MECELLE’DEKİ KÜLLÎ KAİDELERİN GENEL KURAL TİPİ DİĞER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ VE BUNLARIN DELİL OLUŞ KEYFİYETİ

İslam hukukunda“genel kural” anlamında çoğunlukla “kaide” kavramı kullanılmaktadır. Ancak ilkdönemlerde bu kavram yerine daha çok “asl” ve “kıyas” kavramları kullanılırdı.On dördüncü asırdan itibaren “asl” kavramı yerine “kâide” kelimesi kullanılmayabaşlanmıştır. “Dâbıt” kelimesi yer yer kâide ile aynı anlamda kullanılmaklabirlikte kısa bir müddet sonra kapsam itibariyle kaide kavramından daha daranlamda olduğu vurgulanmaya başlamıştır. Günümüzde bir de birbirinden farklıhukuki olayları açıklamak için kullanılan ve bir bütünlük içinde düzenlenmişolan önermeler sisteminden söz edilir ki, buna da “fıkıh nazariyesi” denir.Ağırlıklı olarak bir İslâm Borçlar Hukuku Kanunu olan Mecelle’ninbaşında doksan dokuz küllî kâide bulunmaktadır. Mecelle Mazbatası’ndabir nakl-i sarih bulunmadıkça bunlarla hükmedilemeyeceği açıkça ifade edilmişolmakla birlikte daha önce Hâdimî’den itibaren bazı usûlcüler kavâid-ikülliyenin delil olduklarını ifade etmişlerdir. Bu makalede konuyla ilgilitemel kaynakların yanı sıra güncel araştırmalar da dikkate alınarak, İslâmhukukunda genel kural anlamında kullanılan kavramlara temas edildikten sonraküllî kâidelerin delil olup olmadıkları üzerinde durulmuştur.