mürasele, ilam, maruz which were written by Kadi, also includes documents that were sent by the government such as tezkere, temessük, ferman, buyruldu. These variety of documents make court records the most important archive documents to get information about Ottoman's social, political, economical, judicial, administrative and military history as well as its province's history. Therefore, kadi registers -especially on urban history- is a must known source for those historians who wants to research Ottoman History from different perspectives.Throughout the history, Karaferye were controlled by different empires. During the Ottoman Empire era Karaferye, which was a province of Selanik, due to its geographical location, fruitful lands and small-scale industry, was an important center in the Balkans. Later, Karaferye was given to Greece with the Treaty of Athens right after Ottoman Empire's defeat in the Balkan Wars.In this thesis, numbered 94 (552) and dated 1924 Karaferye court record were completely translated and evaluated. This court record, by the time it was written, takes account of the period after the Treaty of Athens and gives informatin about muslims who lived in Karaferye. In this court record, there are 228 verdicts that were recorded between 1915-1924 related to appointment a guardian, issues about foundations, heritage distribution, alimony, divorce. Most of them are the verdicts about appointment a guardian and issues about foundations. All verdicts in this court record were classified according to their subject and they were shown in a table. Also all architectural structures, names of neighborhoods, province and village names were indicated. 297

Toplum ve kent tarihi araştırmalarında büyük bir öneme sahip olan Şer'iyyeSicilleri'nden yararlanılmadan bir şehrin tarihini ortaya çıkarmak mümkün değildir.Yapılan bu çalışmada, 4563 Numaralı Kastamonu Şer'iyye Sicili esas alınarak,Kastamonu'nun idarî, sosyo-kültürel ve ekonomik yapısına dair bazı tespitlerdebulunulmaya çalışılmıştır. 4563 Numaralı Kastamonu Şer'iyye Sicili, Hicrî 1302yılına, Milâdî 1885-1886 yılları arasına aittir. Sicilin içerisinde merkezdengönderilen fermanlar, berâtlar, buyruldular, mektuplar ile bizzat kadı tarafındankaydedilen ilâmlar ve çeşitli konuları içeren hüccetler bulunmaktadır. 4563 NumaralıKastamonu Şer'iyye Sicili'nin incelenmesi ile Kastamonu'daki kazaların,mahallelerin, nahiyelerin ve nahiyelere bağlı köylerin ve dîvânların isimlerine; süs vemuftaf eşyalarına, cami ve mescitler ile ekonomik yapıya dair bir takım kayıtlaraulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kastamonu, Şer'iyye Sicili, Transkripsiyon Supervisor: Lecturer Dr. Ercan ÇELEBİIt is not a possible to reveal the whole history of a town without taking advantage ofcourt records which have of great importanc for the researches carried out regardingthe history of towns. For this reason, court records are the primary sources in termsof local history researches.In this study, some findings based on Kastamonu Court Record number 4563regarding administratve, judiciary, financial, demographiç features and socioculturallife in Kastamonu were presented. Kastamonu Court Record Number 4563 datesback to Hijri 1302, A.D. 1884-1885. The records include firmans, beraats, buyruldus,letters sent from the town centre together with court decrees registered by the qadi(kadı) and huccets about various topics. The copy of the court record, also theprimary source of this study, was obtained from Republic of Turkey GeneralDirectorate of State Archives.As a result of the evaluation of the record, the names of districts, neighbourhoods,sub-districts and villages of these sub-districts and divans; and from the inheritanceand estate records, the names of the household goods, clothing and ornaments,weapons and some other tools were obtained. Acts of law in Kastamonu wereexplained in detail with examples. From the narh (official fixed prices) stated in therecords, the prices of food and properties; from the inheritance and estate records thenames and prices of the animals purchased and sold were found. The cultural life in VIIKastamonu during the mid-18th century was presented based on such socioculturalconstructions as mosques, masjids, foundations, inns, baths, tekkes and zaviyes andagain presented based on the inheritance and estate records. Furthermore, within thescope of public security, banditry actions were mentioned in the study.Key words: Kastamonu, Court Records, Transcription 334

