Search

Bu çalışmada 1837 M. (1253 H.) Tarih ve 20 Numaralı Kütahya Şerʻiyye Sicili'ni çevirmeye çalıştık. Çünkü tarih araştırmalarında Osmanlı Devleti döneminden günümüze intikal eden bu belgelerin ilk elden kaynak olduğunun bilinci içerisindeyiz.Tez dört bölümden oluşur. 422 belgeden oluşan sicilde çeviri ve değerlendirmenin yanı sıra kadılık kurumu ve şerʻiyye sicili hakkında bilgi verilir. Bu çalışma hicri 1250 yılı Kütahya'nın ekonomik ,idari, sosyal ve hukuki yönünü sunmak amacı ile yapılmıştır. In this study, we tried to turn the Shar'iyyah Registry of Kütahya 1837 M. (1253 H.) the dated and 20 numbered. Because we awake that these documents are the primary source inherited from Ottoman Empire period to present day in history researches.Thesis consists of four chapters. In the Registry that consisted from 422 documents is given information about Kadi Institute and Shar'iyyah Registries as well as translation and evaluation. This study is carried out in order to present the history of Kütahya economic, administrative, social and legal aspects in 1253 Hijri the year. 622

Osmanlı tarihi araştırmalarının en önemli kaynaklarından Şer'iyye Sicillerine dayalı olarak yapılan bu tez, 4 Nolu Kütahya Şer'iyye Sicilinin ihtiva ettiği belgeler ışığında hazırlanmıştır. Kütahya şehri, kadılık müessesesi ve Şer'iyye Sicilleri hakkında bilgi verildikten sonra 1780 – 1782 yıllarına ait 224 belgenin bulunduğu defter transkribe edilmiş, belge özetleri tutulmuştur. Ortaya çıkan bilgi ve belgeler değerlendirilerek 1780 – 1782 yıllarında Kütahya ve Anadolu'daki durum ortaya konulmaya çalışılmıştır. `Sicill-i Mahfûz` ve `Sicill-i Mahfûz Defterlü` olarak tutulan defterde ferman, berat, buyruldu ve bunlardan başka nikah hüccetleri, ağırlıklı olarak da terekeler gibi önemli belgeler mevcuttur. Kütahya'nın 7 Nahiye, 34 Mahalle ve 284 köyünün listesi gibi orijinal bilgiler de elde edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kütahya, ġer„iyye Sicili, Anadolu, Anadolu Eyaleti, Kütahya'nın Mahalleleri, Kütahya'nın köyleri.Anahtar Kelimeler: Kütahya, Şer'iyye Sicili, Anadolu, Anadolu Eyaleti, Kütahya'nın Mahalleleri, Kütahya'nın köyleri. This master's thesis based on Sharia Records which is one of the most important research source on Ottoman Empire has been prepared in light of the documents contained in the Kutahya Sharia Records No: 4. Given the information about the Kutahya, Sharia Records and Qadi and 224 documents which is all documents from the 1780 – 1782 has been transliterationed and summarized. Situation in the years of 1780 – 1782 in Kutahya and Anatolia was analyzed according to the documents and the information. The documents keeps as `Sicill-i Mahfuz` and `Sicill-i Mahfuz Defterlü` and they have important information about edict, patent, given orders, hujjat of mariage and mostly inheritance documents. Has been procured original information about the district of 7, settlement of 34 and 284 village.Key words: Kutahya, Sharia Records, Anatolia, Anatolian Provinces, Settlements of Kutahya, Villags of Kutahya.Key words: Kutahya, Sharia Records, Anatolia, Anatolian Provinces, Settlements of Kutahya, Villags of Kutahya. 456

Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 9 No'lu Kütahya Şer'iyye Sicili, hicri 1227-1229/miladi 1812- 1813 yıllarına ait Kütahya ve çevresinde hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva eder. Çalışmamızda miras-tereke, resmi yazışmalar, vakıflar, naiblik müessesesi, vekil tayini gibi mahkeme kayıtlarının transkripsiyonu, değerlendirilmesi ve tasnif edilmesi yer almaktadır. Bilindiği gibi şer'iyye sicilleri mahkeme kararı demektir. Osmanlı döneminden günümüze kadar intikal eden bu kararlar, toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik yapısı hakkında bize bilgi verir. Örneğin; sicillere kaydedilmiş bilgilere bakarak halkın yapısını ve ikili ilişkilerini, miras ve tereke kayıtlarına bakarak ekonomik yapıyı, merkezden gönderilen kararnamelere bakarak merkezi idare ile taşra arasındaki ilişkilerin muhtevasını öğrenebiliriz. Bu belgeler üzerinde daha fazla çalışılması ve bu çalışmaların kamuoyuna sunulması, Osmanlı toplumundaki bilinmeyen ya da eksik kalan konulara açıklık getirecektir. Defterde, Kütahya ve çevresinden mahkemeye intikal eden olayların her biri müsbet ya da menfi bir karar halinde sonuçlanmıştır. Sonuçlanan bu kararların bir kısmının altında `Şuhudu'l-hal` denilen ve o bölgenin ileri gelenleri arasından seçilen, aralarında önemli hukukçuların da yer aldığı şahitlerin olması bahsedilmesi gereken önemli bir konudur. Ayrıca cinayet ve hırsızlıkla ilgili kayıtların olmaması ya da çok az olması, halkın o dönemde bu konulardaki titizliğini göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Kütahya, Şer'iyye Sicili, Kütahya'nın Mahalleri, Kütahya'nın Köyleri, 1812,1813. The (ser'i) register of Kütahya in number 9, which we have choasen a subject of study, consist of registration of lawcourt which occured in Kütahya and in its sumoundings in 1812-1813 in our study, transcriptions of registration of lawcourt like official sertificate, warrant, heritage, formal correspondences and their opperccuation and classification exist. As it is known recistiration of (Seriye) means judgements of lawcards. This judgements, which continue from the term of Ottoman Empire to nowadays ocquaint us about social, political and financial life of the society. For example, we can learn the social structure of the society and their mutual relationship by looking the knowledges which have been entered in register, and can learn the financial structure by looking at registrations of heribage and we can learn the content of the relationship between centre and country by looking at central Decree studying on these documents longer and making known to the public the studies will make what is unkmown and deficient about Ottoman society clean.İn the register, each of the ovents, wich has transfered to the lawcount from Kütahya and its surroundings, has conclued in positive or negative judgement under several of these concluded judgements, the fact that there are witnesses some of whom are important jurists choosen from important people of that region is on important subject which should be mentioned.Besides, the fact that there is no or less registration about theft shows how people are sensitive on these issuas in that age.Key Words: Kütahya, Sharia Records, Districts of Kütahya, Villages of Kütahya, 1812, 1813. 311

Çalışmamızın esasını teşkil eden Kütahya 105 Numaralı Şer'iyye Sicilini muhteva olarak şu şekilde özetleyebiliriz.105 Numaralı Şer'iyye Sicili klasik Şer'iyye Sicillerine benzememektedir. Bu defter (1914-1918) yılları arasında Kütahya ve çevresindeki mahkemelerde görevlendirilecek memurların atamalarını kapsamaktadır. Başkâtip, zabıtkâtibi, muhzır, mübaşir, müşavir, naib, mahkeme mümeyyizi (a'zalar), müftüler, noter, odacı gibi memur atamalarını anlatmaktadır.Defter Osmanlı Devleti'nin son yıllarındaki memur yaşamı hakkında kısmi bilgiler sunmaktadır. Ayrıca memurların almış oldukları ücretler ve görev değişimleri ile ilgili bilgi vermektedir. Savaş dönemi olması nedeniyle sık sık görev değişimi yaşanmıştır.Bu tarihler arasında mahkemeler iki derecelidir. Bidayet ve İstinaf Mahkemeleri kademeli olarak görev vermektedir. Bu mahkemelerin üzerinde Temyiz Mahkemeleri görev yapmaktadır.Anahtar Kelimeler: Şer'i, Bidâyet, İstinaf, Mahkeme Görevlisi We can summarize as contained Kütahya Ser' iyye record of 105 numared which is fundamental to our study as follows.105 numared Ser' iyye record isn' t the same classiccal Ser' iyye records. This notebook contains the offical appointments which will be assigned in Kütahya and counts where abouts between 1914-1918 years. It reports offical appointments as head clerk, clerk of the count, bailiff, count crier, adviser, regent, count examiner, muftis, notery public, office- boy.The notebook submits partial imformation about offical life in the last years of Ottoman Empire. İn addition they are giving imformation frequent about fees that officials had taken and task changes.Between these dates, the counts are two- levels. Trial counts and count of appeals serve gradually. The counts of appeals serves superior of counts.Key Words: Şer?i, Bidâyet, İstinaf, Offical Law Court 401

Osmanlı Devletinin uzun zaman ayakta kalan bir devlet olması bu devletin çok güçlü bir idari, mali ve askeri sisteme sahip olduğunun göstergesidir. Bu nedenle Osmanlı Devleti sistemin en iyi şekilde işleyebilmesi için kayıt tutma arzusunu çok ileri bir düzeye getirmiştir.Şer'iyye Sicilleri bu kayıtların sadece hukuki boyutlu olanıdır. Ancak alınan kararların içeriği tamamıyla Osmanlı Sosyal hayatını aydınlatmak için bize gerekli bilgileri verir.Şer'iyye Sicilleri 15. asrın ortalarından, 20. asrın ilk çeyreğine kadar ki dönemde yargılama ve kamu hizmetlerini yürütme yetkisine sahip olan kadıların vermiş oldukları kararları, tutmuş oldukları zabıtları ve yazışmaları içeren birinci el kaynaklardandır. Bu çalışmamızda Miladi 1926 senesinde Kütahya da meydana gelen hukuki olayları ve bunun sosyal boyutlarını ele almaya çalıştık.Anahtar Kelimeler: Hakim, Kütahya, Mahkeme, Mecelle, Şer'iyye Sicili. The fact that Ottoman Empire survived for a very long time is the sign of its powerful governmental, judicial, financial and military system. Therefore, Ottoman Empire attached great importance to its record keeping system in order to facilitate the governmental process.Of all these records, Records of Religious Affairs are the ones that have only the legal status. However, the content of taken decisions give us all the necessary information to enlighten the Ottoman social life.Records of Religious Affairs are one of the first hand sources that include the judgments, records, and correspondences of cadis? who carried the authority of judgment and execution of public service beginning from the middle of the 15th. century to the first quarter of the 20th. century.In this thesis, we discussed the legal events and their social aspects that took place in Kütahya in 1926 a.d.Keywords: Court, Judge, Kütahya, Ottoman Code of Civil Law, Record of Religious Affairs. 176

Tarihin en köklü ve en büyük devletlerinden biri olan Osmanlı Devleti, varlığını sürdürdüğü süre içerisinde üç kıtaya hakim olmuştur. Güçlü bir devlet geleneği üzerine kurulan Osmanlı Devleti tüm teşkilatlarını geliştirerek en üst seviyeye ulaştırmıştır. İzlediği hoşgörü politikası sayesinde her dilden, dinden, ırktan ve kültürden insanları yüzyıllar boyunca barış ve huzur içinde yaşatmayı kendine görev bilerek devlet yapısını güçlü bir adalet yapısı üzerine oturtmuştur.Osmanlı hukuk sisteminde adalet; toplumun sosyal hayatını düzenleyen en önemli kurumdur. İlk atanan devlet memurlarından birinin kadı olması bunun en güzel göstergesidir.Kadıların tutmuş oldukları Şer'iyye Sicilleri ise; tarih araştırmalarında önemi şüphe götürmeyen birinci elden kaynaklardır. Şer'iyye Sicilini incelemeden Osmanlı Devletinin siyasi, idari ve sosyal tarihini hakkıyla ortaya koymak mümkün değildir. Belli bölgelere ait olan bu siciller yerel farklılıkları ortaya koymasının yanı sıra, tümüyle incelendiğinde genel tespitlerin oluşmasına katkı sağlayacaktır.Araştırma konumuz olan ? 108 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili? nin değerlendirilmesi ile kayıtların tutulduğu döneme ait Kütahya ve kazalarında yaşayan insanların örf adet ve geleneklerine, yer isimlerine, şahıs isimleri ve unvanlarına, me'mûr atamalarına ve o dönemde yaşanan meseleler hakkında bilgilere ulaşmaktayız.Çalışmamızın temel amacı; Kütahya'nın toplum hayatı ve siyasi varlığı hakkında bilgi sahibi olarak Osmanlı toplumunun genel yapısının araştırılmasına katkıda bulunmaktır.Anahtar Kelimeler: Şer'i, mazbata, bidayet, müttefikan One of the long standing and biggest powered empire of the history of the Ottoman Empire, which existed during the period commanded three mainland. Ottoman Empire founded on strong empire tradition and reached all govarnance to the highest level. Tolerance policy with that of monitoring peoples from all languages, religions, races and cultures over the centuries to live in peace and consider this as a duty made state structure sat on the strong justice structure.In Ottoman?s law system justice is most important corporation that is organizing societies social life. The finest indicator of this is firstly assigning Muslim judge as a state officer.Muslim judges holded law court registers and these are the most beyond doubt first hand resources for history investigations. Until examining law court registers Ottoman Empires politic, administritative and social history can not be proved. This resources are belongs to definite regions that they show local differences and if all are examined contribution to general detection will come.Our research subject is ?law court registers belongs to Kütahya city, 108 Numbered?s and with its appraising records holded period in Kütahya and its districts local peoples traditions, place names, people names, assigning officers and that periods incidents knowledge will be learned.Main base of our study is learning Kütahya cities social lifes and political presence and so contribution to Ottoman Empires general structures researchKey Words: Şer?i, mazbata, bidayet, müttefikan 169

