Search

Bu çalışma, Japon kadınının toplumsal konumunu, son 150 yılda yaşanan toplumsal, siyasal ve kültürel dönüşümler ışığında yükseköğretim sistemi, özellikle de Kadın Üniversiteleri üzerinden çözümlemeyi amaçlamaktadır. Çalışma sıralı üç ana başlığa sahiptir. Ulusal alanyazında Japon toplumu, kadını, eğitim sistemi ve özellikle de yükseköğretimine dair çalışma sınırlıdır. Bu sebeple, öncelikle, Japon kadınına ilişkin son yüzyıldaki sosyokültürel ve politik söylemlerdeki değişim ve Japon Yükseköğretimi’nin yaşadığı dönüşüm tartışılmıştır. Ardından, Japonya’da kadın eğitimi ve üniversiteler tarihsel, toplumsal ve politik bağlamda irdelenmiştir. Son bölümde ise, günümüz Japonya’sındaki kadın üniversiteleri üzerinden Japon kadınının eğitim penceresinden nasıl konumlandırıldığı tartışmaya açılmıştır. Tüm bu tartışma ve veriler ışığında, kadın üniversitelerinin günümüz Japon toplumunda kadına ve kadının eğitimine ilişkin vizyoner, özellikli ve itici bir pozisyonda olmadığı, akademik katma değer açısından da karma üniversitelere kıyasla öncü, çığır açan bir konumda olmadığı görülmektedir., This study discusses the position of Japanese women in the higher education system, especially through Women’s Universities, from the social, political, and cultural aspects of the last 150 years. Since the studies on the Japanese society, women, the education system, and higher education at the national level are limited, first, the change in socio-cultural and political discourses regarding Japanese women and the transformation of Japanese Higher Education in the last century, and then the history of women’s education and universities in Japan are scrutinized in social and political contexts. Lastly, the position of the Japanese women are discussed by analyzing the women’s universities. Based on all the discussions and data, it can be interpreted that women’s universities are mostly not in a visionary, specific, and impulsive position regarding women and women’s education, and most are not in a pioneering, groundbreaking position compared to coed universities in terms of academic productivity.

Küreselleşen dünyada kadın istihdamı, ülkelerin ekonomik kalkınma ve büyümelerinin gerçekleştirilmesinde büyük önem arz etmektedir. Türkiye'de kadınların ülke ekonomisine katkı sağlayabilmeleri ancak eğitilmeleri ve istihdam edilmeleri ile mümkündür. Bu çalışmada Türkiye'de eğitim durumuna göre istihdam edilen kadınların ekonomik büyüme içerisindeki yerini analiz etmek amacıyla ilk olarak istihdam, kadın istihdamı kavramlarının tanımı yapılmış ve Türkiye'nin istihdam yapısına değinilmiştir. Sonrasında Dünyada ve Türkiye'deki kadın istihdamının tarihsel süreci ve gelişimi detaylı olarak ele alınmıştır. Son olarak, eğitim durumuna göre istihdam edilen kadınlar ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki teorik ve ampirik olarak incelenmiştir. Çalışmada Türkiye Ekonomisi'nin 2003:Q1-2018:Q4 dönemine ilişkin ekonomik büyüme, ilkokul ve öncesi mezunu kadın istihdam oranı, yüksekokul veya fakülte mezunu kadın istihdam oranı verileri kullanılarak ARDL sınır testi yaklaşımı ve Toda-Yamamoto nedensellik analizi uygulanmıştır. Yapılan ampirik analizler sonucunda, eğitim durumuna göre istihdam edilen kadınlar ile ekonomik büyüme değişkeni arasında uzun dönemli ilişkinin var olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin tespiti için uygulanan analiz sonucunda, ekonomik büyümeden ilkokul ve öncesi mezuniyet durumuna göre istihdam edilen kadınlar ve yüksekokul veya fakülte bitirme durumuna göre istihdam edilen kadınlara doğru tek yönlü ve pozitif nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Ekonometrik analiz bulguları genel olarak değerlendirildiğinde, kadınların iş hayatına girmesine engel olan; başta aile içinde olmak üzere toplumun her kesimine yayılan `ayrımcılık` hastalığının önüne geçilmeli ve cinsiyet eşitliğine önem verilmeli, kadınların eğitilmiş insan gücü olarak istihdama katılımlarının arttırılması gerektiği sonucuna varılabilir. In a globalized world, women's