Tereke (miras) kayıtları, son yarım asırdır sosyal tarih çalışmalarının önemliögelerinden biri konumundadır. Bu kayıtlar küçük yerleşim yerlerinde şer'iyyesicilleri içine kaydedilmektedir. Nüfusun daha fazla olduğu şehirde ise sadece bukayıtlardan oluşan defterler mevcuttur. Edremit Tereke kayıtları da kendilerine,Edremid Şer'iyye Sicilleri içinde yer bulmuştur. Bu çalışmada 1220, 1221, 1222,1223 ve 1224 numaralı defterler incelenmiş 1645 ila 1732 yılları arasında tutulmuşolan tereke kayıtlarının transkripsiyon ve değerlendirmesi yapılmıştır.Bu çalışma 40'ı kadın, 99'u erkek, toplamda 139 kişinin tereke kaydınıiçermektedir. Kayıtlarda yer alan kişilerin; servet miktarına bakıldığı zamançoğunluğunun orta düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. 139 tereke sahibinin,527 mirasçısı olduğu görülmüştür. XVII. ve XVIII. yüzyılda Edremit'in ekonomikhayatının genelde tarıma dayalı olduğu tarımın da, zeytincilik ve bağcılık temelliolduğu anlaşılmaktadır. Hayvancılık ve ticaretin daha geri planda olduğu elde edilenverilerden anlaşılmaktadır. Bu çalışmada XVII. ve XVIII. yüzyıldaki EdremidKazasının sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik yapısı hakkında arşiv belgelerinedayanan doğru ve geçerli bilgiler ortaya konulmaya çalışılmıştır Heritage records have been considered as one of the fundamental elements ofthe social history research for the last half century. In past, these records wereenregistered into Shariah records in the small settlements. In cities, where thepopulation is higher, there was a register book comprised by those records only. Theheritage records of Edremit have been included in the Shariah records of Edremit. Inthis study, Recording Books number 1220, 1221, 1222, 1223 and, 1224 wereanalyzed; the transcription and the assessment of the heritage records, which wererecorded in years between 1645 and 1732, were made.This research includes the heritage records of 139 people, forty of whom arewomen, and ninety-nine of whom are men, in total. It is possible to say that the mostof the people, who are in the records, are the part of the middle class, when theirheritage quantities are considered. It is found out that 137 deceased have 527 heirs.The research demonstrates that, the economy was based on agriculture in general,and the agriculture was based on olive culture and viticulture in the seventeenth andeighteenth centuries. So it is understood from the acquired datum that livestockbreeding and trading were kept in the background. In this study, it is tried to verifyinformation from the archive records about socio-cultural and socioeconomicstructures of Edremit Municipality in the seventeenth and eighteenth centuries. 302

Bu çalışmamızda, H. 1159-1160(M.1746-1747) tarihleri arasındaki 544 numaralı Karahisar-ı Sahib Şer'iye Sicili incelenmiştir. Çalışmamızdaki defterde yer alan 165 belgenin transkripsiyonu yapılmıştır. Ayrıca, transkripsiyonun kısa özeti niteliğine sahipbir değerlendirmeye de yer verilmiştir.Bilindiği gibi, bu belgeler önemli tarih kaynaklarıdır. Doğal olarak, bu bilgiler ışığında dönemin idari, ekonomik, sosyal ve diğer alanlardaki yaşayışı hakkında değerli ipuçları elde edilmiştir. Sonuç olarak, elde edilen bu yeni bilgiler, dönemin Türk Tarihi'nin bir nebze daha aydınlatılmasına vesile olacaktır.Anahtar Kelimeler: Karahisar-ı Sahib, Şer'iye Sicili In our study dated H.1159-1160(M.1746-1747)and numbered 544 Karahisâr-ı Sâhib Court registry has been studied. Transcription of 165 documents in the book of our work has been made. In addition, an evaluation with a brief summary of the transcription was also included.As is known, these documents are important sources of history. Naturally, in this light of information, valuable clues about the survival of the period in administrative, economic, social and other fields have been obtained. As a result, these new information will contribute to a little more clarification of the Turkish History of the period.Key Words: Court Record, Karahisar-ı Sahib 225

