Search

İslâm dini, hastalığın tedavisine büyük önem vermiştir. Hz. Peygamber hastalandığı zaman tedavi olmuş ve ashabına da hastalandıkları zaman tedavi olmalarını emretmiştir. Onun tedavi konusundaki sözleri Tıbbü’n-Nebevî adıyla hadis ilminin alt kategorisini teşkil eden bir bilim dalı haline gelmiştir. Tedavinin insanların fıtrî bir ihtiyacı ve dinin de teşvik ettiği bir husus olması sebebiyle Müslümanlar erken zamanda tıp konusuna önem verdiler; öyle ki Hz. Peygamber’in vefatından yüz yıl sonra her tarafta hastaneler kurulmaya, tıp medreseleri açılmaya başlandı. Milâdî onuncu asra gelindiğinde Bağdat’ta kişi başına düşen hekim sayısı neredeyse Türkiye’nin iki binli yıllarda kişi başına düşen hekim sayısına eşit gibiydi. Ancak dinî ilimlerin okutulması için her tarafta açılan medreseler gibi çok fazla tıp medresesi de yoktu. Bu makalenin amacı her tarafta çokça tıp medresesi olmadığı halde çok sayıdaki hekimlerin nasıl yetiştiğine cevap aramaktır. Araştırmamız neticesinde hekimlerin tek merkezde eğitilip yetiştirilmediği, tıp okulları ve tıp medreselerinin yanı sıra, genellikle Bîmâristan veya Dârüşşifâ adıyla anılan hastanelerin, hekimliği meslek edinen ailelerin, hekimbaşılık kurumunun, tercüme faaliyetlerinin ve hekim evlerinin birer eğitim müessesi gibi fonksiyon icra ettiği tespit edilmiştir., Curing illnesses is very important in Islam. Prophet Mohammed applied known methods of curing and ordered his colleagues to be cured. His advises became a sub branch of medical science under the name “Tıbbü’n-Nebevî” meaning medicine of the Prophet. Because curing is a natural need of people and it is an order of Islam, Muslims understood its importance in early times; thus only after a century after the Prophet Mohammed passed away they started to establish hospitals and medical schools all over the places. In the tenth century of Gregorian Calendar the number of medical doctor per person in Bagdad was almost equal the number of medical doctors per person in Turkey in the 21st century. Nevertheless, the medical schools never outnumbered the religious schools named madrasa. The purpose of this study is to search for the answer to the question why the number of medical doctors was many despite less number of medical schools. It has been found that medical doctors did not educated only at single centers as medical schools, also educated at hospitals known as “Bimaristan” and/or “Daruşşafaka” and also by the help of families, who chose medicine as a profession, institutions of head doctors, activities of medical translations and houses of doctors, which were all functioning as independent educational institutions.

I’tibaru Mealati’l-ef’al is an umbrella term that ensures the conformity of the purpose and result of the actions with the purposes of sharia. If this rule is not taken into account while creating the provisions, the possibility of provision contradiction to the maqasid al-shariah (i.e., purposes of sharia) could emerge. On the other hand, when the understanding of I’tibaru Mealati’l-ef’al, whose terms and limits are not determined or if they are kept very flexible, even the Nass (i.e., verses and hadiths) can be disabled. Therefore, it is necessary to create a systematic design for I’tibaru Mealati’l-ef’al. For this purpose, many academic studies have been carried out today, especially in the Arabian world. However, in these studies, it is observed that the opinions of scholars with similar views are made use of in general and it is seen that the opinions of those who think that there may be evidence in a narrower framework and at the border are not given enough space. One of these scholars was Mustafa Sabri Efendi (1869-1954). We believe that a study that will reflect his thoughts on I’tibaru Mealati’l-ef’al and maslahah, which is the basic principle on which this term is based, would be beneficial. For this purpose, in our study, first, the concept of I’tibaru Mealati’l-ef’al is introduced in general. Then, the conditions and limits of this theory are determined through the induction method from Sabri Efendi’s thoughts reflected in the method (usul) and branch (furu). According to our findings, although Sabri Efendi never mentioned this rule, it is understood that he took it into account in his thoughts on the method and branch. It is seen that there are additional conditions to those put forward in today’s Mealati’l-ef’al studies. At this point, it is observed that, without making any distinction between worship and public interest, he left out the fields in which there are Nass and Ijma and the issues on which previous scholars agreed. It is understood that he was of the opinion that Mealati’l-ef’al can be taken into account in the issues scholars disagreed in the Nawazil Fiqh and in cases where there is a necessity for the Shari’a., İ‘tibâru meâlâti’l-ef‘âl, fiillerin amaç ve sonucunun makâsıdü’ş-şerîaya/şeriatın maksatlarına uygunluğunu sağlayan çatı bir kâidedir. Hükümler oluşturulurken bu kural dikkate alınmadığında makâsıdü’ş-şerîaya aykırı hükümlerin ortaya çıkma ihtimali söz konusudur. Öte yandan şartları ve sınırları belirlenmemiş ya da çok esnek tutulmuş i‘tibâru meâlâti’l-ef‘âl anlayışı ise nassların devredışı kalmasına sebep olabilmektedir. Bundan dolayı i‘tibâru meâlâti’l-ef‘âl’in sistematiğinin oluşturulması gerekmektedir. Günümüzde bu amaca mâtuf özellikle Arap dünyasında çok sayıda akademik çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bu çalışmalarda genelde benzer görüşteki âlimlerin düşüncelerinden istifade edildiği gözlenmektedir. Bu kâidenin daha dar çerçevede ve sınırda delil olabileceği düşüncesinde olanların görüşlerine ise çok fazla yer verilmediği görülmektedir. Bu düşüncede olan âlimlerden birisi de Mustafa Sabri Efendi’dir (1869-1954). Onun i‘tibâru meâlâti’l-ef‘âl’e ve bu kâidenin dayandığı ilkelerden biri olan maslahata yönelik düşüncelerini yansıtan bir çalışmanın farklı bir bakış açısı sunması sebebi ile ilgili çalışmalara katkı sunacağı kanaatindeyiz. Bu amaçla çalışmamızda, öncelikle i‘tibâru meâlâti’l-ef‘âl kâidesi genel olarak tanıtıldı. Ardından Sabri Efendi’ye göre bu teorinin şart ve sınırlarının neler olabileceği, onun usûl ve fürû‘a âit düşüncelerinden tümevarım yöntemi ile tespit edilmeye çalışıldı. Tespitlerimize göre Sabri Efendi, mezkûr kâideyi hiç zikretmese de bunu usûl ve fürû‘a ait düşüncelerinde göz önünde bulundurduğu anlaşılmaktadır. Dikkate alınması hususunda günümüz meâlâtü’l-ef‘âl çalışmalarında ileri sürülen şartlara ilâve şartlar koştuğu görülmektedir. Bu noktada o, ibâdât ve muâmelât ayrımı yapmaksızın nass ve icmâın bulunduğu alanlar ile geçmiş âlimlerin ittifak ettikleri meseleleri bu kuralın kapsamı dışında tutmaktadır. Âlimlerin ihtilâf ettikleri meseleler ile nevâzil fıkhında ya da şer‘î bir zaruretin söz konusu olduğu durumlarda meâlâtü’l-ef‘âl’in dikkate alınabileceğine yönelik bir düşünceye sahiptir.

Kur’an-ı Kerim’de “nefsin vâhidetin” ifadesi beş ayrı sûrede geçmekte, bunların dördünde insanın nefs-i vâhideden yaratıldığı, birinde ise bütün insanları diriltmenin tek bir insanı (nefs-i vâhide) diriltmek gibi olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca insanın nefs-i vâhideden yaratıldığını ifade eden dört âyetin üçünde eşinin de ondan (onun cinsinden) yaratıldığı belirtilmiştir. Müfessirlerin kahir ekseriyeti eşinin de ondan yaratıldığını belirten âyetlerde geçen “nefsin vâhidetin” ifadesinin Âdem, ondan yaratılan eşinin de Havva olduğunu ifade etmişlerdir. Bazı müfessirler ise “nefsin vâhidetin” ifadesinin “racülin vâhidin” demek olup, bu ifadenin herkesin babasına, ondan yaratılan eşin de herkesin anasına işaret ettiğini, dolayısıyla nefs-i vâhidenin erkek cinsine işaret ettiğini beyan etmişlerdir. Modern döneme gelindiğinde konu evrim teorisiyle de ilişkilendirilerek nefs-i vâhidenin neliği konusunda “insanlık özü”, “canlı öz”, “cevher”, “suda oluşan ilk hücre” olduğu gibi çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bu çalışmanın amacı konu hakkında ortaya atılan görüşlerin tamamını analiz edip hangisinin daha isabetli olduğunu tespit etmektir. Zira konu insanın yaratılışıyla ilgidir ve bu husus din ve felsefenin temel konularından biridir. Kur’an insanın iki aşamalı yaratılışından bahseder: Birincisi Hz. Âdem’in topraktan, arkasından da eşinin (Havva) yaratılması, ikincisi ise diğer insanların tenasül yoluyla bu ikisinin neslinden türeyerek çoğalması. Kur’an’da yaratılışla ilgili sair bilgiler bu iki yaratılışın detaylarıyla ilgilidir. İlk insanın yaratılışı konusunda Hz. Âdem’in topraktan yaratılması ve Allah’ın ona kendi ruhundan üflemesi dışında bir bilgi yoktur. Dolayısıyla Kur’an’da evrimle ilgili bir bilginin olmadığını söyleyebiliriz. Bu çalışmada nefs-i vâhide kavramının anlaşılması için Kur’an’da “nefs” kelimesinin geçtiği bütün âyetler incelenmiş; farklı âyetlerde geçen “nefs/enfüs/nüfus” kelimeleri mukayese edilmek suretiyle nefs-i vâhide kavramının hangi anlama geldiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Özellikle “nefsin vâhidetin” ifadesinin geçtiği âyetlere yoğunlaşılmış, farklı âyetlerde geçen bu ifadenin birbirlerini ne kadar desteklediklerine veya ayrıştıklarına dikkat edilmiştir. Ayrıca nefs-i vâhide âyetleri, lafızlar farklı olsa da anlam bakımından benzerlik taşıyan diğer âyetlerle de mukayese edilerek, bu âyetlerin anlamı netleştirilmeye çalışılmıştır. Âyetlerin temel vurgusu Hz. Âdem’in değil, insanların yaratılmasıdır. “Nefsin vâhidetin” ifadesinin geçtiği âyetlerde, eşinin nefs-i vâhideden, yani onun cinsinden yaratılmış olmasından, sonra da bütün insanların üreme yoluyla bu ikisinden çoğaltılmasından söz edilmesi sebebiyle nefs-i vâhide âyetlerinde ikinci yaratılışın konu edildiği anlaşılmaktadır. Buna göre her kişi, bir erkek ve bir kadından yaratılmıştır. Bu sonuca varmamızda, bazı âyetlerde kendilerine çocuk verildiğinde nefs-i vâhide ve eşinin, çocukları konusunda şirke düştüklerinin ifade edilmesi ile dilbilgisel bazı kayıtlar etkili olmuştur. Zira şirk koşanlar, Hz. Âdem ve Havva değil, sonraki asırlarda yaşayan bazı insanlardır. “Biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık” âyeti hangi anlama geliyorsa, “O sizi nefs-i vâhideden ve eşini de ondan/onun cinsinden yarattı” ifadesi de aynı anlama gelmektedir., Allah (c.c) declares in five chapters of the Qur'an that he created man from nafs-i-wǟhide. While the majority of commentators accepted that the nafs-i-wǟhide was Adam, they also discussed the issue of any male gender. When it comes to the modern period, the subject is also associated with the theory of evolution, and various opinions have been put forward that the nafs-i-wǟhide is the "essence of humanity", "living essence", "ore", "the first cell formed in water", "nutfa". Our aim in this study is to try to determine the correct view by discussing all the old and new views with their evidences. While doing this, both classical and new sources were applied; The Qur'an has been handled as a whole with its wording, meaning and context. According to the Qur'an, there are two main stages of human creation: First, Adam's creation from soil, Eve being given to him as his wife, and secondly, the reproduction of other people from these two. It is understood that the verses are the subject of the second creation because the verses mention the reproduction of his wife from the nafs-i-wǟhide and then the reproduction of people from these two. Therefore, we can say that it is meaningless to draw the subject to the first creation. Regarding the second creation, it can be mentioned that the nafs-i-wǟhide is either Adam or any male. In this article, which is based on the method of data collection and analysis, it is concluded that the second possibility is stronger.