employment is of great importance in the realization of economic development and growth of countries. Women in Turkey can contribute to the country's economy only if they are educated and employed. In this study, in order to analyze the place of employed women in economic growth according to the educational situation in Turkey, the concepts of employment, women's employment were first defined and the employment structure of Turkey was addressed. Afterwards, the historical process and development of women's employment in the world and in Turkey were discussed in detail. Finally, the relationship between women employed according to their educational status and economic growth has been studied theoretically and empirically. In the study, Turkish economy 2003:Q1-2018:Q4 economic growth for the period, primary school and pre-graduate female employment rate, female employment rate using data from the graduate school or faculty ARDL bounding test approach and Toda-Yamamoto causality analysis was applied. As a result of empirical analysis, it was concluded that there is a long-term relationship between women employed according to their educational status and economic growth variable. As a result of the analysis applied to determine the causality relationship between variables, a one-way and positive causality relationship was determined towards women employed from economic growth according to primary and pre-graduation status and women employed according to graduation status of college or faculty. Overall the findings of the econometric analysis, causing women to join the work force; especially to a family that spread to all sections of society `discrimination` of disease should be prevented and should be given to gender equality and women employment it can be concluded that their participation in trained manpower must be enhanced. 146

Bu araştırmada kadınların aylık periyotlar hakkındaki bilgileri, bakış açıları ve deneyimleri ele alınmıştır. Konunun nasıl algılandığı, bu konudaki kültürel bilgi ve kodların kuşaktan kuşağa nasıl aktarıldığı ve kuşaklar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar incelenmiştir.Araştırmaya İstanbul'un Üsküdar ilçesine bağlı üç sağlık meslek lisesinde öğrenim gören 25 kız öğrenci ve bu kız öğrencilerin anneleri ve anneanneleri olmak üzere toplam 75 kişi katılmıştır. Araştırma mülakat tekniğiyle gerçekleştirilmiş ve her grup için ayrı bir yapılandırılmış mülakat formu kullanılmıştır. Görüşmeler yüz yüze ve görüşmecilerin talep ettiği yerlerde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada konunun algılanma, deneyimlenme ve ifade edilme biçimlerinin aylık periyotlara yönelik şikayetler, aylık periyotlarla ilgili dikkat edilen konular ve aylık periyotlarla ilgili inanışlar bakımından üç kuşakta benzerlik taşıdığı bulunmuştur. Menarş öncesi bilgi sahibi olma ve bilgi kaynakları, ilk adeti paylaşma, ilk adetin kiminle paylaşıldığı, aylık periyotları adlandırma gibi noktalarda ise kızlar, anneleri ve anneanneleri arasında belirgin farklar olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: aylık periyot, adet, menstruasyon, menarş, adetle ilgili inanışlar, menopoz, üç kuşak In this study, women's knowledge, perspectives and experiences about their menstrual periods is addressed. How it is perceived, how the cultural knowledge and codes are transmitted from one generation to another and similarities and differences between the generations are examined.25 female students who study in three vocational schools of health in Üsküdar district of Istanbul, and 25 mothers and 25 grandmothers were participated to the research. Study was done by interview technique and different structured questionnaires were used for each generation. Interviews were done face to face in the places where the informants requested.It was founded that there were some similarities between the three generations' perceiving, experiencing and expressing the menstrual periods in manners of menstrual complaints, aspects of being careful in periods, cultural or any other beliefs about periods. It was founded that there were apparent differences between the three generations in manners of getting information before menarche and sources of information, sharing the first menstrual period, the person with whom the first period was shared and naming the menstrual periods. Key Words: menstrual periods, menstruation, menarche, menstrual beliefs, menopause, three generations 227