Bu çalışma ile 214 Numaralı Urfa Şer'iye Sicili'nin (H. 1287-1288/M. 1870-1871) 163-436 sayfalar arası transkripsiyonu ve değerlendirmesi yapılmıştır. Sicil'inanalizi ile Urfa şehrinin idarî, sosyal ve iktisadî tarihini aydınlatması amaçlanmıştır.Bu çalışma sonucunda, Urfa şehrinin demografik yapısı, hukukun işleyişi vedini/etnik unsurlar hakkında bilgiler elde edilmiş ve farklı dinlere mensup kişilerinbarış ve güven içerisinde yaşadıkları tespit edilmiştir. Müslümanlar ve gayr-iMüslimlerin hukuksal güvencelerden eşit ölçüde yararlandıkları ve farklı dinleremensup kişilerin birbirlerine kefil ve vekil oldukları, borç ilişkilerine girdikleribelirlenmiştir.Anahtar Sözcükler: Osmanlı İmparatorluğu, Şer'iye Sicilleri, Hukuk,Mahkeme, Kadı, Urfa Transcription and evaluation of the pages 163-436 in Urfa Court RecordsNumbered 214 (H. 1287-1288/CE. 1870-1871) were carried out in this study. It wasaimed to illuminate the administrative, social and economic history of Urfa Provincethrough the analysis of the records.As a consequent of this study, information on the demographic structure,functioning of the law and the religious/ethnic components of Urfa Province wasobtained; and it was also established that people of different religions lived in peaceand security in the province. It was determined that Muslims and non-Muslims wereequally benefited from legal security and that people of different religions wereguarantors and representatives of each other and entered into debt relations.Key words: Ottoman Empire, Court Records, Law, Court, Kadi, Urfa. 382

Osmanlı Devleti'nin adli mekanizmasını ve adalet anlayışını yansıtan en önemli kaynaklardan biri şer'iyye sicilleridir. Çalışmamızda 17. yüzyılın ilk yarısında Manisa'da yaşayan müslim ve gayrimüslim unsurlar arasındaki ilişkiler ele alınmış ve münasebetler dönem şartlarında incelenmiştir. Kaynağımız olan şer'iyye sicillerindeki kayıtların analiz edilmesi neticesinde incelediğimiz dönemin müslim-gayrimüslim münasebetlerinin nesnel bir şekilde algılanması açısından son derece önemlidir.Çalışmamızın amacı, belirlediğimiz kronolojik dönem aralığında Manisa'nın müslüman ve gayrimüslimlerden oluşan halkının ilişkilerini siciller ışığında hukuki, iktisadi ve sosyal alanlarda değerlendirip bilim dünyasına sunulması olmuştur. İncelediğimiz defterler sayesinde ulaştığımız bilgilerle müslim ve gayrimüslimlerin hangi alanlarda hangi durumlarda münasebette bulunduklarının tespit edilebildiği görülmektedir. Bünyesinde farklı etnik ve dini unsurları barındıran Osmanlı dönemi Manisa şehrinde halkın anlaşmazlıklarının sebepleri incelenerek değerlendirilmeye çalışılmıştır.Bu bağlamda, 17.yüzyılda Manisa halkının ilişkilerinin nasıl seyrettiğine ve ne tür münasebetlerin daha yoğun olduğuna dair sorulara belli ölçülerde verebilme amacıyla şer'iyye sicillerine ait kayıtların tespit ve değerlendirilmesi yapılmıştır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Manisa, Şer'iyye Sicili, Müslim gayrimüslim ilişkileri. One of the most important sources reflecting the judicial mechanism of the Ottoman State and the concept of justice is the registers of the sherries. In our study, the relations between the Muslim and non-Muslim elements living in Manisa in the first half of the 17th century were discussed and the relations were examined under the conditions of the period. It is extremely important in terms of perceiving the muslim-non-muslim relations of the period that we have examined in the context of analyzing the records in the sources of the şer'iyye register, our source, in an objective way.The purpose of our study was to evaluate the relations of the people of Manisa made up of Muslims and non-Muslims in the period of chronological period that we determined in legal, economic and social fields in the light of the registers and presented to the world of science. It is seen that the information we have obtained thanks to the books we have investigated can determine in which areas the Muslims and non-Muslims are present in their respective situations. In the city of Manisa, which has various ethnic and religious elements in its place, it tried to examine the reasons of the disagreements of the people.In this context, in order to give some questions about how the relations of the people of Manisa in the 17th century are behaving and what kind of relations are more intense, the records of the records of the sherries were determined and evaluated.Key Words: Ottoman State, Manisa, Şer'iyye Register, Muslim non-Muslim relationships. 179

