Search

Bu tez çalışmasının ana hedefi hat duruşları, iş kuyrukları ve parçaların aşırı üretimi nedeniyle kapasite kaybını önlemek için kullanımı kolay ama etkili bir atölye kontrol sistemi tasarlamaktır. Önerilen kontrol sistemi stokastik talebe cevap vermek amacıyla stok seviyelerini anlık güncelleyen çekme tip sistem kullanan bir dinamik çizelgeleme yaklaşımını içermektedir. Dinamik çizelgeleme yaklaşımı olarak olay tabanlı algoritmalar esas alınmıştır. Önerilen algoritmalar siparişleri, stokları, En Erken Tamamlanma Zamanını ve En Kısa İşlem Süresini dikkate alan üç adımlı sınıflandırma ve sıralama prosedürüne sahiptir. Çok modelli montaj aşamasının izlediği iki kademeli esnek akış atölyesi üretimini modelleyen bir benzetim ortamında önerilen Algoritma 1, 2 ve 3 ile İlk Gelen İlk İşlenir, Toplam En Küçük İşleme Süresi, En Kısa Dar Boğaz İşleme Süresi ve Tamamlanma Zamanı çizelgeleme yöntemleriyle karşılaştırılmıştır. En iyi çizelgeleme yöntemini belirlemek için Bonferroni yaklaşımı kullanılmıştır. Yapılan testlerde önerilen Algoritma 1, 2 ve 3, diğer klasik çizelgeleme yaklaşımlarına üstünlük sağlamıştır. Sipariş ve stok kontrolü yapan Algoritma 2 ise en iyi sonucu vermiştir. The main goal of this thesis study is to devise an easy-to-use but effective shop floor control system to prevent capacity losses due to line stoppages, job queues and overproduction of parts. The thesis offers to use a dynamic scheduling approach responsive to stochastic demands as working under a pull type system using instant update of inventory levels. An event-based algorithmic approach is proposed for dynamic scheduling. Consisting of a three step sorting and sequencing procedure that considers orders, inventories, Earliest Due Date (EDD) and Shortest Process Time (SPT). A simulation model simulating a two-stage flexible flow shop production followed by a multi model assembly stage is used to compare the proposed Algorithms 1, 2 and 3 with First Come First Served (FCFS), Total Shortest Process Time (STPT), Shortest Bottleneck Process Time (SBPT) and Due Date (DD). Bonferroni approach was used to select best method. The proposed Algorithms 1,2 and 3 gave better results superior to other well-known sequencing approaches. Algorithm 2, which makes order and stock controls gave best result.

Dünyada artan rekabet üretim şirketlerini ürün çeşitliğini arttırmaya ve mevcut maliyetleri düşürmeye zorlamaktadır. Toplumun tüketim alışkanlıklarının da değişmesiyle ürünlerin yaşam döngüsü kısalmaktadır. Bu durum üretim şirketlerini sürekli ve çok sayıda yeni ürün üretmeye zorlamaktadır. Ancak tek bir üretim sistemi üzerinde çok sayıda farklı ürün üretmek, ürün değişim zamanlarını uzatmasının yani sıra makinelerin verimliliğini de düşürmektedir. Bununla birlikte ekonomilerin ve toplumların küreselleşmesi, kaynak yetersizliğinin artmasına neden olmaktadır. Üretim firmaları bu risklerle giderek daha fazla yüz yüze kalıyorlar. Ancak, kâr üretmek ve büyümeyi gerçekleştirmek için bu sorunlara kalıcı çözümler bulmak zorundadırlar ve mevcut optimizasyon modellerinin ürettiği çözümler tükenmek üzeredir. Son teknolojik gelişmelerle gün geçtikçe artan bu problemlere üretim sistemlerinin dijitalleştirilmesi ile çözüm getirilmeye çalışılmaktadır. Endüstri 4.0 olarakda adlandırılan bu dijitalleştirme süreci şirketlerin bu zorlukları nasıl hafifletebileceklerine ilişkin çözüm sistemleri sunar. Bu gün pek çok firma akıllı üretim süreçlerini içeren paket platformlar piyasaya sürmektedir. Firmalar bu platformları satın alabilir ya da kiralayabilir veya kendisi üretebilir, platform piyasası hızla büyüyen bir piyasadır. Hangi seçeneği seçecekleri firmaların vizyon ve misyonuna bağlıdır. Ancak hangi seçenek seçilirse seçilsin yukarıda sayılan sorunların çözümü için hangi teknolojilerin öneme sahip olduğu bilinmelidir. Bu çalışmanın amacı endüstri 4.0 sistemlerine geçişte hangi teknolojilerin üretim sistemlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için daha fazla öneme sahip olduğunun tespit edilmesidir. Bunun için kalite fonksiyonu dağılımı içerisinde yer alan ilişkiler matrisi kullanılmıştır. İstekler ve teknolojiler arasında doğrudan ilişki kurmak hatalara neden olabileceğinden işlem üretici istekleri ve teknolojik fonksiyonlar, teknolojik fonksiyonlar ve teknolojiler arasındaki ilişki olarak iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Increasing competition in the world forces the manufacturing companies to increase the variety of products and reduce the existing costs. Consequently, production companies are constantly forced to produce many new products. However, producing a large number of different products on a single production system, as well as prolonging product change times, also reduces the efficiency of machines. In addition, the globalization of economies and societies leads to an increase in resources. They need to find permanent solutions to these problems for generating profit and growth. With the recent technological developments, these problems are being tried to be solved by the digitization of the production systems. This digitalization process, called Industry 4.0, provides solution systems for how companies can mitigate these challenges.Today, many companies are launching platforms that include intelligent manufacturing processes. Companies can buy or rent these platforms or produce them. Which option they choose depends on the vision and mission of the firms. Whichever option is chosen, it's important to know which technologies are important to solve the above mentioned problems. The aim of this study is to determine which technologies are more important to meet the needs of production systems in the transition to induction 4.0 systems. For this purpose, the relationship matrix in the quality function deployment method is used. Since the direct relationship between requests and technologies could lead to errors, the process was carried out in two stages, namely the relationship between the manufacturer's demands and technological functions, technological functions and technologies. 74

Bu çalışma; kapitalizmin dönemleri ve üretim süreçleri kapsamında geçirdiği dönüşümler ile 1980'li yıllardan itibaren gündeme gelen neo-liberalizm etkisinde gelişen çalışma ilişkilerinin esnekleşmesi ve güvencesizleşmesi kapsamında meydana gelen prekaryalaşma sürecinin ele alınmasını hedeflemiştir.Çalışmamız üç bölümden oluşmakta olup; birinci bölümde kapitalizm kavramının tarihsel perspektifte ne anlam ifade ettiği, olgunun sahip olduğu temel unsurlar ve dönemleri itibariyle büründüğü görünümler değerlendirilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde kapitalizmin gelişen teknolojik olanaklar kapsamında değişen üretim süreçleri ele alınmış ve bu değişimlerin toplumsal, siyasal ve ekonomik düzlemde yarattığı değişimler incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise yeni dönem kapitalizmin özellikleri çerçevesinde yaşanan prekaryalaşma süreci tüm boyutlarıyla yansıtılmaya çalışılmıştır. This work; The aim of this study was to examine the pre-communal process of transforming the relations of capitalism with the processes of capitalism and the processes of production, and the process of preconception of the flexible and precarious working relations.Our study consists of three parts; In the first chapter, the concepts of the concept of capitalism in the historical perspective, the basic elements of the phenomenon and the periods of the period are evaluated. In the second part of our study, the changing production processes of capitalism within the scope of developing technological possibilities are examined and the changes that these changes have created on the social, political and economic level are examined. In the third chapter, it is tried to reflect the pre-culturalization process within the framework of the characteristics of the new period capitalism in all its dimensions. 149

06.03.2018 tarihli ve 30352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Yükseköğretim Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile 18.06.2018 tarihli “Lisansüstü Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanması, Düzenlenmesi ve Erişime Açılmasına İlişkin Yönerge” gereğince tam metin erişime açılmıştır. İşletme yönetimi, stratejik kararları alma ve uygulama sürecinde güvenilirliği yüksek verilerden ve analizlerden yararlanmak istemektedir. Bu verilerin işletmenin gerçek durumunu yansıtan ve profesyonelce hazırlanmış veriler olması arzu edilmektedir. Çünkü bazı kararlar işletmelerin varlığını ve geleceğini etkileyecek düzeyde önemli olabilir. İşletmelerin üst düzey yöneticilerinin doğru kararları alabilmeleri işletmenin hem geçmişini hem bugününü iyi analiz edebilmesine ve geleceğini planlamasına bağlıdır. Bu etkin analiz ve güvenilir bilginin temelinde, işletmede iyi düzeyde işletilen bir maliyet yönetimi anlayışı vardır. Çalışmanın amacı, ileri teknoloji ve esnek üretim sistemini kullanarak üretim yapan işletmelerin stratejik maliyet yönetimi sürecinde mevcut durumlarını tespit etmeleri, geliştirmeleri, planlama ve kontrol faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütmelerini sağlayacak bütünleşik bir model ortaya koymaktır. Bu kapsamda esnek üretim sistemini kullanan bir üretim işletmesinin öncelikle üretim, yönetim ve muhasebe sistemi incelenerek maliyet yönetimi açısından mevcut durumu ortaya konulmuştur. Benzer üretim sistemine sahip mamuller aynı grupta toplanarak, üretilen mamullerin birim maliyetleri geleneksel maliyetleme ve faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemleri ile hesaplanmıştır. Planlama faaliyetleri açısından ise faaliyet tabanlı bütçelemenin kullanılması suretiyle bazı faaliyetlere ilişkin örnek bütçe tabloları hazırlanmış ve hedef maliyetleme ile maliyet analizleri uygulanmıştır. Çalışmada son olarak elde edilen verilerin stratejik kararlarda kullanımı değerlendirilmiş ve çeşitli karşılaştırmalı analizlere yer verilmiştir. Çalışma sonucunda stratejik maliyet yönetiminin ileri teknoloji kullanan bir üretim işletmesine uygulanması süreci beş evrede bütünleşik olarak incelenmiştir. Bu evreler sırasıyla; işletmelerin belirli bir maliyet sistemi kullanmadan (Evre 0) hareket etmesi, geleneksel maliyetleme yönteminin (Evre 1) uygulanması ve faaliyet tabanlı maliyetleme (Evre 2), faaliyet tabanlı bütçeleme (Evre 3) ile hedef maliyetleme (Evre 4) yöntemlerinin uygulanmasıdır. İşletmelerin hangi evrede olduklarını belirlemeleri durumunda, maliyet yönetiminde izleyecekleri yol haritası model olarak sunulmuştur. Ayrıca maliyetlerin kontrolü, performans değerleme ve planlama çalışmalarında faaliyet tabanlı yaklaşımların etkili uygulamalar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Maliyet muhasebesi, faaliyet tabanlı maliyetleme, esnek üretim, stratejik maliyet yönetimi Business management requires to benefit from highly reliable data and analyses during the process of making and implementing strategic decisions. It is desired that these data are prepared in a professional way and reflect the actual state of the business. Because some of these decisions may be very important that effect the existence and future of the businesses. The ability of top executives to make right decisions depends on the ability of the firm to analyze both the past and the present well and to plan for the future. The basis of this effective analysis and reliable information is a well-run cost management approach in the enterprise. The aim of the study is to provide an integrated model for enterprises that use advanced technology and flexible production systems to determine their current status, develop and execute planning and control activities effectively in strategic cost management process. In this context, the production, management and accounting systems of a production business, which uses flexible production system, was examined and its current situation was presented. The unit costs of the products produced by similar production system are collected in the same group and the cost of production is calculated using traditional costing and activity based costing methods. In terms of planning activities, sample budget tables were prepared for some activities by using activity based budgeting and target costing and cost analyzes were applied. Finally, the use of the data obtained in the study in strategic decisions was evaluated and various comparative analyses were included. The result of this study, the process of applying strategic cost management to a production company using advanced technology has been examined in five phases. These phases are; enterprises move without using a certain cost system (Stage 0), the implementation of the traditional costing method (Stage 1) and the implementation of the activity-based costing (Stage 2), activity-based budgeting (Stage 3) and target costing (Stage 4) methods. If the enterprises determine which stage they are in, the roadmap they will follow in cost management is presented as a model. In addition, it is concluded that activity based approaches are effective applications in cost control, performance appraisal and planning studies. Keywords: Cost accounting, activity based costing, flexible production, strategic cost management