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Tanzimat Fermanı'yla (1839) başlayan ve II. Meşrutiyet'in (1908) ilanı ile devam eden yenilik anlayışı eğitime de yansımıştır. Kadınların eğitim alacağı kurumlar ve müfredatlar yenilenmiştir. Son dönem Osmanlı âlimlerinden olan Mehmed Zihni Efendi (1846 - 1913) bu döneme şahitlik etmiş ve ilmi kişiliğiyle ön plana çıkmıştır.Bu çalışmada Zihni Efendi'nin kadın eğitimine ve öğretimine katkısı, ilkokul üçüncü ve dördüncü sınıfların kız şubelerinde okutulmak üzere kaleme aldığı Kızlar Hocası ve Hanımlar İlmihali adlı ders kitapları çerçevesinde incelenmiştir. In the last period of the Ottoman Empire, the conception of innovation that began with the Imperial Edict of Gulhane (1839) and continued with the second constitutionalist period (1908), was also reflected in education. Institutions and curricula which women will receive education have been renewed. Mehmed Zihni Efendi (1846 - 1913), one of the scholars of the last period of Ottoman Empire, witnessed this period of innovation and came to the forefront with his scientific personality.In this study, the contributions of Zihni Efendi to the education and training of women has been examined within the framework of the textbooks named Kızlar Hocası ve Hanımlar İlmihâli, which were written to be taught at the girls' branches of the third and fourth grades of primary school. Epistles of Kızlar Hocası ve Hanımlar İlmihâli are discussed in terms of method, content and religious teaching. 125

Bu araştırma, Kağızman' da yaşayan 15-49 yaş arası kadınların rahim ağzıkanseri hakkında bilgi düzeyini ve pap smear testi yaptırma oranını arttırmakamacıyla yapılmıştır. Araştırmanın tipi tek gruptaki kişilerin ön test- son testsonucunun karşılaştırmasına dayanan yarı deneysel bir çalışmadır. Araştırmanınörneklemini; Mart 2018- Mart 2019 tarihleri arasında aile sağlığı merkezine başvuranve araştırmaya katılma kriterlerini sağlayan 233 kadın oluşturmuştur. Araştırmanınverilerinin toplanmasında kişisel bilgi formu, rahim ağzı kanseri taramalarına yönelikbilgi formu ve pap smear yaptırmaya ilişkin değerlendirme formu kullanılmıştır.Verilerin değerlendirilmesinde ortalama, yüzdelik, Ki Kare karşılaştırma testikullanılmıştır. Araştırma kapsamına alınan kadınların yaş ortalaması 32.48±7.65olduğu saptanmıştır. Kadınların %56.2'sinin ilkokul mezunu veya daha aşağı bireğitime sahip olduğu, %87.1'inin ev hanımı, %76.8'inin sosyal güvencesininbulunduğu, %38.2'sinin genital enfeksiyon geçirdiği saptanmıştır. Araştırmakapsamına alınan kadınların rahim ağzı kanseri taramalarına yönelik bilgidüzeylerinde eğitim öncesine göre, eğitim sonrasında olumlu yönde değişim olduğubelirlenmiştir. Eğitim sonrası kadınların %29.2' sinin ilgili testi yaptırdığıbelirlenmiştir. Pap smear taramasına katılan kadınlar; verilen eğitim vedanışmanlığın %100, el broşürünün %92.6 etkili olduğunu söylemişlerdir. Kadınlaraverilen eğitim ve danışmanlık sonucunda kadınların pap smear testi hakkında, rahimağzı kanserinin risk faktörleri, rahim ağzı kanserinden korunma yöntemleri, rahimağzı kanseri tedavisi benzeri konularda bilgilerinin yeterli olmadığı sonucunavarılmıştır. Çalışmanın yapıldığı ASM'ne başvuran kadınlara sağlık çalışanlarıtarafından pap smear testinin önemi ve serviks kanseri hakkında aylık olarak kısasüreli eğitim programlarının hazırlanması önerilir.Anahtar Kelimeler: Bilgi Düzeyi, Danışmanlık, Eğitim, Serviks Kanseri, Papsmear. This research is conducted to increase knowledge level of women agedbetween 15-49 in Kağızman about cervical cancer and to increase ratio of taking Papsmear test. Type of this