Bu çalışmada geç dönem Osmanlı Urfa'sında özellikle Müslüman kadının yaşantısı, sosyo-ekonomik statüsü ve mahrem sınırları incelenmektedir. Tezin ana amacı Urfa kadınının toplumsal hayattaki sınırlarını anlamaya çalışmaktır. Bu sebeple şehrin kadınlara bakan yönüyle sosyal, ekonomik ve mekânsal yönü mercek altına alınmıştır. Böylece kentin imkânlar dâhilinde sunduğu verileri mekân-insan ilişkisi düzleminde kadın perspektifinden açıklamak mümkün olmuştur. Osmanlı mahkeme kayıtları olan şer'iyye sicilleri toplumun her tabakasına mensup insanların dünyasını anlamak için büyük önem taşımaktadır. Urfa şer'iyye sicilleri de zengin muhteviyatıyla yereldeki kadının dünyasını belli ölçüde sunacak önemli ipuçlarını içermektedir. Dolayısıyla çoğunlukla 1845-1915 yıl aralığını kapsayan sicillerin kullanıldığı bu çalışmada özellikle Müslüman Urfa kadını ile ilgili sorunsal çerçeve tespit edildikten sonra metne soru sorarak ve çözümleme yaparak etraflıca bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır.Sicillerden, diğer bazı arşiv kaynaklarından, fetvalardan, seyyahların ve dönemin tanıklarının gözlemlerinden elde edilen veriler Urfa'da kadının geçmişini ele alırken öncesiyle veya güncelle bir devamlılığın ya da kopukluğun olup olmadığı hususunda bizi yönlendirdi. Buradan hareketle ulaştığımız sonuçlar Urfa toplum okumalarına ve Osmanlı dönemi taşra kadınının dünyasını öğrenmeye dair katkı sağlayacaktır.Anahtar Sözcükler: Osmanlı, Urfa, Kadın, Şer'iyye Sicilleri, Sosyal Yaşam. In this study; experience, socio-economic status and intimate borders of Muslim woman in the late Ottoman Urfa are examined. The main aim of the thesis is to try to understand the social life limits of Urfa woman. For this reason, the social, economic and spatial aspects of the city facing the women have been examined. Thus, it was possible to explain the data presented by the city within the scope of the space-human relationship from the perspective of woman.Sharriya records, which are Ottoman court records, have great importance to understand the world of people from every layer of society. With its rich content, Urfa Sharriya registers also contain important clues to present the world of the local woman to a certain extent. Therefore, in this study which mostly covers the period of 1845-1915, the problematic framework related to the Muslim Urfa woman has been determined and a detailed evaluation has been made by asking questions and analyzing the text.Data from the registers, some other archival sources, fatwas, observations of travelers and witnesses of the period guided us in terms of whether or not there is a continuity or a break in the life of woman in Urfa. From this point of view, our results will contribute to the studying of Urfa society and learning the world of Ottoman woman in country life.Key Words: Ottoman, Urfa, Woman, Sharriya Records, Social Life. 147

Tez çalışması, 470 Numaralı Ahi Çelebi Mahkemesi Şer'iyye Sicili hakkında verilen bilgilerden oluşmaktadır. İstanbul, On altı asır boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Avrupa, Asya, Afrika kıtalarının kesiştiği geniş bir bölgenin tartışmasız tek hâkimi olmuş ve bu süreçte dünya tarihini önemli derecede etkilemiştir. Osmanlı tarihi hakkında günümüze ışık tutacak ve araştırmacıları kesin bilgilere ulaştırabilecek yazılı kaynakların başında kadı sicilleri gelmektedir. Bu çalışmada M. (1877-1878), H. (1294-1295) tarihleri arasındaki Ahi Çelebi Mahkemesi 470 Numaralı Şer'iyye Sicilindeki hükümlerin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi yapılarak yeni bilgilere ulaşılması amaçlanmıştır. Our thesis study consists of the information given about the Ahi Çelebi Court 470 Number Sharia Record Istanbul has been the sole judge of a large region of Europe, Asia, and Africa, where many civilians have been armed for sixteen centuries, and influenced world history in this process. Judicial records are at the head of written sources that will shed light on Ottoman history and researchers can reach definite information. In this study, it was aimed to reach the new information by transcription and evaluation of the provisions of Ahi Çelebi Court 470 numbered Sharia Record between M. (1877-1878) and H. (1294-1295). 241