The two main sources of Islamic Law are the Qur'an and the Sunnah. The Qur'an consists entirely of lafz (words). Although sunnah is divided into three parts as kawli (verbatim), deeds and taqrīr (approved), the predominant part is kawli sunnah, and this part is also expressed verbally. When deducing a sentence from lafz, four types of indications are used, namely the dalalah of the ibarah (the guidance of the word), the dalalah of the isharah (the guidance of the sign), the dalalah of the nass (the guidance of the explicit text) and the dalalah of the iqtida (the guidance of the necessity). Since the indication of the utterance is the verdic to be atained from the form and arrangement of the word, its limit is clear. Since the dalalah of the nass is a judgment that can be understood through 'illah (the legal cause), its scope is as far as the ‘illah can reach. Since the dalalah of the iqtida requires the appreciation of a wording that is not included in the phrase in order to understand the correct and quick provision of the lafz, the scope of this signification means that the phrase indicates together with the given lafz. The limit of this is also clear. The dalalah of the isharah is a meaning that is neither original nor subordinate, but necessitated by the meaning of the lafz. The meaning of the lafz is its meaning. Based on this definition, the human mind can not determine the extent of the dalalah of the isharah. We can say that there are not enough theoretical explanations about the scope of the indication of the isharah in the works of fiqh method. The imams of the Hanafis chool did not leave a tidy collection of rules to the scholars. They focused on the solutions of various fiqh issues and deduced the rules of fiqh method from the seissues, and this method was called the Hanafiyya Method. In this study, it has been tried to determine the scope of the dalalah of the isharah, based on the fiqh solutions given for the dalalah of the isharah., İslâm Hukukunun iki temel kaynağı Kur’an ve Sünnet’tir. Kur’an tamamen lafızdan ibarettir. Sünnet, kavlî, amelî ve takrirî olmak üzere üç kısma ayrılmakla birlikte, ağırlıklı kısmı kavlî sünnettir ve bu kısım da lafızla ifade edilmektedir. Lafızdan hüküm çıkarılırken, ibarenin delâleti, işaretin delâleti, nassın delâleti ve iktizanın delâleti olmak üzere dört delâlet şeklinden istifade edilir. Lafzın delâleti, sözün kalıbı ve dizilişinden elde edilen hüküm olduğu için bunun sınırı bellidir. Nassın delâleti, illet yoluyla anlaşılan hüküm olduğu için bunun kapsamı illetin ulaşabildiği yer kadardır. İktizânın delâleti, sözün doğru ve şer’î hükmün sağlıklı anlaşılabilmesi için ibarede yer almayan bir lafzın takdirini gerektirdiği için, bu delâletin kapsamı takdir edilen sözle birlikte ibarenin delâlet ettiği manadır. Bunun da sınırı bellidir. İşaretin delâleti, ne aslî ne de tebeî olarak kastedilmeyen, fakat lafzın manasının gerekli kıldığı bir manadır. Yani lafzın manasının manasıdır. Bu tanımdan yola çıkarak insan zihni, işaretin delâletinin kapsamı hakkında bir tayinde bulunamamaktadır. Fıkıh usulü eserlerinde de işaretin delâletinin kapsamı hakkında yeterli teorik açıklamaların bulunmadığını söyleyebiliriz. Hanefî mezhebinin imamları, usul bilginlerine derli-toplu bir kurallar koleksiyonu bırakmamışlardı. Onlar da çeşitli fıkhî meselelere ait çözümler üzerine eğilerek, bu meselelerden fıkıh usûlü kurallarını çıkarmışlar ve bu metoda Hanefiyye Metodu denilmişti. Bu çalışmada da işâretin delâleti için verilen fıkhî çözümlerden yola çıkarak işaretin delâletinin kapsamı tespit edilmeye çalışılmıştır. Örneklerin incelemesi bize işaretin delâleti kavramının lafzın manasının hükmü olması, şekil veya maksat bakımından ibarenin delâletine eşit olması, lafzın manasının haricî sebebi veya şartı olması, ibarenin delâletinin kesin olan zıt anlamı olması, evleviyet yoluyla ibarenin delâletinden daha üstün olması, istihsan prensibine dayanması ve iki bilginin verilmesi halinde zorunlu olarak ortaya çıkan üçüncü bilgi olması gibi bazı ilke ve prensiplere dayandığı anlaşılmaktadır.

When the Prophettold the Mekka polytheists that he was the messenger of Allah and began to recite the Qur'an tot hem, they asked him for various miracles. These were all emotional miracles. Almighty Allah rejected their requestsandin for med them that the Qur'an would suffice. Infact, the Qur'an was also a miracle. However, what they wanted was not an emotional miracle, but a verbal miracle. They are the Qur'an. While claiming that it was fabricated by the Prophet, the Qur'an asked them to bring a book like the Qur'an, if they were sincere in their claims. The Qur'an continued its defiance. He asked them to bring nazire first to the whole, then to ten chapters and then some of them. However, instead of bringing nazira to the Qur'an, they risked their lives and properties and sent. They preferred to fight the Prophet. Because they were not able to bring nazire to the Qur'an. Although Islamic scholars agreed that the Qur'an is a miracle, they disagreed on the direction of its miracle. Nazzam and a few scholars who thought like him basically claimed that people could make a like of the Qur'an, but were hindered by Allah. Their view was called the theory of Sarfe. Regardless of their denomination, scholars other than these said that the Qur'an is a miracle in terms of wording and meaning. Their view was called the Nazzam theory. Although Said Nursi sees the Sarfe theory as plausible in terms of Allah's hindrance, he became a passion atedefender of the Nazzam theory by saying that the Qur'an is a miracle in forty aspects, and contributed to this theory with his works., Hz. Peygamber Mekke müşriklerine Allah’ın elçisi olduğunu söyleyip onlara Kur’an’ı okumaya başlayınca, kendisinden muhtelif mucizeler istemişlerdi. Bunların tamamı hissî mucizelerdi. Yüce Allah onların bu isteklerini olumsuz karşılamış ve kendilerine Kur’an’ın kâfi geleceğini bildirmişti. Esasen Kur’an da bir mucize idi. Ancak onların istedikleri gibi bir hissî mucize değil, söz mucizesiydi. Onlar Kur’an’ın Hz. Peygamber tarafından uydurulduğunu iddia ederken, Kur’an –eğer iddialarında samimi iseler- onlardan Kur’an gibi bir kitap getirmelerini istiyordu. Kur’an meydan okumasını sürdürdü. Önce tamamına, sonra on suresine daha sonra bir suresine nazire getirmelerini istedi. Fakat onlar Kur’an’a nazire getirmek yerine, canlarını ve mallarını tehlikeye atarak Hz. Peygamber’le savaşmayı tercih ettiler. Çünkü Kur’an’a nazire getirmeye güçleri yetmiyordu. İslâm âlimleri Kur’an’ın mucize olduğu hususunda ittifak etmekle birlikte, mucizeliğinin hangi yönde olduğu hususunda ihtilaf etmişlerdir. Nazzam ve onun gibi düşünen birkaç âlim esasen insanların Kur’an’ın bir benzerini yapabileceklerini, fakat Allah tarafından engellendiklerini iddia ettiler. Bunların görüşüne Sarfe nazariyesi denildi. Mezhebi ne olursa olsun bunların dışında kalan âlimler ise Kur’an’ın lafız ve mana bakımından mucize olduğunu söylediler. Bunların görüşüne de Nazım nazariyesi denildi. Said Nursî Allah’ın engellemesi açısından Sarfe nazariyesini makul görse de, Kur’an’ın kırk vecihle mucize olduğunu söylemek suretiyle Nazım nazariyesi hararetli bir savunucusu oldu ve yazdığı eserlerle bu nazariyeye katkı sağladı.