study is a quasi-experimental study which is based upon onegroup pre-test post-test experimental design. Research sample consist of 233 womenwho fits into research criteria and willing to involve in the research between March2018 and March 2019. Personal information form, information form devoted tocervical cancer scanning and evaluation form regarding taking Pap smear test areused to collect research data. Average, percentage and and Ki Square ComparisonTest are used for evaluation of the data. Age average of women in the scope of theresearch is 32.48 ± 7.65. It is detected from the research that %56.2 of women areprimary school or lower level graduate, %87.1 of them are housewife, %76.8 of themhave insurance and %38.2 of them get genital infection time to time. After giveneducation, it is decided that there is a positive change on cervix cancer knowledgelevel of the women who attended this study. After given education, % 29.2 of womentook related test. It is established that effect of education and consultancy on takingPap smear test is 100% and effect of booklets is %92.6. Thereafter giving educationand consultancy, it is concluded that women are not well aware of Pap smear test,risk factors of cervical cancer, prevention from cervical cancer, treatment of cervicalcancer and etc.Keywords: Knowledge Level, Consultancy, Education, Cervix Cancer, Pap Smear. 77

Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat Fermanı (1839) ile başlayan ve II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918) boyunca devam eden Batılılaşma girişimlerinin Osmanlı İmparatorluğu'nu kadının özgürleşmesi bağlamında 'modernleşme' hedefine ulaştırıp ulaştırmadığını sorgulamaktadır. Çalışma, 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyıl başında uygulanan eğitim reformlarının detaylı bir dökümünü sunarken Osmanlı sanat zevki ve üretiminin de Batı etkisi altında geçirdiği evrimin eleştirel bir çözümlemesini yapmaktadır. Kadın, eğitim ve güzel sanatların kesişim noktasında bulunan İnas Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi'nin örnek kurum olarak karşılaştırmalı ve ontolojik tahlilini yapılmaktadır. Çalışmanın amacı okula güncel literatürde bahşedilen yüksek nitelikleri yapısöküme uğratarak tartışmayı Osmanlı kadın tarihinin post-sömürgeci/postmodern bir okumasına doğru ilerletmektir. Bu amaçla yazar, Rozsika Parker ve Griselda Pollock'ın 1980'lerde önerdiği feminist yöntemlerden esinlenerek geliştirdiği epistemolojik sorgulamalara başvumaktadır. Araştırma sırasında ulaşılan arşiv belgeleri ve verinin analiz edilmesiyle ulaşılan sonuçların ışığında, çalışma Türk modernleşmesi bağlamında hiyerarşik sınıf ve toplumsal cinsiyet ilişkilerini tartışmaya açmayı da amaçlamaktadır. This treatise questions whether the Westernization attempts that began with the Imperial Edict of Reorganization (1839) and resumed during the Second Constitutional Era (1908-1918) were instrumental for the Ottoman Empire's ultimate goal of 'modernization' in the context of women's emancipation. The study presents a detailed survey of education reforms introduced throughout the 19th century and at the beginning of the 20th century as well as a critical analysis of how artistic taste and production evolved under Western influence in the Ottoman Empire. The author offers a comparative examination and an ontological breakdown of İnas Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi (The High Academy of Fine Arts for Girls), a sample institution singled out due to its intersectional position as a government-funded school providing fine arts education for women. The premise of this treatise is to deconstruct the high status granted to the school in current literature and to extend this argument towards a post-colonial/postmodern reading of Ottoman women's history by means of epistemological questioning developed after feminist methodologies initially proposed by Rozsika Parker and Griselda Pollock in the 1980s. Through a comprehensive analysis of archival documentation and data mustered during the research process, the author also attempts to initiate a debate on hierarchical class-gender relations in the context of Turkish modernization. 180