Osmanlı Tarihi araştırmalarında büyük öneme sahip olan kaynaklar arasında Şer'ye sicilleri de vardır ve ait oldukları dönemi aydınlatmak açısından da son derece önemli ve gerekli vesikalardır. Bu tez çalışmasında da 1254-1255 yıllarına ait 21 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili incelenmiştir.Çalışma konusu olan 21 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicilinde tereke, i'lâm, mâ'ruzat, ferman, kanunname, buyruldu, berat, hüccet belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu belgeler miras paylaşımı, boşanma ve nafaka, alacak tahsili, şikâyet gibi gündelik yaşamın gereklerini içinde barındırırken fermanlarında varlığıyla Kütahya'nın nezdinde Devletin tümünü içine alan karaların alındığı ve uygulanmasının bildirildiği belgeleri de gözler önüne sermiştir.İncelenen bu defterden halkın kendi örf ve ananelerine göre hayatlarını sürdükleri ve bu sebeplerle de kullanılan eşyalardan, mahalle isimlerine kadar birçok değerin günümüze kadar değişmeden korunduğu görülmüştür. Bir başka dikkati çeken nokta ise Osmanlı Devletinin toplumsal yapısı ve bu yapıyı meydana getiren, en temel kavram olan aileye verilen önemin anlaşılmasıdır. Diğer taraftan defterin işlendiği tarihte devletin siyasi, sosyal ve ekonomik durumunun da gündelik yaşama yansıdığı dikkati çeken bir başka husus olmuştur. Şer'iyye sicillerinin incelenmesi, konu çeşitliliği ve zenginliği bakımından hem geçmişe dair bilinmeyenlerin aydınlatılmasında hem de günümüze ışık tutmak açısından son derece önemli ve gereklidir. 21 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili, Osmanlı Tarihi araştırmalarına katkı sağlaması amacıyla incelenmiştir. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ilgi ve desteğini esirgemeyen tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Emine Dingeç'e, bana tüm araştırmalarımda destek veren hocam Doç. Dr. Hasan Basri Karadeniz'e, beni hiçbir zaman yanız bırakmayan ve hep destekleyen sevgili aileme, teşekkürlerimi sunuyorum.Anahtar kelimeler: Osmanlı Devleti, Kütahya, Tereke, Ferman, İ`lâm, Şer`i, Sicil. The Sher?i Registers are also great important in studies of Ottoman history. They give a lot of information about of its belong to the period in terms of lighting. In this study, 21 numbered sher?i regster of Kutahya, belong to date of 1254-1255, is invesdigated.In the 21 numbered Sher?i register of Kutahya, which is choosen as study for our ınvestigation, consist of transcription and information about of tereke, i?lam, Ma?ruzat, ferman, kanunname, buyruldu, berat and hüccet. These papers include to everyday life like as miras paylaşımı, boşanma ve nafaka, alacak tahsili, şikayet and incase that like as records of ferman and kanunname bring out at determination of Kutahya which is contain all of the state.Inspected book showed that the peoples had lifed with respect to own custum and conserved like as their properties, name of hometown v.s. a lot of things which is belong to them. An other very important point is scoical structer of Ottoman Empire and importance given to structur of family. On the other hand the date of record to the book explain everyday life is reflected politic, social and economc states. Analyzing of Sher?i register are very important and necesessery both explain the unknown about of history and to light the way for life of present. This study is examined in order to contribute to research of Ottoman history. I would like to thanks to both Assist. Prof. Dr. Emine Dingeç and my teacher Ascos Prof. Hasan Basri Karadeniz?e ,who is unsparing to own interest and knowlege during to this study and to my family.Key words: Ottomon of Empire, Kutahya, Tereke, Ferman, İ?lam, Sher?i, Register 267

Osmanlı Tarihi araştırmalarında büyük öneme sahip olan kaynaklar arasında Şer'ye sicilleri de vardır ve ait oldukları dönemi aydınlatmak açısından da son derece önemli ve gerekli vesikalardır. Bu tez çalışmasında da Hicri 1218-1221 Miladi 1803-1806 yıllarına ait Kütahya ve çevresinde hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva eder.Çalışma konusu olan 7 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili (1. Bölüm) defterinde tereke, i'lâm, ma'ruzat, ferman, mektub, buyruldu, berat, temessük, mürâsele, masraf kaydı, müfredat defteri, tahrirat defteri, narh defteri, sehm defteri, mahalle kaydı, ahidnâme, saire defteri, resm defteri belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bilindiği gibi şer'iye sicilleri mahkeme kararı demektir. O dönemden günümüze intikal eden bu kararlar, toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik yapısı hakkında bize bilgi vermektedir. Ayrıca bu belgeler miras paylaşımı, boşanma ve nafaka, alacak tahsili, şikayet gibi gündelik yaşamın gereklerini içinde barındırırken ferman, buyruldu, berat ve benzeri belgeler de Kütahya'nın nezdinde Devletin tümünü içine alan karaların alındığı ve uygulanmasının bildirildiği belgeleri ihtiva etmektedir.Çalışmasını yaptığımız bu defterden halkın kendi örf ve ananelerine göre hayatlarını sürdükleri ve bu sebeplerle de kullanılan eşyalardan, mahalle isimlerine kadar birçok değerin günümüze kadar değişmeden korunduğu görülmüştür. Bir başka dikkati çeken nokta ise mahkemeye intikal eden olayların her biri müsbet ya da menfi bir karar halinde sonuçlanmasıdır. Sonuçlanan bu kararların altında ? şuhud-ü hal? denilen ve o bölgenin ileri gelenleri arasından seçilen, aralarında önemli hukukçuların da yer aldığı şahitlerin olması bahsedilmesi gereken önemli bir konudur. Diğer taraftan defterin işlendiği tarihte devletin siyasi, sosyal ve ekonomik durumunun da gündelik yaşama yansıdığı dikkati çeken bir başka husus olmuştur. Ayrıca cinayet ve hırsızlık gibi yüz kızartıcı suçların kayıtlarda olmaması halkın o dönemde bu konulardaki titizliğini göstermektedir.Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ilgi ve desteğini esirgemeyen tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Emine Dingeç'e teşekkür ederim.Anahtar Kelimeler: Kütahya, Şer'iyye Sicili, Kadı. Of great importance in the study of Ottoman history between the source of evil, and they belong to the record, there are also the period in terms of lighting is also extremely important and necessary documents. In this study, the Hijri year 1803-1806 to 1218-1221 from grace in Kütahya and environmental law was submitted to the court records contain.Working with seven numbered Kütahya Shari'a Court Records (1st Section) in the book estate, i'lâm, ma'ruzat, ordinance, mektub, command was the charter, temessük, mürâsele costs, registration, curriculum, book, tahrirat book, officially book, sehm book, district records, ahidnâme, etc. books, picture books and documents of the assessment are transcribed. As is known, the court decision means şer'iye register. She conveyed this decision in the present era, society's social, political and economic structure gives us information about. It also documents inheritance share, divorce and alimony, debt collection, like complaining daily living requirements in the host while the edict, command was, charter and other documents of Kütahya before the State's all in the land taken and implementation is reported the documents contain is.From this book we have been working their own customs and traditions of the people take their lives according to their belongings, and used these reasons as well, for so many of the neighborhood names were preserved intact until today. Another noteworthy point is that the case gets to court, each positive or negative if a decision is finalized. The result of this decision under the `state-ü şuhud called and chosen from among the elders of the region, among them lawyers, including key witnesses is an important issue that needs to be mentioned. From the other side of the notebook business on the date of the state's political, social and economic situation is also reflected in everyday life is another issue has attracted attention. Infamous crimes such as murder and theft, also the lack of public records in that period shows diligence in this matter.In this study, the emergence of the interest and support of my supervisor to thank Asst. Assoc. Dr. Emine Dingeç?e thank.Keywords; Kütahya, Shari?a Court Record, Muslim Judge. 369

Osmanlı Tarihi araştırmalarında Şer`iye sicilleri yazıldıkları dönemi aydınlatmak açısından da son derece önemli vesikalardır. Bu tez çalışmasında da 1218-1221 yıllarına ait 7 Numaralı Kütahya Şer`iyye Sicili Defteri (2.Bölüm) incelenmiştir.Çalışma konusu olan 7 Numaralı Kütahya Şer`iyye Sicilinde (2.Bölüm) tereke, i`lâm, ferman, kanunname, buyruldu, berat belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır.İncelenmesini yaptığımız bu defter ile Kütahya'nın sicilin kaydedildiği dönemde sosyal, ekonomik, siyasi ve idari açıdan bulunduğu konum hakkında sınırlıda olsa bazı bilgilere ulaşılmıştır.Şer`iyye sicillerinin incelenmesi, bu arşiv belgelerinin içermiş oldukları konuların çeşitliliği ve zenginliği bakımından hem geçmişe dair bilinmeyenlerin aydınlatılmasında hem de günümüze ışık tutması açısından son derece önemli ve gereklidir.Yapılan bu çalışma Osmanlı Tarihi araştırmalarına ve araştırmacılarına katkı sağlaması amacıyla incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, İ`lâm, Ferman, Sicil, Tereke, Şer`i. Historical research in the Ottoman archives were written between the period of Şer`iye record in terms of lighting is also extremely important document. In this study, belonging to the 1218-1221 year, 7 Number of Kütahya Şer`iye Court Records Book (Chapter 2) were investigated.Kütahya Şer`iye Court Records as working in seven numbered (Chapter 2) estate, i`lâm, ordinance, lawletter, was commanted, the charter documents are transcribed and evaluated.With this book we examine the record of Kütahya in the period register of social, economic, political and administrative terms, if the location of some the information is limited about.Examination of Şer`iye Court Records, these archives contain documentes that they have their issues in terms of the diversity and of both past and present shed light elucidation of unknown terms is extremely important and necessary.This study in Ottoman history and research examined in order to conrtribute to researchers.Keywords: Ottoman of Empire, İ`lâm, Ferman, Register, Tereke, Sher?i. 305

Tez (doktora) - Anadolu Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Kayıt no: 178696, Osmanlı Devleti’ndeki konut incelemeleri, ya İstanbul üzerinde yoğunlaşmış ya da anıtsal yapılara yönelmiştir. Sıradan insanları ve orta büyüklükte bir Anadolu kentini incelemek, araştırmacıların pek de ilgisini çekmemiştir. Bu çalışmada ise, dönemin en değerli yazılı kayıtları olan şeriyye sicilleri aracılığı ile Kütahya’daki gündelik yaşamın izleri sürülmüştür. Dinsel kökene göre hayatın akışı, çeşitlenmiş komşuluk ilişkileri, kadınların sosyal hayattaki rolleri, mahallelerdeki mülklerin yoğunluğu ve konut stokunun tipolojik değerlendirmeleri araştırılmıştır. Terekeler yardımıyla dini inanışa, cinsiyete ve mahallere göre servet dağılımları irdelenmiş ve toplumsal katmanların gündelik hayatları keşfedilmiştir. Böylece Osmanlı Devleti adına iki kırılma noktası olan Duraklama Devri ve Tanzimat Fermanı arasında, Kütahya kentinin gündelik hayatının aracılığı ile tüm Anadolu kentlerine örnek oluşturabilecek bir çerçeve altyapı ortaya konulmuştur.

Çalışmada Kütahya'nın yerleşim yerleri, aile yapısı, aile içi hukukun nasıl işlediği, hayat ve geçim tarzı, sanat ve meslek gurubları, tarım ürünleri, cezalar, vergiler yerleşim yerlerinin ekonomik durumu gibi konular incelenmiştir.Çalışma olarak seçtiğim 15 numaralı Kütahya Şer'iye Sicilli Defteri, Hicri 1243 / Miladi 1828 yıllarına ait Kütahya ve çevresinde hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva eder. Çalışmada, tereke, miras, resmi yazışmalar, fermanlar, beratlar vakıflar, Naiblik müessesesi, vekil tayini gibi mahkeme kayıtlarının transkripsiyonu, değerlendirilmesi ve tasnif edilmesi yer almaktadır.Osmanlı döneminden günümüze kadar intikal eden bu belgeler, toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik yapısı hakkında bize bilgi verirler. Sicillere kaydedilmiş bilgilere bakarak halkın sosyal yapısını ve ikili ilişkilerini, miras ve tereke kayıtlarına bakarak ekonomik yapıyı, merkezden gönderilen kararnâmelere bakarak merkezi idare ile taşra arasındaki ilişkilerin muhtevasını öğrenebiliriz. Ayrıca belgelerin tarihine bakıldığında Yeniçeri ocağının .kaldırılması üzerinden henüz iki yıl geçtiğini ve yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye Ordusunun ve Donanmay-ı Hümayunun ihtiyaçlarını karşılamak için merkezden gelen fermanları sıkça görebilmekteyiz.Anahtar Kelimeler: Miras, Ferman, Kadı, Sosyal Hayat, Hukuk Sistemi In this study, establishment of Kütahya, family structure, the functioning of law in family, life and working style, trade and career groups, punishments and taxes were investigated.The (şer?i) register of Kütahya in number 15, which we have choasen a subject of study, consist of registration of lawcourt which occured in Kütahya and in its sumoundings in 1243 / 1828 in our study, transcriptions of registration of lawcourt like official sertificate, warrant, heritage, formal correspondences, Pious foundations the organization of (Kassamlık) and their opperccuation and classification exist.This judgements,which continue from the term of Ottoman Empire to nowadays ocquaint us about social, political and financial life of the society. For example, we can learn the social structure of the society and their mutual relationship by looking the knowledges which have been entered in register, and can learn the financial structure by looking at registrations of heritage and we can learn the content of the relationship between centre and country by looking at central Decree.İn addition,cansidering the date of documents,we can notice that two years went by after janissary was abolished and decrees of administrative centre to cover the needs og army recently founded and navy very often.Key Words: Inheritance, Decree, Social Life, Law System. 211