The aim of this article is to reveal the types of miracles in terms of their purpose, based on the events that the mufassirs accept as miracles in the Quran. In theological sources, the miracle is generally divided into parts in terms of its structure, and it is stated that its purpose is to prove the prophethood of the person who claims to be a prophet.However, when the extraordinary events mentioned in the Qur'an are examined one by one, it is understood that miracles have a much broader purpose. A miracle is a being in the form of an event. Especially in voluntary events, it is more important why the event occurred rather than what it is.Although the question of why about miracles has been asked in the historical process, it seems that only one answer has been focused on and other answers have been ignored. However, in understanding the miracle and solving some problems related to the miracle, knowing its purpose is as important as knowing its nature and structure.As a qualitative research, this study is fundamental research in terms of its purpose and is a study to form a theory about miracles. In this connection, the extraordinary events in the Quran are examined one by one with the analytical method, and the differences between them are identified and it is revealed that they are divided into nine parts in terms of their purpose. In theological sources, the miracle is generally divided into parts in terms of its structure, and it is stated that its purpose is to prove the prophethood of the person who claims to be a prophet.However, when the extraordinary events mentioned in the Qur'an are examined one by one, it is understood that miracles have a much broader purpose. A miracle is a being in the form of an event. Especially in voluntary events, it is more important why the event occurred rather than what it is.Although the question of why about miracles has been asked in the historical process, it seems that only one answer has been focused on and other answers have been ignored. However, in understanding the miracle and solving some problems related to the miracle, knowing its purpose is as important as knowing its nature and structure.As a qualitative research, this study is fundamental research in terms of its purpose and is a study to form a theory about miracles. In this connection, the extraordinary events in the Quran are examined one by one with the analytical method, and the differences between them are identified and it is revealed that they are divided into nine parts in terms of their purpose., Bu makalenin amacı, müfessirlerin Kur’an’da mucize olduğunu kabul ettiği olaylar esas alınarak, gayesi bakımından mucize çeşitlerini ortaya koymaktır. Kelâm kaynaklarında mucize genellikle yapısı bakımından bazı kısımlara ayrılmış, gayesinin peygamber olduğunu iddia eden zatın nübüvvetini ispat etmek olduğu ifade edilmiştir. Oysa Kur’an’da zikri geçen olağanüstü olaylar tek tek incelendiğinde mucizelerin çok daha geniş bir amacı olduğu anlaşılmaktadır. Mucize, olay cinsinden bir varlıktır. Özellikle iradî olaylarda olayın ne olduğundan ziyade, niçin meydana geldiği daha önemlidir. Tarihsel süreçte mucizeler hakkında niçin sorusu sorulmakla birlikte bunun tek bir cevabı üzerinde yoğunlaşılmış, diğer cevaplar göz ardı edilmiş gibidir. Oysa mucizenin anlaşılmasında ve mucize ile ilgili bazı problemlerin çözülmesinde, mahiyeti ve yapısının bilinmesi kadar, gayesinin de bilinmesi büyük önem arzetmektedir. Nitel araştırma özelliğini taşıyan bu incelememiz, amacı açısından temel araştırma olup mucize hakkında teori oluşturmaya yönelik bir çalışmadır. Bu münasebetle Kur’an’daki olağanüstü olaylar analitik yöntemle tek tek incelenerek aralarındaki farklılıklar tespit edilmiş ve amacı açısından dokuz kısma ayrıldığı ortaya konulmuştur. Kelâm kaynaklarında mucize genellikle yapısı bakımından bazı kısımlara ayrılmış, gayesinin peygamber olduğunu iddia eden zatın nübüvvetini ispat etmek olduğu ifade edilmiştir. Oysa Kur’an’da zikri geçen olağanüstü olaylar tek tek incelendiğinde mucizelerin çok daha geniş bir amacı olduğu anlaşılmaktadır. Mucize, olay cinsinden bir varlıktır. Özellikle iradî olaylarda olayın ne olduğundan ziyade, niçin meydana geldiği daha önemlidir. Tarihsel süreçte mucizeler hakkında niçin sorusu sorulmakla birlikte bunun tek bir cevabı üzerinde yoğunlaşılmış, diğer cevaplar göz ardı edilmiş gibidir. Oysa mucizenin anlaşılmasında ve mucize ile ilgili bazı problemlerin çözülmesinde, mahiyeti ve yapısının bilinmesi kadar, gayesinin de bilinmesi büyük önem arzetmektedir. Nitel araştırma özelliğini taşıyan bu incelememiz, amacı açısından temel araştırma olup mucize hakkında teori oluşturmaya yönelik bir çalışmadır. Bu münasebetle Kur’an’daki olağanüstü olaylar analitik yöntemle tek tek incelenerek aralarındaki farklılıklar tespit edilmiş ve amacı açısından dokuz kısma ayrıldığı ortaya konulmuştur.

Katre Dergisi bu sayımızla birlikte beşinci yılını geride bırakmış altıncı yılında yayın hayatına devam etmektedir. Beş yıllık bir süreç bilimsel dergiler için önemli bir aşamadır. Yazarlarımızın, hakemlerimizin ve okuyucularımızın destekleriyle bu aşamayı geçmiş bulunuyoruz. Bu sebeple bütün Katre dostlarımıza teşekkür ediyorum.

Usulcüler lafız üzerinden hükme ulaşmak için farklı delâlet yollarından söz etmiş olsalar da, şu dört delâlet şekli üzerinde ittifak etmişlerdir: İbarenin delâleti, işaretin delâleti, nassın delâleti, iktizanın delâleti. Fıkıh usulü eserlerinde ibarenin, nassın ve iktizanın delâletleri konuları oldukça açık bir şekilde ortaya konmuştur. Ancak işaretin delâleti konusunun bu denli açık ve net olarak ortaya konulduğunu söyleyemeyiz. Bu çalışmadaki amacımız işaretin delâleti konusunu daha anlaşılır bir şekilde ortaya koymak ve konuyla ilgili bazı ihtilaflı meseleleri çözüme kavuşturmaktır. Cessâs ve Ebü’l-Hüseyin el-Basrî isim vermeden işaretin delâletinin mahiyetinden söz etmiş olsalar da, ilk tanımı yapan usulcü Debûsî’dir. Sonradan gelen fukaha usulcüleri bu tanım üzerinde önemli bir değişiklik yapmamışlardır. Mütekellimîn usulcülerinden “işaretin delâleti” kavramına eserlerinde ilk defa yer veren kişi Gazzâlî’dir. Yaklaşık olarak o da işaretin delâletini fukaha usulcüleri gibi tanımlamıştır. Ancak Gazzâlî ile birlikte mantık ilmi fıkıh usulüne girdiği için artık tanım ve anlatımlarda mantık terimleri de kullanılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede işaretin delâletinin iltizamın delâleti kabilinden olduğu vurgulanmış ve iltizamî delâletin bir türü olarak görülmüştür. İşaretin delâleti konusunda ihtilaf edilen meselelerden biri de kastedilen veya kastedilmeyen bir mana oluşu meselesidir. Bu çalışmada işaretin delâleti konusu tanımı, özellikleri ve ilişkili olduğu diğer konular örnekleriyle ele alınıp yeniden incelenmiştir., Although the scholars talked about different ways of deliberation to reach judgment by lafz, they agreed on the following four dalalah forms: The dalalah of the ibarah, the dalalah of the isharah (evidence of implication), the dalalah of thenass, the dalalah of theiqtida. The subject the dalalah of the ibarah, nass, and iqtida is quite clearly revealed in the usulah works, but, we can say that the subject of the dalalah of the isharah is not explained soclearly. revealed. Ouraim in this study is to reveal the subject of the dalalah of the isharah more clearly. Although Cessasand Abu’l-Huseyn al-Basri talked about the dalalah of the isharah Debûsî was the first to define it. Subsequent usul al-fıqh scholars did not make any significant changes to this definition. One of the Mutakallimin’s scholars, al-Ghazali is the first person to mention the concept of “dalalah of isharah” in his works. Approximately, he describet the dalahah of the isharah as fukaha scholars. However, since logic enteredin to the method of fıqh wihth al-Ghazali, term so fligic started to be used in definiti on sand expressions. In this context, the dahalah of the işharah has been tried to be explained wihth the concept of “iltizam”. In tihs study, the subjekt of dalalah of the isharah, its features and relatedissues were discussed in the context of and the relevant examples were analiyted again.

Seventeenth century versatile Ottoman scholar Taşköprüzâde Kātip Çelebi says in his books titled Keşfü’z-zünûn and Mîzânü’l-hak, that Fātih Sultan Mehmed had ordered that the kalam books named Haşiye-i Tecrîd and Şerh-i Mevâkıf should be taught at Semâniye madrasas which were established by him. He also says that these courses were selected among the students who were intending to be faculty member at madrasah according to their capacity on rational and transmitted sciences until the times of Kānuni Suleiman the magnificent. After Kānuni when Ottoman Empire entered the period of pause, the authorities removed those courses from the curriculum because of attitudes developed against philosophy and those courses were considered philosophical instead the courses called Hidāya and Ekmel from fiqh established in the curriculum. He also says that one of the Sheikh-ul-Islam prohibited the teaching of Hikmet, and that philosophical sciences, except for a few, were extinguished after later. In this study, many of Kātib Çelebi’s claims were shown not true, and those courses which were claimed to be abandoned actually were in the programs and there is no such order from any Sheikh-ul-Islam, however, not only philosophy all branches of material sciences were weakened afterward of the 16th century and even a recession were said to be occurred., On yedinci yüzyılın çok yönlü Osmanlı bilgini Taşköprîzâde Kâtip Çelebi Keşfü’z-zunûn ve Mîzânü’l-hak isimli eserlerinde Fatih Sultan Mehmed’in yaptırdığı Semâniye medreselerinde aslında birer kelâm kitabı olan Haşiye-i Tecrîd ve Şerh-i Mevâkıf adlı eserlerin okutulmasını istediğini, Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar medreselerde müderrislik yapacak olan kişilerin aklî ve naklî ilimlerdeki bilgisi derecesine göre seçildiğini, Kanuni’den sonra ilimlerde duraklama dönemine girildiğini, sonradan gelenlerin “bu dersler felsefiyattır” diyerek Haşiye-i Tecrîd ve Şerh-i Mevâkıf derslerinin kaldırıldığını, bunların yerine fıkıhtan Hidâye ve Ekmel derslerinin okutulmaya devam ettiğini, bu sırada Şeyhülislâm’lardan birinin hikmetin okutulmasını yasakladığını, bundan sonra pek azı dışında felsefî ilimlerin söndüğünü iddia etmiştir. Bu çalışmada Çelebi’nin bu iddialarının çoğunun doğru olmadığı, söz konusu kelam eserlerinin medreselerin kapatılmasına kadar okutulmaya devam ettiği, felsefenin medrese müfredatından çıkarıldığına dair bir fetvanın bulunmadığı, herhangi bir Şeyhülislam’ın da bu hususta bir fetvasına rastlanmadığı, bununla birlikte on altıncı yüzyıldan itibaren sadece felsefede değil, bütün bilim dallarında bir duraklamanın, hatta bir gerilemenin meydana geldiği ortaya konulmuştur.

“Doç. Dr. Ali Kuyaksil’in Vefatının Ardından” başlıklı yazıda dergimizin editörlerinden Prof.Dr. Ali Bakkal vefat eden yazarımızın biyografik hayatını, bilime katkılarını ve ülkesi için yaptığı faaliyetleri anlatmaktadır.

According to the Quran, Jesus is one of the prophets of ulul-azm and many miracles are mentioned about him in the Gospels, Quran and hadiths. However, in this article, only the miracles of Jesus in the Quran have been examined. Miracles of Jesus In the Quran are mentioned as, Jesus' birth without a father, the revival of the bird statue he made from mud, the revival of the blind and the sick, the resurrection of the dead, the knowledge of what people ate in their homes, a meal came from air, events such as the likening of someone to Jesus and his ascension to the sky were mentioned. Although most of the commentators and theologians accept these events as miracles, some recent scholars have begun to speak with a positivist approach that such events ascribed to the prophets do not possess extraordinary features that violate the laws of nature. Whether miracles mean violations of the laws of nature is a separate research topic. In this article, it is discussed whether the miracles attributed mostly to Jesus have the feature of extraordinary according to the description of the Quran., Kur’an’a göre Hz. İsa ülü’l-azm peygamberlerden biri olup gerek İncillerde gerek Kur’an’da gerekse hadislerde onun hakkında pek çok mucizeye yer verilmiştir. Ancak bu makalede sadece Kur’an’da yer alan mucizeler inceleme konusu yapılmıştır. Kur’an’da Hz. İsa’nın mucizesi olarak babasız dünyaya gelmesi, beşikte iken konuşması, çamurdan yaptığı kuş heykelinin canlanması, körü ve alaca hastasını iyileştirmesi, ölüleri diriltmesi, insanların evlerinde yedikleri ve biriktirdikleri şeyleri haber vermesi, semadan sofra indirmesi, bir kişinin Hz. İsa’ya benzetilmesi, göğe yükseltilmesi gibi olaylardan bahsedilmiştir. Müfessirlerin ve kelâmcıların kahir ekseriyeti bu olayları mucize olarak kabul etmelerine rağmen, son zamanlarda yaşayan bazı araştırmacılar pozitivist bir yaklaşımla peygamberlere atfedilen bu gibi olayların tabiat kanunlarını ihlal edecek şekilde olağanüstü özelliklere sahip olmadıkları görüşünü yüksek sesle dillendirilmeye başlanmışlardır. Mucizelerin tabiat kanunlarının ihlâli anlamına gelip gelmediği konusu ayrı bir araştırma konusudur. Bu makalede daha çok Hz. İsa’ya atfedilen mucizelerin Kur’an’ın anlatımına göre olağanüstülük özelliğine sahip olup almadıkları tartışılmış, bu konudaki karşıt görüşler analiz ve sentez edilmiştir.