Esnek üretim tarzı ile birlikte çalışma ile ilgili kabul gören davranış biçimleri de değişmiş ve buna bağlı olarak insanların yaşamlarında da ciddi dönüşümlerin yaşanması kaçınılmaz olmuştur. Bu çalışmanın amacı esnek kapitalizm ile birlikte ortaya çıkan yeni çalışma düzeninin insanlar üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılmasıdır. Üretim ile ilgili süreçlerin esnetilmesine, işlerin daha parçalı bir hale getirilmesine dayanan yeni düzenle birlikte kısa zamanlı hedeflerin tercih edildiği, geçici ve sözleşmeli çalışma anlayışının yaygınlaşmış olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, eserleri üzerinden yola çıkılarak Richard Sennett'in bu dönüşümü nasıl değerlendirdiği ele alınmaktadır. Esnekleşme ile birlikte özellikle insanların işleriyle kurdukları ilişkinin nasıl dönüşmekte olduğu üzerinde durulmuş ve kısa zamana odaklanılmış anlayışla birlikte insanların işleriyle, çalışmakta oldukları kurumlarla ve işi birlikte gerçekleştirdikleri diğer insanlarla kurdukları bağın zayıflamış olduğu sonucuna varılmıştır. Richard Sennett'ten hareketle, çalışma ile ilgili süreçlerin belirsizleşmesinin, geçici çalışma anlayışının yaygınlaşmasının yol açtığı belirsizlikler ve bu belirsizliklerin insanlarda yarattığı endişe ve kaygı durumu anlaşılmıştır. Buna bağlı olarak yeni bir birey yaklaşımının ortaya çıktığı ileri sürülmekte ve geçmişini kolaylıkla geride bırakabilen, yeni süreçlere kolaylıkla uyum sağlayabilen, değişime her an hazır, yaşadığı endişe ve kaygı ile başa çıkmakta zorlanmayan birey anlayışının egemen hale geldiği tartışılmaktadır. Tüm bunlara bağlı olarak yeni birey anlayışının, insanların geçmişlerini ve deneyimlerini değersizleştirdiği, bağlılık, özveri gibi duyguları anlamsızlaştırdığı, bu durumun insanların kendilerini güvende hissetmelerini imkansız hale getirdiği ve bu durumun insanlar üzerinde ciddi tahribata yol açmakta olduğu vurgulanmıştır. Along with flexible mode of production, common accepted human behavior patterns are changed, and correspondingly it is inevitable that serious transformations take place in people's lives. The purpose of this study is to reveal the effects of the new working order on people, which emerged with the flexible capitalism. With the new system that based on flexion of processes related to production and divided work into parts, it can be seen that, short-term goals are preferred, working temporary and contracted is become widespread. In this study, it is investigated how Richard Sennett evaluated this transformation on the basis of his works. With flexibility, this study will specifically focus on how people's relationship with their work is transforming, and with a short-time focused approach, it is resulted with weakened people's bond with their work, the institutions and other people they work with. In regard to Richard Sennett, it can be understood the uncertainties in the work processes, the uncertainties caused by the proliferation of temporary work, and anxiety that created by these uncertainties. Accordingly, we argued that a new individual approach has emerged and according to new prevailing approach, new individual can easily leave the past behind, easily adapt to new processes, always ready to change, handle with anxiety. According to all of this, it is emphasized that the perception of new individual conception, degrades people's pasts and experiences, makes virtues like devotion and loyalty meaningless, therefore, makes impossible to feel safe for people and this causes serious destruction on people. 230

1970 yılından beri küreselleşme ile birlikte endüstride meydana gelen değişimler üretim yapılarındaki farklılıklara paralel olarak çalışma biçimlerini, ekonomik hayatı ve sosyal hayatı genel anlamda değişime uğratmıştır. Özellikle esnekleşme ile birlikte büyük endüstriyel örgütlerin yerini küçük ve orta ölçekli işletmeler devralmıştır.Ancak üretim koşullarının farklılaşması, çalışanların ekonomik ve sosyal hayatlarını hızlıca değişmesine neden olduğu için kitle üretiminin gerektirdiği fordist üretim biçimi geçerliliğini yitirmiştir. Bu araştırmada esnek üretimin İstanbul ili, Tuzla ilçesinde yaşayan/çalışan işçi ve işverenlerin çalışma ve sosyal yaşantılarında ne gibi değişiklikler getirdiği konusu incelenecektir. Esnek üretimin özellikle çalışanların yaşamlarını ne düzeyde değiştirdiği sorunsalı üzerinde durulacaktır. Bu çerçevede oluşan bu yeni paradigmanın işçi ve işveren ilişkileri üzerindeki olumlu ve olumsuz yönleri tartışılacaktır. The changes that have taken place in the industry since 1970 have changed the way of working, economic life and social life in general, in parallel with the differences in production structures. Small and medium-sized enterprises have taken over, especially with the integration of large industrial organizations. However, the fordist mode of production required by mass production has lost its validity as the differentiation of production conditions has caused the workers to change their economic and social lives rapidly. In this research, it will be examined how flexible production brings changes in working and social experiences of workers and employers living / working in the province of Tuzla, Istanbul. Flexible production will focus on the question of how employees change their lives. The positive and negative aspects of this new paradigm in this framework on workers 'and employers' associations will be discussed. 94

Artan rekabet sebebi ile depolama konusu tedarik zincirinde gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Depolama sadece ürünlerin saklandığı alanlar olmaktan çıkmış, müşteriye ürünlerini tam istediği zamanda teslim edebilme için üretimi destekleme noktaları, hatta ürüne değer katan pek çok işlemin yapıldığı noktalar haline gelmiştir. Depoların etkin bir şekilde yönetimi kurum performansı açısından önem kazanmaya başlamıştır. Zaman kavramının çok önemli olduğu günümüzde depolarda üretimi besleme ya da müşteri siparişini hazırlama aşamasında geçen zamanın yönetimi oldukça önemlidir. Aktarma ya da sevkiyat işlemlerinin zamanında yapılması ürünlerin lokasyonlarından hızlı bir şekilde toplanmasını gerektirir. Ürün toplama süresi ürüne ulaşmak için kat edilen mesafeye bağlıdır ve bu mesafe depo koridor yerleşimine bağlı olarak değişmektedir. Bu tez çalışmasında depo alanındaki ürün giriş/çıkış noktalarından ürüne ulaşmak için kat edilen ortalama mesafeyi minimize edecek koridor tasarımının bulunması hedeflenmiştir. Öncelikle herhangi bir kapıdan herhangi bir ürün lokasyonuna ulaşmak için kat edilmesi gereken ortalama mesafe denklemleri sürekli uzayda matematiksel olarak modellenmiştir. Mesafeler, ürünü yerinden almak ya da ürünü depolama alanına yerleştirmek için kat edilen tek yönlü mesafe olarak ele alınmıştır. Sevkiyat ve mal kabul işlemlerinin daha hızlı bir şekilde yapılabilmesi için depolarda birden fazla giriş/çıkış kapısı olması işletmeler için avantaj yarattığı düşünülmektedir. Bu nedenle bu tezde çok sayıda giriş/çıkış kapısı olması halinde nasıl bir koridor yerleşimi önerilebileceği üzerine çalışılmıştır. Model üç farklı akış politikası altında parçacık sürü en iyileme algoritması kullanılarak çözülmüştür. Depolama politikası olarak ürünlerin depo alanına yerleşitirlirken ilk boş lokasyona konulduğu rastgele depolama politikası ile çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Depo, Koridor Tasarımı, Parçacık Sürü Eniyileme Warehousing is becoming more important in the supply chain management because of increasing competitiveness in market. A warehouse is not just a place to store items, it is a critical point to deliver products to customers on time and to provide value added operations. Managing warehouse is getting important as customer requirements gets more complex and the response time becomes critical. The concept of time is important and management of the time elapsed for feeding production or preparing delivery in warehouses is crucial for organizations. In order to make deliveries and trasnshipments on time, the products must be picked from their locations quickly. Order picking time mainly depends on the distance between pickup/deposit (P&D) point and the product location in storage area. This distance changes according to the warehouse layout. In this dissertation, we aimed to find the arrangement of aisles which is actually main part of the warehouse layout, that minimizes the expected single command travel distance between P&D points and a product in a storage location. Single command distance is defined as one-way distance traveled to reach a product location from a P&D point or distance traveled to turn back to P&D point from a product location. First, mathematical cost expressions for expected single command travel distance in continuous warehouse space is developed. It is known that multiple P&D points create advantage for quick shipment and receiving of products. Therefore in this study it is aimed to develop a new aisle design for a warehouse that has multiple P&D points. The functions of travel distance are nonlinear so Particle swarm optimization method is used to solve the problem under three different material flow policy. We implement randomised storage policy where the products are put away randomly in storage area and have same picking probabilites is used as storage policy.Keywords: Warehouse, Aisle Design, Particle Swarm Optimization 156

Medya ekonomisinde üretim süreci yeni küresel ekonomik ve siyasal düzenle birlikte değişirken bu ortamdan en çok etkilenen kesimlerin başında medya çalışanları gelmektedir. Bu tez Türkiye'de haber sektöründe çalışan, basın çalışanlarının, üretim ve emek sürecine odaklanmaktadır. Özellikle televizyon sektöründe çalışan muhabir ve kameramanların yasal ve sosyal hakları ile işsizlik sorunlarına değinilmiştir. Basın çalışanlarının istihdam problemleri, buna doğrudan veya dolaylı etki eden aktörler `siyasal erk, sermayedarlar, reklamverenler` olarak, etki eden faktörler ise `tekelleşme, teknoloji, mesleğin saygınlık sorunu ve yeni mezun fazlalığı` bağlamında incelenmiştir. Bu çalışma, haber üretiminde çalışan ücretli profesyonellerin `karar verici` ve `uygulayıcı` olmak üzere iki farklı gruba bölündüğünü ileri sürmektedir. Çalışmanın evreni olarak ulusal düzeyde yayın yapan haber ajansları, televizyonların Ankara ve İstanbul haber merkezleri belirlenmiş ve habercilerin çalışma koşullarını tespit etmek amacı Mart-Nisan 2014 tarihlerinde elli muhabir, elli kameraman olmak üzere yüz haberciyle seksen üç soruluk bir anket yapılmıştır. Ayrıca deneyimli on haberci ile derinlemesine görüşme yapılmıştır. Sonuç olarak araştırma, sektörde güvencesiz istihdam, ucuz işgücü, esnek çalışma saatleri ve sendikasızlaştırılmanın haber sektörü çalışma yaşamının temel dinamikleri haline geldiğini ve habercilerin mesleklerine yabancılaştıklarını göstermiştir. While the production process of the media economy changes with the new global economic and political order, one of the sectors most affected by this stuation is media employees. This thesis focuses on the production and labour process of the media employees working in the news sector in Turkey. The legal and social rights and their unemployment problem of the cameramen and reporters working in the television news sector are especially emphasized. The employment problems of the press workers are examined in the context of actors which influence the process directly or indirectly such as 'political authority andfactors which are 'monopolization, technology, prestige of the profession and the abundance of the new graduates'. This study claims that the paid professionals working in the news production are divided into two different groups of 'decision makers' and 'performers'. News agencies that broadcast on a national level and the Istanbul and Ankara news centers of the TV channels are taken as the universe of this study and with the purpose of identifying a survey with83 questions was conductedand total 100 questioners were collected evenly from reporters (50) and cameramen (50) in March-April 2014.Moreover in depth interviews were conducted with ten experienced reporters. As a conclusion, the research shows that unsecure employment, cheap workforce, flexible working hours and disunionisation in the sector have become the fundamental dynamics of the news sector and that reporters have been alienated to their profession. 313

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2014, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Instıtute of Science and Technology, 2014, Açık tasarım, özgür yazılımın şekillendirdiği, açık kaynak hareketi ismiyle yaygınlaşan ve tasarımı açık kaynak koduyla yani üretim bilgisiyle paylaşımı savunan anlayışın hazırladığı temele doğmuştur. Öte yandan, hareketin fiziksel üretim ayağını oluşturan modelin, tasarım disiplini açısından yürütülecek tartışmalarda bir zemine oturtulabilmesi için modern tasarım tarihinde konumlandırılması gerekmektedir. Çalışmada açık kaynak hareketinden devraldığı prensiplerle değerlendirilen açık tasarım modeli, modern tasarım tarihinde ise üçüncü dönemin özellikleriyle tanımlanmıştır. Açık tasarımın dijital üretim yöntemleriyle buluşması yeni olanaklar doğurmaktadır. Dijital üretim yöntemleri yazılım dilini kullandığından özgür yazılım hareketini doğrudan açık tasarıma bağlayabilmekte ve bu ortak dil sayesinde dünya çapında paylaşıma ve erişime açık bir ağ kurulabilmesine izin veren bir öneri olarak diğer üretim alternatiflerinden ayrılmaktadır. Kişisel bilgisayarların sıradan kullanıcıyı dijital üretime katmasıyla ve internetin farklı coğrafyaları birbirine bağlamasıyla başlayan süreç, fiziksel dünyada da dijital üretim yöntemlerinin kullanılmasıyla ve bu yöntemleri kullanarak geliştirilen araçların kişisel kullanıma uygunluğuyla yeni bir boyuta taşınmıştır. Bu anlamda erişime açık dijital üretim laboratuvarı olma iddiasındaki Fab Lab dikkat çekici bir öneri sunmaktadır. Bu çalışma, MIT bünyesinde kurulan CBA'nın bir projesi olan merkezlerin niteliklerini, açık tasarım modelinin gerçekleştirilebilmesi için sağladığı olanaklar açısından ele almayı amaçlamaktadır. Çalışmada Fab Lab'ın çeşitli nitelikleriyle açık tasarım için yarattığı zemini ortaya koyan incelemeler, Fab Lab kullanıcıları arasında düzenlenen anket çalışmasıyla desteklenmiş, yöneltilen sorularla açık tasarımın bu merkezlerde ne denli yer edinebildiğine ve geleceğine dair çıkarımlar yapılmıştır. Ayrıca, benzer bir anket çalışması da Türkiye'deki ürün tasarımcıları arasında gerçekleştirilerek henüz Fab Lab'ın bulunmadığı, açık tasarım tartışmalarının gündemde olmadığı bir zeminde, ürün tasarımcılarının konuya yaklaşımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Sonuç olarak, Fab Lab projesinin açık tasarım için sunduğu olanaklar ve potansiyelin yanı sıra kısıtlayıcı tarafları da ele alınarak bütüncül bir değerlendirme ortaya konmuştur., Open design is open source development of tangible things which brings manufacturing to open source movement. When open design meets with digital fabrication tools in order to attain manufacturing, various possibilities arises. Fab Lab, project which is developed by Center for Bits and Atoms (CBA) of Massachusetts Institute of Technology proposes a significant alternative to realize open design projects as an open access digital fabrication laboratory. This study aims to evaluate Fab Lab for open design model. It is investigated which features of Fab Lab could be associated with open design and if there is any feature of these centers encourages open design model. While evaluating the possibilities and advantages, debates and concerns about open design are also discussed. Moreover, problematic aspects and constraints of Fab Lab as a production center in terms of practicing open design model are investigated. In accordance with these objectives, firstly open design development model is discussed according to not only its principles taken from the open source movement, but also its position in modern design history. Then development of digital fabrication technologies is explained and Fab Lab project is evaluated with its history, mission, vision and features. While personal computers enable ordinary users to create and modify in digital world and internet connects different parts of the world; evolution of digital production technologies in the direction of allowing personal usage has created new possibilities. These tools including personal computers, internet and digital fabrication technologies form an integrated alternative for open design model. In the study, after a brief definition of Fab Lab project, common features and differences of various Fab Labs and some open design projects being carried in these centers are analysed. Then, in methodology chapter, a plot study which includes very short interviews and direct observations in FabLab EDP and FabLab Lisboa is mentioned to explain and discuss procedures and relations between participants and technology in these centers. After an analysis of these Fab Lab visits, results of questionnaires which are conducted among Fab Lab participants and industrial designers from Turkey are interpreted. Consequently, it is stated that Fab Labs provide various opportunities for open design model not only with its production capabilities but also with its working environment that creates a culture of collaboration and exchange, and also its local relations and global network. In the study these opportunities and also limits in this relationship are analyzed in details., Yüksek Lisans, M.Sc.