ÖZET Osmanlı Devleti üç kıtaya yayılmış geniş bir imparatorluk, cihan hakimiyetini amaçlayan bir askeri güç olmasının yanı sıra iktisadi ve sosyal açıdan da gelişmiş bir yapıya sahipti. Bu sistemin en önemli parçası olarak kabul edilen `adalet` kavramı Osmanlı Devleti'nin temel prensibi olarak kabul edilmekteydi. Bunun en önemli göstergesi de. adli sistemin merkezden en ücra köşelerinde yaşayan tüm vatandaşına kadar herkese eşit şekilde uygulanması olmuştur. Bu yapılanma Osmanlı Devleti'ni farklı ulusları bünyesinde uzun süre barındırabilme özelliğini vermekteydi. Adli sistemin uygulayıcısı olan kadılar Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren en önemli memurlardan biri olarak görülmüştür. Bu durum adalete verilen önemin göstergesi olması açısından önem taşımaktadır. Ancak tarih ilminin en önemli yanı belgeler eşliğinde çıkarımlarda bulunmaktır. Osmanlı Devleti 'nde adalet kavramının, bunun uygulayıcısı olan ve Osmanlı bürokrasisinde önemli bir yeri olan kadının kararlarının yer aldığı ve Şer'iyye Mahkemelerince tutulan Şer'iyye Sicillerinin incelenmesi ile Osmanlı adaletini daha iyi yorumlayabilmek mümkün olacaktır. Ayrıca siciller tutulduğu dönemin iktisadî ve içtimaî durumu hakkında bilgi vermesi nedeniyle de o dönem hakkında çıkarımda bulunacak araştırmacılar açısından da önem taşımaktadır. Çalışmamız olan `1 numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili ve Edisyon Kritiği` ile amaç Cemaziyelevvel 1109-Zilhicce 1112 tarihleri arasında Kütahya ve çevresindeki sosyal ve iktisadi yapıyı, bu dönemde uygulanan aile ve miras hukukunun içeriği ve uygulanışı hakkında değerlendirmede bulunulabilmektir. Çalışmamızda Kütahya'nın ve `bundan yola çıkarak` Osmanlı Devletinin içtimaî ve iktisadî tarihinin yorumlanmasına ve bu konu üzerinde yapılan araştırmaların içeriğine katkıda bulunabilmek amaçlanmıştır. VI ABSTRACT Ottoman Empire, besides being an enormous empire expanded over three continents and being.a military power aiming to rule over the whole vorld,had a devoloped structure in respetc of ecenomy and sociolagy,The nation of `justice`, vihich was cansidered to be the indispensible part of this system, was accepted the basic principle of the empire,the most obvious evidence of this of this was that the justice system had been applied to everyone from the centre to the mast distant pasts egually withaut any discrimination.This chorecteristic alowed the empire to rule over different notions for a long time. The cadis olsa krown as `Maslemjudges` were accepded amang the vital officers from the start of to empire.This is very important as it shows hom mush justice meant fort he Ottomans. However,the best aspect of history is that it proposes on the basis of documents it will be posible to comment on the Ottoman justice by means of detailed ihvestigetions on the `Şer'iyye Sicilleri` which were kept by the `Şer'iyye` courts and which involved the decision of the cadis. These decisions shaws the notion of justice in the ottomans and the features of the Ottoman bureaucracy. Moreover, these registries are invaluable for historians who will comment on the period because they contain a lot of information abaut the economical and social chavacteristics of the people. Our study ` Number 1 Kütahya. Şer'iyye Registers and Edition Critics` aims to assess the social and economical structure, the content of the family and heritage laws of the period in Kütahya and around it between Cemaziyelewel 1 1 09 and Zilhicce 1112. Within this study, we hope to enrich the content of the researches on Kütahya and the social and economical history of the Ottoman Empire during that time. 420

V ÖZET Osmanlı Devleti Dünya siyasi tarihinin muhakkak ki en büyük devletlerindendir. Sahip olduğu toprakların büyüklüğü ekonomik, askeri gücünün yanında esas takdire şayan olan yüzyıllarca değişik din, dil, ırk ve anlayışlara sahip milletleri bir arada huzur ve barış içinde yaşatabilmesidir ki, batılı tarihçilerin `Pax Ottoman` ( Osmanlı Barışı ) dedikleri bu sistem üzerinde halen araştırmalar yapılıp esasları anlaşılmaya çalışılmaktadır. Adalet toplumların temel direğidir. Adil olan yönetim ve yöneticilerin tarihteki başarılan sabittir. İşte Osmanlı Devleti'nin temel taşı da adalete verdiği önem olmuştur. İlk atanan devlet memurlarından birinin kadı olması adalete verilen değerin ifadesidir. Kadıların tutmuş oldukları Şer'iye Sicilleri Osmanlı tarihi hakkında içinde barındırmış olduğu önemli bilgiler açısından Osmanlı tarihinin en önemli kaynaklarından birisidir. Şer' iyye sicilleri sayesinde sicilin tutulduğu senelerde toplumun sosyal durumu, ekonomik durumu askeri ve adli durumu hakkında bilgi edinilmektedir. Aynı /.amanda Şer'iyyc Sicillerinde yer alan mekan isimleri de öğrenilebilmektedir'. Çalışma konumu/. olan `70 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili `itin değerlendirilmesi sonucu o dönem Kütahya ve çevresinin; örf ve adetleri gelenekleri, mekan isimleri, şahıs isim ve unvanları, cemiyetin fikri yapısı, Müslümanlar ile gayri müslimlerin münasebetleri incelenebilir; aile hukuku, ceza ve miras hukukunun yapısı sergilenebilir. Çalışmamızın temel hedefi Kütahya toplumu hakkında bilgi sahibi olarak Osmanlı toplumu hakkında yapılacak araştırmalara katkıda bulunmaktır. VI ABSTRACT Ottoman Empire is one of the important political state. Beside a great economical, military force and ruling on three continents, the most admirable subject is living of people from didcronl religions, Impinges unci nnlions. This subjcel is enlled Pax Ottoman (Ottoman Piece) by the western historians and it is still being studied to be understood. Justice is one of the pillar societies. The success of governing with justice is always permanent. The basis of Ottoman Empire is justice. Appointment of judge to a country as one of the first officers reflects the importance given to justice. The Lawcourt Records are important sources of the Ottomans' history on account of the vital knowledge they involve. One can learn about the social conditions of the society, its economical, military and judicial conditions when the records were I iikc-i i I'liilliciiiiuu-, I he. ıııımcs olllıe local laıulıımıks and placr:, can also In-, ; u < j 1 1 1 1

ÖZET Şer'iyye sicilleri Osmanlı tarihi hakkında içinde barındırmış olduğu önemli bilgiler açısından Osmanlı tarihinin en önemli kaynaklarından birisidir. Şer'iyye sicilleri sayesinde sicilin tutulduğu senelerde toplumun sosyal durumu, ekonomik durumu askeri ve adli durumu hakkında bilgi edinilmektedir. Aynı zamanda Şer'iyye Sicillerinde yer alan mekan isimleri de öğrenilebilmektedir.Mesela o yerleşim yerinde hangi mahalle ve köylerin, şehir ve kasabaların yer aldığı rahatlıkla tesbitedilebilir. Osmanlı tarihinde kadılar İslam Hukuku ve örfi Hukuk kuralları doğrultusunda kararlarını şekillendirmektedirler.Osmanlı hukukunda ekseriya Hanefî mezhebi hukukçularının görüşleri dikkate alınmıştır. Fakat yeri gelince Şafii mezhebi hukukçularının ve dğer mezheb hukukçularının da fetvalarından yararlanılmıştır. Çalışmamızın konusu olan `28 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili ` ile sicilin tutulduğu dönem itibariyle Kütahya ve çevresinin; örf ve adetleri gelenekleri, yer isimleri, şahısların kullandığı isim ve unvanlar, toplumun fikir yapısı Müslüman olmayanlarla olan münasebetlerine ulaşılabilir. Şer'iyye sicilleri ile aile hukuku ve miras hukukunun tafsilatına inilebilr.Mesela insanların geriye bıraktığı miraslar o şahsın ekonomik gücünü gösterir. VI ABSTRACT The Lawcourt Records are important sources of the Ottomans' history on account of the vital knowledge they involve. One can learn about the social conditions of the society, its economical, military and judicial conditions when the records were taken. Furthermore, the names of the local landmarks and places can also be acquired by means of these records. For example, one can easily locate the recorded districits, villages, towns and provinces that time. In the Ottomans' history, the cases used to be solved by Cadis (Muslim Judges) in accordance with Muslim Law and customary Law. In the Ottomans' Law, the Hanefî Doctrine is the dominant means of decision; however, the ideas of the other doctrines such as Şafii were also benefited from. Our study, `the number 28th Kütahya Lawcourt Records` reveals the customs and traditions, the names of places, the names and the ranks thhe people used, the social background and the relations of muslims with the non-muslim minorties. One can also reach the details of family law and heritage regulations by means of these records. For instance, the heritage of a dying person shows his economical power. 493

Ill ÖZET Yüksek Lisans Tezi 1 1 Nolu Kütahya Şer'iyye Sicili Rabia CANPOLAT Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı 2003, Sayfa:IX+608 Tezimin birinci bölümünde Osmanlı Devleti'nde Adalet Teşkilatı ve Şer'iyye Sicilleri hakkında bilgi verdim. Ayrıca bu bölümde Osmanlı Devleti'nde Kadılık Kurumu, Mahkeme ve Mahkeme Görevlileri ve Şer'iyye Sicillerinin Muhtevalarını inceledim. Tezimin ikinci bölümünde 11 Numarah Kütahya Şer'iyye Sicili'nde yer alan belgelerin konularına göre tasnifini yaptım. Sonra sonuç, bibliyografya ve koyarak tezimi tamamladım. Anahtar Kelimeler: Kadı, Sicil, Mahkeme, Belge IV SUMMARY Masters Thesis Numbered 1 1 Kütahya Şer'iyye Sicili Rabia CANPOLAT University of Fırat The Institute of Social Science Department History 2003,Page: IX+608 In the first chapter of my thesis, I gave education about justice constitutions and Şer'iyye registers in the Otoman Empire. In addition inthis chapter I investigated kadılık society, court and the employers of court, cadi and the cadi and the cadi's duties and Şer'iyye'sregisters contents in the Otoman Empire. In the second chapter of my thesis Imade the arranging of the documents which are existingin the numbered 11 of Kütahya Şer'iyye register. Then I made the summarize of documents, text's transciription. In the end, I finished my thesis with putting, bibliography and joints. Key words: Cadi, register, court, document. 618

ÖZET Osmanlı Tarihi araştırmalarında büyük önemi olan şer'iyye sicilleri, ait oldukları dönemin aydınlatılmasında, bizlere büyük ölçüde yardımcı olan mühim vesikalardır. Tez çalışmamızda H. 1 264- 1265/M. 1848- 1849 yıllarına ait 25 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili'ni incelemeye gayret ettik. Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 25 Numara'lı Şer'iyye Sicili'nde, tereke, i'lam, mürasele ve nafaka ve kisve baha belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu belgeler, miras, evlenme, boşanma, borç karan, alım-satım, vasi ve vekil tayini konularını içermektedir. Söz konusu sicil' de geçen tarihi vesikalar incelendiğinde, kaleme alındığı devrin; sosyal, siyasal, iktisadi, idari ve özellikle hukuki hayatı hakkında önemli bilgiler ve sonuçlar vermektedir. Halkın kendi örf, adet, gelenek ve göreneklerine bağlı kalışı ve bunun sonucu, birçok mahalle, köy ve nahiye isminin günümüze kadar korunarak gelmesine neden olmuştur. Günlük konuşmalardaki bazı eşya isimleri ve deyimler de olduğu gibi muhafaza edilmiştir. Osmanlı Devleti' nin toplumsal yapısı ve bu yapıyı meydana getiren en temel kavram olan aile müessesesine verilen önem, genelleştirilerek bir yargı olarak vurgulanabilir. Osmanlı Devleti'nin tarihin sayfalarında yerini almasıyla birlikte, birçok eyalet, liva, kaza v.b. yerleşim birimlerinde şer'iyye sicilleri de tarihe karışmak üzere ilgiye muhtaç bakımsız bir hale getirilmişlerdir. Sınırlarımız dışında yer alan coğrafyalardaki sicillerin akibeti ise bilinmemektedir. Kütahya gibi tarihsel anlamda bakir sahalar tespit edilmeli devletimiz üzerinde yer alan yerleşim birimlerine ait bu siciller hassasiyetle ele alınarak incelenmeli ve geçmişten alınan derslerle geleceğe köprüler kurulmalıdır. Çalışmamızın Osmanlı Tarihi araştırmalarına az da olsa bir katkı sağlamasını ümid ediyoruz. VI ABSTRACT The religious laws in which they have a great importance Ottoman History researches are essential documents, which clarify their period, are serious assistant to us, in our study we try to examine the twenty-five numbered register of Kütahya' s Religious law belong to H.1264-1265/M. 1848-1 849 years. İn twenty-five numbered register of the religious law as a subject we choose takes part a transcription and evaluation of estate, writ, a limonydocuments. These documents include the subjects of heritage, marriage and divorce, decision of debt, purchase and sale, delertime of executor and representative. When the historical documents, which lakes part in twenty-five numbered register of Kütahya are examined, they give us important information about social, political, administrative, economic and particularly legal life of its written period. Many names of neighbourhood, village, subdistrict come to our age by the way existry the same, on account of people's faithfulness to their own habit, custom and tradition. Some exspressions and names of objects in daily speech are protected like the same. The social foundation of Ottoman state and the importance given to the family organization-is the most fundamental component which produces this foundation-can be emphasized as an opinion by the way having it generalized. Nevertheless Ottoman state takes part own place in the pages of history, a lot of state, brigade, district et cetera, settlement units has been made disorderly needy to interest by the way the way taking part in the register of religious law. The register's condition of geographies located in outside our border is not know. İn a sence of history untouched regions like Kütahya must be fixed and these registers belonged to regions which are in respect of our slate must be sensitively examined and also bridges must be ertablisted to future from the lessons taken the past. 825