In many verses of the Quran, the Almighty Allah declared that he gave various miracles to his prophets in general expressions or that they came with various miracles. According to these expressions, it is understood that all prophets were given a miracle. The names of twenty-five prophets are mentioned in the Qur’an. Although it is declared that every prophet was given a miracle, there is no mention of any miracle given to the prophets Idris, Lot, Hârûn, Zulkifl, Ilyas and Elyesa in the Qur’an. On the other hand, it is stated that various miracles were given to the prophets Musa, Dawud, Sulaiman, and Isa, and some information were provided about them. Due to the multitude of miracles given to these prophets, the miracles given to them were only mentioned as names in our article, and their details were referred to other studies. The situation regarding the Prophet is approximately the same. For this reason, the miracles of the prophets other than these two parts have been examined in our article. The purpose of this article is to review the events that seem extraordinary in the Qur’an about the prophets outside these two sections, in which part they belong in terms of the nature and purpose of the miracle, especially to determine which ones are capable of breaking the laws of nature (harik al-tabia). While making this determination, our measure is the declaration feature of the Quran., Kur’ân’ın birçok âyetinde Yüce Allah peygamberlerine genel ifadelerle çeşitli mucizeler verdiğini veya onların çeşitli mucizelerle geldiğini beyan etmiştir. Bu ifadelere göre bütün peygamberlere mucize verildiği anlaşılmaktadır. Kur’ân’da yirmi beş peygamberin adı zikredilmiştir. Her peygambere mucize verildiği beyan edilmekle birlikte Kur’ân’da İdrîs, Lût, Hârûn, Zülkifl, İlyas ve Elyesa peygamberlere verilen herhangi bir mucizeden bahsedilmemektedir. Buna mukabil Mûsâ, Dâvûd, Süleyman, Îsâ peygamberlere çeşitli mucizeler verildiği belirtilmiş ve bunlar hakkında bilgi verilmiştir. Bu peygamberlere verilen mucizelerin çokluğu sebebiyle bunlara verilen mucizeler makalemizde sadece isim olarak belirtilmiş, ayrıntıları başka çalışmalara havale edilmiştir. Hz. Peygamber’le ilgili durum da yaklaşık olarak böyledir. Bu sebeple makalemizde bu iki kısmın dışında kalan peygamberlerin mucizeleri incelenmiştir. Bu makalenin amacı bu iki kesimin dışında kalan peygamberler hakkında Kur’ân’da olağanüstü gibi görünen olayları gözden geçirip, mucizenin yapısı ve gayesi bakımından bunların hangi kısma dahil olduklarını, özellikle hangilerinin tabiat kanunlarını yarıcı (hâriku’t-tabîa) nitelikte olduklarını tespit etmektir. Bu tespiti yaparken ölçümüz Kur’ân’ın beyan özelliği olmuştur.

Politically, the Ottoman Empire is regarded as a continuation of the Seljuks and Principalities period. As in many fields, the Ottomans took these states as examples in the field of medicine and opened health centers and hospitals all over the country. The total number of physicians who wrote books in the Ottoman period was 1429, and the number of books they wrote was 5607. This determination was made according to the books registered in libraries today. Not every physician wrote a book. Assuming that only one fifth of the physicians wrote a book, it can be said that the total number of physicians in the Ottoman period was around 2800. In addition, the birth places of more than half of the physicians who write books are unknown. In addition, we were able to identify the names of hundred physicians who lived in the Ottoman period and worked in the field of medicine, and provided brief information about their resumes and gave the names of the works they wrote. Undoubtedly, the number of doctors living in the Balkans during the Ottoman period should be five to ten times more than this.On the other hand, it is noteworthy that the number of non-Muslim doctors who worked in the field of medicine, both on all Ottoman lands and specifically in the Balkans, is quite low.It is seen that only five out of a hundred physicians are non-Muslims., Siyasi açıdan Osmanlı Devleti, Selçuklular ve Beylikler döneminin bir devamı sayılmaktadır. Birçok alanda olduğu gibi tıp alanında da Osmanlılar bu devletleri örnek almışlar ve memleketin her yerinde hastaneler ve şifahaneler açmışlardır. Osmanlı döneminde kitap yazan hekimlerin toplam sayısı 1429, yazdıkları kitap sayısı da 5607 olarak tespit edilmiştir. Bu tespit günümüzde kütüphanelerde kayıtlı kitaplara göre yapılmıştır. Her hekim kitap yazmamıştır. Hekimlerden sadece beşte birinin kitap yazdığı farzedilse Osmanlı dönemindeki toplam hekim sayısının 2800 civarında olduğu söylenebilir. Ayrıca kitap yazan hekimlerin yarıdan fazlasının doğum yerleri bilinmemektedir. Bununla birlikte Osmanlı döneminde yaşayıp tıp alanında eser veren yüz hekimin ismini tespit edebildik ve bunların özgeçmişleri hakkında kısa bilgiler sunduk ve yazdıkları eserlerin isimlerini verdik. Şüphesiz Osmanlı döneminde Balkanlar’da yaşayan doktor sayısı bunun beş-on katı fazla olmalıdır. Diğer taraftan, gerek bütün Osmanlı toprakları üzerinde, gerekse Balkanlar özelinde olsun, tıp alanında eser veren gayri müslim doktorların sayısının oldukça az olduğu dikkati çekmektedir. Yüz hekimden sadece beş tanesinin gayri müslim olduğu görülmektedir.

Ebû Amr Cerîr b. Abdillâh b. Câbir el-Becelî (51/671), was the chief of the tribe, Becile residing around Yemen. He obeyed the Prophet (PBUH) with the purpose of giving advice to Muslims. The Prophet gave him a special importance and considered him as a spiritual member of "People of the House". As he had been sent to Yemen to fight against the people until they accept saying “Lâ ilâhe illallah” he never approved fighting with people saying the Word of Tawhid. For this reason, he preferred staying impartial in Hz. Ali-Muâviye struggle. Despite that upon the request of Hz. Ali, he went to Hz. Muâviye as a mediator, but he was not successful due to Hz. Muaviye’s harsh attitude. He withdrew to seclusion in the city of Karkîsiya by the river of Fırat.Besides being a great commander, Cerîr also narrated some hadiths that are very important in terms of subject. Half of the hadiths he narrated are related to judgements (ahkâm). The aim of this study is to determine the hadiths narrated by Cerîr concerning judgements (ahkâm) and to find out the level of their authenticity. Cerîr, narrated thirty-one such hadiths, and the documents about the authenticity of hadiths that exceeded three hundred andthirty-three. Nearly half of the hadiths are accurate (sahih), some of them are good (hasen) and one third are weak (zayıf). It is remarkable that the narrations which are contrary to the general principles of reason, Qur’an and law are very few., Cerîr b. Abdullah Yemen taraflarında oturan Becîle kabilesinin reisiydi. Hz. Peygamber, Müslümanlara nasihatta bulunmak üzere kendisinden bey’at almıştı. Hz. Peygamber (sav) ona özel önem atfetmiş ve onu manevî ehl-i beytinden saymıştır. İnsanlar “Lâ ilâhe illallah” deyince kadar onlarla savaşmak üzere Yemen’e gönderildiği için kelime-i tevhidi getiren kimselerle savaşmayı hoş karşılamadı, bu sebeple Hz. Ali-Muâviye mücadelesinde tarafsız kalmayı tercih etti. Bununla birlikte Hz. Ali’nin arzusu üzerine arabulucuk yapmayı kabul ettiyse de, Muâviye’nin de katı tutumu sebebiyle başarılı olamadı. Fırat nehri kenarında bulunan Karkîsiya şehrinde uzlete çekilerek burada vefat etti. Aynı zamanda büyük bir komutan olan Cerîr, Hz. Peygamber’den konusu bakımından önemli hadisler rivayet etti. Rivayet ettiği hadislerin yarısı ahkâmla ilgilidir. Bu çalışmanın amacı Cerîr’in ahkâmla ilgili rivayetlerini tespit edip bunların sıhhat derecelerini belirlemektir. Cerîr, ana konusu itibariyle ahkâmla ilgili otuz bir hadis rivayet etmiş, bunların hadis müellefatındaki senedleri üç yüz otuz üç sayısına ulaşmıştır. Bu hadislerin yarıya yakını sahihtir. Bir kısmı hasen, üçte biri de zayıftır. Cerîr’in rivayet ettiği zayıf hadisler arasında da akla, Kur’an’a ve hukukun genel kurallarına aykırı rivayetlerin azlığı dikkati çeken hususlardandır.

İslam hukukunda“genel kural” anlamında çoğunlukla “kaide” kavramı kullanılmaktadır. Ancak ilkdönemlerde bu kavram yerine daha çok “asl” ve “kıyas” kavramları kullanılırdı.On dördüncü asırdan itibaren “asl” kavramı yerine “kâide” kelimesi kullanılmayabaşlanmıştır. “Dâbıt” kelimesi yer yer kâide ile aynı anlamda kullanılmaklabirlikte kısa bir müddet sonra kapsam itibariyle kaide kavramından daha daranlamda olduğu vurgulanmaya başlamıştır. Günümüzde bir de birbirinden farklıhukuki olayları açıklamak için kullanılan ve bir bütünlük içinde düzenlenmişolan önermeler sisteminden söz edilir ki, buna da “fıkıh nazariyesi” denir.Ağırlıklı olarak bir İslâm Borçlar Hukuku Kanunu olan Mecelle’ninbaşında doksan dokuz küllî kâide bulunmaktadır. Mecelle Mazbatası’ndabir nakl-i sarih bulunmadıkça bunlarla hükmedilemeyeceği açıkça ifade edilmişolmakla birlikte daha önce Hâdimî’den itibaren bazı usûlcüler kavâid-ikülliyenin delil olduklarını ifade etmişlerdir. Bu makalede konuyla ilgilitemel kaynakların yanı sıra güncel araştırmalar da dikkate alınarak, İslâmhukukunda genel kural anlamında kullanılan kavramlara temas edildikten sonraküllî kâidelerin delil olup olmadıkları üzerinde durulmuştur.