Müşteri istek ve ihtiyaçlarının farklılaştığı günümüz pazarlarında kitlesel üretimin standart ürünleriyle tatmin olamayan müşteriler kendi benzersiz istek ve ihtiyaçlarına odaklanmıştır. Firmalar, bu istek ve ihtiyaçlara yanıt verebilmek ve pazarda rekabet avantajı kazanabilmek adına pazar bölümlendirmenin de ötesine geçerek, ?tek'in pazarı?na yönelmeye başlamıştır. Tek bir müşterinin istek ve ihtiyaçlarına uygun bireyselleştirmiş ürün ve hizmetlerin kitlesel üretime yakın verimlilikte üretilmesini amaçlayan kitlesel bireyselleştirme stratejisi, bir rekabet stratejisi olarak ortaya çıkmıştır.Kitlesel bireyselleştirme stratejisi, bilgi ve iletişim teknolojileri, ürün ve süreçleri modüler hale getirme yöntemi ve esnek üretim sistemleri sayesinde bireyselleştirmeyi düşük maliyetlerle gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Düşük maliyetlerin yanı sıra kitlesel bireyselleştirme müşteri istek ve ihtiyaçlarına hızlı ve esnek bir şekilde yanıt vermeyi hedefleyen bir stratejidir.Bu çalışmada, kitlesel bireyselleştirme stratejisinin uygulama süreçlerini incelemek amacıyla hazır mutfak sektöründe faaliyet gösteren bir firmanın Denizli bayisinde, kalitatif araştırma yöntemlerinden vaka analizi uygulanmıştır. İnceleme sonucunda elde edilen bulgulara göre, kitlesel bireyselleştirme stratejisindeki müşteriye özel bireyselleştirmenin geçmişten beri bireyselleştirmeyi uygulayan bir sektörde yenilik olmadığı, sektördeki üstünlüğün bireyselleştirmeden değil de düşük maliyetlerden sağlanabileceği sonucuna varılmıştır. In today?s markets with different request and needs of customers, the ones that are not to be satisfied with the standard products of mass production are focused on their unique demand and needs. In order to be able to satisfy customers? demand and needs and get the competitive advantage, the companies incline to the ?single market? by going beyond the segmentation of the market. The strategy of mass customization, the aim of which is to enable the customized products and services for the demand and needs of a customer to be produced with a similar efficiency of mass manufacturing, has emerged as a competitive one.The strategy of mass customization aims to actualize customization with low costs by the information and communication technology, modularity approach in product and process, and flexible manufacturing systems. Mass customization strategy is to meet the request and needs of customers with high pace and flexibility. In the first chapter of the study, the concepts of personalization and customization, which are currently at the heart of many marketing approaches, are analyzed by giving the definitions of these concepts.In this study, qualitative research method of case study was conducted on one of the retailers of a firm in kitchen cabinet industry in Denizli in order to gain insight into the process of mass customization strategy. After the analysis of the findings, it was concluded that customization dimension of mass customization is not an innovation for the sectors, in which customization was previously implemented. Rather, the leadership in those sectors could be achieved not with customization but with low costs. 129

Üretim esnekliğinin yeni bir rekabet gücü olarak görülmesiyle birlikte, son yıllarda esnek üretim sistemlerine (EÜS) yönelik ilginin arttığı görülmektedir. Sunduğu birçok avantajlarla birlikte, bu sistemler planlama sürecinde çözümü zor problemleri de beraberinde getirmektedir. Üretim kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasında önemli rolü olan çizelgeleme bu problemlerin başında gelir. Klasik atölye tipi çizelgeleme probleminin, NP-zor problemler sınıfında yer aldığı bilinmektedir. Esnek üretim sistemlerinin yapısından kaynaklanan çeşitli unsurların devreye girmesi, bu sistemlerde karşılaşılan çizelgeleme problemini daha da karmaşık hale getirir.Aynı anda birden çok operasyonun ortak kullanılan kaynaklarda işlem gördüğü esnek üretim sistemleri, yapısı gereği kilitlenmelere açık olan bir sistemdir. Yüksek derecede otomasyonun söz konusu olduğu esnek üretim sistemlerinde, üretim sürecine dışarıdan müdahalelerin en az düzeyde olması arzu edilir. Bu nedenle, çizelgeleme ile operasyon sıralarının üretim süreci boyunca kilitlenmelerle karşılaşılmayacak şekilde belirlenmesi gerekir.Esnek üretim sistemlerinde karşılaşılan kilitlenme içeren çizelgeleme problemi için etkin bir çözüm yönteminin geliştirilmesi bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Problemin karmaşık yapısından dolayı, makul sürelerde iyi çözüm sunabilen sezgisel bir yöntemin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, esnek üretim sistemlerindeki çizelgeleme problemi için Petri ağlarına dayanan sezgisel bir çözüm yaklaşımı önerilmiştir. Zamanlı Petri ağları ile modellenen problemin çözümü için, kilitlenmeden kaçınma stratejisini içeren sezgisel öncelik kurallarına dayalı iki çizelgeleme algoritması geliştirilmiştir. Geliştirilen sezgisel algoritmaların performansını değerlendirebilmek amacıyla, literatürde bulunan çeşitli özelliklerdeki EÜS çizelgeleme problemleri çözülerek elde edilen çözümler bu çalışmalardaki sonuçlarla karşılaştırılmıştır.Anahtar Kelimeler: Esnek üretim sistemleri; Petri ağları; çizelgeleme; kilitlenme. The wide recognition of the manufacturing flexibility as a new competitive advantage has increased the interest toward flexible manufacturing systems (FMS) in the recent years. Along with numerous benefits it provides, a flexible manufacturing system also offers many challenging problems for the planning process. Scheduling, which has a vital role in the efficient utilization of the system resources, is among these problems. The classical job-shop scheduling problem is known to be NP-hard. Due to the simultaneous consideration of several issues related to the system, scheduling problem in the flexible manufacturing systems becomes even more complicated.Deadlocks are often inherent in the flexible manufacturing systems, where a set of different parts are concurrently processed on shared resources throughout the system. It is desired to operate such a highly automated system with minimum external intervention. This, in turn, requires determining an appropriate sequence of operations which ensures that deadlock never occurs in the system.The objective of the study is to develop an efficient solution approach for deadlock-free scheduling problem in the flexible manufacturing systems. Due to the complex nature of the problem, it is intended to propose a heuristic approach which provides good schedules in reasonable computational times. In line with this purpose, a Petri net based heuristic search approach is developed. Two search algorithms based on heuristic priority rules are proposed, which include a deadlock avoidance strategy for the scheduling problem modeled with timed Petri nets. Extensive computational experiment is carried out on a variety of FMS scheduling problems available in the literature to evaluate the performance of the proposed approach.Keywords: Flexible manufacturing systems; Petri nets; deadlock-free scheduling. 400

Baza üretimi yapılan bir fabrikada baza kasası hazırlığı önemli bir prosestir.Sistem tamamen operatör esaslı ve emek yoğun bir şekilde sürdürülmektedir. Otomasyon olmadığı için istenmeyen bazı kalite hataları da operatöre bağlı bir şekilde oluşabilmektedir. Mobilya baza kasası üretim hattının operatör etkili olmasından dolayı, üretim standardizasyon kalitesinde bazı dezavantajlar vardır. Bu dezavantajlar şu şekilde verilebilir;1.Proses için gereken eleman ihtiyacı fazladır.2.Gereksiz kullanılan malzeme israfı fazladır.3.Kalitesizlik maliyeti fazladır.Bu sebeplerden dolayı, mobilya üretim tesisleri için, bir otomasyon üretim hattının kurulması gereksinimi doğmuştur.Mevcut sistem tamamen operatör esaslı, 6 istasyon ve 12 operatörden oluşmaktadır. Bununla birlikte, işlem zamanı çok uzundur. Bir PLC denetim organı esaslı esnek imalat sistemi tasarlanarak bu tip problemlerin giderilmesi sağlanacaktır. Tasarlanacak ve üretimi düşünülen sistem bir istasyondan oluşup, 4 adet vidalama ünitesi ve 4 adet zımba tabancası gibi temel elemanlardan oluşmuştur. Bu sistemle işlem zamanı % 30 oranında azaltılarak, operatör sayısı 3 kademede 7 `den 2'ye düşürülerek, sonuçta kalite düzeyinde de artış sağlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Esnek Üretim Sistemi; Optimum tasarım; Üretim / Montaj Hattı, Montaj Planlama, Otomasyon. Due to operators effects on the furniture baza frame manufacturing line; the standardazition of the production quality has some disadvanteges. These disadvanteges can be outlined in the following; production cycle time is long and not on the straight line scriwing on the corners of frame.The operator carries the frame. For that reasons, ıt is necessary to design an optimum automation of flexible manufacturing line in the furniture factory.The current line includes 6 stations and 12 operators. Furthermore, the process cycle is very long. A PLC based flexible manufacturing automation sistem will be designed to overcome such problems. The proposed system will be consisted of 1 station three types of conveyors, 4 pheumatic screwing units, 4 punch guns. After using this system the cyle time of process will be reduced 30%, number of operators will be decreased from 7 to 2 operators.Finally, Standard quality will be supplied with the proposed system.Kewwords: Flexible manufacturing system; Optimum design; Manufacturing / Assembly line, Assembly planning, Automation. 138

Gelişen ve değişen rekabet ortamında işletmelerin etkinliklerini ve verimliliklerini arttırmasında, değişen pazar koşullarına ve teknolojik yeniliklere ayak uydurmaları büyük önem arz etmektedir. Bunlara ek olarak varlıklarını devam ettirebilmeleri ve rekabet edebilmeleri için üretim maliyetlerini düşürmek, ürün kalitesini yükseltmek ve değişen pazar ve müşteri isteklerini karşılamak zorundadırlar. Bununla birlikte çeşitli ulusal ve uluslararası krizler de işletmelerin işlerini zorlaştırmaktadır. Bu gelişen ve sürekli değişen koşullara uyum sağlamak için işletmeler esnek üretime yönelmektedir. Bu sistemi uygulayan işletmeler sadece yerel pazarlarda değil global pazarda değişen pazar şartlarına hızla uyum göstermekte ve yaşanan krizlerden esnek üretim sistemini kullanmayan rakiplerine göre daha az zararla çıkmaktadırlar. Bu çalışmada, yaşanan küresel ekonomik krizde esnek üretim sistemi kullanan bir işletmenin kriz öncesi, kriz dönemi ve kriz sonrasında performans karşılaştırmasının yapılması ve araştırma yapılan işletmede esnek üretim sisteminin kullanılmasının nasıl bir etkisi olduğu değerlendirilmektedir.Anahtar Kelimeler: Üretim Yönetimi, Esnek Üretim Sistemleri, Performans In developing and changing competitive environment, changing market conditions and adapt to technological innovations is of great importance for companies increase their efficiency and productivity. In order to survive and compete successfully, they have to improve their product quality and meet changing market and customer needs. However, various national and international crises make things difficult for their businesses. For adapting of this constantly developing and changing condition, enterprises are turning to flexible manufacturing. Companies that implement this system, quickly adapt not only changing market conditions in domestic markets but also global market and enterprises in crisis that implement flexible manufacturing system go out with less damage than their competitors. In this study, the enterprise that implements flexible manufacturing system is compared with its performance during pre-crisis, crisis and post-crisis and the enterprise with flexible manufacturing system evaluated from different aspects of the system has. 106