Tarih boyunca Türk kadınının toplumdaki statüsü çeşitli nedenlerden dolayı değişiklik göstermiştir. Eski Türk toplumlarında kadın saygın bir konumdayken, İslamiyet'in kabulüyle dinin yanlış yorumlanması, gelenek ve görenekler kadını toplumdan dışlamış ve evde eşinin ve çocuklarının bakımdan sorumlu tutmuştur. Atatürk Dönemi Kadın Eğitimcilerin, hangi çetin yollardan geçerek kendilerini yetiştirdiklerini ve yaşadığı topluma faydalı olmak için verdikleri mücadeleyi doğru değerlendirebilmek için gerileme sürecine giren Osmanlı İmparatorluğu'nun Tanzimat Dönemi yeniliklerinin incelenmesi gerekmektedir. 1839 Tanzimat Fermanı'nın (Gülhane Hatt-ı Hümayun) yayımlanmasıyla siyasi, mali, idari, askeri ve eğitim gibi birçok alanda düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler kısıtlıda olsa Türk kadının sosyal statüsünü değiştirmiş, ancak Türk kadınına yeterli gelmemiştir. Toplum gözünde kadınlar sadece öğretmenlik yapabilir anlayışı I. Dünya Savaşı'nın beraberinde getirdiği koşullar değiştirmiş ve kadınlar ebe, hemşire, hasta bakıcı, işçi, dernek üyesi, yazar gibi başka alanlarda da çalışmışlardır. Savaştan yenik çıkılması 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması ve 1920 Sevr Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla Osmanlı yöneticileri ülkenin parçalanmasını kabul etmiş ve işgallerin başlamasına sessiz kalmışlardır. İşgallerin ve zulmün artması halkı Mustafa Kemal Atatürk'ün etrafında birleştirmiş ve kadın, erkek, yaşlı, genç, çocuk topyekûn örgütlenerek milli mücadelenin başlaması sağlanmıştır. Millî Mücadele'nin zaferle sonuçlanmasıyla Atatürk, Türk milletini çağdaş bir toplum haline getirmeyi hedeflediği için ülkede köklü inkılap hareketlerine girişmiştir. Atatürk öncülüğünde kadınlara sosyal, siyasi, ekonomik ve hukuki alanlarda tanınan haklarla kadın-erkek eşitliği sağlanmaya çalışılmış ve kadının toplumdaki statüsü değişmiştir. Türk kadınının haklarına kavuşması Cumhuriyetin ilanı ile başlamış, 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu'yla eğitim sistemi birleştirilmiş ve cinsiyet ayrımı gözetilmeden kadın-erkek eşit olması sağlanmıştır. Kadın erkek demeden vatandaşların okuryazar oranını arttırmak için 1 Kasım1928'de Harf İnkılabı yapılmıştır. Böylece kadın daha kolay okuma, yazma öğrenme imkânına kavuşmuştur. 1926'da kabul edilen Türk Medeni Kanunu ile kadına erkek karşısında hukuki eşitlik verilmiştir. Bu kanunun kabulüyle kadınlara siyasal hakların verilmesi zorunluluk haline gelmiştir. Türk kadını, 1930'da belediye, 1933'te köyde muhtar, 1934'te de milletvekili seçme ve seçilme hakkına kavuşmuş ve hakların en büyüğünü elde etmiştir. Cumhuriyet Dönemi'nde kadının çalışma hayatına girip ekonomik alanda üretime katılması için de destek verilmiştir. 1923 yılında İzmir I. İktisat Kongresi düzenlenmesiyle yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin ekonomik sorunları konuşulmuş ve gerekli olan iş gücünü kadın erkek ayrımı yapmadan sağlanmaya çalışılmıştır. Var olan zanaat okulları iyileştirilip yenileri açılmıştır. 1926'da Memurin Kanunu'yla kadınlara memur olma hakkı verilmiştir. Kadınların çalışma koşulları düzenlenmiştir. Çalışmamızda Türkiye Cumhuriyeti'nde Atatürk Dönemi'nde Kadın Eğitimciler'in hayatları irdelenip toplumsal hayata katılımları ele alınmıştır. Ayrıca 1923 yılında Cumhuriyet'in ilanının, Türk kadınlarına getirdiği sosyal, siyasi, hukuki ve ekonomik haklardan bahsedilmiştir. Bu çalışmanın birinci bölümünde, araştırmanın amacı, önemi, sınırlılıkları, varsayım ve tanımlara değinilmiştir. İkinci bölümde, Tanzimat, Milli Mücadele ve Cumhuriyet Dönemleri'nde kadınların eğitim ve sosyal durumları anlatılmıştır. Üçüncü bölümde, 1923 ve 1938 yılları arasında asıl meslekleri öğretmenlik olan ve ayrıca milletvekilliği, yöneticilik, yazarlık, avukatlık, polis, ebe, hemşire, kimyager, arkeolog, astronom, sümerolog, pilot, müfettişlik