Katre Dergisi, Aralık 2019’da 8. sayısıyla karşınızdadır. Dergimiz istikrarlı bir şekilde yayın hayatını sürdürmekte ve bilime katkı sağlamaya devam etmektedir. Bu sayımızda 10 adet araştırma makalesi bulunmaktadır.

Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde şehirmerkezlerinde konaklama ve ticaret amacıyla inşa edilen büyük müesseselere han,şehirler arası ana yollar üzerinde inşa edilenlere ise Kervansaray denilirdi. Hanlar işlevlerine göre “ticaret hanları” ve “yolcuhanları” olmak üzere iki kısma ayrılır. Osmanlı dönemindeki ticaret hanlarıgünümüzdeki küçük sanayi sitelerinin işlevlerine sahipti. Her malla ilgilifarklı bir han bulunur; mallar bu mekânlarda üretilir ve pazarlanırdı. “Yolcuhanları” ise günümüzdeki otel işlevini görürdü. Ancak sadece insanlarınkonaklaması için değil, hayvanların barınması için kullanılırlardı. Hatta köyve kasabalardan şehre günü birlik gelen insanlar, hiç konaklama yapmadıklarıhalde, hayvanlarını buraya bırakır ve akşam olunca da köyüne ve kasabasınadönerdi. Antalya şehir merkezinde Osmanlı döneminde XV. asırda yedi, XVII.yüzyılda 9 han bulunuyordu. Bunlardan hiçbiri günümüze ulaşmamasına rağmenXVIII. asrın sonlarında yapılmış olan Tek Kapılı Han ile İki Kapılı Hangünümüze ulaşmıştır. Tataoğlu Hanı da 1950’li yıllara kadar ayaktaydı.Akseki’de Sarıhacılar, Bademli ve Rodar hanları; Elmalı’da Elmalı Hanı;Korkuteli’de Büyük Yenice Hanı; Manavgat’ta Manavgat Hanı, Alanya’da iseDimçayı, Sapak ve Erik hanları günümüze ulaşmış bulunmaktadır., During the Seljuk and Ottoman periods,large establishments that were built for the purpose of accommodation and tradein the city centers were called inns and those built on main roads betweencities were called as Caravanserai. The inns are divided into two sections as “commercialinns” and “passenger inns” according to their functions. Thecommercial khans of the Ottoman period had the functions of the smallindustrial sites of today. Each property has a different inn; goods wereproduced and marketed in these places. “Passenger inns” used to be the hotel oftoday. However, they were used not only for the accommodation of humans, butalso for the accommodation of animals. Even people coming from the villages andtowns to the city on a day leave their animals here even though they did notmake any accommodation, and in the evening they would return to the village andtown. There were seven inns in the 15th century and nine inns in the 17thcentury. Although none of these have survived to the present day, the one-doorinn and the two-door inn, built at the end of the 18th century, have survived. TheTataoğlu inn was still standing until the 1950s. Akseki Sarıhacılar, Bademliand Rodar inns; Elmali inn Elmali; The Great Yenice inn in Korkuteli; Manavgatinn in Manavgat, Alanya Dimçayı, Sapak and Erik inns have survived to thepresent day.

As stated in the Qur’an, the Prophet Muhammad is the last messenger sent by Allah to mankind, and the Qur’an is the last divine script. The holy birth and survival of the Prophet was necessary until the revelation of the Qur’an was completed. There were no such necessities for other prophets. If a prophet was murdered, Allah did send another prophet. Logical it is that the holy protection is necessary; nevertheless, Allah promised protection from the people who want to murder him (Ma’idah, 5/67). Apparently this promise was realized as the Prophet Muhammad died not by an assassination but from an illness at his home Theologians and hermeneutics comprehended the subject of protection as a protection from killers and stated that his survival was one of his miracles. Protection of Prophet Ishmael and Prophet Muhammad’s father Abdullah from being sacrificed should be evaluated within the protection. Protection of his ancestors is a kind of protection indirectly. The protection of the Prophet Muhammad when he was a 6-year-old child in Madinah, and when he was 12 from the Jewish by Bahira should be evaluated in the same way. He was protected from the assaults of Abu Jahl, Abu Lahab’s wife Umm Jamil, and Walid ibn al-Mughirah after his prophethood; his enemies did not see him leaving his house and in the Cave of Sawr, Suraqah could not catch him because his horse slipped, and during the Hijrah, a shepherd saw him on the way and wanted to tell people, but later he forgot why he came to Mecca; he (saw) escaped from the assassinations of Du‘thur ibn al-Harith known as Gawrath, Thumamah ibn Uthal the hired killer of Abu Sufyan, Fadala ibn Umayr, Shaybah ibn Uthman, Amir ibn Tufayl, and Banu Nadir; He was saved from the poisonous food offered to him after the Conquest of Khaybar. Although some of these may seem to be natural, the great number of them occurred because Allah informed him of what was happening. Incidents of this kind are khabari miracles. He was saved directly by the intervention of Allah during some events such as an assailant facing him did not see him, the sword fell from the attacker’s hand, and the horse slipped. These are known as kawni miracles. By overgeneralizing the negative answers given to the polytheists who asked for miracles during the Meccan period, some researchers draw the conclusion and claimed that the only miracle of the Prophet Muhammad is the Holy Qur’an. Thus, they claimed that the protection of the Prophet occurred naturally or some of such events even did not even happen. Some academicians even claimed that the Prophet learned about assassinations not by revelation but by human relations because they are fixed to think that the Qur’an is the only revelation. Indeed, those claimers who say the Qur’an is the only revelation are very rapacious group. The great part of the scholars are of the opinion that other revelations exist as well. Therefore, the assassinations were pre-told by the angel Jibreel. The negative answers to polytheists do not mean that the Qur’an is the only miracle. According to their nature, miracles are three kinds: kawni, khabari (information-related), and logical. According to purpose: guiding to the true path, helping and perishing. Challenging occurs only at miracles for the true path. The only true path miracle is the Qur’an. There are other kinds of miracles such as help, kawni, information-related, and logical. Related to the protection of the Prophet, some kawni and khabari miracles occurred. In this study, four, three and eight events during the Hijrah, Mecca and Madinah periods are identified, all of which are related to the protection of the Prophet. Some occurred naturally, but most of them by miracle. A few reports are weak but we may accept them according to the methodology of hadith. But, ones who are accepting them cannot be criticized unless we carry them to the dimensions of faith. The verse promising the protection of the Prophet Muhammad was revealed after the sixth year of the Hijrah. Therefore, the Prophet did not know his divine protection. For this reason, he wore armor, used helmet, and companions protected him during dangerous times. After the assassinations increased in the Madinah period, it is understood that conveying duty slowed down. Therefore, Allah promised his (saw) protection for conveying duty. Yet, it could be said that even this promise was conditioned. First, precautions should not be ignored. Second, it is granted until the revelation of the Qur’an is completed. The Prophet continued his struggle under a natural reality and reasonable precautions. The miracles in his life are the heavenly helps (divine intervention) when his conveying duty was in danger. He established a state not on the miracles but on the realities of the life., Kelâm terminolojisinde “peygamberlerin Allah tarafından günah işlemekten korunması”na “ismet” denir ve bu, peygamberlerin ortak özelliklerindendir. Ancak Hz. Peygamber’in ismet sıfatının yanı sıra “insanlar tarafından öldürülmekten de korunması” gibi farklı bir özelliği vardır. Mâide suresinin 67. âyetinde Cenâb-ı Allah, Hz. Peygamber’i (s.a.s.) koruyacağını vaat etmiştir. Hz. Peygamber (s.a.s.) on yıllık Medine döneminde küçüklü büyüklü yüz dolayında askerî operasyona imza atmış ve bunların otuzunda operasyonu bizzat kendisi yönetmiştir (gazve). Medine döneminin ilk yarısında sadece Mekkeli müşrikler ve Medineli Yahudilerle çarpışırken ikinci yarısında Arap Yarımadasında yaşayan bütün Arap kabileleriyle münasebet halinde olmuş ve bunların çoğu ile savaşmak mecburiyetinde kalmıştır. Hasmane ilişkiler sonucunda sadece savaş yapılmamış, aynı zamanda düşmanları Hz. Peygamber’i (s.a.s.) ortadan kaldırmak için çeşitli suikastlar düzenlemişlerdir. Bu çalışmadaki amacımız ilk dönem siyer ve hadis kaynaklarına müracaat ederek Hz. Peygamber’in (s.a.s.) çeşitli suikastlardan ne şekilde korunduğunu tespit etmek ve bunları kronolojik olarak bir araya getirmektir.

Günümüzde aile,cemiyet, toplum, devlet ve devletler arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklarıntemel kaynağı ya birey ve toplumların haklarına razı olmaması veya hakkonusunda hasımlarıyla anlaşmazlığa düşmeleridir. Bilerek haksızlık yapanlarıancak güç durdurabilir. Ancak hak konusunda anlaşamayanlar, önce empati yaparakkendi haklarının ne olduğu konusunda iyi düşünmeleri, gerektiğinde uzmanlaradanışmaları gerekir. Anlaşmazlığın bir kısmı da hak arayışında aşırılıktankaynaklanmaktadır. İnsanlar haklı olduklarını bildikleri zaman, haklarını herzaman alabilecekleri ve kullanabilecekleri kanaatindedirler. Oysa toplumdabazen hukukî anlamda da “haklısın, ama alacağın yok” denilecek yerler vardır.Bu tebliğde daha çok hak aramanın müsbet yolları gösterilmeye çalışılacaktır.

Bumakalede son asrın önde gelen âlimlerinden Bediüzzaman Said Nursi’nin İslamfıkıh geleneği açısından bazı konularla ilgili görüşleri incelenecektir. SaidNursi, ictihad kapısının kapalı olmadığını belirtmekle birlikte oraya girmekiçin bazı maniler bulunduğunu açıklamış; aynı konuda birden fazla görüşün ortayaçıkması karşısında bütün görüşlerin doğru olacağını savunan Musavvibemezhebinin görüşünü benimsemiş; İslam’ın gelmesiyle birlikte farklı şeriatlarason verildiğini, ancak İslam şeriatı içinde farklı görüş ve mezheplerinolmasının son derece normal ve hatta gerekli olduğunu beyan etmiş; sosyalyapının farklılaşmadan kurtulup tek bir yapı haline geldiği zaman birden fazlamezhebe ihtiyaç duyulmayacağını, fakat sosyal yapının tek bir yapı halinegelmesinin oldukça çok zor olduğunu da ifade etmiştir.

“Allah adaleti, ihsanı ve akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık veazgınlığı da yasaklar.”Sözlükte adl, “doğru olmak, doğru davranmak, adaletle hükmetmek; eşitlemek”vb. mânalara gelen bir masdardır. Ayrıca “doğruluk, hakkaniyet ve adalet” anlamlarıylaisim olarak kullanıldığı gibi, “çok âdil” anlamında sıfat olarak da kullanılır. Buanlamda Adl, Allah’ın isimlerinden biri olup, O’nun doksan dokuz isminin sayıldığıesmâ-i hüsnâ hadisinde yer alır.2 Adalet kavramı, Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde genellikle“düzen, denge, denklik, eşitlik, gerçeğe uygun hükmetme, doğru yolu izleme,takvaya yönelme, dürüstlük, tarafsızlık” gibi anlamlarda kullanılmıştır.3 BediüzzamanSaid Nursî’nin bu kavramı aynı anlamlarda kullandığını görülmektedir.