ÖZET Şer'îye sicilleri, kadıların görevleri gereği mahkemelerde verdikleri hükümleri, merkezden gelen belgeleri ve sorumlu oldukları yerlerdeki önemli olayları kaydettikleri defterdir. Şer'îye Sicillerinden, o dönemin ekonomik, sosyal, kültürel ve hukukî durumunu, askerlikle ilgili bilgileri, savaş öncesi ve sonrası toplumsal olaylarını çıkarmak mümkündür. İncelenen bu defter, Kütahya'nın 33 numaralı şer'îye sicili defteri olup, bu defter 16 Haziran 1855, 28 Aralık 1856 tarihleri arasını kapsamaktadır. Defterde 406 adet belge vardır. Merkezden gelen fermanlar, tayinler, anlaşma belgelerinin yanında mahalli hükümlerde mevcuttur. Bu çalışmada, defterdeki belgelerin hepsi tercüme edilmiş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca defterden yararlanılarak Kütahya'nın idari taksimatı ve vakıfları hakkında bilgi verilmiştir. VI ABSTRACT Court Records are the notebooks on which the judges write down their decisions they make because of their jobs, the documents which come from the go vernment adminisrative central and the İmportanat incidents that happen the places they have resposible for. It is possible to learn from court records, the social, cultural, law, economical situations of that period, the information of army, the social incidents before and after the wars. This examied notebook is Kütahya' s 33 numbered court records and it includes the period between 16 June 1855, 28 December 1856 There are 406 judgements and they are all local registrations. It is possible that the documents which come from the goverment admi-nistrati ve central may be written down on another notebook. The judgements on the notebook are all translated and a general statement is made. Also information about Kütahya's management arid charities is given by the help of this notebook. 560

ÖZET Şer'î mahkemelerde kadılar tarafından tutulan Şer'iyye sicilleri, Osmanlı ve dünya tarihinde, ait oldukları dönemin sosyal, iktisadi, idari ve hukuk yapısını aydınlatan en önemli kaynaklardır. Transkripsiyonunu ve değerlendirmesini yaptığımız 29 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili, Hicri Muharrem 1268- Zilhicce 1269 / Milâdî Ekim 1851 - Eylül 1852 yılları arsında Kütah'yada görülen çeşitli davaları kapsamaktadır. Belgelerin konu ve içerikleri; tereke-miras, idane ve kefalet, temlik ve kefalet, çeşitli konularda mürâsele, ilâm, vasi tayini, vekîl tayini, nazır tayini, tezvic, şukka, nafaka, berât-ı hümâyûn, buyuruldu, ferman ve değişik davalardan oluşmaktadır. Yaptığımız bu çalışma ile Kütahya ve çevresinin; örf ve adetleri, gelenekleri, yer isimleri, şahısların kullandığı isimler ve unvanlar, müslüman olmayan toplulıkların Kütahya'daki yaşantısı ve müslüman halkla ilişkileri rahatlıkla görülebilir. Yine bu belgeler sayesinde toplumun temelini oluşturan aile kurumunun yapısı, aile içinde yaşanan problemlerin niteliği, çok eşli ve tek eşli evliliklerin istatistikleri, miras ve nafaka problemlerinin çözüm şekli (aile huku) öğrenilebilir. Ölen kişilerin mirasçılarına bıraktığı mal varlıklarının ayrıntılı olarak yazılması ve davalara konu olan diğer maddi meselelerle kayıtlarda yazılan meslekler, dönemin Kütahyasındaki iktisadi durumu bize gösterebilir. Kısaca yaptığımız çalışma ile günümüzde önemi gittikçe artan yerel tarih çalışmalarına katkıda bulunmayı amaçlıyoruz. VI ABSTRACT In Ottoman and the world history, the registers of religious laws, which were kept by the judges in religious law Courts, are the most important sources that enlighten social, economic, administrative and law construction of that term. `The 29th registers religious laws of Kütahya` which is evaluated, includes the various trials that were held between (H.1268 - 1269) and this is about between October, 1851 and September, 1252 A.C. The subject and contents of the documents consist of inheritance, dept anol bail, giving as a property and bail, writing letters to each other about different subjects, formal document that shows the result of the trial, designation of a guardion, designation of a represantative, designation of a minister, marriage, formal writing, alimany, imperial edict (a writing which is written as a command by high authority) and different trials. With this study, the traditions, usage and customs of Kütahya and its environment, the place names, the names and titles that were used by individuals, the life of communities who were not muslim in Kütahya and their relations with muslim people can be seen easily. In addition to this, with the help of these documents, the construction of family which forms the basis of society, the quality of the problems that takes place in the family, the statistics of poligamy and monopoly, the solution way of the problems of inheritance and glimony (family law) can be learnt. Writing of the good which are left to inheritors by the dead person in detail and the occupations which were registered with the other problems which were the subject of the trials can give us information about the economic condition of that term in Kütahya. Briefly, with this study it's aimed to add something to local history studies which gain importance gradually today. 430

ÖZET Osmanlı Tarihi araştırmalarında en önemli kaynak `Şer'iyye Sicilleri` dir. Tez çalışmamda 53 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili'ni inceledim. 53 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili 44 varaktan oluşmaktadır. Sicilin ebatları 30cm.x42cm. dir. İptal ve tekrar edilen belgelerle birlikte toplam 382 belgeyi ihtiva etmektedir. Bir idane yani borçlanma defteridir. Sicilde 149 Hüccet, 15 senet, 113 Tahrir ve Tahrir Şud ibareleri bulunmaktadır. Belge kayıtlarının ait oldukları yıllar Hicri Zilkade 1296- Şa'ban 1302 (Miladi Ekim 1879- Mayıs 1885 ) yılları arasıdır. İncelenen Şer'iyye Sicili Emval-i Eytam Müdürlüğü adlı kurumun tuttuğu kayıtlardır. Emval-i Eytam Müdürlüğü yetim kalmış ve henüz temyiz yaşına ulaşmamış olan çocukların kendilerine miras kalmış olan mal varlıklarını kontrol ve gözetim altına alma görevini yerine getiren bir kurumdur. Belgelerin konusu Eytam Müdürlüğü'den alınan borçlarla ilgilidir. Borçlanmalar genellikle beş yıl vade ile Lira-i Osmani ve Sim- i Mecidi olarak yapılmaktadır. Umumiyetle verilen borca % 15' lik faiz veya kar ilave Mallarından borç verilen yetimlerin adları kimi yerlerde açıkça geçerken kimi yerlerde ise `filancanın yetimleri` tabiri İle anılmaktadırlar. Hicri 1296-1302 yıllan arası kurumda üç kişi müdürlük yapmıştır. Bunlar Şerif Efendi, Ebezade İbrahim Efendi ve Mustafa Efendi' dir. Sicilde Çok fazla miktarda mühürler bulunmaktadır. Bunların çoğu silik veya çok karışık olduğundan okunamamıştır. Çalışmanın yerel tarih açısından Kütahya İli' ne, genel tarih açısından da Osmanlı Tarihi'ne az da olsa bir katkıda bulunmasını temenni ediyoruz. VI ABSTRACT The most importance source for Ottoman History researchment is Religious law. I examined fiftythree numbered of Religious law for my thesis study. Fiftythree numbered register of Kütahya' s Religious law consists of 44 page. Dimensions of this Register law are 30 cm.x 42 cm. It consists of totally 382 documents with the ones which are cancelled and repeated. It's the debt register. Document records belongs to the years of Chirstian Era (October 1879 and May 1885) Religious law which is examined consists of the record of Religious law administration named Emval-i Eytam Administration is the association which controls and protect the properties consist of inheritance of the orphan children who aren't arrived to the age of discretion. The subject of the documet is about the debt is possible for five term with Ottoman Liras. In some of the places names of the orphan chidren whose properties can be borrowed as a debt (added %15 interest profit) are clearly told, however in some of the places they are reganded as only Orphan Children. Three people had a great importance in this administration as a director between the years of 1296-1302. (Şerif Efendi, Ebezade Ibrahim Efendi, Mustafa Efendi.) There are many seals in Religious law. These seals can't be read because most of them are mixed and worn. We hope that. Our this study will provide assistance in terms of local history and Ottoman History in terms of the general history. 445

ÖZET Seriye Sicilleri Osmanlı tarihinin aydınlatılmasında çok önemli yere sahip birinci elden kaynaklardan biridir. Bu sicillerin incelenmesi sonucunda, bunların kaleme alındığı dönemin hukuki, iktisadi, sosyal, siyasi ve askeri yapısı hakkında geniş bir bilgi düzeyine erişmek mümkündür. Aynı zamanda bu belgeler şehir tarihlerinin aydınlatılmasında yerel tarih araştırmacılarına zengin bir malzeme yığını sunmaktadır. 27 numaralı Kütahya Seriye Sicili ağırlıklı olarak H. 1266- 1267 yıllarında kaleme alınmıştır. Ancak defterde H.1265 ve 1268 yıllarına ait belgeler de mevcuttur. Söz konusu defterin kaleme alındığı bu hicri yıllar M. 1848, 1849, 1850 ve 1851 yıllarına tekabül etmektedir. Bu defter Kütahya kadıları tarafından devam ettirilen Türk- İslâm hukuk geleneğinin bir ürünüdür. Her türlü hukuki muamelenin kaydedilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Yapılan bu çalışma ile Kütahya'nın sosyal ve iktisadi tarihi ile şehirdeki yer ve şahıs isimleri hakkında ayrıntılı bilgilere ulaşmak mümkündür. Bu belgelerin incelenmesi sonucu toplumun genel yapısı gelenekleri müslüman ve gayrimüslimlerin birbirleriyle ilişkileri, aile kurumu, miras taksimi, adalet ve eşitlik anlayışı, vesayet ve nafaka kavramları, toplumun mali durumu ile sosyal devlet anlayışının türlü yansımaları hakkında bir kanaate ulaşma imkanı mevcuttur. Bu çalışmayla Kütahya ve Osmanlı tarihi araştırmalarına katkıda bulunulması amaçlanmaktadır. VI ABSTRACT The registers of religious laws of Kütahya is one of the important sources which can be used for highlighting Ottoman Empire. With the help of these documents, we can learn a lot of things about the judicial, political, economic, social, military structure of the society in that period of time. The 27 th register of religious laws of Kütahya was written in H. 1266- 1267. In additition, we can see some other documentaries that were written in H.1265 and 1268. These dates equal to M.1848, 1849, 1850 and 1852 This register, is the result of the Turkish Islamic judical traditions that were continued by the Islamic judge of Kütahya and It appeored as a result of registering all kinds of judical applicotions. With this research, It is possible to reach the information about Kütahya' s social, economic history and the place names, the names that people used. As a result of researching these documantaries, the general structure of the society, traditions the relations between muslims and people who weren't muslim can be learnt besides, we can learn a lot of things the family institution, assigning a subsistence, justice, the understanding of equality and guardianship and alimony cancept, economic. Situation of the society, various reflections of social government's understanding. With this work, it's aimed to contribute to Kütahya' s and Ottoman's history. 690

ÖZET Osmanlı Tarihinin araştırılmasında en önemli kaynaklardan birisi de Şer'iyye Sicilleridir. Bu belgeler sayesinde o dönemin adli, siyasi, askeri, iktisadi, edebi, sosyal yapısı ile toplumun diğer kurumları hakkında bilgi edinildiği gibi; yerel, mahalle, şehir, köy ve kasabaların tarihleri de öğrenilebilir. Çalışmanın konusu olan `30 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicili`, H.1269 yılında kaleme alınmıştır ki bu da M. 1852- 1853 yıllarına tekabül eder. Türk ve İslam devletlerindeki yargılama geleneğine uygun olarak Kütahya' daki kadılar da mahkemeye intikal eden her türlü yazılı müracaatlara değişik şekillerde cevap verip bunu da tutanaklara geçirmişlerdir. Bu çalışma ile Kütahya ve çevresinin; örf ve adetleri, gelenekleri, yer isimleri, şahısların kullandığı isimler ve unvanlar, toplumun düşünce yapısı, Müslüman olmayanlarla ilişkiler rahatlıkla görülebilir. Yine bu belgeler sayesinde toplumun temelini oluşturan aile kurumunun önemi, aile içerisinde meydana gelen gelişmeler, miras ve nafaka problemlerinin çözüm şekli öğrenilebilir. Ölen kişinin bıraktığı şeylerin mirasçılara paylaşımı olan `Tereke` sayesinde hem ülkenin hem de şehir ve ailelerin iktisadi durumu hakkında bir fikre varılabilir. Yapılan bu çalışma ile genelde Osmanlı Tarihinin, özelde ise Kütahya'nın yerel tarihinin araştırılmasına katkı sağlaması umulmaktadır. VI ABSTRACT One of the most important resources in the research of the Ottoman History is the registers of religious laws. With the help of these documents we can learn alot of things about the Judicial, political, economical, social, military and literary structure of the society in that period of time. We can also learn about the local history of the cities, towns, villages and districts. `The 30 th registers of religious laws of Kütahya` Which is the topic of this research was written in H.1269 and this is about 1852 - 1853 A.D. The judges in Kütahya answered all the written applications that were submitted to the court of law, according to the traditional trial systems in other Turkish and Islamic countries and registered them. With this research the traditions, usage and customs of Kütahya and its environment, the place names, the names that people used, how people used to think and the relations with people who were not muslim can be learnt easily. In addition, with the help of these documents the importance of family, the events that take place in the family, the solution of the problems of inheritance and assigning a subsistence can be seen. By `Tereke`, which means the sharing of the things left by the dead person, we can reach a conclusion about the economical position of the country, cities and families. With this work it is hoped to add something to the research about Ottoman History in general and especially to the local history of Kütahya. 486