Şerʻiyye sicilleri Osmanlı Devleti'nin önemli arşiv kaynaklarındandır. Şer'iyye sicilleri, sosyal, ekonomik, ticari, ziraî, mahallî, askerî, siyasî bakımdan tarihimizin aydınlatılması bakımından çok önemli kaynaklardan birisidir.Bu çalışmada, 1735 - 1736 (Hicrî Ş. 1148 - C. 1149) yıllarına ait olan 243 no'lu Karahisar-ı sahip Şerʻiyye Sicili incelenmiştir. Çalışmamızdaki defterde yer alan 59 varak belgenin transkripsiyonu yapılmıştır. Ayrıca, genel bir değerlendirmeye de yer verilmiştir.Bilindiği gibi, Şerʻiyye Sicilleri önemli tarih kaynaklarıdır. Sicillerdeki bilgiler ışığında Karahisar-ı sahip'in (Afyonkarahisar) idari ve sosyo-ekonomik durumu hakkında önemli bilgiler verilmiştir. Yapılan bu çalışma neticesinde Afyon Tarihi'nin 1735-1736 yıllarındaki durumu ortaya konulmuştur.Anahtar Kelimeler: Karahisar-ı Sahib, Şer'iye Sicili, Kadı, Vakıf. Court records are important archive sources of Ottoman State. Court record is one of the most significant sources to enlighten our history in terms of social, economic, commercial, agricultural, local, military and political affairs.In this study, the court records of Karahisar-ı Sahip with number 243 belonging to the years of 1735 – 1736 (Hijri Ş. 1148 – C. 1149) were examined. The transcription of 59 leaf documents taking place in the book was carried out. In addition, a general evaluation was given place as well. As it is known, Court Records are important historic sources. Significant information about administrative and socio-economic situation of Karahisar-ı Sahip was submitted in this study. As a result of this investigation performed, the situation of Afyon History between 1735 and 1736 was put forth.Key Words: Karahisar-ı Sahib, Court Record, Muslim Judge, Foundation 281

Osmanlı toplum hayatını anlamak için elimizdeki en önemli veriler birincilkaynaklar konumunda olan şer'iyye sicilleridir. Toplumun hemen her kesimi arasındakihukuki işleri kapsayan şer'iyye sicilleri Osmanlı sosyal tarihinin ana kaynaklarındanbiridir. Bu çalışmanın temel amacı Elbistan'ın 452 numaralı Şer'iyye sicilinintranskripsiyonu ve değerlendirmesini yaparak Elbistan'ın sosyal, kültürel ve ekonomikhayatıyla ilgili değerlendirmeler yapmaktır. Söz konusu sicil (H) 5 Muharrem 1284 -10Muharrem 1294 / (M) 9 Mayıs 1867 – 25 Ocak 1877 yılları arasını kapsamaktadır.Elbistan ve çevresinde meydana gelen siyasi,ekonomik,sosyal,idari ve hukuki olaylarımüslümanlar ve gayrimüslim arasındaki ilişkileri şer'iyye siciline dayanarakaçıklanmaya çalışılmıştır.Belgelerin geneli boşanma, nafaka, miras, tereke, alacakverecekdavalarından ve nikah akdinden oluşmaktadır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Türk, Elbistan, Şer'i Mahkemeler, Şer'iyye Sicilleri Şe'riye (Islamic Judical Court) registers are the most important data in order tounderstand the Ottoman social and culturel life and are the primary documents thatreflects the atmosphere of the period. Şer'iye registers that includes legal process forvirtually every segment of The Ottoman society are one of the main sources of Ottomansocial history.The main purpose of this thesis is to understand the social, cultural andeconomic life of Elbistan by translating and assessing of located in book numbered 452of Elbistan Şer'iye Register.Said register covers between years of 1867 –1877 (H.1284-1294).Political, economic, social, administrative, and legal events that have taken placein Elbistan and its environs have been tried to explain the relation between the Muslimsand the non-Muslims based on the register of the municipality.Documents in thisregister consist of divorce, alimony, inheritance cases and marriage contracts.Keywords: The Ottomans, The Turks, Elbistan, Ser'iye Court, Şer'iye Register 274