Bu tez çalışmasında esnek üretim sistemlerinin özellikleri ve diğer üretim sistemleri içindeki yeri incelenmiştir. Esnek üretim sistemlerinin Nuh'un Ankara Makarnası A.Ş. ile Antgıda A.Ş.' de nasıl uygulandığı ve işletmelere sağladığı ekonomik, teknik, ticari katkıları ve verimliliğe olan etkisi değerlendirilmiştir.İncelemede yapılandırılmış görüşme ve anket çalışmaları yapılmıştır. Görüşmeler yapılandırılmış şekilde işletmelerin üretim müdürleri ile yapılmıştır. Anket çalışmaları işletmelerin üretimle ilgili olan üst yöneticileri ve işgörenleri ile yapılmıştır. Ayrıca işletmelerin üretim, satış ve ihracat raporları incelenmiştir. Alan araştırması için seçilen işletmeler esnek üretim sistemleri üzerinde az çalışılmış olan gıda sektöründen seçilmiş ve örneklem seçimi araştırma kolaylığı sağlayan büyük işletmelerle yürütülmüştür.Esnek üretim sistemi uygulamalarıyla, incelenen işletmelerde teknoloji ve bilgisayar kullanım düzeyleri en üst seviyelere çıkmış, üründe çeşitliliğin sağlanmasında, üretim verimliliklerinin artmasında, müşteri odaklı üretimde, enerji tasarruflarında, rekabet gücünün artmasında, pazar payının yükselmesinde, maliyet avantajlarında ve diğer faktörlerde olumlu etkileri olmuştur. Araştırma yapılan işletmelerde yeni teknolojilerin kullanılması ile işgören sayısı toplamda azalmış ve uzman işgören sayısı artmıştır. İşletmelerin uygulamada yatırım maliyetlerinin yüksek olduğu görülmüştür. Esnek üretim sistemlerinin rekabette avantaj elde etmek, müşterilerinin isteklerine hızlı cevap vermek, üretimde verimlilik elde etmek, devamlılıklarını sağlamak ve uluslar arası pazarlarda yer almak isteyen işletmeler için büyük önem taşıdığı sonucuna varılmıştır. In this thesis, the features of flexible production systems and their places among other production systems are investigated. How the flexible production systems are applied in Nuh?un Ankara Makarnası Corp. and Antgıda Corp., and its economic, technical and commercial contributions for the firms and its effects on efficiency are evaluated.Structured interviews and surveys are conducted during the research. The structured interviews are conducted with the production managers of the firms. Surveys are conducted with the high level managers and line workers who are involved in the production processes. Besides, production, sales and export reports of the firms are studied. The cases for the field research are chosen from the food sector which is understudied in the literature and the big companies are selected due to the conveniences in access.With the application of flexible productions systems in the selected firms, the utilization of technology and computerization reaches to highest levels. The flexible production systems lead to positive effects in product line variation, efficiency in production, customer oriented production, energy saving, competitiveness, market share, production costs and other factors. With the application of new technologies in the studied firms, the aggregate level of employment decreased while the number of professional workers increased. It is found that investment costs of the firms are high. It is concluded that flexible productions systems are at crucial importance for the firms in gaining competitive advantage, for rapid response to customer needs, reaching higher production efficiency levels, and providing sustainability of the firms and their place in the international markets. 190

Müşteri taleplerinin çeşitlenmesi ve buna bağlı olarak ürün hayat evrelerinin kısalması, müşteri odaklı yönetim yaklaşımlarının şekillenmesinde en önemli etken olmuştur. İşletmeler, üretim sürecini hızlandırarak bu talepleri karşılamak ve küresel rekabet şartlarına uyum sağlayabilmek için üretim sistemlerini yeniden gözden geçirmek ve teknolojik gelişmeleri bu sistemlere uyarlamak zorunda kalmışlardır. Üretim sistemlerindeki bu köklü değişiklikler maliyet yönetimi konusundaki problemleri de beraberinde getirmiştir. Geleneksel maliyetleme sistemleri, yeni üretim ortamlarını destekleyecek bilgileri sunmak konusunda yetersiz kalmışlardır.Geleneksel maliyetleme sistemlerinin yetersizliklerini ortadan kaldırmak amacıyla ortaya konulan faaliyet tabanlı maliyetleme (FTM) yaklaşımı faaliyetleri, birim, parti, mamul ve tesis seviyesi faaliyetler olarak dikkate alarak belirleyen ve gerçek sebep-sonuç ilişkisini yansıtan maliyet etkenleri yardımıyla kaynak maliyetleri faaliyetlere, faaliyet maliyetleri de ürünlere yüklemek suretiyle geleneksel maliyet sistemlerine göre daha hassas sonuçlar üretebilmektedir.FTM'nin işletmelerde etkin bir şekilde uygulanabilmesi için; organizasyonların her aşamasında ihtiyaç duyulan bilgileri toplayan kaydeden, analiz eden, bu bilgileri diğer departmanların kullanabileceği verilere dönüştüren, doğru zamanda doğru veri kullanılmasını sağlayan ve bunları istenen raporlara dökebilen kurumsal kaynak planlama sistemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.Bu doğrultuda çalışmanın amacı, sözkonusu bilgi ihtiyaçlarını karşılayabilen FTM temelinde oluşturulmuş bir KKP tasarımı, yazılımı ve uygulaması için gerekli olan muhasebe ve üretim birimlerinin reorganizasyonunu ortaya koymaktır.Bu amaçla çalışmada öncelikle, faaliyet tabanlı maliyetleme ve kurumsal kaynak planlamaya ilişkin literatür incelemesi yapılmıştır. Sonrasında metal işleme üretim sektörünün önde gelen kuruluşlarından birinde yürütülmekte olan kurumsal kaynak planlama sisteminin belli başlı üretim ve planlama altyapısı irdelenmiş, ardından muhasebe verilerinden faydalanılarak faaliyet tabanlı maliyetlendirme metodolojisi bu kuruluşa uygulanmıştır. Elde edilen faaliyet tabanlı ürün maliyetlerinin, firmanın stratejik ve operasyonel karar sürecine destek vereceği öngörülmektedir.Anahtar Kelimeler: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme, Esnek Üretim, Kurumsal Kaynak Planlaması, Kurumsal Kaynak Planlaması Yazılımları Variations in customers' demand and accordingly short life cycle of products are most affective factors to the formation of customer based management approach. Business organizations are obliged to review their production systems and adapt these systems to technological development to able to meet demands accelerating production process and deal with to global competition conditions. These fundamental changes in production systems cause some problems on cost management. Traditional costing systems remain insufficient to offer knowledge to support new production environment.In order to eliminate incapability of traditional costing systems, Activity Based Costing specifies the activities considering them as unit, batch, goods and facility level, and offers more accurate results compared to traditional costing systems by cost drivers reflecting actual cause-effect relations and attributing source costing to activities and activity costs to goods.For application of ABC effectively, it is needed of Enterprise Resource Planning systems which piling, recording and analysing to necessary data, inverting to this data to suitable data which can be used by other departments, at suitable time used to true data and reporting to all of these.In this context, the aim of this thesis is to present reorganization of accounting and production units which based on ABC which enabling to knowledge needs for desinging, application and software of ERP.At first, Is is given the theoritical background on activity based costing and enterprises recource planning. The Enterprise Resource Planning system which is implemented in one of the leading metal processing production sector is analyzed interms of production and planning structure, and then activity based costing methodology is applied to the enterprise using accounting datas. it is claimed that activity based costing acquired contributes to strategic and operational the decision-making process of the enterprise.Keywords: Activity Based Costing, Flexible Production, Enterprices Resource Planning, Enterprices Resource Planning Softwares 270

Bu araştırmada, eğitimin esnek istihdam piyasasında kazandığı yeni anlam ve işlevin çözümlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, esnek istihdam koşullarında işgörenlerin işe alınmaları, istihdamdaki konumları, iş gruplarına dağılımları, yükselmeleri ve çalışma koşulları ile aldıkları eğitimin nitelik ve düzeyi arasındaki ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, eğitim ekonomisi kuramlarında ileri sürülen, eğitim-istihdam ve eğitim-verimlilik ilişkisine ilişkin tezlerin esnek istihdam koşullarında yeniden değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak yapılan bu araştırmada, beyaz eşya üretimi yapan bir ana firmada 14 ve onunla ilişkili bir yan firmada 6 olmak üzere toplam 20 kişi ile görüşme yapılmıştır. Bu kişilerin 6'sı yöneticilerden ve 14'ü işgörenlerden oluşmaktadır. Araştırma amacına uygun olarak üst düzey yönetici, ara düzey yönetici ve işgörenlerle yapılacak görüşmeler için üç farklı görüşme formu hazırlanmıştır.Araştırmada eleman alınırken, eğitim düzeyinin belirgin bir tercih nedeni olduğu saptanmıştır. Diğer yandan, eğitim, işteki yükseltmelerde en düşük rolü oynayan etmen olarak ortaya çıkmıştır. İşte yükseltmede eğitimin ikincilleştirilmesi önemli bir esnekleştirme pratiği olarak görülebilir. Ana firmada belli örgütsel konumlar ve kadrolar, belirli eğitim düzeyleriyle çakışmaktadır. Bu yüzden, ana firmadaki çalışanlar ?belirli işlere? yükselebilmektedirler. Belli işler için ?içsel işgücü piyasası?nın varlığından söz edilebilir. Yan firma çalışanlarının yükselme imkânları daha esnektir. Burada işgörenlerin yükselmelerinde insan sermayesi birikiminden çok ?çalışkanlık?, ?işi sevme?, ?firmaya aidiyet geliştirme? gibi etkenler rol oynamaktadır. Her iki firmada ?kadın işleri? ve ?erkek işleri? ayrımı çok belirgindir. Yan firmada daha çok kadın emeği kullanılmaktadır. Burada yapılan işin bir ?kadın işi? olarak görülmesi nedeniyle kadınların üretimde çalıştırılmasının verimliliği artırdığı ileri sürülmektedir. Yalın üretimde, farklı kadrolarda çalışanların verimlilikleriyle ilgili bulunan nitelikler, işgörenlerin belirttikleri işteki verimliliklerini artıran niteliklerle uyum göstermektedir. Bu, çalışanların belirtilen nitelikleri içselleştirdiği anlamına gelebilir. The purpose of this research is to analyse the new meaning and the function of the education which is achieved in flexible employment market. Thus, the relationship between recruitment, the employment position, the distribution of work groups, promotion and work conditions of the employees and the level and quality of the education they have, is analysed in the condition of flexible employment, on the basis of the gender. Besides various theories which describe the relationship between education and employment in the condition of flexible employment are evaluated. In this research, which is based on the quantitative research procedure, 14 persons in the primary firm making white good production and six persons in the secondary firm being in contact with the primary one, a group of 20 persons was interviewed. This group was composed of six employers and 14 employees. For the purpose, three different interview forms for ?high level employer?, ?intermediate level employer? and ?employers? were designed.It is determined that the education level is preferred in the recruitment of the employees. On the other hand, it is observed that the role of education on the promotion is weak. This can be realized as a practice of flexibility. In primary firm, the employees occupied in organizational positions have defined education levels. Therefore, the primary firm staff can be promoted to defined positions. For defined works, it can be emphasized the existence of ?internal labour market?. The possibility of promotion of the employees in secondary firm is more flexible compared to the one in the primary firm. Here, ?industriousness?, ?work love? and ?dedicating oneself to firm? etc. play an important role more than ?the accumulation of human capital? for the promotion of the employees. In both firms, it is observed that the discrimination between ?woman job? and ?man job? is quite clear. In the secondary firm, the woman labour is detected more than others. It is declared that the employment of woman workers results in the productivity gain in this firm. In different positioned employees? qualities related to productivity are consistent with the qualities that results in the productivity gain. This result may mean that the employees internalize the defined qualities. 230