ÖZET Şer'îye sicilleri, kadıların görevleri gereği mahkemelerde verdikleri hükümleri, merkezden gelen belgeleri ve sorumlu olduktan yerlerdeki önemli olayları kaydettikleri defterdir. Şer'îye Sicillerinden, o dönemin ekonomik, sosyal, kültürel ve hukukî durumunu, askerlikle ilgili bilgileri, savaş öncesi ve sonrası toplumsal olayları şer' iye sicillerinden çıkarmak mümkündür. İncelenen bu defter, Kütahya' nın 51 numaralı şer'îye sicili defteri olup, bu defter 17 Ağustos 1874, 24 Temmuz 1882 tarihleri arasını kapsamaktadır. Defter de 401 adet hüküm olup bunların hepsi yerel kayıtlardır. Merkezden gelen belgelerin başka bir deftere kaydedilmiş olma ihtimali vardır. Bu çalışmada, defterdeki hükümlerin hepsi tercüme edilmiş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca defterden yararlanılarak Kütahya'nın idari taksimatı ve vakıfları hakkında bilgi verilmiştir. VI ABSTRACT Court Records are the notebooks on which the judges write down their decisions they make because of their jobs, the documents which come from the go vernment adminisrative central and the İmportanat incidents that happen the places they have resposible for. It is possible to learn from court records, the social, cultural, law, economical situations of that period, the information of army, the social incidents before and after the wars. This examied notebook is Kütahya's 51 numbered court records and it includes the period between 17 August 1874, 24 July 1882 There are 401 judgements and they are all local registrations. It is possible that the documents which come from the goverment admi-nistrati ve central may be written down on another notebook. The judgements on the notebook are all translated and a general statement is made. Also information about Kütahya's management and charities is given by the help of this notebook. 571

II ÖZET Çalışmamamıza esas teşkil eden Kütahya 76 nolu şer'iye sicillerini muhteva olarak şu şekilde özetleyebiliriz : Bilindiği gibi Osmanlı döneminde mahkeme kararlan demek olan şer'iye sicilleri, toplumun sosyo-ekonomik alanda hukuk düzeni oluşturmaktadır. Bu kararlar, Osmanlı döneminden günümüze kadar intikal eden ve toplumun bu yönünü gösteren bir ayna hükmündedir. Bu sicillerin araştırılarak gün yüzüne çıkarılması Osmanlı toplumundaki hukuksal yapıya bir açıklık getirecektir. Eserde, Kütahya sancağında meydana gelen miras, veraset, vekalet, nafaka, boşanma ve nikah gibi davaları, varislerin mahkemeye müracaat etmeleri ve mahkemenin bu konudaki kararları yer almaktadır. Defterde Kütahya ve çevresindeki hukuki intikal bir karar halinde sonuçlanmıştır. Eserin her sayfasında karar numaraları belirtilmiştir. Her karar bil belde veya mahallede meydana gelen problemlerin halline aittir. Şer'i hukukun esas alındığı bu kararlar, Osmanlı toplum düzeninde adaletin sağlanmasında çok önemli bir yere sahiptir. Ill ABSTRACT We can summarize Kütahya 76 numbered registers pertaining to the religions laws sonsisting of our study as follows. As it is known the decisions of court which mean registers of low in the period of Ottoman form the system of law in the field of socio-ecomomic These decisions are like a miror showing this aspect of the society from the Ottoman era to our age. To discover these registers by researching will explain the system of law in the society of Ottoman. There are the trails of inheritance in Kütahya, heirs applications and the decisions of law court in this book. It is given the numbers of decisions in each page of the book. Each decision is the solution of matter happening in each street and district. These decisions pertaining of religions law are very important role in keeping Justice in the system of society of Ottoman. 333

ÖZET Transkripsiyonu yapılan 89 numaralı şer'iye sicili miras, boşanma ve arazi davalarını içermektedir. Özellikle miras konusu ağırlık kazanmış ve istatistiki bilgiler verilerek her konu bütün ayrıntılarıyla tam olarak aydınlık kazanmıştır. Osmanlı Devleti'nin toplum yapısı ve bu yapıyı meydana getiren temel kavram olan aile müessesesine önem verildiği genel bir yargı olarak söylenebilir. Sicil defterinde en sık miras, boşanma ve az da olsa arazi davaları mevcuttur. Niras davaları genellikle, ölen şahsın yakınlarının isteğiyle mallarının müzayedede satılarak elde edilen gelirin varisler arasında paylaştırılmasıyla gerçekleştirilmiştir. Varisler arasında yaşı küçük veya daha doğmamış olan varsa onlara da vasi tayin edilmesiyle hakları korunmuştur. Aynı şekilde şehir dışında veya nerede olduğu bilinmeyen varis varsa onların hisseleri de bir vasi tarafından geçici emanet edilir. Müzayedede ölen şahsın mutfak eşyaları, büyük ve küçükbaş hayvanları, tahıl ürünleri, ev, ambar vb. malları sayılarıyla birlikte kaça satıldığı ayrı ayrı belirtilmiştir. Aynı şekilde kime kaç guruş hisse düştüğü ayrı ayrı kaydedilmiştir. Boşanma davaları, genellikle evlilik sırasında akdedilen mehrin ödenmemesi üzerine açılmıştır. Osmanlılarda korunan ve önemli olan şeriat kanunları her zaman gözönünde bulundurulmuştur. Buna rağmen bu değerler korunamamış ve boşanma sebeplerinin en önemlilerinden birisi olmuştur. Bu da, o döenmde Osmanlı Devleti'nin ekonomik açıdan ne durumda olduğunu ve aile yapısını ne kadar etkilediğini göstermektedir. Tüm bu davalar davacının ifadesi, davalının dinlenilmesi ve şahitlerin ıkrarıyla çözümlenmiştir. Defterde az da olsa arazi davalarına da rastlıyoruz. Bu tip davalarda yine davacının ifadesi ve davalının dinlenilmesi ile şahitlerin söyledikleri dikkate alınarak karara bağlanıyor. ABSTRACT The 89 number registered `Şer'i` with the transcription done includes inheritance, divorce and estate cases. Particularly the inheritance matter has the major interest and each case is enlightened completely in details with the statistical information available. It can be assumed as a general conclusion that the family concept which has the main structure that build up the society in Ottomans is considered vital. The register mostly involves inheritance, divorce and a little bit estate cases. The inheritance cases are, in general, accomplished archived by sharing the income, from the auction at which the properties of the death is sold, to the relatives of him/her. The rights of the inheritors, who are small age or not born yet, are protected by the low of '^vâsî ta'yin`. Within the same manner the share of the relatives, existing but out of the city or couldn'tbe found, are entrusted to an inheritor temporarily. The amount of the culinary goods, animals or pets, cereals, houses, granary or such properties, sold in the auction are recorded in details with the prizes provided. Similarly the shaves of each inheritors are provided available in details. The reason of the divorce cases are generally that the `mehir` contracted at the weeding ceremony isn't paid. The Islamic valves are always considered. Important and protected in Ottomans is it was an Islamic nation. However, these valves weren't been able to be protected and were to be one of the major cousesof the divorce cases. This shows that economical conditions were ruined and it affected the state of family of that time. Thus there often appeared many divorce cases. All the cases were worked out receiving the testimony of the claimant and the defense and the witness. Even scarcely, we encounter estate cases in the register. Similarly, these case are solved having the testimony of both sides and the witness. 4442

ÖZET Osmanlı Tarihi araştırmalarında büyük önemi olan şer 'iyye sicilleri, ait oldukları dönemin aydınlatılmasında, bizlere büyük Ölçüde yardımcı olan mühim vesikalardır. Tez çalışmamızda 1216-1217-1218 yıllarına ait 6 Numaralı Kütahya Şer 'iyye Sicili'ni incelemeye gayret ettik. Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 6 Numara'lı Şer 'iyye Sicili'nde, ferman, berât, buyruldu, hüccet, tereke, i'lam, mürasele, zabıt v.b. belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu belgeler, atama, vergi toplanması, fakirlerin korunması, evlenme, boşanma, v.b. konuları içermektedir. Söz konusu sicil' de geçen tarihi vesikalar incelendiğinde, kaleme alındığı devrin; sosyal, siyasal, iktisadi, idari ve özellikle hukuki hayatı hakkında önemli bilgiler ve sonuçlar vermektedir. Halkın kendi örf, adet, gelenek ve göreneklerine bağlı kalışı ve bunun sonucu, birçok mahalle, köy ve nahiye isminin günümüze kadar korunarak gelmesine neden olmuştur. Günlük konuşmalardaki bazı eşya isimleri ve deyimler de olduğu gibi muhafaza edilmiştir. Osmanlı Devleti'nin toplumsal yapısı ve bu yapıyı meydana getiren en temel kavram olan aile müessesesine verilen önem, genelleştirilerek bir yargı olarak vurgulanabilir. Osmanlı Devleti'nin tarihin sayfalarında yerini almasıyla birlikte, birçok eyalet, liva, kaza v.b. yerleşim birimlerinde şer 'iyye sicilleri de tarihe karışmak üzere ilgiye muhtaç bakımsız bir hale getirilmişlerdir. Sınırlarımız dışında yer alan coğrafyalardaki sicillerin akıbeti ise bilinmemektedir. Kütahya gibi tarihsel anlamda bakir sahalar tespit edilmeli devletimiz üzerinde yer alan yerleşim birimlerine ait bu siciller hassasiyetle ele alınarak incelenmeli ve geçmişten alınan derslerle geleceğe köprüler kurulmalıdır. Bu çalışmanın ortaya konmasında göstermiş olduğu yakın İlgi ve alakadan ötürü değerli hocam, tez danışmanım Yrd.Doç.Dr. Aygün ATTAR hanımefendiye teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmamızın Osmanlı Tarihi araştırmalarına az da olsa bir katkı sağlamasını ümit ediyoruz. VI ABSTRACT The religious laws in which they have a great importance Ottoman History researches are essential documents, which clarify their period, are serious assistant to us, in our study we try to examine the six numbered register of Kütahya' s Religious law belong to 1216-1217-1218 years. İn six numbered register of the religious law as a subject we choose takes part a transcription and evaluation of estate, writ, a limonydocuments. These documents include the subjects of heritage, marriage and divorce, decision of debt, purchase and sale, delertime of executor and representative. When the historical documents, which lakes part in six numbered register of Kütahya are examined, they give us important information about social, political, administrative, economic and particularly legal life of its written period. Many names of neighbourhood, village, subdistrict come to our age by the way existry the same, on account of people's faithfulness to their own habit, custom and tradition. Some expressions and names of objects in daily speech are protected like the same. The social foundation of Ottoman state and the importance given to the family organization-is the most fundamental component which produces this foundation- canbeemphasized as an opinion by the way having it generalized. Nevertheless Ottoman state takes part own place in the pages of history, a lot of state, brigade, district et cetera, settlement units has been made disorderly needy to interest by the way the way taking part in the register of religious law. The register's condition of geographies located in outside our border is not know. İn a sence of history untouched regions like Kütahya must be fixed and these registers belonged to regions which are in respect of our slate must be sensitively examined and also bridges must be ertablisted to future from the lessons taken the past. We hope that our study will provide assistance to Ottoman History researches. 414

II ÖZET Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 79 Numara'lı Şer'iye Sicili'nde, tereke-miras, i'lam, hüccet belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu belgeler, miras, borç karan, olacağın isbatı, evlenme ve boşanma, alım satım, hibe ve temlik, vasi taini, vekil taini, konularını içermektedir. 79 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicili'nde belgelere yansımış hadiselere bakarak halkm sosyal yapısını, terekelere bakarak ekonomik yapısını, merkezden gönderilen kararnamelere bakarak; merkezi idare ile mahalli idari arasındaki ilişkilerin durumunu öğrenmekteyiz. Halk kullanmış olduğu lehçenin muhafazası hususunda dikkat etmiştir. Birçok yer ve eşya isimlerinin aynen kullanılması bunun açık bir delilidir. Bu hususlar milleti millet yapan en önemli özelliklerden biridir. Halk kendi örf, adet, gelenek ve göreneklerine bağlı olup bunun neticesinde de birçok köy, mahalle, nahiye ve kaza ismi ve günlük konuşmalardaki bazı eşya isimleri ve deyimler olduğu gibi muhafaza edilmiştir. Osmanlı devleti kurulduğunda tayin edilen iki memurdan birisinin kadı olması ve Osmanlı hakimiyeti boyunca adalet müessesesinin mükemmel denebilecek bir şekilde işlemesi, Osmanlı Devletinin yıkılmasını 3 asır geciktirmiştir. Şer'iye Mahkemesinde verilen birçok hükmün altında `Şuhudu'1-hal` denilen ve o kaza bölgesinin ileri gelenleri arasından seçilen ve sayıları beş altı veya daha fazla olup aralarında önemli hukukçularında yeraldığı şahitlerin olması kayda değer önemli bir husustur. Kanunlar birden fazla evliliğe müsaade etmesine rağmen bu dönemde mahkemeye intikaleden davalardan sadece birinde iki evli birinin olması halkın örfünün gereği olarak daha çok tek evliliği tercih ettiğini ve birden fazla evli olanların ise mahkemeye intikal edeceke kadar çok problemlerin olmadığını göstermektir. Belgelerde had cezasını gerektirecek hırsızlık ve kati davalarının olmaması o dönemde halkın bu konulardaki titizliğini göstermektedir. Ill ABSTRACT The authors studied, chosen as subject the number of seventynine the register of the religious law, takes part a transcription and an evaluation of heritage, making known, evidence and documents of pious foundation. This documents include heritage, decision of dept, evidence of credit, marriage and divorce, purchase and sale, donation and ownership determine of trustee, determine of representative. At the seventynine the register of the religious law of Kütahya, when we looked about to events which is reflected to the documents, we learn social structure of people, when we looked about to heritage, we learn economic structure, when we looked about to written decree which is sent from center, we learn condition of relation between center management and local management. People had been careful to dialect for keep it. It is a clear event that a lot of place and the rename of objects had been used exactly the same. This matters, which is one of the important peculiarity make a nation to nations. All of the dependent on own usage's, customs and traditions. For that reason, a lot of the name of village, district, township and country and the names of some object and expressions are kept the same. At the foundation of the Ottoman state, because of appoint two officials and one of the both is magistrate and during the rule of Ottoman since the justice foundation was put in operation excellently, The college of the Ottoman state was delayed three years. At the count of the religious law, three are a lot of important lawyers, which is named `straight witness`. They are chosen from this country and notables. During this term, the laws had permitted to marriage with two person. However, only one marriage with two person had applied the count. It is shown that, three isn't as important as problem. There isn't any robbery and murder suit in the documents. It is shown that, all the particular this issue during this term. 494