Bu çalışmanın amacı, Bediüzzaman Said Nursî’nin adalet çeşitleri hakkındakigörüşlerini sistematik bir şekilde ortaya koymaktır. Bediüzzaman, adalet kavramınıbazen çeşitlere ayırarak bazen de ayırmayarak değişik açılardan ele alıpincelemiştir. Biz de onun konuyla ilgili görüşlerini, eşitlik ilkesine dayanması,tam ve eksik oluşu ve gerçekleştirme şekli olmak üzere üç açıdan ele alıp ortayakoyduk. Bediüzzaman adaletin tahakkuku için en çok eşitlik ilkesi üzerindedurmuş, sık sık “eşitliksiz adaletin adalet olmadığı”nı vurgulamıştır. Bununlabirlikte her alanda eşitlik ilkesinin uygulanmasının mümkün olmadığına dadikkat çekerek bu alanda diğer adalet türlerinin tatbik edilmesi gerektiğine işaretetmiştir. Onun adalet adına üzerinde en çok durduğu meselelerden biri de,tam adalet (adalet-i mahza) mümkün iken eksik adalete (adalet-i izafiye) gidilemeyeceğidir.Ayrıca eksik adalet sadece zaruret ilkesine dayanır, adalet-i izafiyenamına vehme ve kolaycılığa dayanan uygulamaların adalet olamayacağını ifadeeder. Gerçekleştirme şekli açısından da adaleti müsbet ve menfî olmak üzereiki şekle ayırır; kişiye hakkı olduğu şeyi vermenin müsbet adalet, işlediği suçkarşılığında verilen cezanın da menfî adalet olduğunu belirtir.

Bediüzzaman Said Nursi, iktisatla ilgili görüşlerini daha çok Lem’alar kitabının “İktisad Risâlesi” adını verdiği Ondokuzuncu Lem’a’sında (bölüm) açıklamakla birlikte 5000 sayfalık Risale-i Nur Külliyatı’nın değişik yerlerinde farklı münasebetlerle yine iktisatla ilgili çeşitli meselelere temas etmiştir. Onun bazı konuları izah şekli modern iktisattan bir hayli farklıdır., Bediuzzaman Said Nursi’s Original Insights on Economy

Tefsirtarihinde ilmî tefsir, her ilmin Kur’an’da bir esası olduğu görüşünde olanGazâlî ile başlamış, Fahreddin er-Râzî tarafından geliştirilerek tefsiretaşınmıştır. Osmanlı bilimzihniyeti, sosyal hayat anlayışı açısından daha esnek bir sisteme sahip olanHanefî fıkhı, müsbet ilimlere daha açık olan vahdet-i vücutçu tasavvufdüşüncesi, felsefeyi içselleştirmiş olan kelâm anlayışı ve Merâga - Semerkentmatematik-astronomi okullarına dayanır. Bu tarihsel kökler ilmî tefsiringelişmesi için son derece müsait bir ortam sağlamış olmakla birlikte şu sebeplerdendolayı ilmî tefsîre ciddi bir yöneliş olmamıştır: Dinî ve aklî ilimlerdezirvede bulunan ve Osmanlı âlimlerini pek çok konuda etkilemiş olan Kutbüddîn-iŞîrâzî’nin (ö.710/1311) Fethu’l-Mennânadlı kırk ciltlik tefsirinde ilmî tefsire önem vermemesi; medreselerde el-Keşşâf ve Envârü’t-Tenzîl’in okunması sebebiyle tefsirde Zemahşerî ve Beydâvîgeleneğinin yerleşmesi; tabiat ve fen bilimleri alanında yüksek bilgi sahibimüderrislerin müstakil tefsir yazmamaları; müstakil tefsir yazan âlimleringenellikle tabiî bilimler alanında eser vermeyen müelliflerden olması; şerh-hâşiyegeleneğinin yerleşmesi sebebiyle tabiî bilimler alanında yetişmiş olanbilginlerin de yaptıkları hâşiyelerde metne bağlı kalmaları; tasavvufgeleneğinin müfessirleri daha çok işârî tefsîre yönlendirmesi; Osmanlı’damüsbet ilimlerin erken zamanda gerilemeye başlaması... Osmanlı’da ilmî tefsir,ancak on dokuzuncu yüzyılın sonlarında canlanmaya ve gelişmeye başlamıştır.

The aim of this paper is to produce a commentary on the issue of rhetoric as a miracleof the Qur’an as argued by Said Nursi in his work “The Miracles of the Qur’an” (otherwiseknown as The 25th Word). In this treatise, he highlighted forty different miraculousaspects of the Qur’an and stated that the greatest miracle lies in the inimitability of theQur’anic eloquence - i.e. the fact that such rhetorical style cannot be copied or emulatedin any way. Writing under the headings of “The Beauty And Wisdom of Composition”,“Meaning of Wonderful Eloquence”, “Wonderful Style Of Expression”, “Wonderful ClarityOf Its Words” and “Majesty Of Exposition” - Nursi used various Quranic passages asexamples as part of his study of eloquent rhetoric. He also found some original proofs withrespect to some aspects of the Qur'an's eloquent style and rhetoric., ÖzBu makalenin amacı, Bediüzzaman Said Nursi’nin Mu’cizat-ı Kur’aniye Risalesi adlıçalışmasında belagat açısından Kur’an’ın mucize olduğu yönündeki görüşlerini ortayakoymaktır. Nursi, Sözler isimli kitabının 25. Söz’ünü, diğer adıyla Mu’cizat-ı Kur’aniyeRisalesi’ni Kur’an’ın i’cazını açıklamaya tahsis etmiştir. O bu risalede Kur’an’ın kırkvecihle mucize olduğunu vurgulamış ve en kuvvetli i’caz vechinin de belagati olduğunusöylemiştir. Nursi, Kur’an’ın belagatını “Nazmındaki hârika cezâlet”, “Mânâsındaki hârikabelâğat”, “Üslubundaki hârika bedâat”, “Lafzındaki harika fesâhat” ve “Beyanındakiberâat” başlıkları altında ayetlerden çeşitli örnekler vermek suretiyle inceleme konusuyapmış ve Kur’an’ın belagatine dair bazı orijinal tespitlerde bulunmuştur.AbstractThe aim of this paper is to produce a commentary on the issue of rhetoric as a miracleof the Qur’an as argued by Said Nursi in his work “The Miracles of the Qur’an” (otherwiseknown as The 25th Word). In this treatise, he highlighted forty different miraculousaspects of the Qur’an and stated that the greatest miracle lies in the inimitability of theQur’anic eloquence - i.e. the fact that such rhetorical style cannot be copied or emulatedin any way. Writing under the headings of “The Beauty And Wisdom of Composition”,“Meaning of Wonderful Eloquence”, “Wonderful Style Of Expression”, “Wonderful ClarityOf Its Words” and “Majesty Of Exposition” - Nursi used various Quranic passages asexamples as part of his study of eloquent rhetoric. He also found some original proofs withrespect to some aspects of the Qur'an's eloquent style and rhetoric.

Katre Dergisi’nin ikinci sayısını “Kur’an’ın i’cazı” konusuna hasrettik. İslamtarihinde bu konu önemine binaen Tefsir ilminin bir alt dalı olarak gelişmiştir.Günümüzde de konu önemini korumakta olup, Bediüzzaman Said Nursi de bukonuya özel bir önem atfetmiştir. Dergimizde yer alan makaleler konunun bazıyönlerini ayrıntılı olarak ele almakla birlikte, bazı yönleriyle ilgili ayrıntılı bilgiveren makale yoktur. Biz de hem konuyu biraz toparlamak hem de olmayan meseleleriözet olarak vermek için Kur’an’ın i’cazı üzerine genel bir değerlendirmeyapmayı gerekli bulduk.Yüce Allah, kendisini insanlara tanıtmak ve onların kendisine ibadet etmelerinisağlamak amacıyla içlerinden en faziletlilerini peygamber olarak seçer; emir veyasaklarını onlar aracılığıyla bildirir. Gönderilen zatın kendi toplumu tarafındanreddedilmemesi için ona nübüvvet delili olmak üzere bazı mucizeler verir. Peygamberlereverilen mucizeler genellikle o dönemde kendi toplumlarında en çokrevaç bulan konular cinsinden olmuştur. Hz. Muhammed döneminde en çok revaçbulan konu, şiir ve edebiyat olduğu için, O’na verilen en büyük mucize de sözcinsinden olmuştur. Dolayısıyla onun en büyük mucizesi Kur’ân-ı Kerîm’dir. NitekimKur’an-ı Kerîm de, Allah’tan başka hiçbir gücün onun bir benzerini gerçekleştiremeyeceğinibildirmek ve bu hususta inkârcılara meydan okumak suretiylekendisinin mucize oluşunu ispat etmiştir.

Bu çalışmanınamacı katılım bankalarında murâbaha dışı gelir kaynaklarının arttırılmasınayönelik yöntemlerin araştırılmasıdır.Günümüzkatılım bankalarında kâr elde etmek için %90’ın üzerinde bir oranla murâbahayöntemi kullanılmaktadır. Oysa bu yöntemin klasik fıkıh anlayışı açısındanbirçok mahzurları mevcuttur ve halen bazı alimler mevcut şekliyle bu tür birmurâbaha uygulamasına cevaz vermemektedirler. Ayrıca murâbaha yüksek kâr eldeetmek için elverişli bir yöntem değildir. Özellikle enflasyonist dönemlerde buyöntemin pek çok mahzurları bulunmaktadır.Bu çalışmadakatılım bankalarının karz-ı haseni bir finansman yöntemi olarakkullanabilecekleri ortaya konmuştur. Verilen paranın müşteriden masraf +enflasyon farkıyla alınması, üç tarafımemnun eden bir uygulama olacaktır: Yatırımcı memnundur; çünkü enflasyonfarkını almakla parasının değerini korumuştur. Enflasyonist dönemde ne faizlibankalar, ne de katılım bankaları enflasyonun üzerinde bir faiz ve kârvermemektedirler. Katılım bankasımemnundur; çünkü masrafını karşılamış ve verdiği kredi sebebiyle zararagirmemiştir. Katılım bankalarının enflasyonist dönemlerde kendilerini en iyikorumanın yolu murâbaha yerine karz-ı hasen yöntemi olduğu anlaşılmaktadır.Yüksek kârgetirisinin en uygun yolu müşârake olarak görünmektedir. Gerekirse katılımbankaları ortak bir araştırma komisyonu kurup hangi şirketlerle müşârakeyapabileceklerini araştırmalıdırlar.Faizlibankaların önemli gelir kaynaklarından biri de faiz dışı kalemlerdir. Katılımbankaları her ne kadar bu kaynakların tamamını kullanamasalar da önemli birkısmını kullanabilirler ve bu yolla kira ve personel giderlerini karşılayacakbir gelir elde edebilirler. Dünyada bankaların faiz dışı gelir kalemlerindenelde ettikleri gelirler % 40 oranına kadar çıkmaktadır. Türkiye’de ise bu oranyıllara göre %20 ile %30 arasında değişmektedir. Faiz dışı gelirler bankalarınşube sayısının arttırılmasına yardımcı olmakta ve bu yolla büyümelerineyardımcı olmaktadır. Katılım bankaları şube sayılarını arttırmadıkça daha fazlabüyüyeme imkanına sahip olamayacaklardır.Son yıllardakatılım bankaları şube sayılarını nispeten arttırmakla birlikte finansdünyasından paylarını aynı oranda alamamaktadırlar.Bunun en önemli sebebi yüksek kâr getirisi olmayan murâbaha yöntemine sığınmışolmalarıdır. Katılım bankaları daha fazla büyümek istiyorlarsa mutlaka gelirgetirici başka kaynaklara yönelmek zorundadırlar.