Dünyada yaşanan teknolojik gelişmeler, küreselleşme, artan rekabet ve bütün bunlar sonucunda meydana gelen hızlı değişimin ortaya çıkardığı sonuçlardan biriside çalışma hayatının değişen koşullara uyum amacıyla giderek esnekleşmesidir. Genel olarak yapılan tanımlarda esneklik, dinamik bir çevrede gereksinim duyulan değişimlerin karşılanabilmesi olarak ifade edilir. Rekabette lider, değişimi ve yeniden yapılanmayı hızla tamamlayan, piyasayı ve rakiplerini iyi değerlendiren, çevreyi iyi analiz edebilen işletmeler, yüksek esnekliğe sahip işletmeler olarak tanımlanır.İşletmelerin rekabet gücü kazanmaları açısından verimliliklerini yükseltmeleri, maliyetlerini düşürmeleri, müşterilerin beklentilerinin en uygun düzeyde ve zamanında karşılamaları önemlidir. Bütün bu süreçler esnek çalışma uygulamalarını gerektirmektedir. Türkiye'de tekstil sektöründe bu yönde esnek çalışma yoğun olarak kullanılmaktadır. Fason üretim, evde çalışma, part-time çalışma, çağrı üzerine çalışma, tele çalışma ve sıkıştırılmış çalışma haftası gibi çalışma şekilleri bu sektörde kullanılmaktadır. Bu çalışma şekillerinin uygulanmasında temel amaç verimliliğin yükseltilmesi, işgücü maliyetlerinin düşürülmesi ve dolayısıyla rekabet gücünün kazanılmasıdır.Esnek çalışmanın işgücü maliyetlerini düşürüp düşürmediğinin ve rekabet gücünü artırıp artırmadığının ortaya konması sektör ve ülke ekonomisi açısından önemlidir. Türkiye'deki işletmelerde ve özellikle tekstil işletmelerinde işgücü maliyetlerinin çok yüksek ve işgücü verimliliğinin çok düşük olduğu görülür. Bu durum, uluslararası pazarlarda bu işletmelerin rekabet gücünü azaltmaktadır. Bu nedenle gelişmiş ülkelerin deneyimlerinden yola çıkarak, işgücü maliyetlerinin düşük düzeyde tutulmasında ve rekabet gücünün yükseltilmesinde esnek çalışma biçimlerinin iyi bir çözüm olabileceği düşünülebilir. Bu amaçla bu çalışmada Türkiye'de tekstil sektöründe bir alan araştırması yapılmıştır. Technological growth, globalization, raising competition in the world and the changes resulted from all of these caused working life to get flexibility to comply with the changing conditions. Flexibility generally means to meet the requirements in a dynamic environment. Enterprises which lead the competition, complete the changes, reorganize quickly, and evaluate the market and their competitors and analyze the environment well, have high flexibility.It is important to get the competition advantage for the enterprises to increase the efficiency, decrease the costs and to meet the customers? expectations in an optimum level and in time. All these processes require the flexible working applications. In textile sector in Turkiye, flexible working has being used intensively. Working types like contract manufacturing, home-working, part-time, on call work, teleworking and compreressed workweeks are used in this sector. The basic aim relating to the application of these working types is to increase the productivity, decrease the costs and to get the competitive advantage.It is important for the sector and the national economy to bring up a matter whether flexible working decreases the labor costs and increases the competitive advantage. Enterprises, especially textile enterprises, in Turkiye shows that labor costs are very high and the labor productivity is very low. This situation causes the enterprises to lose the competitive advantage in international market. It may be considered that the flexible working types are a solution to decrease the labor costs and increase the competitive advantage. Because of this, it is necessary to benefit from the experiences of developed countries. With this aim, in this work, a field survey is done in textile sector in Turkiye. 328

Konut üretimi, başta Hollanda ve Japonya gibi erken endüstrileşmiş ülkeler olmak üzere arz merkezli bir piyasadan talep merkezli bir piyasaya doğru dönüşmektedir. Bu durumun yapı sektörünün, başta gayrimenkul geliştirme grubu ve müteahhitler olmak üzere, konut üretimine katılan tüm aktörleri üzerinde ciddi etkileri olacaktır. Diğer taraftan, esnek/değişebilir konut yaklaşımı ve Yalın İnşaat (Lean Construction) anlayışlarının söz konusu ülkelerin toplukonut üretim politikalarını giderek daha çok yönlendirdiği de bilinmektedir.Bu çalışma, erken endüstrileşmiş ülkelerin konut piyasasında ağırlık kazanan tüketici odaklı konut üretiminin yakın bir gelecekte diğer ülkelerdeki konut tasarım, üretim ve inşaat süreçlerini de etkileyeceği hipotezi üzerine kuruludur. Böyle bir döneme girilmekte olduğunu gösteren deneyimler yaşanmaktadır. Almere (Hollanda) ve Osaka Next21 (Japonya) projeleri gibi uygulamalar esnek konut tasarım (Açık Yapı) ve üretim (yalın inşaat) felsefelerinin sentezinden oluşturulacak yeni bir anlayışın işaretlerini vermektedir (Agile Production). Yaşanan vakalar konu ile ilgili bir karşılaştırma ve değerlendirme yapılabileceğini göstermektedir.Bu çalışmada tüketici odaklı konut üretiminde, yalın inşaat ve esnek konut yaklaşımları üzerine odaklanılarak, talep merkezli bir karaktere bürünecek olan konut piyasasında yalınlık ve esneklik sorunsalı tartışılacak, konut piyasasının esnek konut üretimi konusundaki tutukluğunun nedenleri ve yaklaşımın önündeki engeller değerlendirilecektir. Arz ve talep arasındaki bu kopukluk meselesi çözülebilir mi? Yanıtı aranan sorun budur. Housing production changes from a supply towards a demand market, especially in leading countries such as Netherlands and Japan. This will have serious implications on the building industry, including the developers, contractors and all other participants. On the other hand , flexible housing approach and lean construction methods will have an impact on the housing policies of relevant countries.This study is based on the assumption that the consumer oriented approach of early industrialized countries will affect the policies of other countries in the very near future. There is enough evidence implying that we are entering a new period utilizing the know-how of flexible housing production. Experiences such as Almere (Holland) and Next21 (Japan) gives us the clues of this new understanding which will be the synthesis of flexible design and Lean construction which is called Agile housing production. Recent cases shows that it is possible to make an evalution and comparison about the subject.This study focuses on lean construction and flexible housing approaches and evaluates the conflicts and gains between them and the conventional housing production. It also discusses the potential of mass customization and agile production in an environment which evolves from a sellers to buyers market. The paper addresses today's need for housing that can adapt to change over time. It also investigates the obstacles and reasons for its current non-implementation in the housing market. Can the problem of disconnection between supply and demand in housing production be solved? This is the core question of the study. 160

Tez (Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2006, Thesis (PhD) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2006, Özellikle ürün karışımı veya talebindeki değişimler nedeni ile hücreler arasında yük dengesizliği oluştuğu zaman hücresel üretim sistemlerinin performansı kötüleşir. Bu çalışmada önerilen dışsal iş akışı esnekliğini kullanma kurallarının hücreleri arasında yük dengesizliği olan hücresel üretim sistemlerinde uygulanması sureti ile sistem performansında sağlanabilecek iyileşme düzeyi incelenmektedir. Problemin karmaşıklığı ile kapsamı ve üretim ortamının dinamik doğası sebebi ile üretim benzetimi tekniği bu çalışmanın incelemesi için araç olarak seçilmiştir. Benzetim deneyleri sonuçlarının istatistik analizi neticesinde uygun bir dışsal iş akışı esnekliğini kullanma kuralı uygulandığı zaman hücresel sistemin performans ölçütlerinin önemli derecede iyileştirilebildiği belirlenmiştir. Ayrıca performans ölçütlerindeki iyileşmenin bu çalışmada istatistik bakımdan incelenmek üzere seçilen dört adet deney tasarım faktörüne bağlı olduğu tespit edilmiştir. Bu faktörler “dışsal iş akışı esnekliğini kullanma kuralları” nitel faktörü ile “yük dengesizlik seviyesi”, ”işlem süresi artış yüzdesi” ve “hazırlık süresi artış yüzdesi” nicel faktörleridir., The performance of cellular manufacturing systems diminishes when the workload imbalance between the cells caused especially by the changes in part mix or demand distribution occurs. In this work it is investigated that the level of the performance improvement which can be obtained by implementing the proposed rules exploiting the external work flow flexibility in cellular systems experiencing the workload imbalance between its cells. Because of the complexity and size of the matter and the dynamic nature of the manufacturing environment, the manufacturing simulation technique was chosen as the research vehicle for this study. The statistical analysis of the results of the simulation experiments showed that performance measures of a cellular system can be improved to an important degree when the proper rule exploiting the external work flow flexibility is implemented. However, the improvement in the performance measures found to be dependent on the four experimental design factors chosen to be statistically investigated in the study. These factors are “the rules exploiting the external work flow flexibility”, which is a qualitative factor, and “the level of the load imbalance”, “the percentage increase in the operation time” and “the percentage increase in the set up time”, which are the quantitative factors., Doktora, PhD

ÖZET Sanayinin gelişmesi, üretim sistemlerinin büyük hacimli ve seri üretim olarak gerçekleşmesi yepyeni kavranılan beraberinde getirmiştir. Müşteri ihtiyaç ve beklentilerine uygun olarak, üretim noktasından tüketim noktasına kadar olan hatta hammadde, yarı mamul, mamul ve diğer bilgilerin verimli ve etkin bir şekilde akışı ve kullanımı, günümüz üretim tabanlı sistemlerin işletmelerde kullanılmaya başlamasıyla birlikte daha kolay karşılanabilir hale gelmiştir. Üretim sürecine uygun olarak kurulacak sistem hassas ve zaman alacak sabırlı bir çalışma gerektirir. Sistemin süreç içerisinde daha hızlı ve bir bütün olarak doğru çalışabilmesi için işletmelerin alt yapılarım çok sağlam kurmaları, süreçleri çok iyi analiz etmeleri ve beklentilerini çok iyi belirlemeleri gerekir. Kurulacak üretim yönetim sistemi ile elde bulunan malzeme, makine ve insan gücü kaynağı ile istenen zamanda ve miktarda, en düşük maliyetle müşteri talepleri karşılanmaya çalışılabilecektir. Bu çalışmada üretim yönetim sistemlerinin gelişimi, uygulanabilirliği ve kullanımı incelenmiş olup, SAP üretim modülünün uygulaması yapılmıştır. Yapılan uygulama ile malzeme bazında ihtiyaç planı ve imalat kaynaklarının planı çıkarılmıştır. VI ABSTRACT The huge amount and the speedy of productions brougt new concepts with the developmet of industry. The needs of raw materials, semi-products, products and the other things which are expacted by the customers' became more easy with using producting systems at the production lines from the beginning to the end. The system that will be suitable with the production line, will need time and patient work. To work the system speedy and completely, plants have to set up their structures very well, analyse the continuums perfectly and determine the expectancies correctly. With this application, the customers' demands will be provided at the expected time and amount with minumum costs by using materials, machines, and workmen-ship. In this study, the development, process and feasibility of producion managment systems are investigated. SAP production planning module has been carried out and the needs of material requirement plans and manufacturing recouces plans are carried out also. vn 116

ÖZET Bu tezde, kapitalist dünyada 1980'li yılların ortalarından itibaren hızla yaygınlaşan Japon tarzı esnek üretim modelinin eleştirel bir incelemesi yapılmaya çalışılmıştır. Tezin birinci bölümünde, esnek üretimi, ait olduğu kapitalist üretim ilişkileri bağlamından kopuk bir tarzda ele alan ve esas olarak bir `olumlu yenilikler katalogu` biçiminde sunan yaklaşımların genel olarak birbirleriyle Örtüşen savları özetlenmektedir. İkinci bölümde Japon modelinin teknik ve organizasyonel boyutları ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir. Bu bölümün bulguları, esnek üretim organizasyonunun, işletme yazınında ileri sürülenlerin aksine, çalışanların vasıf düzeylerini yükseltmediğini; üretim ve emek sürecinin `rasyonelleştirilmesine` dönük Taylorist pratikleri derinleştirdiğini; iş yoğunluğunu ve çalışma temposunu artırdığını ve emeğin denetiminde işçilerin kendilerini de devreye sokan yeni mekanizmalar geliştirdiğini ortaya koymaktadır. Emek sürecinin salt teknik bir süreç olarak çözümlenemeyeceği, zira üretim noktasında kurulan ilişkilerde, teknik/organizasyonel faktörler kadar, üretim noktasını çevreleyen ve/veya onunla içice geçmiş toplumsal, iktisadi ve siyasal faktörlerin de rol oynadığı varsayımıyla, üçüncü bölümde, Japon sermayedarlarının emek süreci denetiminde ulaştığı `başarı`ya, şirket güdümlü sendikalar, `esnek` iş yasaları ve öznel kriterlere dayalı performans değerlendirme sistemi ışığında açıklama getirilmektedir. 131Türkiye'de esnek imalat organizasyonlarının ortaya çıktığı 1990 'lan önceleyen tarihsel konjonktürün kısa bir tasviri ile başlayan dördüncü bölümde ise, Japon tarzı esnek üretimin Türkiye'deki örneklerinden biri olarak, Japon menşeli bir otomobil fabrikasında yapılan saha çalışmasının bulguları sunulmaktadır. Bulgular, genel olarak, incelenen esnek imalat örneğinin işçileri daha vasıflı hale getiren bir dinamik içermediğini; iş yoğunluğunun ve esnek çalışma düzeninin işçilerin başlıca rahatsızlık kaynakları arasında yer aldığım ve işçilerin, ekip çalışmasını ve iş rotasyonunu kendilerine yönelik daha fazla çalıştırma ve baskı uygulama mekanizmaları olarak gördüklerini ortaya koymaktadır. 132 SUMMARY This study aims to examine Japanese model of flexible production expanding rapidly throughout the capitalist world during the last two decades. The first chapter critically evaluates mainstream approaches that represent flexible production organization as a `catalogue of useful innovations,` ignoring the context of capitalist relations of production. In the second chapter, technical and organizational aspects of Japanese model of flexible production are analyzed in detail. Contrary to the arguments of the business administration literature, the findings of this chapter show that Japanese model does not increase skill levels of production workers. It deepens Taylorist practices of `rationalization` of production and labour process. Furthermore, this model increases the pace and intensity of work, and gives ways to new control mechanisms through which the workers themselves have to play an important role in achieving managerial objectives. The third chapter argues that labor process cannot simply be analyzed as a pure technical process because social, economic and political factors surrounding the production sphere influence the relations between capital and labor at the point of production as much as technical/organizational factors do. Based on this argument, this chapter attempts to explain the `success` of Japanese capitalists in 133the control of labor process in the light of company-led unions, `flexible` labor laws, and performance evaluation system based on the subjective criteria. The fourth chapter starts with a brief summary of the historical conjuncture preceding 1990s when flexible manufacturing organizations emerged in Turkey. Following this brief discussion, the chapter continues with the presentation of the findings of a case study carried out in a Japanese automobile plant in Turkey. The research findings show that the flexible production organization implemented in the plant does not have a significant effect on workers' skill levels. The intensity of work and flexible organization of work tasks are the major sources of the workers' complaints. Moreover, majoritiy of workers consider team work and job rotation as domination mechanisms through which they are forced to work harder. 134 152