ÖZET Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 71 Numaralı Kütahya Şer' iye Sicili'nde, i' lam, vekil nasb u tayin, nafaka ve kisve baha isteği kaydı, tereke, mürasele, vasi nasb u tayin, veraset isbatı kaydı, nafakaya zam kaydı, vakıfname, satış i'lamı, nikah akdi kaydı, isbat-ı rüşt ve bulûğ kaydı, izdivaç talebi kaydı, kadı hücceti, mütevelli nasb u tayin, hüccet, vekil tayini kaydı, nafaka tayin kaydı, niyabet tevfizi kaydı, Beraat ve satış izni kaydı gibi konulan içermektedir. 71 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicili'nde belgelere yansımış hadiselere bakarak halkın sosyal yapısını, terekelere bakarak ekonomik yapısını, merkezden gönderilen kararnamelere bakarak, merkezi idare ile mahalli idare arasındaki ilişkilerin şeklini öğrenmekteyiz. Osmanlı Türk-İslam Cihan Devleti kurulduğunda tayin edilen iki memurdan birisinin kadı olması ve hakimiyeti boyunca adalet müessesesini mükemmel bir şekilde işletebilmesi devletin yıkılmasını üç asır geciktirmiştir. Halk kendi töre, örfj adet, gelenek ve göreneklerine bağlı olup bunun neticesinde birçok mahalle, köy, nahiye ve kaza ismi ile günlük konuşmalardaki bazı eşya isimleri ve deyimler olduğu gibi muhafaza edilmiştir. Halk kullanmış olduğu lehçenin muhafazasına dikkat etmiştir. Bu çalışmanın ortaya konmasında göstermiş oldukları ilgi ve destekten ötürü, tez danışmanım, değerli hocam; Yrd.Doc.Dr. Necati AKSANYAR'a, değerli ağbim Yrd.Doç.Dr. Seyit ŞAHİN'e ve kardeşim Okt. Muharrem KAPANCIOĞLU'na teşekkürü bir borç bilirim. II ABSTRACT The authors studied, chosen as subject the number of seventymne the register of the religious law, takes part a transcription and an evaluation of heritage, making known, evidence and documents of pious foundation. This documents include heritage, decision of dept, evidence of credit, marriage and divorce, purchase and sale, donation and ownership determine of truste, determine of representative. At the seventynine the register of the religious law of Kütahya, when we looked about to events which is reflected to the documents, we learn social structure of people, when we looked about to heritage, we learn economic structure, when we looked about to written decree which is sent from center, we learn condition of relation between center management and local management. People had been careful to dialect for keep it. It is a clear event that a lot of place and the rename of objects had been used exactly the same. This matters, which is one of the important peculiarity make a nation to nations. All of the dependent on own usage's, customs and traditions. For that reason, a lot of the name of village, district, township and country and the names of some object and expressions are kept the same. 456

ÖZET Osmanlı Devleti'nin asırlarca yaşamasını sağlayan en önemli unsurlardan birisi de `Hukuk Sistemindeki mükemmelliktir. Çünkü hukuk, sosyal bansın temelidir. Osmanlı Devleti'nde Hukuk Sistemi'ni günümüze taşıyan Şer'iye Sicilleri de oldukça önemli tanıklardır tarihe. Osmanlı Devleti'nin en önemli şehirlerinden biri olan Kütahya tarihi geçmiş açısından oldukça önemli bir araştırma sahasıdır. Kütahya oldukça eski bir Türk Yurdu ve Osmanlı Şehri olduğu itibarla, Şer'iye Sicilleri araştırılması gereken bir ilimizdir.Osmanlı Devleti'nin ortaya koyduğu yüksek kültür, Kütahya'da tutulan kayıtlardan da kolayca anlaşılabilmektedir. 74 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicil Defteri üç yüz atmış adet belgeden oluşmaktadır.Defterde değişik mahkeme davaları ve sonuçları bulunmaktadır. Bu belgeler; hüccet ve vekil tayini, kefalet, davalarıdır. Görülen bütün bu davalarda en adil kararların verilmeye çalışıldığı gözlenmiştir. Arazi ve dükkan davalarında işlenilen konu genellikle çocuklara ölen ebeveynlerinden kalan mirasın taksimi şeklinde göze çarpmaktadır. Ticaret ile ilgili davalardan gerek ortaklıkların kurulması ve gerekse alacak-verecek gibi problemli konuların çözümüne çalışılmaktadır. İhtilâf çıkabilecek bazı davalarda şahitlerinde huzurunda davalar sonuca bağlanmış ve karar metninin altında şahitlerin ismi veya isimleri yazılmıştır. Ayrıca mahkemede bir de yemin müessesesinin olduğu görülmüştür. Kütahya'da yaşayan Ermeniler ve Rumlar'ın da bazı konularda mahkemeye başvurduğu görülmüştür.Bu dönemde 1322-1326 (1905-1909) Kütahya'da bir Katolik Kilisesi'nin de var olduğu anlaşılmaktadır. Bu da açıkça göstermektedir ki Osmanlı Devleti'nde hoşgörü sadece bir söylem değil, tüm belgelerde var olan bir gerçektir. 74 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicil Defteri, sosyal, siyasi, ekonomik ve hatta askeri açıdan Kütahya'yı ve makro planda Osmanlı Devleti'ni değerlendirmek açısından oldukça önemli bir birinci elden kaynaktır. ABSTRACT One of the most important thing that caused `Ottoman Government` to live for ages is the best of `Law System`. Because law is the base of peace. Canonical Registers which has carried Law System in Ottoman Government have been the witness to the history. Kütahya which is the most important city of Ottoman Government is a seach area according the past. Kütahya with the gain of oldest Türk city and Ottoman city, Canonical registers must be needed to observe. The high culture of the Ottoman Goverment can also bee seen in the recorded documents in Kütahya. 74 number Kütahya canonical register book are 360 documants. in the book there have been different courts and their results. These documents are the appointing of documents and executors, in ali these courts the most fair determination have been tried to give. In some of the courts that caused disagreements have been solved under the bear of the witness and their names have been written under the determination text. Also in the courts there have been a swear. In field or shop courts, the most subject is the sharing of the herritage if the children's parent's died, in commeccial courts, both the buiid of the partnership, and reciables and payables problems have been tried to solve. Armenians and Greeks who lived in Kütahya have appiied to the court in some conditions, in this period 1322-1326 (1905-1909) it is understood that there was a Catholic Church in Kütahya. This can cleariy be seen that, toleration in Ottoman Goverment is not a articulation, it is the fact in ali the documents. 74 number Kütahya Canonical Register Book is one of the most important source of Kütahya's social, politics, economics and even army and it's also importan for determination in a macro plan ofottoman Government. 508

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Şeriyye sicilleri, kadıların görevleri gereği mahkemelerde verdikleri hükümleri, merkezden gelen belgeleri ve sorumlu oldukları yerlerdeki önemli olayları kaydettikleri defterdir. Şeriyye sicillerinden, o dönemin ekonomik, sosyal, kültürel ve hukuki durumunu, askerlikle ilgili bilgileri, savaş öncesi ve sonrası toplumsal olaylarını çıkarmak mümkündür. İncelenen bu defter, Kütahya'nın 52 numaralı Şeriyye Sicili Defteri olup, bu defter 18 Nisan 1878-22 Kasım 1880 tarihleri arasını kapsamaktadır. Defterde 549 adet hüküm olup, bunların hepsi yerel kayıtlardır. Merkezden gelen belgelerin başka bir deftere kaydedilmiş olma ihtimali vardır. Bu çalışmada, defterdeki hükümlerin hepsi transkribe edilmiş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır. Ayrıca defterden yararlanılarak Kütahya'nın idari taksimatı ve vakıftan hakkında bilgi verilmiştir., Court Records are the notebooks on which the judges write down their decisions they make because of their jobs, the documents which come from the government administrative central and the important incidents that happen the places they have responsible for. It is possible to learn from court records, the social, cultural, law, economical situations of that period, the information of army, the social incidents before and after the wars. This examined notebook is Kiitahya's 52 numbered court records and it includes the period between 18 April 1878 - 22 November 1880. There are 549 judgements and they are all local registrations. It is possible that the documents which come from the government admi - nistrative central may be written down on another notebook. The judgements on the notebook are all translated and a general statement is made. Also, information about Kiitahya's management and charities is given by the help of this notebook.

ÖZET Altı asırlık Osmanlı Devlet` nin siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel yapısının yanısıra hukuk sisteminde yerli yabancı pek çok araştırmacı tarafından merak konuşu olmuş ve pek çok eser yazılmıştır. Biz bu çalışmamızda, Osmanlı Devleti'den önceki dönemlerde de mesela Anadolu Beylikleri döneminde de çok yüksek bir medeniyetin yaşandığı ve Osmanlı Devleti'ninde önemli bir sancağı olmuş Kütahya'da geçen davaların kaydedildiği Şer'iyye Sicilleri üzerinde durduk. 1900-1902 tarihleri arasını kapsayan 68 Numaralı Kütahya Şer`iyye Sicil Defterinde ; boşanma, miras, nafaka, arazi, vasi tayini ve ticaret konulan gibi da'va metinleri bulunmaktadır. Boşanma davalarında taraflar dinlenir, kanunlara titizlikle uyularak karar verilirdi. Burada dikkat edilen en önemli hususlardan biri de gerek kadının ve gerekse çocukların mağdur edilmemesine çalışılırdı. Bunun özellikle nafaka davalarında daha net görmekteyiz. Miras davalarında ölen kişinin mallan bütün ayrıntılarıyla tereke defterlerine yazılır. Eğer satılacaksa gelirleri varislerine verilir. Bu sicillerde görülen arazi davaları da çeşitli şekillerde ihtilaf konuşu olmaktadır. Bunlardan birisi ölen bir kişiden varislerine kalan arazilerle ilgili davalar diğeri de birisinin başka birisine ait arazi üzerinde hak iddia etmesi gibi olabilmektedir. Vasi tayinlerinde kendisine miras kalan ancak yaşı küçük olan çocuklara belli bir yasa gelinceye kadar onun işlerine bakacak birisinin, mahkeme tarafından atanmasını görüyoruz. Ticaret ile ilgili davalardan gerek ortaklıkların kurulması ve gerekse alacak- verecek gibi problemli konuların çözümüne çalışılmaktadır. Bu Şer'iyye Sicil defterinde ayrıca Kütahya'nın çeşitli beldelerindeki camilere hitabet görevin! yapacak imamların atanmasını da görüyoruz. Burada dikkat edilen husus o kişinin liyakat sahibi olmasıdır. Ayrıca da'va metinlerinin bazılarının altında Şuhudlil-hal başlığı altında şahitlerinin isimlerinin de yazıldığı görülmektedir. u ABSTRACT Legal system of the Ottoman Empire who lived for six centuries, is of great concern in the eyes of many native and foreing researchers, it's political, economic, military and culturel structures are also inves tigated with adeep curiasity and many studies emerged. İn this study, law court records or legal files of Kütahya, which was also an importent district for previous civiliations like Anadolu Selçuklu State and Principalities as wall as for Ottoman Empire, are analyzed. There are süit texts of divorce, inheritance, alimany, estate, trustee assign and commercial matters in the 68 th document of legal files of Kütahya which includes years 1900 - 1902 (H. 1316- 1318). İn divorce cases, parties were carefuiiy, listened and decisions were meticulausiy taken accarding toexisting laws. Here, one of the mast important matters was the prevention of unjust treatment against women and chüdren. This can especially be seen in alimany cases. İn inheritance cases propert of dead people were written in detail to tereke dokumants. if these property were to be sold, the revenve would be given to legal claimants. Estate cases were sometimes matter of dispute between paties. For instance, the land of the dead people could easily be a problem between legal claimants and another example was a cleim of right by somebody for the land another man. Trustee assigns were a matter if there was a legal claimant whase age was under the legal limits. Caurts would appoint an aduit for a certain period for legal issues of these kind of children. Cases of commerce were releted to creation of carporations and also problematic lend and barrow issues. Furt her more, assign of imams who would perform the mission of speech in various mosques of Kütahya can also be seen in these legal files. İn these cases the crucial point was the merit or capability of candideates who would be the imam, in addition, it can be seen that on some suit texts under the title of ( Suhud'ul Hal) names ofwitnesses were also written. 557