Communities who serve religion must establish good relations with each other and must act together at least some commons. This is because in the end it is not the result of one person’s effort but rather the mutual effort of everybody involved. This service is a product of everybody helping each other. It is also necessary for this service to be one of co-operation and solidarity. Communities should act compassionately to each other, to act with fondness towards their own work, to keep away from violence and force and instead use the method of persuasion, to be content with using verbal pleading against injustices, to be righteous and to create mutual alliances at least some commonalities. In addition those communities who expect courtesy, who regard other communities as false, who regard power as righteousness, who transform charity to become the means of worldly competition, who see the love of service in the form of greed and pride – such as weaknesses can be found in the community. These weaknesses can give rise to individuals who accuse each other of being unbelievers, to insult and scorn and criticize one another as well as foster envy. Religious communities firstly must not backbite each other, they must establish good relations amongst each other, and it is also required that they cautiously consider others and show deference to them while doing to their own services and actions. Pertaining to these problems; Bediuzzaman Said Nursi’s Risale-i Nur will be examined and conclusions will be drawn from it., Din hizmeti yapmayı gaye edinmiş olan cemaatler birbirleriyle iyi münasebetler kurmak ve asgarî müştereklerde birlikte hareket etmek mecburiyetindedirler. Çünkü sonuca sadece birisinin çabasıyla değil, hepsinin ortak gayretiyle ulaşılacaktır. Bu hizmette herkes birbirinin yardımcısı hükmündedir. Ayrıca bu hizmet mahiyeti itibariyle de yardımlaşmayı ve dayanışmayı gerekli kılar. Cemaatler birbirlerine karşı merhametle davranmak, kendi mesleğinin muhabbetiyle hareket etmek, kaba kuvvet ve şiddetten uzak durmak, iknâ metodunu kullanmak, yapılan haksızlıklar karşısında sözlü müdafaa ile yetinmek, hakşinas olmak ve asgari müştereklerde ittifak etmek mecburiyetindedirler. Bununla birlikte cemaatlerde teveccüh-i nâs beklentisi içinde olmak, başka cemaatleri haksız telakkî etmek, güçlü olmayı haklılık sebebi saymak, cemaat istibdadı, hayırda yarışın dünyevî rekabete dönüşmesi, hizmet aşkının hırsa bürünmesi, Allah rızasını elde etme düşüncesinin ve âhiret inancının ittifakı zayıflatması gibi bazı sosyo-psikolojik zaaflar bulunabilir. Bu zaaflar cemaatlerin birbirlerini tekfir, techil, tahkir, tenkid ve haset etmelerine sebebiyet verebilir. Dini cemaatlerin önce birbirlerini kötülememeye, sonra aralarında iyi münasebetler kurmaya, daha sonra da bu meydanda başkalarının da bulunduğunu dikkate alarak kendi hizmetlerini yaparken ihtiyatlı olmaya özen göstermeleri gerekir. Konuyla ilgili problemler Bediüzzaman Said Nursî’nin Risale-i Nur Külliyatı esas alınarak incelenecek ve bir sonuca varılmaya çalışılacaktır.

Kökleri Hz. Peygamber dönemine uzanan hikmet-i teşrî ilmi ile ilgili ilk müstakil eserler hicrî IV. asırda telif edilmeye başlanmıştır. Bu alanda müstakil olarak telif edilen en önemli eserlerden birisi ise hicrî VI. asırda Abdullah el-Buhârî'nin kaleme aldığı Mehâsinü'l-İslâm ve Şerâiu'l-İslâm'dır. Eser 1938 yılında Hüsâmeddin el-Kudsî tarafından tahkik edilmiştir. Hikmet-i teşrî ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde eserin yalnızca isminin zikredildiği, ancak hakkında hiçbir bilginin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı ise hikmet-i teşrî ile ilgili kıymetli bir eseri gün yüzüne çıkarmak ve müellifin şer'î konulardaki hikmetlerle ilgili görüşlerini değerlendirmektir. Müellif eserini kaleme alırken sadece ibadetlerin değil aynı zamanda muâmelât ve ukûbâtla ilgili şer'î meselelerin de hikmet ve sırlarını açıklamıştır. Ancak bu konuları kendi içerisinde ibadet, muâmelât ve ukûbât şeklinde bir tasnife tabi tutmamış ve meseleleri sistematik olarak ele almamıştır. Müellif şer'î konuların hikmet ve sırlarını açıklarken ayet ve hadislerden çokça istifade etmiştir. Aynı zamanda fıkıh konularına çoğunlukla tasavvuf ekseninde yaklaşmış ve şer'î meselelerin hikmet ve sırlarını fıkıh ve tasavvufu mezcederek tespit etmiştir. Her ilimde olduğu gibi hikmet-i teşrî de bünyesinde öznellik barındırmaktadır. Ancak genel itibari ile değerlendirildiğinde görüşlerinin makul olduğu ifade edilebilir.

Kökleri Hz. Peygamber dönemine uzanan hikmet-i teşrî ilmi ile ilgili ilk müstakil eserler hicrî IV. asırda telif edilmeye başlanmıştır. Bu alanda müstakil olarak telif edilen en önemli eserlerden birisi ise hicrî VI. asırda Abdullah el-Buhârî'nin kaleme aldığı Mehâsinü'l-İslâm ve Şerâiu'l-İslâm'dır. Eser 1938 yılında Hüsâmeddin el-Kudsî tarafından tahkik edilmiştir. Hikmet-i teşrî ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde eserin yalnızca isminin zikredildiği, ancak hakkında hiçbir bilginin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı ise hikmet-i teşrî ile ilgili kıymetli bir eseri gün yüzüne çıkarmak ve müellifin şer'î konulardaki hikmetlerle ilgili görüşlerini değerlendirmektir. Müellif eserini kaleme alırken sadece ibadetlerin değil aynı zamanda muâmelât ve ukûbâtla ilgili şer'î meselelerin de hikmet ve sırlarını açıklamıştır. Ancak bu konuları kendi içerisinde ibadet, muâmelât ve ukûbât şeklinde bir tasnife tabi tutmamış ve meseleleri sistematik olarak ele almamıştır. Müellif şer'î konuların hikmet ve sırlarını açıklarken ayet ve hadislerden çokça istifade etmiştir. Aynı zamanda fıkıh konularına çoğunlukla tasavvuf ekseninde yaklaşmış ve şer'î meselelerin hikmet ve sırlarını fıkıh ve tasavvufu mezcederek tespit etmiştir. Her ilimde olduğu gibi hikmet-i teşrî de bünyesinde öznellik barındırmaktadır. Ancak genel itibari ile değerlendirildiğinde görüşlerinin makul olduğu ifade edilebilir. The first detached works about the science of hikmat al-tashri, whose roots date back to the time of the Prophet Muhammad, began to be written in the 4th Islamic century. One of the most important works written in this field is Mahaseen al-Islam and Sharaai al-Islam written by Abdullah al-Bukhari in the 6th Islamic century. The work was verified by Husamaddin al-Kudsi in 1938. When the studies on Hikmat al-Tashri were examined, it was determined that only the name of the work was mentioned, but there was no information about it. The purpose of this study is to reveal a precious work related to the hikmat al-tashri and to evaluate the author's views on the wisdom about the Islamic Law.While writing his work, the author explained the wisdom and secrets of not only worship(ibadaat) but also the issues not related to worship(muamalaat) and the issues about criminal(ukubaat). However, he did not classify these issues as ibadaat, muamalaat and ukubaat and did not address the issues systematically. The author made great use of Quranic verses and hadiths while explaining the wisdom and secrets of the Islamic law-related subjects. At the same time, he approached fiqh issues mostly on the axis of sufism and determined the wisdom and secrets of the religious affairs by combining fiqh and sufism. As with any science, there is subjectivity in hikmat al-tashri. However, when evaluated in general, it can be stated that his opinions are reasonable. 111