u ÖZET Bu araştırmada; Türkiye'de faaliyet gösteren hazır giyim firmalarının fason üretim (dış üretim) ve denetimi ilişkileri ile bu ilişkilerde karşılaştıkları sorunların neler olduğu incelenmiş, fason üretimi ve denetiminde sorunların yaşanmaması için öneriler geliştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini Türkiye'de faaliyet gösteren, 140 kişiden fazla çalışanı olan ve fason üretim veren hazır giyim firmalarından tesadüfi yolla seçilen 52 firma ile bu firmalara fason üretim yapan 57 hazır giyim firmalarından oluşmuştur. Firmaların mevcut ilişkilerini ve sorunlarını tespit etmek için gerekli verileri toplamak amacı ile araştırmacı tarafından geliştirilen anket formu kullanılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, fason üretim yöntemi (subcontracting) konusunun neden seçildiği, fason üretimin tanımı, gelişimi, ana firma ve fasoncu firmalar açısından avantaj-dezavantajları açıklanarak, Türk Hazır Giyim Sektörü açısından fason üretim-denetim ve denetçi faaliyetleri aktarılmıştır. İkinci bölümde, fason üretim yönteminin kuramsal temelleri, esnek üretim modelleri,ululararası fason üretim ilişkileri, büyük ve küçük firma arasında fason üretim ilişkileri açıklanarak çeşitli ülkelerden fason üretim örnekleri verilmiştir. Ayrıca fason üretim konusunda ulaşılabilen kaynaklardan bazıları ilgili araştırmalar bölümünde ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, araştırmanın yöntemi açıklanmıştır. Araştırmanın dördüncü bölümünde firmalara ilişkin genel bulgular verilmiştir. Fason üretim veren ve fason üretim yapan firmaların fason üretim ilişkisinde yaşadıkları sorunların belirlenmesi amacı ile uygulanan anket sonucu, elde edilen verilerin tartışılması veIll değerlendirilmesine yer verilmiş, elde edilen veriler marjinal tablolara dökülerek, gerekli istatistiksel analizler yapılmıştır. Yapılan çalışmanın beşinci bölümünde araştırma sürecinde elde edilen veriler doğrultusunda firmaların yoğun bir şekilde fason üretimi kullandıkları, özellikle dikim aşamasını fason üretim verdikleri, en fazla sözleşme iş ilişkisi ile uzun süreli iş ilişkilerini tercih ettikleri belirlenmiştir. Ayrıca fason üretim veren firmaların, siparişlerin daha çabuk karşılanması, kapasite yetersizliği ve daha ucuz maliyet için fason üretimin kullandıkları fasoncu firmaların ise ekonomik yetersizlik nedeni ile fason üretim yaptıkları, ana firmaların kalite ve teslim zamanlarında, fasoncu firmaların da para ödemede gecikme ve iletişim sorunları ile sıklıkla karşılaştıkları sonucuna ulaşılmıştır. Firmaların karşılaştıkları bu sorunlardan yola çıkarak, hazır giyim firmalarının fason üretim ilişkilerini sorunsuz bir şekilde sürdürebilmesini sağlayacak bir model geliştirilmiştir. Bu modelde fason üretim veren ve yapan firmaların iletişimleri sağlanarak, uzmanlaşma ile kalite seviyesinin geliştirilmesi ve ilişkilerin dinamiklik kazanması sağlanabilecektir. IV ABSTRACT This study focused on subcontracting (outsourcing) relations of Turkish apparel firms and monitoring of such subcontractual productions, and elaborate the issues arising from of such processes, and brought various suggestions as to eliminate problems encountered in subcontractual relations and associated monitoring processes. 52 Turkish contractor apparel firms, employing more than 140 workers and 57 subcontractor apparel firms, which are involved in a subcontracting relation with the formers, have been randomly selected as sample for this study. In order to collect necessary data to identify existing relationships among such firms and the problems arising from such relationships a questionary form was developed by the researcher. Section 1 presents the motives for choosing subcontracting as the theme of this study and historical development of subcontracting while pointing out the advantages and disadvantages of subcontracting from both contractor firms and subcontractor firms' point of view. This section also describes subcontracting- monitoring activities in Turkish apparel sector and of the auditors. In section 2, organisation basis of subcontracting, flexible production models, international subcontracting relationships, subcontracting relations between large firms and small firms are explained and several subcontracting practices in different countries are given. This section also entails excerpts from various studies performed in relation to subcontracting. Section 3 summarises the study method used in this study. And, section 4 presents the general findings concerning the firms in question. This section alsosummarises the result of the questionary given to contractor and subcontractor firms to identify the problems in subcontracting relationship, discusses the data obtained whereupon. Marginal tables developed on the basis of these data as well as statistical analysis thereof are all covered in this section. As the data obtained throughout the study suggest, Section 5 mentions that firms densely offer subcontracts especially in sewing phase, that mostly prefer a contractual relationship on a long-term basis. It has been also found that contractor firms choose to offer contracts due to such concerns as fast production time, lack of capacity, lower production costs while subcontractor firms accepts subcontracting since they are lack of sufficient financial means, and that parent firms (contractors), may have problems in terms of quality and delivery time while subcontractors frequently has to deal with delay in payments and communication pitfalls. To address such problems a model has been developed to enable apparel firms maintain a sustainable subcontracting relationship among themselves. What this model suggests is a sound communication pattern between contractor and subcontractor firms that in return may provide improvements in expertise and product quality while enabling the relations gaining dynamism. 170

ÖZET Küreselleşme sürecinde gelişmekte olan ülkelerin yeni üretim süreçleriyle bütünleşme yollarının belirlenmesinin önemi artmaktadır. Küreselleşmeyle birlikte değişken pazarlara ve tüketici taleplerine uyum sağlayabilmenin yolu Postfordist esnek üretim anlayışıyla belirginleşmektedir. Bu bağlamda araştırmanın amacı Mersin ve Adana Bölgesi 'nde konfeksiyon sektöründeki KOBİ girişimcilerinin ve üretimin Postfordist esnek üretim örgütlenmeye yakınlığının sosyal ve kültürel dinamiklerle ele alınmasıdır. Bu amaç çerçevesinde Mersin ve Adana Bölgesi 'nde konfeksiyon sektöründe yer alan 140 firma girişimcisiyle bir alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Girişimcilerle yüzyüze görüşmeler yapılmış ve anket formu uygulanmıştır. Araştırma yer alan KOBİ' ler emek istihdamı, firmalararası ilişkiler ve teknolojik düzeydeki uygulamaları ile esnek üretim örgütlenmesine uyum sağlayabilmektedir. Girişimciler tarafından gerçekleştirilen bu uygulamalar, girişimcilerin demografik özelliklerinden etkilendiği gibi, sosyal sermaye olarak kültürün belirleyiciliğinde şekillenmektedir. Özellikle emek istihdamı ve firmalar arası ilişkiler bölgedeki yerel kültürün belirleyiciliğini artırmaktadır. Girişimciler esnek üretim örgütlenmesine uyum sağlayabilmede süregelen sosyal ve kültürel dinamikleri organizasyonla bütünleştirmektedir. Esnek üretim örgütlenmesinde önem taşıyan ve KOBİ'ler arasında kollektif etkinliğe yol açan işbirliği ve dayanışma eğilimleri, informel ilişkilerle desteklenmektedir. SUMMARY The importance of the determination of the ways of integration of the developing countries with new production processes is increasing throughout the globalisation process. By the globalisation, the way to accommodate to variable market and consumer demands is crystallized as the Post-Fordist flexible notion of production. The purpose of the research in this context is to investigate the proximity of SME entrepreneurs at the clothing sector and the production in the Province of Mersin and Adana to Postfordist flexible organization of production with social and cultural dynamics. Within this framework, a field research has been conducted with 140 entrepreneurs from the clothing sector of the Province of Mersin and Adana. Face-to- face interviews have been conducted and a questionnaire format has been implemented. SMEs of the research are well accommodated to the flexible organization of production with their practises of labour employment, interfirm relations and technological level. These practises implemented by the entrepreneurs have been affected by the demographical properties of the entrepreneurs and forged by the determinism of the culture as the social capital as well. Especially labour employment and interfirm relations have increased the determinism of the local culture. The entrepreneurs have integrated the social and cultural dynamics with the organization that is ongoing in accommodating to the flexible organization of production. The tendencies of collaboration and solidarity engendering collective activities among SMEs and which bear importance in the flexible organization of production are supported by informal relations. 263

ÖZET Gelişen ve değişen dünyada işletmelerin verimliliklerinin artırılmasında, teknolojideki değişmelere uyum sağlamak büyük bir önem taşımaktadır. Pazarın yapısının tüketiciler tarafından belirlendiği ve müşteri zevk ve ihtiyaçlarının sürekli değiştiği günümüzde, klasik üretim sistemlerinin yerini otomasyona dayalı, daha esnek sistemler almaya başlamıştır. Buna bağlı olarak, farklı ürünlerin üretilebilmesi rekabetin temelini oluşturmaktadır. Üretilebilen parça çeşitliliğinin fazla olması ve üretimin miktar ve kompozisyonunun kolaylıkla değiştirilmesi, üretimde esneklik kavramını gündeme getirmiştir. Günümüzde işletmeler, ürün çeşidinin fazlalığı, yüksek kalite, müşteri odaklı olma gibi nedenlerden dolayı, düşük / orta hacimli ve orta çeşitte üretim yapan Esnek Üretim Sistemlerine (EÜS) yönelmişlerdir. EÜS'nin gelişmesinde en büyük etken bilgisayar teknolojisinde gerçekleştirilen ilerlemelerdir. EÜS genel olarak, alt yapısını Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD), Bilgisayar Destekli Üretim (CAM) ve Bilgisayar Destekli Süreç Planlamanın (CAPP) oluşturduğu Bilgisayarla Bütünleşik İmalat (CİM) kavramının fiziksel bir uygulamasıdır. Bu sistemlerde üretilecek parçalar, otomatik malzeme taşıma sistemiyle taşınmakta, parçalar üzerinde yapılacak işler ise Bilgisayar Nümerik Kontrollü Tezgahlarda (CNC) otomatik olarak gerçekleştirilmekte ve tüm sistem merkezi bir bilgisayarla aynı anda kontrol edilmektedir. Böylece hem sistem performansı sürekli izlenmekte, hem de sisteme çabuk ve etkin müdahale mümkün olmaktadır. Bu çalışmada, esnek üretim sistemlerinin endüstri işletmelerinde uygulanabilirliğini incelemek amacıyla, Ege Bölgesi Sanayi Odası Otomotiv Yan Sanayi meslek grubu genelinde bir anket çalışması yapılarak, sonuçlar değerlendirilip yorumlanmış ve öneriler getirilmiştir. Araştırma kapsamındaki endüstri işletmelerinin, yönetim, finans, teknoloji ve işgücü durumları göz önüne alınarak, EÜS'ne geçiş aşamasında karşılaşacakları muhtemel sorunlar, sisteme geçişte dikkat edilmesi gereken konular ve sistemin başarıyla uygulanabilmesi için yapılması gerekenler incelenmiş ve öneriler yapılmıştır. ABSTRACT In developing and changing world, adaptation to the changes in technology has a big importance for increasing the productivity of companies. Today, the structure of market is being determined by the consumer. Consumer demands and preferences changes continuously, so production systems which based on automation and flexibility, began to teke the place of classical production systems. Depending on this, ability of producing different products, constitutes the base of competition. High variety of products and the demand for changing the composition and amount easily exists the concept of flexibility in production as a current issue. Today companies have been turned towards to Flexible Manufacturing Systems (FMS) which makes with low / medium capacity and medium variety production because of the reasons such as too much product variety, high quality and focus on customer. The most important factor of the development of FMS, is the improvement in computer technology. FMS is a physical application of Computer Integrated Manufacturing (CIM) based on Computer Aided Design (CAD), Computer Aided Manufacturing (CAM) and Computer Aided Process Planning (CAPP). The parts which are going to be produced in these systems, are carried with automatic guided vehicles, operations on this parts are automatically materialized with Computer Numerical Controlled (CNC) Machine Tools and the whole system is controlled with a central computer simultaneously. And in this way, both the performance of the system is continuously viewed and the quick and effective intervention becomes possible. In this study, in order to investigate the applicability of flexible manufacturing systems (FMS) in industrial companies, a questionnaire is applied to Aegean Region Automotive Side Industry Chamber members and the results are obtained and examined. By taking into consideration the management, finance, technology and personnel conditions of industry companies in research scope, probable problems in transition period, subjects which must be considered and the things that must be done to apply the system successfully are examined and suggestions are given in this study. VI 168