IV ÖZET Tez çalışması olarak seçtiğimiz 81 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicili'nde, tereke-miras, i'lam ve hüccet belgelerinin transkripsiyonu ve bunlarla ilgili değerlendirme yer almaktadır. Bu belgeler miras, vasi tayini, vekiltayini, evlenme, boşanma, bırakılan mitasın nasıl sarf olunacağına dair konulan ihtiva etmektedir. 81 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicili'ndeki belgelere bakarak halkın sosyal yapısını, terekelere bakarak maddi durumlarını ve buna bağlı olarak sosyal yaşantılarını ve merkezden gönderilen yazılara bakarak halkın ve merkezin aralarındaki idari ilişkilerini ve karşılıklı durumlarını öğrenebiliriz. Belgelerden çıkardığımız sonuca göre halk yerel lehçesini muhafaza etmiştir. Bunu günümüze kadar gelen eşya, yer ve diğer isimlerden öğrenebilmekteyiz. Bir ülkenin nasıl yönetildiğini öğrenmek için mahkemelerinde verilen kararlar önemli bir kanıttır. Osmanlı idari teşkilatında oluşturulan ilk kurumlardan birisi olan kadılık kurumu Osmanlı Devleti' nin adalete verdiği önemi göstermektedir. Şer'iye Mahkemelerinde verilen kararların birçoğunun altında Şuhudu'1-Hal ibaresinin bulunması ve bu ibarenin altına şehrin ileri gelenlerinin ve konusunda uzman olan kişilerin imza atması alınan kararların güvenirliğini göstermektedir. İncelediğimiz dönem itibarı ile kanunlar birden fazla evliliğe müsaade etmesine rağmen bu dönemde mahkemeye intikal eden 453 davadan sadece 1 1 davada birden fazla eş ile evlilik olduğunu tespit ettik. Bu husus bize halkın maddi durumu çerçevesinde birden fazla eşliliğe pek itibar etmediğini göstermektedir. Belgelerde incelediğimiz dönem itibari ile had cezasını gerektirecek ağır cürümlerin işlenmediğini görmekteyiz. Bu da bize halkın bu konulardaki titizliğini göstermektedir. V ABSTRACT This thes study which is eighty one numbered register of the religious law of Kütahya includes an evaluation and the transcription of the documents of heritage, judicial decree and pious foundation. These documents include the subject such as heritage, designation of trustee and representative, marriage, divorce and how to expend of this heritage. When looked the documents in the eighty-one numbered register of the religious law of Kütahya, the social structure of the people; when looked the heritages, social activities of them related to the economical structure and; when looked the documents sent by the center, the administrative relations anal conditions between the people and central management are understood. According to the result taken from the documents it is clear that people kept them local dialect, which can be seen from the names of goods, places and names which have still been used up to now. The judgments given at the courts of a county are very important about knowing how it had been ruled the association of cadiness which was established as one of the associations was given by in the administrative organization of ottoman state. Existence of the statement known as `straight witness` at the bottom of the most verdicts given by the religious court and the autographs of the notables and the experts of that city which are under that statement show us the reliability of the verticts. Although the laws had given permission to polygamy at that time I found out that only 1 1 of 453 trail of the court included polygamy in that era. So this shows us that polygamy wasn't esteemed by the people because of the people's economical conditions. It's seen that no severe crime that needed punishment had been committed which shows us the sensitivity of the people on these matters. 500

ÖZET Osmanlı Tarihi araştırmalarında büyük önemi olan şer'iye sicilleri, ait oldukları dönemin aydınlatılmasında, bizlere büyük ölçüde yardımcı olan mühim vesikalardır. Tez çalışmamızda 1322-1323 yıllarına ait 73 Numaralı Kütahya Şer'iye Sicili'ni incelemeye gayret ettik. Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 73 Numara'lı Şer'iye Sicili'nde, tereke, i'lam ve nafaka ve kisve baha belgelerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yer almaktadır. Bu belgeler, miras, evlenme, boşanma, borç karan, alım-satım, vasi ve vekil tayini konularını içermektedir. Söz konusu sicil'de geçen tarihi vesikalar incelendiğinde, kaleme alındığı devrin; sosyal, siyasal, iktisadi, idari ve özellikle hukuki hayatı hakkında önemli bilgiler ve sonuçlar vermektedir. Halkın kendi örf, adet, gelenek ve göreneklerine bağlı kalışı ve bunun sonucu, birçok mahalle, köy ve nahiye isminin günümüze kadar korunarak gelmesine neden olmuştur. Günlük konuşmalardaki bazı eşya isimleri ve deyimler de olduğu gibi muhafaza edilmiştir. Osmanlı Devleti'nin toplumsal yapısı ve bu yapıyı meydana getiren en temel kavram olan aile müessesesine verilen önem, genelleştirilerek bir yargı olarak vurgulanabilir. Osmanlı Devleti'nin tarihin sayfalarında yerini almasıyla birlikte, birçok eyalet, liva, kaza v.b. yerleşim birimlerinde şer'iye sicilleri de tarihe karışmak üzere ilgiye muhtaç bakımsız bir hale getirilmişlerdir. Sınırlarımız dışında yer alan coğrafyalardaki sicillerin akibeti ise bilinmemektedir. Kütahya gibi tarihsel anlamda bakir sahalar tespit edilmeli devletimiz üzerinde yer alan yerleşim birimlerine ait bu siciller hassasiyetle ele alınarak incelenmeli ve geçmişten alınan derslerle geleceğe köprüler laırulmalıdır. Çalışmamızın Osmanlı Tarihi araştırmalarına az da olsa bir katkı sağlamasını ümid ediyoruz. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında ilgi ve desteklerini esirgemeyen, bölüm başkanım, tez danışmanım; Yrd.Doç.Dr. Necati AKSANYAR'a, değerli ağbim Yrd.Doç.Dr. Seyit ŞAHIN'e, mesai arkadaşım Arş.Gör. Hüseyin EROL'a ve bugünlere gelmemi sağlayan aileme teşekkürü borç biliyorum II ABSTRACT The authors studied, chosen as subject the number of seventynine the register of the religious law, takes part a transcription and an evaluation of heritage, making known, evidence and documents of pious foundation.This documents include heritage, decision of dept, evidence of credit, marriage and divorce, purchase and sale, donation and ownership determine of trustee, determine of representative. At the seventynine the register of the religious law of Kütahya, when we looked about to events which is reflected to the documents, we learn social structure of people, when we looked about to heritage, we learn economic structure, when we looked about to written decree which is sent from center, we learn condition of relation between center management and local management. People had been careful to dialect for keep it. It is a clear event that a lot of place and the rename of objects had been used exactly the same. This matters, which is one of the important peculiarity make a nation to nations. All of the dependent on own usage's, customs and traditions. For that reason, a lot of the name of village, district, township and country and the names of some object and expressions are kept the same. At the foundation of the Ottoman state, because of appoint two officials and one of the both is magistrate and during the rule of Ottoman since the justice foundation was put in operation excellently, The college of the Ottoman state was delayed three years. At the count of the religious law, three are a lot of important lawyers, which is named `straight witness`. They are chosen from this country and notables. During this term, the laws had permitted to marriage with two person. However, only one marriage with two person had applied the count. It is shown that, three isn't as important as problem. There isn't any robbery and murder suit in the documents. It is shown that, all the particular this issue during this term. 222

ÖZET Şer'iye Sicilleri Türk kültür ve tarihinin temel kaynaklarının başında gelmektedir. Türk kültür tarihine ait en güvenilir bilgileri o doneme ait resmi kayıtlardan elde edebiliriz. Şer'iye sicilleri kaydedildiği yerlerde o yerleşim yeri ile ilgili siyasi, sosyal, ekonomik ve demografik konular hakkında bilgiler vermektedirler. Transkripsiyonu yapılan 75 Numaralı Şer'iye Sicil Defteri' nde Evlenme-Mehir, Nafaka-Boşanma, Alacak-verecek, Arazi, Miras, Vakıf, Vasi Tayini, Vekil Atamaları, Camiye Vaiz Atanması, Din Değiştirme, Dini Günlerin Belirlenmesi, Rüşd, Mal Gaspı, Atama Davalarını içermektedir. Evlenme akdine ilişkin belgelerde genellikle, küçüklerin anne, babası veya kadı tarafından velayet edinilerek evlendirilmesi ile gerçekleşmiştir. Boşanma ( talak ) ile ilgili davalar genellikle, kan-kocanın şiddetli geçimsizlik sebebi ile karşılıklı rıza ile ayrılmalarına yada evlilik sırasında akd edilen mehirin ödenmemesi sonucu mehir davaları açılmıştır. Nafaka davalarında ise yine boşanma sırasında ödenmesi kararlaştırılan nafakanın ödenmemesi veyahut zaman için de nafakanın ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olmaması ve artırılması istemiyle açılmıştır. Miras hukukuna ilişkin kayıtların çoğunluğunu miras sözleşmeleri, devletin mirasçılığı ve tereke taksimleri teşkil etmektedir. Miras davalarında ölen şahsın varislerinin isteği ile müzayede yoluyla satılarak elde edilen gelirin varisler arasında paylaştırılması ile çözüme kavuşturulmuştur. Ölen şahsın bütün mal varlığı terekesinde neler olduğu küçük ve büyük baş hayvanları, tahıl ürünleri, ahır, samanhane, ev, ambar, kişisel eşyaları ve ev eşyaları sayıları ile birlikte kaça satıldığı ve varislerine ne kadar hisse düştüğü ayrı ayrı belirtilmiştir. Hem tereke taksimi hem de vasiyetle ilgili kayıtlardan, muhtelif devirlerdeki Türk ailelerinin refah seviyelerini, kullandıkları eşyaları ve fertlerin sahip olduğu mal varlıklarını, öğrenmek mümkündür. Bu konuda da tamamen şer'i hükümlerin uygulandıklarını görüyoruz. Varislerin yaşları küçük değilse onların da haklarını muhafaza etmek için vasî tayin edilmiştir. Verasetin gerçekleştirildiği sırada orada bulunmayan diğer varislerin hakları da bir memura emanet edilmiş ve geçici olarak korunmuştur. Mal gaspı davalarında ise sicilde arazi gaspı şeklinde görülmektedir. Tarla, bahçe, ev, vs. sınırlarından içeri girilmek suretiyle kısaca arazi gaspına rastlanmıştır.Vakıf davalarında, vakfın tüm işlerini yapan ve aralarında iş bolumu olan mütevelli üyelerinden birinin ölümü veya şehir değişikliği nedeniyle üyeliğinden ayrılması sonucu emanet edilmiş paranın kadı huzurunda diğer üyelere teslim edilmesi şeklinde görülmüştür. Alacak-verecek davaları ise genellikle esnaf teşkilatına, ticaret hayatına, eşya fiyatlarına, şirket, vekalet, kefalet, iflas gibi durumlarda oluşan sıkıntılar yüzünden çıktığı görülmüştür. Rüşd ispatı davalarında ise nafaka alacak çocukların yada veraset gibi durumlarda önceden vasî ilanı ile haklan korunmuşken rüşdünü tamamlayıp kendi haklarını savunma istemiyle açılmış ispat davaları olduğu görülmüştür. Camiye Vaiz Atanması davalarında ise vaizin ölümü başka bir şehre gitmesi ve çeşitli sebeplerden dolayı görevinde bulunamaması durumunda olduğu görülmüştür. Müslümanlarla zımmiler ile bir arada yaşamaktaydılar çeşitli etkileşimler dolayısıyla din değiştirme durumlarının sonucu olarak Müslümanların haklarından faydalanma sebebiyle açılmış davalardır. Dini günlerin belirlenmesi özellikle Ramazan ayının arifenin ve bayramların belirlenmesi ve duyurulması adına açılmıştır. Vekil atama davaları genellikle veraset davalarında görülmektedir. Vasi olan kişi şehir dışında olması sebebiyle, işlerinin yoğunluğu sebebiyle, çeşitli sebeplerle davalıyı görmek istememsi sonucu vekil tayin etmiştir. Hangi tip dava olursa olsun bütün davalarda davacının ifadesi, davalının dinlenmesi, şahitlerin ikrarıyla davalar çözüme kavuşturulmuştur. m ABSTRACT Canocial Registers are one of the most important main sources of Turkish culture and history. We can gain the most beliavable knowledge related to Turkish culture history from the officall records of that period. Canonical Registers which was recorded in that area gives some information about that area about it's politics, economic and demographic subjects, in 75 number of Canonical register Book whose transcription was made, has inciude Allowance Divorce Receivables and Payables, Field, Hemtage,Foundation, Decision of tutalege, Appointing a Representative, Appointing Preacher to the Mosgue, Changing of Religion, determination of Ritual Days, Rectitute, Usurpation of Goods Appointing ofcourts. In documants related to the marriage, by appointing a representative ofmother's fathers or cadi ofchild for getting married, can only be done. Courts related with the divorce generally have beenjudged as a resuit ofwife's and husband's discord with the agreeable to seperate each other or by not to be paid the conciusion ofdowei. Allowance courts have beenjudged as the resuit of not be paid of the allowance that has accepted during the divorce or in a period allowance is not enough in a good level ofneeds and judged for raising. The most of the documants related with the herritage lows, are herritage contract, government's herritage and legacy seperation. in herritage courts, with the wish of inheritios have been solved by the seperation of the incomes that are gained to seli the death person's herritage in a disposal way How much ali of the goods of the death person, ali the animals of him, agricultural products, stable, store, personal goods, and house furnitures numbers have been sold and how many lots ali the heritages have, are determined one by one. From both legacy division and documants related with the hemtege, it is possible to learn Turkish family living condition the goods that they use, propietor's goods, in this subject it can be seen that the canonical lows have exactly been applied. If the herritagors age isn't young, the executor have been determined for protecting their fairs. When the inheritance have been done, if the herritagors are not there, their fairs are given to the officers and have been kept for a while.IV In Usurpation of goods, it can be seen as the usurpation of the area in register. By entering from the board of fieids, garden, house etc. Shortiy usurpation of fieids have been examined. In foundation courts, the reason of the members death who has done ali of it's work, and has the seperation work together, as a resuit of his seperation, the money that is given, has been paid with the withness ofcadi can bee seen. Receivables and Payables courts are generally the problems of the commercial lives, labeis of goods, fims, bankruptcy. Rectitute proves courts can be seen a court which the children who take allowance or their tutalege candition are kept with the decleration of tutalege, when they complete their rectitude they can Judge to protect their fairs. Appointing Preacher to the mosque, can be seen in condition such as the death of the preacher, or moving to another city, ifhe doesn't work because of the problems, in changing the religion moslems have lived with a non-Moslems. With such effections so in changing religioun conditions results for getting benefits of Moslems fairs. Determination ofritual days are the determination of the bairams and Kamadan' s the day before. Appointing of representative are generally seen in the heritage courts as the reason of the executur person is out of the city, or the reason of his busy works or not to see the plaintift are appointed as a representative. How kind is the lawsuit, in ali the courts the explanation of plaintift and listening to the defendant have been solved under the bear of the withness. 795