Şerʿiyye sicilleri, Türkiye tarihi açısından zengin bilgi kaynakları konumundadır ve tarih araştırmalarında önemli bir yere sahiptir. Şerʿiyye sicilleri içerik olarak merkezden gönderilen ferman, berat, buyuruldu, iʿlâm ve hüccet ile kadılar tarafından davalarda verilen hükümleri oluşturmaktadır. Şerʿiyye sicilleri Osmanlı Devleti'nin 15. ve 20. yüzyıllar arasındaki kültürünü, hukukunu, içtimâi ve iktisadi yapısını ortaya koyan kaynaklardır. Osmanlı Devleti dönemi kentlerinin tarihini ve kültürünü ayrıntılı bir şekilde ortaya koymak için şerʿiyye sicillerinden mutlaka faydalanılmalıdır. Bu nedenle yerel tarih çalışmalarında şerʿiyye sicilleri ana kaynak görevini üstlenmektedir.Hazırlanan bu tezde 21 numaralı Kastamonu Şerʿiyye Sicili esas alınmıştır. Tezimizin hazırlanma amacı Kastamonu'ya dair tarihi bilgileri gün yüzüne çıkarmak ve Kastamonu'nun siyasi, iktisadi, idari ve hukuki yönlerini ele alarak incelemektir. 21 numaralı Kastamonu Şerʿiyye Sicili H. 1128-1129 / M. 1716-1717 yıllarını kapsamaktadır. Bu sicil defteri Ankara Milli Kütüphane Mikrofilm Arşivi'nde korunmaktadır.21 numaralı şerʿiyye sicilimizin değerlendirilmesi sonucu Kastamonu'ya ait kazaların, nahiyelerin, köylerin mahallelerin ve divanların adlarına; tereke kayıtlarından da giyim ve süs eşyalarına; silah aletlerine kadar birçok bilgiye ulaşılmıştır. Court records are being considered as an important source of information and a reliable source for history researchs. Court records include decisions, laws, announcements and calls given by the times judges kadı. Court records show the Ottoman Empire's culture, law system and management system between 15th and 20th century. Court records should be used in researches. İn this thesis a court report number 21 is used. The purpose of this thesis is to discover and show the history of Kastamonu Thesis also focuses and gives a good information about Kastamonu's political system, law and management policies. In this thesis Kastamonu Court record 1128-1129/M. 1716-1717 is used. This court record could be found and Ankara national library-microfilm archieve. Court record no:21 is used as a source to understand accidents, villages, vicinities and from the material records a good amount of information can be gained about, clothes, accesories, tools and weapons. 261

Şer'iyye Sicilleri, Osmanlı Devleti'nin özellikle şehir tarihi ve araştırmaları için birinci elden kaynaklardır. Bu siciller sayesinde Osmanlı idaresindeki bir şehrin sosyal, siyasi, iktisadȋ, askerȋ vs. tarihi ile alȃkalı önemli bulgular elde edilir. Bu nedenle, devletin tarih aynası konumunda olan siciller incelenmeden Osmanlı Devleti'nin sosyal, siyasȋ, iktisadȋ, adlȋ vs. durumu hakkında doğru bilgilere ulaşmak mümkün değildir. ` 135 Numaralı Ayntab Şer'iyye Sicili'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1205-1207/M.1790-1792.s.1-204)` isimli bu tezimiz, özellikle Gaziantep şehir tarihinin aydınlatılmasına ve daha sonra şehir tarihi çalışan diğer araştırmacılara önemli katkılar sağlayacaktır. Ayrıca transkripsiyonu yapılan belgelere tek tek özet yazılarak okuyucuya kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır.Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Şer'iyye Sicili, Ayntab, Mahkeme, Kadı The Sheria Court Records are the main end primary sources for researching urban history in Ottoman Empire. Importent evidences in social, political, economic, military history etc. for any city wich under the rule of Ottoman Empire couldbe gained. For that reason, it is impossible to reach true imformation about social, political, economic, forensic situation etc. Without these registries which were in position to Ottoman history mirror. This thesis which is called as transcription and evaluation of Ayntâb Court Sheria Record/Registry Numbered 135 (H.1205-1207/AD.1790/1792. Pages 1-204) will provide important contribution to understandıng city's and for other researches who study urban history. There is also asummary for each transcripted records in order to facilitate undertanding for the readers.Key word: Ottoman Empire, Sheria Record/Registry, Ayntab, Court, Kadı 410