470

ÖZET KÜRESEL ÜRETİM SÜREÇLERİNDE KADIN EMEĞİ Bu tez kapitalist dünya bunalımının ardından küresel üretim süreçlerine geçişin kadın emeği üzerindeki etkilerini incelemiştir. Bunalımı izleyen dönemlerde kar oranlarını arttırmak üzere sermaye tarafından üretim ve yeniden üretim süreçlerinde gerçekleştirilen düzenlemelerin etkileri açıklanmıştır. Bu çalışmada yaşanan bunalımın neden ve sonuçlarını tahlil eden kuramlar incelenmiş, yeniden-yapılanma sürecindeki farklı üretim sistemlerinin emek ve istihdam üzerindeki etkileri açıklanmıştır. Üretim sistemlerindeki değişimin kadınların işgücü piyasalarındaki konumuna etkileri araştırılmıştır. Kadınların işgücü piyasalarındaki konumunu inceleyen kuramsal yaklaşımlar incelenmiş, kadın emeğinin üretim sürecindeki konumunu etkileyen faktörler açıklanmıştır. Sermayenin yeniden-yapılanma düzenlemelerinin kadın emeği üzerindeki etkileri incelenmiştir. Küresel üretim süreçlerinde kadın emeğinin istihdamının yoğunlaştığı sektörlerde toplumsal cinsiyet ilişkileri açıklanmıştır. Kadın emeğinin değişiminin kadın mücadelesi açısından sunduğu olanaklar belirtilmiştir. WOMAN LABOUR IN GLOBAL PRODUCTION MANNER ABSTRACT This thesis examines the effects of global production processes on female labour after the capitalistic world depression. The effects of the restructuring of capitalistic production and reproduction to increase the profit rate in the periods depression are explained. In this study, the theories which analyses the causes and effects of the depression are examined; and the effects of different production systems on labour end employment in the structuring process are explained. The effects of changes in production systems on the position of women in labour market are examined. The theoretical approaches which analyse the position of women in the labour market are examined, the factors which effects the position of woman labour in the production process are explained. The effects of the capital restructuring on women labour are examined. Gender relations in the sectors which there is a concentration of female labour employment in the global production processes are explained. ÖZET KÜRESEL ÜRETİM SÜREÇLERİNDE KADIN EME?İ Bu tez kapitalist dünya bunalımının ardından küresel üretim süreçlerine geçişin kadın emeği üzerindeki etkilerini incelemiştir. Bunalımı izleyen dönemlerde kar oranlarını arttırmak üzere sermaye tarafından üretim ve yeniden üretim süreçlerinde gerçekleştirilen düzenlemelerin etkileri açıklanmıştır. Bu çalışmada yaşanan bunalımın neden ve sonuçlarını tahlil eden kuramlar incelenmiş, yeniden-yapılanma sürecindeki farklı üretim sistemlerinin emek ve istihdam üzerindeki etkileri açıklanmıştır. Üretim sistemlerindeki değişimin kadınların işgücü piyasalarındaki konumuna etkileri araştırılmıştır. Kadınların işgücü piyasalarındaki konumunu inceleyen kuramsal yaklaşımlar incelenmiş, kadın emeğinin üretim sürecindeki konumunu etkileyen faktörler açıklanmıştır. Sermayenin yeniden-yapılanma düzenlemelerinin kadın emeği üzerindeki etkileri incelenmiştir. Küresel üretim süreçlerinde kadın emeğinin istihdamının yoğunlaştığı sektörlerde toplumsal cinsiyet ilişkileri açıklanmıştır. Kadın emeğinin değişiminin kadın mücadelesi açısından sunduğu olanaklar belirtilmiştir. WOMAN LABOUR IN GLOBAL PRODUCTION MANNER ABSTRACT This thesis examines the effects of global production processes on female labour after the capitalistic world depression. The effects of the restructuring of capitalistic production and reproduction to increase the profit rate in the periods depression are explained. In this study, the theories which analyses the causes and effects of the depression are examined; and the effects of different production systems on labour end employment in the structuring process are explained. The effects of changes in production systems on the position of women in labour market are examined. The theoretical approaches which analyse the position of women in the labour market are examined, the factors which effects the position of woman labour in the production process are explained. The effects of the capital restructuring on women labour are examined. Gender relations in the sectors which there is a concentration of female labour employment in the global production processes are explained. 119

Kapitalist sistemde 1930'larda ortaya çıkan krizi aşabilmek için ekonomik ve toplumsal sistemde ortaya çıkan değişimler Fordizm olarak adlandırılmıştır. Ancak 1970'lerde Fordist sistemde yeni bir kriz başlamıştır ve bu kriz günümüzde çeşitli ülkelerde farklı düzeylerde halen devam etmektedir. Krize karşı izlenen yeni ekonomi politikaların temel özellikleri; küreselleşme, devletin piyasaya müdahaleden vazgeçmesi, bunun için kamu harcamaları kısılarak ve özelleştirme yoluyla kamu kesiminin daraltılması, esnek üretim olarak özetlenebilir. Bu çabşmada genel anlamda esneklik emek ve sermaye açısından farklı biçimlerde tanımlanmıştır. Aynı şekilde emek süreci ve endüstri ilişkileri açısından esnekliği sınıflandırırken ve tanımlarken de sosyal taraflar arasındaki ideolojik farklılık ve bunun yarattığı çıkar çatışması dikkate alınmıştır. Çabşmada daha sonra esnek üretim döneminde emek sürecinin kontrolü ve endüstri ilişkilerinde ortaya çıkan değişimler incelenmiştir. Esnek üretimde çevre işgücü için yine Fordizmdeki gibi doğrudan/direkt kontrol geçerliyken, çekirdek işgücü için iki kontrol biçimi ortaya çıkmaktadır : teknolojik kontrol ve ideolojik kontrol. Esnek üretimde emek piyasası önce çekirdek ve çevre işgücü olarak ikiye ayrılmakta, çevre işgücü de kendi içinde esnek çalışma biçimleriyle atomize edilmektedir. Emek süreci organizasyonunda ve emekgücünün niteliğinde ortaya çıkan değişimler de emek piyasasının parçalanmasını yoğunlaştırmıştır. Emek piyasasındaki bu gelişmeler sendikaları da olumsuz etkilemiş, esnek üretim döneminde sendikaların varbğı tartışılır duruma gelmiştir. Neo-liberal politikaların bir uzantısı olarak devletin endüstri ilişkilerinde izlediği politikaların odak noktası değişmiş, birçok ülkede devlet sosyal işlevinden uzaklaşmıştır. Ayrıca esnek üretimle birlikte kolektivizmin gerilemesine ve bireysel istihdam ilişkilerinin teşvik edilmesine yol açan gelişmeler yoğunlaşmıştır. Özellikle toplam kalite yönetimi ve insan kaynakları gibi katılımcı yönetim teknikleri, işçi sınıfının dayanışmasını zayıflatmıştır. Tüm bu gelişmeler sendikaları yeni arayışlara itmiş, sendikalar bir yandan örgütsel yapılarını güçlendirmek, üye tabanını geliştirmek ve üyelerine yeni hizmetler vermek zorunda kalırken, diğer yandan da üretimin küreselleşmesi karşısında sendikal hareketi de küreselleştirmenin yollarını aramak zorunda kalmıştır. 333 Fordism was the buzzword for the economic and social changes, which was emerged after the crisis in the 1930s in the capitalist system. However, in the 1970s a new crisis emerged in the Fordist system and this crisis has been going on in different countries at different levels. The fundamental characteristics of new economic policies against the new crisis can be summed up as follows: globalization, non-state intervention in the market, shrinking of public sector through privatization and decreases in state expendituries, and flexible production. In this study, flexibility in general meaning is defined as different forms from the point of view of labor and capital. Ideological differences between social classes and interest conflict created by this phenomenon have been taken into consideration in defining flexibility for labor process and industrial relations. Afterwards, in this study, control over the labor process and industrial relations in the flexible production have been analyzed. While the direct control is effective for the periphery labor force in flexible production as in the case of Fordism, two new control systems have emerged for the core labor force in the flexible production, which could be defined as technological control and ideological control. In the flexible production, the labor market is classified into two parts - core and periphery, later periphery labor force is further atomized by forms of flexible working in itself. Qualification in the labor force and organization in the labor process further encouraged the segmentation of the labor market. Such developments in the labor market negatively affected labor unions and questioned the onthology of labor unions. As a result of neo-liberal policies, the state leaves its traditonal policies regarding the industrial relations and get far from its social functions. In addition, along with an increase in flexible production, the collective action has been decreased and the individual-based employment has been encoureged. Especially, participationary management techniques such as total quality management and human resources management have decreased the social solidarity of the working class. All such developments have forced labor unions to adopt new strategies such as strenghenining their organizational structure, increasing the number of union membership and globalization of labor movements. 334 344

ÖZET Sanayileşme ve mekan konularına ilgi duyanlar için, son yirmi yıl, çok önemli bir dönem olmuş, dünyadaki hızlı değişime koşut olarak yeni görüşler ve beraberinde yeni tartışmalar gündeme gelmiştir. Değişen üretim yapılan ve özellikle yirminci yüzyıla damgasını vuran Fordist üretim sisteminin çözülmesi ve bu dönüşümlerin mekansal yansımaları tartışmaların odak noktasını oluşturmaktadır. Gerçekte, 1970'lerde bir yeniden yapılanma süreci olarak algılanan üretimdeki değişmenin, çok daha farklı bir çerçeveye oturduğu, bir üretim yapısı olmaktan öte toplumların tüm öğeleri ile yem bir döneme girdiği izlenmektedir. Bu yeni gelişim evresinin, kapitalizmin dışında olmamakla birlikte, kapitalizmin bir başka evresi olduğu, çağdaş kapitalizmin çözüldüğü, parçalandığı bir dönem olarak tanımlanabileceği veya düzenleme mekanizmalarında ortaya çıkan değişimlerle şekillenen bir üretim dönüşümü olarak adlandırılabileceği şeklinde farklı değerlendirmeler vardır. Dünya gündeminde yer alan toplumsal ekonomik yeniden yapılanmalar çerçevesi içinde, üretim yapılarının çözümlenmesine yönelik yaklaşımlar, kuramsal çerçeveler olarak, üretimde post-Fordist söylemi oluşturmuştur. Aslında konular, önemli bakış açılarına, değişmelere uğramadan, post-Fordizm anlamında söylemin değişimi olarak yeniden gündeme gelmiştir. Uluslararası yeniden yapılanma ve endüstriyel yenilenmede temel eğilimler, az gelişmiş ülkeler genelinde sanayimin yapısı ve mekansal önceliklerine yönelik geliştirilen kuramsal çerçeveler ile yaşanan ekonomik yapısal dönüşümlerin Türkiye özelinde küçük ölçekli üretim birimlerine etkisini tartışmak çalışmanın amacı olarak özetlenebilir.HI Dünyadaki üretim sistemleri ve buna ilişkin son yıllarda yapılan kuramsal çerçevelerin irdelenmesi, çalışmanın ilk iki bölümünü oluşturmaktadır. Gelişmiş kapitalist ülkelerin deneyimlerine dayalı olarak geliştirilen kuramsal çalışmaların, bu ül&elerle sınırlı kaldığı görülmektedir. Gerçekte, yeni üretim ve birikim rejimlerinin niteliği, gelişmekte olan ülkeler için çok önemli olup, yeni olanakları ve sorunları beraberinde getirmektedir. Gelişmiş ülkelerde bunalım koşullarının çözümlenmesine yönelik olarak teknolojik değişim sonucu esnek üretim sistemi diye adlandırılan yeni bir üretim ve işgücü organizasyonu sunulurken, gelişmekte olan ülkelerde bunalımın üstesinden gelebilmek amacıyla yeni uyum mekanizmaları üretmek ve mevcut üretim sistemim yeni koşullara uyumlu hale getirmek için işgücünün ve üretimin örgütlenmesinde esneklikler getirmek şeklinde bir farklı yaklaşım olduğu öne sürülebilmektedir. Bilindiği gibi, üretim ilişkileri toplumsal yapılanmaların, toplumsal oluşumların temel belirleyicileridir. Kentsel alanda sanayinin yer seçimi' kentsel fiziksel yapılanmanın en önemli belirleyicisi olarak ele alınmaktadır. Genelde üretim etkinliklerine, özelde de üretim etkinliMerinin mekansal bütünlüğüne yönelik gerekli bilimsel ilgi hala yetersiz bulunmaktadır/ Özellikle küçük ölçekli üretimin kentsel disiplin içinde henüz yeterince çözümlenmemiş araştırma alanlarından birini oluşturmaktadır. Küçük ölçekli üretim, Türkiye ve benzeri ekonomik yapıya sahip ülke ekonomilerinin en yaygın üretim kesimim oluşturmaktadır. Küçük ölçekli üretimin, genelde toplumsal oluşumların değişimi ve dönüşümü bağlammda konumu, bu konumun toplumsal bütünü oluşturan toplumsal-ekonomik-siyasal vb. yapılarla ilişkileri, üretim ilişkileri içinde belirlenişi ve belirleyiciliğine yönelik tartışmalar araştırmanın üçüncü bölümünde yapılmaktadır. Dördüncü ve beşinci bölümlerde, konu İzmir kenti örneğinde ele alınmaktadır. Altıncı bölümde ise araştırmanın genel sonuçları verilmekte ve değerlendirmeleri yapılmaktadır. 119