ÖZET Vaktiyle sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda yüksek bir medeniyetin yaşandığı Kütahya'da özellikle Osmanlı Devleti'ndeki hukuki yapıya da ışık tutması bakımından Şer*iyye Sicilleri üzerinde bir çalışma yapılması uygun görülmüştür. 69 Numaralı Kütahya Şer'iyye Sicil Defteri' nde değişik mahkeme davaları ve sonuçları bulunmaktadır. Bunlar arasında Arazi, miras, boşanma, vasi tayinleri, atama, alacak-verecek davaları ve vakıfların kurulması,denetlenmesi ve mütevelli atanması gibi dava kayıtlan bulunmaktadır. Görülen bütün bu davalarda en adU kararların verilmeye çalışıldığı görülmektedir.Özellikle miras davalarında göze çarpan en önemli unsur,ölen kişinin mallarının en ince detaylarıyla istatiksel olarak defterlere kaydedilmesidir.Atamalaria ilgili davalarda liyâkate önem verilmiştir.Meselâ bir camiye hitabet görevini ifâ edecek kişinin imtihana tâbi olarak o göreve ehil olup olmadığı ve sonucu Vakıflar Bakanlığı' na takdim edilip oradan berâtın gelmesi sağlanırdı. Arazi davaları genellikle çocuklara ölen ebeveynlerinden kalan miras şeklinde göze çarpraaktadır.Burada çocuklar arazilerinin aralarında nasıl paylaşılması gerektiğini tartışıp mahkemeye giderler ve dava gerektiği şekilde karara bağlanırdı. İhtilaflı olabilecek davalarda şahitlerinde huzurunda davalar sonuca bağlanır ve karar metninin altında şahitlerin ismi yazardı. Bu çalışmada boşanma davalarına da rastlanılmaktadınAile müessesesine çok önem veren Osmanlı toplumunda çeşitli sebeplerden dolayı boşanma vakaları görülse de özellikle kadının ve çocuğun haklarına gereken önemin verildiğini bu şer'iyye sicillerinde görmekteyiz.Kadının ve çocuğun mağdur edilmemesi için erkeğin vermesi gereken nafakanın eksiksiz temin edilmesi mahkeme tarafından sağlanırdı. Osmanlı toplumunda sosyal yardımlaşmanın ve hayrın en önemli sembolü olan vakalarla ilgili davaları da görmekteyizJlir hayırsever vatandaş bir gayri menkuLpara yada herhangi bir hizmeti karşılayacak bir materyali vakfedeceğinde bunu mahkemede şahitler huzurunda şartlarını belirterek onaylaürdı. ABSTRACT A thorogh analysis of the Sharia Registers of Kütahya province where once a brilliant civilization was seen in terms of social, cultural and economic dimensions is deemed as useful especially to cast light on legal structure of Ottoman Empire. In number 69th. Kütahya Sharia Registers are several cases or trials and their consequences. There are diverse samples of records of trials like and issues, inheritance, divarce, trustee determination and appointment, dept issues and creation of foundations among these documents. It can be seen that judges tried to take proper or just decisions.In trials related to inheritance issues, the most noteworthy fact is specially detailed data or records of the property of dead people Merit was deemed significant especially in trials related to appointments. For instance, if a preacher would be assigned to a mosque, he had an exam to determine whether he was an expert or not. Then, the result at the examination was sent to Ministry of Foundations who would give a patent or allowance for the case. Land trials were generally related to the property which was inherited from parents who died to children. In such cases, children would apply to the courts and the case was settled in a convenient and just way. There had to be testimany for complicated cases in which eyewitnesses had to sign the final decision paper. There are also cases or trials related to issues of divarce within this study. Ottoman society deemed the family as the most significant social institution.However, for some reason there were rare divarce cases. It can be seen in Sharia Documents that the right of women and children was well protected. Courts would prove the necessary canditions for a complete alimany that was given by the husband in order not to harm the women and children. This study also includes the cases related to foundations in such a society that social aids and charity were prevalent. When a charitable citizen decided to grant some property or money to realize a service, he or she would apply to courts and declare the relevant provisions. Then, as a result of a ratification of the judges, charitable people could donate their assets before and with the signatures of eyewitnesses. 447

II ÖZET Çalışma konusu olarak seçtiğimiz 72 Numaralı Kütahya Seriye Sicili Defteri, Hicrî 1322- 1323 / Milâdî 1904-1905 yıllarına ait Kütahya ve çevresinde hukuka intikal etmiş mahkeme kayıtlarını ihtiva eder. Çalışmamızda, tezkire, müzekkire, miras-tereke, resmi yazışmalar, vakıflar, Naiblik müessesesi, Kassamlık müessesi, vekil tayini gibi mahkeme kayıtlarının transkripsiyonu, değerlendirilmesi ve tasnif edilmesi yer almaktadır. Bilindiği gibi şer'iye sicilleri mahkeme kararları demektir. Osmanlı döneminden günümüze kadar intikal eden bu kararlar, toplumun sosyal siyasi ve ekonomik yapısı hakkında bize bilgi verirler. Örneğin, sicillere kaydedilmiş bilgilere bakarak halkın sosyal yapısını ve ikili ilişkilerini, miras ve tereke kayıtlarına bakarak ekonomik yapıyı, merkezden gönderilen kararnamelere bakarak merkezi idare ile taşra arasındaki ilişkilerin muhtevasını öğrenebiliriz. Bu belgeler üzerinde daha fazla çalışılması ve bu çalışmaların kamuoyuna sunulması, Osmanlı toplumundaki bilinmeyen ya da eksik kalan konulara açıklık getirecektir. Defterde Kütahya ve çevresinden mahkemeye intikal eden olayların her biri müspet ya da menfi bir karar halinde sonuçlanmıştır. Sonuçlanan bu kararların bir çoğunun altında `Şuhûdü'l- hâl` denilen ve o bölgenin ileri gelenleri arasından seçilen, aralarında önemli hukukçuların da yer aldığı şahitlerin olması bahsedilmesi gereken önemli bir konudur. Ayrıca cinayet ve hırsızlıkla ilgili kayıtların olmaması ya da çok az olması, halkın o dönemde bu konulardaki titizliğini göstermektedir. in ABSTRACT The (şer'i) register of Kütahya in number 72, which we have choasen a subject of study, consist of registration of lawcourt which occured in Kütahya and in its sumoundings in 1904- 1905 in our study, transcriptions of registration of lawcourt like official sertificate, warrant, heritage, formal correspondences, Pious foundations the organization of regency the organization of (kassamhk) and their opperccuation and classification exist. As it is known recistiration of (seriye) means judgements of lawcards. This judgements, which continue from the term of Ottoman Empire to nowadays ocquaint us about social, political and financial life of the society. For example, we can learn the social structure of the society and their mutual relationship by looking the knowledges which have been entered in register, and can learn the financial structure by looking at registrations of heribage and we can learn the content of the relationship between centre and country by looking at central Decree studying on these documents longer and making known to the public the studies will make what is unknown and deficient about Ottoman society clean. İn the register, each of the ovents, which has transfered to the lawcount from Kütahya and its surroundings, has conclued in positive or negative judgement under several of these concluded judgements, the fact that there are witnesses some of whom are important jurists choosen from important people of that region is on important subject which should be mentioned. Besides, the fact that there is no or less registration about theft shows how people are sensitive on these issuas in that age. 494

ÖZET Trankripsiyonu yapılan 77 Numara'lı Şer'iye sicili; miras, boşanma ve arazi davalarını içermektedir. Özellikle miras konusu ağırlık kazanmış ve istatistik bilgiler verilerek her konu bütün ayrıntılarıyla tam olarak aydınlık kazanmıştır. Osmanlı Devleti'nin toplum yapısı ve bu yapıyı meydana getiren temel kavram olan aile müessesesine önem verildiği genel bir yargı olarak söylenebilir. Sicil defterinde en sık mîras, boşanma, arazi davaları mevcuttur. Miras davaları genellikle, ölen şahsın yakınlarının isteği ile mallarının müzayedede satılarak elde edilen gelirin varisler arasında paylaştırılmasıyla gerçekleştirilmiştir. Varisler arasında yaşı küçük olan varsa onlara da vasî ta'yîn edilmesiyle hakları korunmuştur. Aynı şekilde nerede olduğu bilinmeyen varis varsa onların hisseleri de bir memur tarafından geçici emânet edilir. Müzayedede ölen şahsın mutfak eşyaları, büyük ve küçük baş hayvanları, tahıl ürünleri, ev, ambar vs. mallan sayılarıyla birlikte kaça satıldığı ayrı ayrı belirtilmiştir. Aynı şekilde kime kaç kuruş hisse düştüğü ayrı ayrı kaydedilmiştir. Boşanma davaları, genellikle evlilik sırasında akd edilen mehrin ödenmemesi üzerine açılmıştır. Davacının ifadesi, davalının dinlenilmesi, şahitlerin ikrarıyla davalar çözümlenmiştir. Defterde az da olsa arazi davalarına da rastlıyoruz. Bu tip davalar da yine davacının ifadesi ve davalının dinîenilmesiyle şahitlerin söyledikleri dikkate alınarak karara bağlanıyor. ABSTRACT iv The 77 number registered ` Şer'i ` with the transcription done includes inheritance, divorce and estate cases. Particularly the inheritance matter has the major interest and each case is enlightened completely in details. with the statistical information available. It can be assumed as a general conclusion that the family concept which has the main structure that build up the society in Ottomans is considered vital. The register mostly involves inheritance, divorce and estate cases. The inheritance case are, in general, accomplished archived by sharing the income, from the auction at which the properties of the death is sold,to the relatives of him/her. The rights of the inheritors are protected by the law of `vâsî ta `yin`. Within the same manner the share of the relatives, existing but couldn't be found, are entrusted to an officer temporarily. » The amount of the culinary goods, animals or pets, cereals, houses, granary or such properties, sold in the auction are recorded in details with the prizes provided. Similarly the shaves of each inheritors are provided available in details. The reason of the divorce cases are generally that the `mehir` contracted at the wedding ceremony isn't paid. The Islamic valves are always considered. Important and protected in Ottomans as it was an Islamic nation. However, these valves weren't been able to be protected and were to be one of the major causes of the divorce cases. This shows that the economical conditions were ruined and it affected the state of the family of that time. Thus there often appeared many divorce cases. All the cases were worked out receiving the testimony of the claimant and the defense and the witnesses. Even scarcely, we encounter estate cases in the registers similarly, these cases are solved having the testimony of both sides and the witnesses. 441

ÖZET Tarih, geçmişte cereyan eden sâdece siyâsi ve askerî zaferlerin günümüze aktarılması demek değildir.Zaten bu haliyle de faydalanılan, ders alınması gereken bir ilim olmaktan çıkar. Tarih İlminin zamanla ihtisaslaşarak, kültür tarihi, eğitim tarihi, müesseseler tarihi, hukuk tarihi, askerî tarih ve iktisat tarihi gibi, konularına göre uzmanlık alanlarına ayrılması en uygun olanıdır. İhtisaslaşan Tarih İlminin temel kaynaklan ise Şer'iyye Sicilleridir. Kütahya Şer'iyye Sicilleri kullanılarak yapılan ilk transkripsiyon ve değerlendirme çalışması olan bu eser sayesinde Kütahya' nın; a - Genel Tarih Bilgileri b - Hukukî Uygulamalar c - İktisadî Durum d - Askerî Tarih e - Sosyal Yapı ve İdarî Teşkilât Tarihi f - Etnoğrafik Yapısı hakkında resmî, birinci elden, dünyada ikinci bir nüshası olmayan kaynaklarla yapılan bir çalışma olması orjinalliğini daha da arttırmaktadır. Bu çalışmada Kütahya' nın yerleşim yerleri, aile yapısı, aile içi hukukun nasıl işlediği, hayat ve geçim tarzı, sanat ve meslek gurupları, tarım ürünleri, cezalar, vergiler gibi konular incelenmiştir. ÖZET Tarih, geçmişte cereyan eden sâdece siyâsi ve askerî zaferlerin günümüze aktarılması demek değildir.Zaten bu haliyle de faydalanılan, ders alınması gereken bir ilim olmaktan çıkar. Tarih İlminin zamanla ihtisaslaşarak, kültür tarihi, eğitim tarihi, müesseseler tarihi, hukuk tarihi, askerî tarih ve iktisat tarihi gibi, konularına göre uzmanlık alanlarına ayrılması en uygun olanıdır. İhtisaslaşan Tarih İlminin temel kaynaklan ise Şer'iyye Sicilleridir. Kütahya Şer'iyye Sicilleri kullanılarak yapılan ilk transkripsiyon ve değerlendirme çalışması olan bu eser sayesinde Kütahya' mn; a - Genel Tarih Bilgileri b - Hukukî Uygulamalar c - İktisadî Durum d - Askerî Tarih e - Sosyal Yapı ve İdarî Teşkilât Tarihi f - Etnoğrafik Yapısı hakkında resmî, birinci elden, dünyada ikinci bir nüshası olmayan kaynaklarla yapılan bir çalışma olması orjinalliğini daha da arttırmaktadır. Bu çalışmada Kütahya' mn yerleşim yerleri, aile yapısı, aile içi hukukun nasıl işlediği, hayat ve geçim tarzı, sanat ve meslek gurupları, tarım ürünleri, cezalar, vergiler gibi konular incelenmiştir. 305