Bu çalışmada XVIII. yüzyılın ikinci çeyreğinde Ankara'da kölelik müessesesi ele alınmıştır. İç Anadolu'nun önemli kavşak noktasında yer alan Ankara'da kölelik müessesesi ve bu müessesenin işlevi hakkında şimdiye kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu mütevâzı çalışma ile bu boşluğun bir nebze de olsa giderilmesi amaçlanmıştır.Bu hususta Milli Kütüphane'den temin edilen Ankara şer'iyye sicilleri incelenmiş, bulunan köle davalarından hareketle konu sınırlandırılmış, XVIII. yüzyılın ikinci çeyreği ele alınarak çalışma şekillendirilmiştir. Bu dönemde Ankara kazasında kölelerin konumları, sosyal ve ekonomik hayattaki yerleri ve karşılaştıkları sorunlar örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.Bu müessesenin Ankara kazasında azımsanmayacak kadar yer teşkil ettiği, ekonomik gücü yeterli olan herkesin köle sahibi olduğu, bu köleleri ev, bağ, bahçe vs. işlerde istihdam ettikleri ve diğer köle topluluklarına nazaran daha iyi durumda oldukları saptanmıştır. Ayrıca XVIII. yüzyıl gibi Osmanlı iktisadının değişime uğradığı ve ekonomik krizlerin yaşandığı bir dönemde köle sahibi olmak daha çok maddiyat gerektirmektedir. Ankara'da satışı yapılan ve kullanılan kölelerin çoğunluğunu Acem asıllı köleler teşkil etmektedir. Bunun sebebi bu dönemde İran ile yaşanan savaştan dolayı Acem asıllıların köleleştirilmesidir. İncelenen dönemde, zaman zaman köle edinme hakları kısıtlanan gayrimüslimlerin bu dönemde köle edinmelerine izin verildiği de saptanan diğer hususlardandır.Çalışmada Ankara'ya ait 12 adet kadı sicili incelenerek bu müesseseye ait istatistikî verilere de ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra kaynak kitaplar, tez ve makale çalışmaları ile sempozyum bildirilerinden de istifade edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ankara, Kölelik müessesesi, Köle sahibi, Şer'iyye sicili, Toplum. In this study, the institution of slavery in Ankara in the second quarter of the 18th century has been discussed. In Ankara, which is located at the crossroads of Central Anatolia, no studies have been carried out on slavery and the function of this institution until now. With this modest work, it is aimed to fill this gap to some extent.In this respect, the court records of the Ankara obtained from the National Library have been examined; the issue has been limited with refernece to the cases of slave; and so, the study has been formed by handling the second quarter of the 18th century. During this period, we tried to explain with examples the positions of slaves in the life of Ankara borough, social and economical living places and problems that they encountered.It has been identified that this institution has enough place to live in Ankara borough, those who have enough economic power are able to own a slave, these slaves are employed in jobs such as house, vineyards and orchards, etc. and they are in a better position compared to other communities. Moreover, having a slave at a time when the Ottoman economy has changed and the economic crises are experiencing like 18th century requires more material things. Most of the slaves that are sold and used in Ankara consist of slaves of Persian origin. This is because the enslavement of the Acem descendants because of the war againstIran in this period. Other issues identified in the period examined include the fact that non-Muslims whose rights to slaves are restricted from time to time are allowed to acquire slaves during this period.In this study, 12 Muslim judge records belonging to Ankara were examined and statistical data of this institution were reached. In addition to this, we benefitted from resources books, studies of thesis and article and symposium proccedings.Key Words: Ankara, The institution of slavery, Slave master, Court Records, Society. 197

Bu çalışma, 2130 numaralı Safranbolu Şer'iyye Sicil Defteri esas alınarak hazırlanmış olup; sicil tam 93 yapraktan oluşmaktadır. H.1268-1274/ M.1852-1858 yıllarını kapsayan bu defterde Safranbolu'nun ekonomik, askeri, sosyal, dini hayat, kültür, örf ve adet, gelenek ve görenekleri hakkında önemli bilgilere ulaşılmıştır.Tez; içindekiler, giriş, özet, transkrip ve değerlendirme kısımlarından oluşmaktadır. Sicile ait orijinal metnin bazı bölümlerine ekler kısmında yer verilmiştir. Söz konusu belgelerin transkribi sırasında bazı belgelerdeki yazıların silik ve flu oluşu okumayı güçleştirmiştir. Okunamayan yerler (…) işareti ile belirtilmiştir.Giriş bölümü ikiye ayrılmıştır. Birinci bölümde Safranbolu'nun geçmişten günümüze kısa bir tarihçesi verilmiş; ikinci kısımda ise hukuk ve özelde şer'iyye sicilleri ve önemi üzerinde durulmuştur. Belgelerde geçen yerleşim alanlarının isimleri, şer'iyye sicili kaydının dönemine ait önemli olaylar, dönemin ekonomik göstergeleri, lakâplar ve ünvanlar ve günlük kullanılan eşyalar tespit edilebildiği kadarıyla ortaya konulmuştur. Ayrıca Müslüman ve Gayr-i Müslim mahalle ve köyler hakkında da bilgi verilmiştir.Tüm bu çalışma sonucunda, Safranbolu'nun dolayısıyla Osmanlı Devleti'nin idari, hukûki, ve sosyal tarihine ışık tutabilecek belgeler aydınlatılmaya ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. This study has been carried out on the basis of court record book number 2130 and consists of 93 pages in total. In this record book which covers the years AH 1268-1274 / AD 1852-1858, important information has been accessed about Safranbolu's economic, military, social, religious life, culture, customs and traditions. The thesis consists of contents, introduction, summary, transcription and evaluation parts. Some parts of the original text from the record have been included in the appendix. During the transcription of the related documents, the scripts being weak and blurred in some documents made reading difficult. The unreadable points were marked with the (…) sign.The introduction has been divided into two parts. In the first part, a short history of Safranbolu was told from past to present and in the second part; law and the importance of court records were particularly emphasized. The names of the settlements, important events of the period of the court record, economic indicators of that period, nicknames and titles and daily used tools were presented as much as they could have been identified. Besides, information about Muslim and Non-muslim neighbourhoods was presented. As a result of all this study, the documents that could enlighten Safranbolu's accordingly Ottoman Empire's managerial, legal and social history were illuminated and evaluated. 569