İslâm Devletinin gayri müslim tebaasının ergenliğe ermiş olan erkeklerinden fert başına aldığı vergiye cizye denir. İslâm Devleti bu vergiyi, onların savaşmaması ve İslâm topraklarında özgürce yaşamaları karşılığında bir bedel olarak kendilerinden alır. Cizye vergisi sadece İslâm'a münhasır bir vergi değildir. İslâm Devletinden önce de pek çok büyük devletler, İslâm'da ki cizye vergisine benzer vergileri tebaalarından almışlardır. Tarihte görülen en büyük devletlerden birisi olan Roma devletinde `tributum capitis`adı altında bu vergi alınıyordu. Yine kendi devrinde güçlü bir iktidara sahip olan Sâsâni devletide halkını çeşitli tabakalara ayırarak onlara vergiler yüklemiştir. Bu bağlamda 20 ile 50 yaş arasında olan fertlerden, kendi varlıklarına göre baş vergisi almıştır. İslâm Devleti Tebük seferinden sonra Arap yarımadasında hâkim bir güç olmaya başladıktan sonra çevre kabilelerden cizye vergisini almaya başlamıştır. Bu çerçevede Hz. Peygamber bu kabilelerle anlaşmalar yapmış, bu anlaşmalarda kabilelerden cizye vergisi alınacağı zikredilmiştir. Hz. Peygamber'in vefatından sonra, hilafete gelen Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer zamanında fetihlerin artmasıyla birlikte cizye, İslâm Devletinin en önemli gelir kaynaklarından birisi olmuştur. Yine Hz. Osman'ın hilafetinin ilk altı yılında İslâm topraklarının o zamana kadar hiç görülmemiş bir şekilde genişlemesiyle toplanan cizye vergisi de aynı ölçüde artmıştır. Ancak Hz. Osman'ın hilafetinin son altı yılında ve Hz. Ali zamanında iç karışıklıklarının artmasıyla fetihler durmuş, İslâm Devleti kendi iç problemlerini çözmek için politikalar üretmeye başlamıştır. Bu sebepten dolayıda cizye vergisinin toplanmasında bir azalma meydana gelmiştir. Cizye vergisi, hukuki kaynağını kitap, sünnet ve icmâ'dan almaktadır. Tevbe suresinin 29. âyetinde `Ehl-i kitap'tan Allah'a ve âhiret gününe inanmayan, Allah ve resulünün yasakladığını yasak saymayan ve hak dine uymayan kimselerle, yenilmiş olarak ve kendi elleriyle cizye verinceye kadar savaşın.` buyrulmuştur. Bu bize cizye vergisinin kitabi kaynağını gösterir. Hz. Peygamber'in cizye vergisiyle alakalı hadisleri ve zamanında yaptığı uygulamalar ve kendisinden sonra Raşid Halifeler'in uygulamaları bu vergi üzerindeki sünnet ve icmâ'nın oluştuğunu bize gösterir. Bu hukuki kaynaklara dayanarak müçtehitler bu vergiyle alakalı hükümler vermişlerdir. Başta dört büyük mezhep olarak tanınan Hanefî, Mâlikî, Şafiî ve Hanbelî mezhepleri âlimleri olmak üzere pek çok âlim cizye âyetini ve Hz. Peygamber'in uygulamalarını yorumlamışlar ve cizye ile alakalı hükümler vermişlerdir. Biz de bu çalışmamızda bu hükümler ve cizye'nin tarihiyle alakalı bilgileri kaynaklardan ayrıntılı bir şekilde incelemeye çalıştık ve bu çalışmayı ortaya koyduk. Islamic State had collected tax from young males who were non-muslim and became an adolescent, this tax is called 'jizyah'. The state collected this tax in exchange of these people' s freedom. Also these people are non-belligerent. Hence, they had to pay tax which is 'jizyah'.Jizyah is not special to İslâm. Before the Islamic State, many pioneering states made this kind of tax compulsory. One of the greatest empires, Rome Empire collected this tax under the name of 'Tributum Capitis'. In addition to that, The State of Sâsâni which was the most powerful state during its own era, divided its nation into classes and collected tax from each division. In a sense of collecting tax, Males between ages 20 to 50 were paying tax mandatorily according to their wealth.The Islamic state started to collect tax (jizyah) from surrounding tribes, right after becoming a predominant power by winning the Tebük War. The prophet made deals with surrounding tribes in order to make tax compulsory for them. After the death of Prophet, Abu Bekir and Omar became Caliph and with the increase of conquests, Jizyah became one of the major sources of profit for the Islamic State. In the first 6 months of Caliphate of Osman, Islamic State grew enormously. Thus, the amount of jizyah collected, increased steadily. However, during the last 6 years of caliphate of Osman and during the caliphate of Ali, with the increase of internal problems of state, conquests stopped. The Islamic state had sought solutions to solve internal problems. Thus, the tax collection decreased.The jizyah type of tax can be found in Quran, Sunnah and other important religious sources. In Surah At-Tawbah, Verse 29 it is said that `Fight those who do not believe in Allah or in the Last Day and who do not consider unlawful what Allah and His Messenger have made unlawful and who do not adopt the religion of truth from those who were given the Scripture - [fight] until they give the jizyah willingly while they are humbled.` This is the major source of jizyah. Propthet' s hadiths of jizyah and his applications about the subject are other major sources. Moreover, the Caliphs' applications can be seen as a powerful source as well.Based on these legal sources, Mujtahids made important decisions based on these sources mentioned above. In addition to that, the leaders of 4 great sects, which are Hanafi, Shafi, Hanbali, Mâlikî made comments of the verse of Jizyah and Prophet's applications. In conclusion, in our paper, we mentioned the history of jizyah and its provisions by making a deep research by using related sources. 113

İslâm fıkhı çok farklı ve uzun meseleleri ihtiva etmektedir. Bir Müslümanın ise bütün bu meseleleri bilmesi, hafızasında tutması çok zor gözükmektedir. İşte tam burada, imdadımıza, meselelerin hangi temel prensiplere dayandığı fikri yetişmektedir. Bu temel prensiplerin kaynağını da kimi zaman Kur'ân-ı Kerîm, kimi zaman Hadîs-i şerîf, kimi zaman da müçtehitlerin içtihadı oluşturmaktadır. Bu temel prensiplere küllî kâide (genel hukuk kuralları) ve dâbıt (özel hukuk kuralları) ismi verilmektedir. Küllî kâide ve dâbıtlar bilindiği takdirde, çok derin meseleler içerisinde boğulmaktan kurtulacak, aynı zamanda da sağlam bir düşünce yapısına kavuşmak mümkün olacaktır.Küllî kâide ve dâbıtları öğrenmenin yolu, bunlarla alakalı müstakil eserlere veya bunların uygulamalı olarak verildiği fıkıh kitaplarına müracaat etmekten geçer. Küllî kâide ve dâbıtların uygulamalı olarak verildiği fıkıh kitaplarının en önemlilerinden birisi de, Osmanlı devletinin yükseliş döneminde yazılan ve asırlar boyunca medreselerde fıkıh kitabı olarak okutulmuş, mahkemelerde de hukuk kaynağı olarak kullanılmış, Düreru'l-Hukkâm fî Şerhi Gureri'l-Ahkâm isimli eserdir. Eseri, Fatih Sultan Mehmet tarafından `Zamanımızın Ebû Hanîfesidir` iltifatına mazhar olan Molla Hüsrev'in kaleme almış olması daha da önemli kılmaktadır.Bu çalışmada Molla Hüsrev'in Düreru'l-Hukkâm isimli eserinde yer verdiği hükümler incelenerek, bu hükümlerin dayanağı konumunda bulunan küllî kâide ve dâbıtların tesbiti yapılacaktır. Müellifin küllî kâide ve dâbıtları kullanım amacı ve yöntemi ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Islamic law contains many different and long issues. It is very difficult for a muslim to know all these things and to keep them in memory. At this point, the idea that issues are based on the fundamental principles saves us. The source of these basic principles is consisted of sometimes the Qur'an, God's Word, sometimes Hadith-i Sharif, sometimes ijtihad of the mujtahids. These basic principles are called the legal maxims (general law rules) and dâbît (private law rules). If the legal maxims and dâbits are known, it is possible to get rid of drowning in very deep issues and at the same time it is possible to attain a thought structure.The way of learning legal maxims and dâbits is to apply to independent books which are related to them or apply fıqh books which express pratically. One of the most important of the fiqh books in which the legal maxims and dâbits are practically applied is the Düreru'l-Hukkâm fî Şerhi Gureri'l-Ahkâm, which was written during the ascension period of the Ottoman state and was taught as a legal book in medresses for centuries and used as a legal source in the courts. It is even more important that Molla Husrev's, who has the compliment of Fatih Sultan Mehmet `Abu Hanîfes of our time` wrote it.In this study, the provisions in Molla Husrev's work named Düreru'l-Hukkâm will be analyzed and will be identified of the legal maxims and the dâbits. It will be tried to reveal the purpose and the methods of author's using legal maxims and dâbits. 139

Kur'ân-ı Kerim, fıtratı gereği cinsel istek ve arzusu olan erkek ve kadının, birbirleriyle sükûnet bulması için yaratıldığını, aralarına sevgi konduğunu haber vermiş, bu sükûnet ve sevgi sonucuyaşanacak birliktelikten doğacak çocuğun kime ait olduğunun bilinmesini de önemsemiştir. Ayrıca, soyun karışmaması için yasaklar koymuş ve çocuk sahibi olmanın ancak helal yollarla mümkün olabileceğini haber vermiştir. Meşrû olmayan yollardan zinayı; hayâsızlık olarak ifade etmiş, ona götüren yolları yasaklamış, livâta ve lezbiyenlik gibi zina türlerinden de bahsetmiştir. İnsanların bedeninin, iffetinin ve neslinin korunması için belirli düzenlemeler getirmiş, bu kapsamda iffetli Müslümanlara atılan zina iftirasına ve zina suçu işleyenlere verilecek cezaları çok net biçimde açıklamıştır.Yine Kur'ân-ı Kerîm, erkek erkeğe cinsel ilişki şeklinde tarif ettiğimiz ve çirkin bir iş olan livâta suçunu işleyen bir kavmin toplu halde helâk olduğunu haber vermiştir. Kur'ân, cinsel suçlar kapsamında değerlendirdiğimiz zina suçunun cezasını celde olarak tayin etmiş olmakla birlikte bu suçu işleyen bazı Müslüman ve Yahudilerin Hz. Peygamber (s.a.s) tarafından recmedildiği hadislerle sabit olmuştur.Bu çalışmada, büyük günahlardan sayılan zina, livâta, kazf ve bir tür zina olan lezbiyenlik suçu ve cezaları incelenmekte, cahiliye dönemi ve diğer dinlerde işlenen zina suçları ve ceza uygulamaları anlatılmaktadır. Bu suçların geçtiği âyetler hakkında müfessirlerin görüşleri ve mezhep imamlarının ilgili suç ve cezaların uygulanmasıyla ilgili hükümleri ayrı ayrı sunulmaktadır. Qur'ân informed that male and female who has sexual desire were created to calm down each other and told that there is love between them. As a consequence this calmness and love of the intimacy, it is important to know that who has this child. Qur'ân also banned the blending of the descendants and informed that it would be possible to have children but only through halal means. Qur'ân banned the ways which cause adultery from non-legitimate ways and expressed as immodesty, also talked about the types of adultery like lesbians and buggery. Qur'ân brought certain regulations for the protection of people's body, chastity, and generation, In this contex, It explained clearly the penalties for adultery offenders and adulteries thrown into chaste Muslims.The Qur'ân also informed us that a society who commited buggery, which is described male to male sexual intercourse, was destroyed in mass. The Qur'ân appointed the punishment of adultery which we assessed within the scope of sexual crimes is as stick. With it is fixed with the hadiths that some of the Muslims and Jews were stoned by the Prophet Muhammad.In this research, it is studied buggery, lesbian and kazf a kind of adultery which are accepted as cardinal sins and their punishments, also it is explained the crime of adultery and other crimes committed in other religions and penal practices. It is presented separately the opinions of exegetes on the verses which include these crimes and the provisions of the imams of the sect concerning the implementation of the relevant offenses and penalties. 143

İki bölümden oluşan çalışmamızda, birinci bölümü dört büyük mezhep imâmının yaşadıkları dönem aralığı olmak üzere, Emevîler ve Abbâsîler dönemi oluşturmaktadır. Bu bölümde dört büyük imâmın yetiştiği ortamın siyâsal, kültürel ve sosyal yapısı ele alınmıştır. İkinci bölümde ise, araştırmamızın omurgasını oluşturan mezhep imâmlarının siyâsî otoriteyle ilişkisi anlatılmaktadır. Yaşadıkları dönemde birçok siyâsî olaya şahit olan mezhep imâmlarının olaylar karşısında nasıl bir tavır sergiledikleri, halîfelerle ilişkileri ve genel anlamda siyâsî duruşları ele alınmıştır. Our study consists of two parts, the first part will examine the period in which the four great sect imâms live. This period is the Umayyad and Abbasid period. This part deals with the environment, political, cultural and social structure of the four great imâms.The second part describes the relationship between the political authority and the sect imâms which constitutes the backbone of our research. The attitudes of the imâms of the sects who witnessed many political events in the period they lived, how they behaved in the face of events, their relations with the caliph and their political stances in general terms. 75