ÖZETÇalışmamız küçük ve orta ölçekli işletmeler üzerine 1978-99 yılları arasında yapılan çalışmaların bibliyografyasını oluşturarak, çalışmaların bu tarihler arasında nasıl bir değişim bir değişim geçirdiğini izlemeyi amaçlamaktadır. Bu anlamda ulaşılabilen 596 eserin yazarı, yayım yeri, yayım tarihi oluşturulmuş ve daha sonra eserler yıllarının dağılımları, teorik yaklaşımları, öne çıkan kentler ve sektörler olarak bir analize tabi tutulmuştur. Yapılan bu analizden şu sonuçlar elde edilmektedir.Çalışmaların Yıllara Göre Dağılımı Açısından:Küçük ve ota ölçekli işletmeler üzerine yapılan çalışma sayısında yıldan yıla belirgin artışlar gözlemlenmektedir. Özellikle 1990-1994 döneminde çalışma sayısında % 101'lik bir artış ortaya çıkmış bu artış daha küçük bir oranda olmakla beraber onu izleyen yıllarda da devam etmiştir. Çalışmalarda Öne Çıkan Sektörler:Sektör çalışmaları genel toplam içerisinde az bir yer tutmaktadır.(596 çalışma içerisinde 62 çalışma mevcuttur.) Sektörel olarak en fazla çalışma dokuma/giyim/deri (35 çalışma), gıda/içki/tütün ( 19 çalışma) sektörleri üzerinedir. Bu sektörler küçük ve orta ölçekli işletmelerin en yaygın olduğu sektörler olmalarının yanı sıra 1980'li yıllardan sonra uygulamaya koyulan ihracata yönelik sanayileşme politikalarında öncü sektörler durumundadırlar. Çalışmalarda Öne Çıkan Kentler:Kentler üzerine yapılan çalışmalar da genel toplam içerisinde az bir yer tutmaktadır. Kentler üzerine yapılan çalışmalarda dikkat çeken nokta 1990'lı yıllardan önce yapılan 7 çalışma geleneksel sanayi kenti diye adlandırılan kentlere ait olmakla beraber , 1995'ten sonrakiçalışmalar K.Maraş(13), Denizli (11), Çorum (9), G.Antep (8), Adıyaman (5), Konya (5) gibi bölgesel kalkınmanın itici gücü olarak kabul edilen Anadolu Kaplanları olarak adlandırılan kentlere ait olmasıdır.Çalışmaların Teorik Yaklaşımları Açısından:Çalışmaların teorik yaklaşımları bir analize tutulduğunda; 1980'li yıllardan önce kalkınmacı/planlamacı çizginin hakimiyetinden söz edilebilirken, 1980'li yıllardan itibaren bunun yerini firma yönelimli çalışmaların aldığı görülmektedir. Bu yıllar aynı zamanda dünyada bütünsel/ toplumsal bakış açılarının bırakılıp, onun yerine daha küçük birimlerin -ekonomik anlamda en küçük birim olan firma ölçeği- incelendiği ve popülerleştirildiği yıllardır. Birbirinden kopuk, ayrı olarak görülen bu yaklaşımlar özü itibariyle birbirlerinin devamı niteliğindedir.1980'li yıllardan önce küçük işletmeler geleneksel/modern kavramları üzerinden tanımlanmakta ve kapitalist üretim içerisindeki yerleri sorgulanmaktadır.1980'li yıllardan itibaren tanım enformel sektör olarak belirginleşmekte vurgu küçük işletmelerin kapitalist sektör içerisindeki işlevlerinden çok üretime dönük faaliyet yürütme/ entegrasyon/ kalkınma gibi kavramlara kaymaktadır.1990'lı yılardan sonra ise küçük işletmeler firma içi organizasyon/ yan sanayi / bölgesel kalkınma gibi kavramlarla birlikte -esnek üretim- süreçleri içerisinde tanımlanmaktadır.Çalışmamızda ayrıca ayrı bir bölüm olarak 1970'li yıllardan itibaren dünya ekonomisinde ortaya çıkan makro ve mikro düzeydeki kurumsal ve organizasyonel yeniden yapılanma süreçleri ortaya konulmaya çalışılmış ve bu süreçlerle de ilişkili olarak Türkiye'nin sanayileşme politikalarındaki değişimler ve değişimlerin sonuçları imalat sanayi ile sınırlı tutularak incelenmiştir. Bu incelemede imalat sanayiinin küçük ve orta ölçekli işletmeler olarak oransal dağılımları ve temel yapısal özellikleri ortaya konulmuştur. SUMMARYOur studying aims to constitute a biography of studies which is made on small and medium scale industries between 1978 and 1999 and to view how these studies changes between these years. For that reached 596 studies's writers, publicatıon's years, publication's place is constituted and then these studies are analyzed from the point of view of studies's years distrubition, theoratical approaches, foremost cities and sectors. These results are obtained from analysis: Studies's Years Distrubition:Studies on small and medium scale industries's number increased from years to years. Specially in the period of 1990-1994 studies's number increased % 101 and also this increase continued for the other years.Foremost Sectors In Studies:Sector studies take a small place in general total ( There are 62 studies in 596 studies).At most studies which is made on sectors is about textile/clothing/leather (35 studies) food/ drink/ tobacco(% 19). These sectories are the most widespread sectories and also they are thought as an innovator in the export oriented industrilizatıon after 1980's.Foremost Cities In Studies:Also which are made on cities take a small place in the general total. The point which is attracted attention that 7 studies which is made before 1990 is about cities which is called traditional industry city. But after 1995 the studies is about K.Maraş (13), Denizli ( 12), Corum (9), G.Antep (8), Adıyaman (5), Konya (5) which is called Anotalia Tigers. Also these cities are accepted as an innovator for the regional development.The Studies Theoritical ApproachesWhen we analyze studies's theoritical approach we see that firm oriented approach take a big place for all years.( 1985-1989 69 studies, 1990-1994 134 studies, 1995-1999 223 studies)At the other special feature is that firm oriented studies can be thought to be contunied of the development / planning approach.Before 1980's small and medium scale industies are defined in traditional / modern concept and their place in capitalist production are interrogated.After 1980's, definition is used as enformel sector and acent activity turned productıon concepts.After 1990's small and medium scale industries are defined with organization in firm / industry / regional development concepts in flexible production process.Also in our studies there is a part about developments in the world's economy after 1970's. It deals on macro and micro foundational and organizational re-built process. This section aims to put changes in Turkey's industrilization politics but specially in the manufactures industry.In this examination rational distribution of manufactures industry as small and medium scale firms and main structural features of these industries set about.

ÖZET 1980'li yıllarda üretim teknolojisinde meydana gelen değişimler, toplumsal, ekonomik, kültürel yapıda önemli değişimlere neden olmuştur. Bu değişimlerin mekansal yansıma buldukları en önemli birimler ise, kentler ve kentsel parçalar / sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. 1973 krizi öncesi sanayi üretiminin ön plana çıktığı, büyük, yaygın ve fonksiyon alanlarının mekansal olarak ayrıştığı kentler gözlemlenirken; 1980'li yıllarda (1973 kriz sonrasında yeniden düzenlenen üretim ilişkilerine bağlı olarak), sanayi üretiminin kent dışına çıktığı, kent merkezlerinde önemli değişimlerin (mekansal ve ilişkiler açısından) yaşandığı, birbirinden farkhlaşarak, ayrışan ve soyutlanan kent parçalan / kentler gözlemlenmektedir. Elbetteki çok hızlı değişen ve birbirinden farklı dinamiklerle şekillenen bu kentsel parçalan, tek ve klasik planlama anlayışı ile değerlendirerek, yönlendirmek güçleşmekte ve adeta kentler, kendi dinamikleri ve dış dünya ile ilişki kurabilme yetenekleri doğrultusunda yeniden organize olmakta, şekillenmektedir. Bir başka değişle kentin soyutlanmış, başka kurallar, dinamiklerle işleyen ve birbirine yabancılaşan bağımsız parçalan; planlama ilke ve politikalarım bir anda atıl bırakarak, süreci geriden takip etmelerine neden olacak bir hızla değişmektedir. Bu çalışmada, kapitalizmin kendi iç bünyesinden kaynaklanan krizlere çözüm arama çabası olarak karşımıza çıkan `esnek üretim` biçimleri; firmaların, kapitalin, işgücünün yer seçim alternatifleri ve örgütlenme biçimlerini ve sonuçta mekan organizasyonunu nasıl etkileyerek değiştirdiği, kuramsal açıdan ve İstanbul Metropoliten Alam örneğinde incelenmiştir. Amaç değişimleri vurgulayarak bölge ve kent tanımlarının ve dolayısı ile de planlama anlayışlarının yeniden gözden geçirilmesi gereğini ortaya koymaktır. Beş bölümden oluşan tezin ilk bölümünde; konunun neden seçildiği, amaç, kapsam, yöntem ve varsayımlar belirtilmektedir. İkinci bölümde; klasik üretim biçimi olan `fordizm`den, esnek üretim biçimi olarak adlandırılan `post-fordizm`e geçişte üretim, sektörel yapı, tüketim ilişkileri ve kent mekanı üzerindeki etkiler incelenerek araştırmanın kuramsal temeli oluşturulmaktadır. Üçüncü bölümde; İstanbul Metropoliten Alam'nda 1950-80 dönemi içinde meydana gelen yapısal değişmeler ve mekansal yansımalan üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde; İstanbul Metropoliten Alanında 1990-1996 döneminde üretim ve hizmetler sektörü ile konut alanlan yer seçim eğilimleri mekansal tespit, istatistiki veriler ve anket teknikleri ile incelenmiş ve kentin farklılaşan bölgeleri ortaya konmaya çalışılarak, planlama ilkelerine yönelik, ipuçlan elde edilmeye çalışılmıştır. Beşinci bölümde; sonuç ve değerlendirmeler yer almaktadır. Tez çalışmasında; küçük ve orta ölçekli üretimin, kent merkezi yakın çevresinde (ancak küçük sanayi siteleri şeklinde kent dışına çıktığı), büyük ölçekli üretimin ise, iletişim ve ulaşım olanaklan ölçüsünde kent dışına çıkma eğilimi içinde olduğu gözlenmiştir. Buna karşın, vuhizmetler sektörü, yeni uzmanlık biçimlerini de ortaya koyacak şekilde yeniden organize olmuş ve kentin farklılaşan, yeni, prestijli alt bölgelerinde, mekansal yansımalar bulmuştur. Konut alanlarında ise, üst gelir grubu kent dışında ya da kentin prestijli alanlarında, ancak kentten soyutlanmış korunaklı özel yaşam alanları şeklinde, bir yerleşme deseni ortaya koyduğu gözlenmiştir. Sonuç olarak; İstanbul Metropoliten Alam yalan çevresi ile birlikte değerlendirilmiş ve birbirinden farklı karakterde / dinamiklerde 1 1 temel bölge elde edilmiş ve kentin yeni bir planlama anlayışı ile yeniden ele alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. vm ABSTRACT Developments in production technology have caused significant changes in social, economic and cultural structure in 1980s. Those structurel changes are observed mostly in the cities and spatial space. It could be argued that, cities were vertically larger due to industrial production were dominant and functional areas were decomposed within the cities before the economic crisis in 1973. However, it is seen that industry moved out of the cities, significant changes took place and cities started to be different than each other with respect to spatial and economic structure in 1980s. Naturally, it has not beeb easy to direct and reorganise all those cities which are reforming due to their own dynmics and abilities in order to have relations with the world. In the other word, cities and or same part of cities have overtaken the classic planning principles and policies in term of their development process. In this study, mainly `flexible production` which is a kind of endeavour to find a solution for the crisis that came out from the nature of capitalism, and locational alternatives of the capital, companies, manpower and their organisation forms are investigated with respect to theoretical approach, and will be tested in the Istanbul Metropoliten Area. The aim is to emphasise the changes andd to approve the necessity of reviewing the definition of region and city and understanding of planning. The researchconsists of five chapters. In the first chapter, the selection of the subject, the aim and objectives, comprehensiveness, methodology and hypothesis of the researchare explained. In the second chapter, sectoral structure, production-consumption interrelations and their impact on the urban space during the transition from `fordism` which is a classical production system to `post-fordism` that is known as a flexible production system, are investigated and theoretical framework of the research is built. In the third chapter, stryctural cahanges and it's spatial affects in the Istanbul Metropolitan Area are explored for the period of 1950-80. In the fourth chapter, in the Istanbul Metropoliten Area, industrial serviceand resİdental location bias are explored via statistical data, survey techniques and a fieldd work for the period of 1990-1996. Meanwhile, some new planning principles are explored by investigating differentiation of the urban spaces. In fifth chapter, conclusion and evolution are take place. In the research it is observed that while small and middle size production take place in the centre and around the city center, large scale production has a bias of locating out of the city depend on the transportation and the communication opportunities. On the other hand, servis sector has been reorganising itself and directing formation of new parts of the city. As for in the residential areas, high income group prefers to locate out of the city and to live as a complex where all the needs are provided. IXAs a result, the Istanbul Metropoliten Area is evaluted together with its fringes, and divided into 1 1 sub-areas in terms of the different characters. Consequently, it is argued that there is a need to review and develop a new understanding of planning of the city. 158

237