Osmanlı tarihinin en önemli arşiv kaynaklarından biri şer'iyye sicilleridir.Çünkü bu siciller Osmanlı tarihi için zengin bir veri tabanı oluşturmaktadır.Bilindiği gibi bu siciller Osmanlı mahkemelerinde kadıların tuttukları tutanaklardır.Ekonomik ve sosyal yönlerden oldukça önemli belgelerdir. Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 35 Numaralı Ayntab Şer'iyye Sicili Hicri 1094-1095, Miladi 1682 -1683 yıllarına ait mahkemelere geçmiş davaları içerir. Şer'iyye registers are considered as the most importantresources Ottoman history.Because records are a highly rich database for Ottoman history.As it well known the şeriyye sicils include the registraions of the şeri law court which were recorded by the ''kadı'' who had very important role within Ottoman govermantal system in the Ottoman society. Gaziantep Court Records(Number 35) which we selected as the subject of study include the court trials the years H.1094-1095 M.1682-1683. 257

Şer'îyye sicilleri, Osmanlı Devleti'nde yargı yetkisine sahip olan kadılar tarafından verilmiş olan kararları, tuttukları zabıtları, idari, siyasi ve hukuki yazışmaları içeren vesikalardır. Siciller, ait olduğu şehrin eski yerleşim birimlerini, buradaki insanlara verilen lakapları, insanların birbiriyle olan ticari münasebetlerini, sosyal yaşamlarını, ekonomik durumlarını, hukuki münasebetlerini içermekte ve şer'î mahkemeler hakkında önemli bilgiler vermektedir. Belli bölgelere ait ayrı ayrı tutulan bu vesikalar Osmanlı tarihinin derinlemesine incelenmesi ve araştırılması açısından önemli kaynaklardır.Halep Vilayeti'ne bağlı bir sancak olan Ayntâb'a ait 174 tane şer'îyye sicili bulunmaktadır. Hicri 1129-1130 ve miladi 1717-1718 tarihli, 68 Numaralı Ayntâb Şer'îyye Sicili toplam 536 sayfadan oluşmaktadır. Bu çalışma, şer'îyye sicilinin ikinci yarısını oluşturan 178 sayfanın transkripsiyonu ve değerlendirmesini içermektedir. Tezin transkripsiyon bölümünde her belgenin üst kısmına sayfa numarası, belge numarası ve o belgenin konusu ve türü hakkında bilgi verilerek belgelerin daha pratik bir şekilde kullanılması ve tasnif edilmesi sağlanmıştır.Bu çalışma sonucunda XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde genelde Osmanlı özelde ise Ayntâb'ın içerisinde bulunduğu siyasi, iktisadi, fiziki ve kültürel ahval bir nebzede olsa aydınlatılmaya çalışıldı. Sharia court registers, the decisions taken by the judges with the jurisdiction of the Ottoman Empire, the records they hold, administrative, political and legal correspondence that includes documents. The registers contain the old settlements of the city to which it belongs, the nicknames given to the people here, the commercial relations of the people with each other, their social lives, their economic status, their legal relations and they give important information about the courts. These documents which are kept separately from certain regions are important sources for the in-depth study and investigation of Ottoman history.There are 174 Sharia court registry belonging to the Ayntâb', which is a sanjak of the province of Aleppo. Hijri 1129-1130 (M. 1717-1718) dated and numbered 68 numbered Ayntâb Sharia court registry consists of a total of 536 pages. This study includes the transcription and evaluation of 178 pages that constitute the second half of the journal. In the transcription section of the thesis, the upper part of each document is provided with information about the page number, the document number and the subject and type of the document, and the documents are used in a more practical wayand classified.As a result of this study, XVIII. In the first quarter of the century, the Ottoman Empire tried to illuminate the political, economic, physical and cultural values of Ayntâb. 333