v.s. meslekleri yaparak topluma faydalı olmaya çalışan kadınlarımızın hayatları incelenmiş ve bu kadınların faaliyet ve eserlerinden bahsedilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümünde ise, araştırma bir sonuca bağlanarak eserin genel bir değerlendirilmesi yapılmış ve önerilerde bulunulmuştur., Throughout history the status of women in Turkish society has changed because of several reasons. In old Turkish societies the woman was in a respectable position, but with the conversion to Islam, due to the false interpretation of the religion, the traditions and customs excluded women from society and held them responsible for the care of their husbands and children at home. It is necessary to examine the innovations of the Ottoman Empire, which was in regression in the Tanzimat period, in order to be able to evaluate the struggle of women educators to thrive and to be beneficial to society in the Atatürk period. By the publication of the 1839 Tanzimat Edict (Gülhane Hatt-ı Hümayun), regulations were made in many areas such as political, financial, administrative, military and education. These regulations have changed the social status of Turkish women, but it was not sufficient for the Turkish women. The common understanding in society that women could only work as a teacher changed along with the conditions caused by World War I and they started working as midwives, nurses, caregivers, workers, association members, writers and so on. Having been defeated in the war, Ottoman rulers had to sign the Armistice of Mudros (1918) and the Treaty of Sèvres (1920) which meant accepting the disintegration of the country. All they could do was to remain silent in the face of occupations. The expansion of occupations and persecution united the people around Mustafa Kemal Atatürk. They, regardless of gender or age were organized and the subsequent War of Independence ensued. With victory in the war, Atatürk started radical transformations in the country to turn the Turkish nation into a contemporary society. Under the leadership of Atatürk, women were given rights in social, political, economic and legal fields, to ensure the equality of women and men, and thus the status of women in society has changed. Turkish women began achieving their rights with the proclamation of the Republic and it was ensured that each citizen is equal regardless of their gender. In order to increase the literacy rate of citizens regardless of their gender, the alphabet reform was made on November 1, 1928. Thus, the woman has gained the opportunity of education more easily. With the adoption of Turkish Civil Law in 1926, women were given equality before the law. With the adoption of this law, it became a necessity to give women political rights. Turkish women achieved the right to elect and to be elected as a municipal mayor in 1930, as neighbourhood representative in villages in 1933, and the greatest of rights, to be elected as a member of parliament in 1934. During the Republican Period, women were given support to enter business life and participate in the economic field. At the 1st İzmir Economy Congress (1923), the economic problems of the newly founded Republic of Turkey were discussed and it was decided that the necessary labour power should be provided without discrimination between men and women. Existing vocational schools were improved and new ones were opened. In 1926, women achieved the right to become civil servants under the Law on Civil Servants. The working conditions of women were also regulated. In this study, the lives of women educators and their participation in social life during the Atatürk period in Republic of Turkey are discussed. In addition, the social, political, legal and economic rights that Turkish women achieved with the proclamation of the Republic in 1923 were mentioned. In the first chapter of this study, the purpose of the study, its importance, limitations, assumptions and definitions are given. In the second chapter, the educational and social conditions of women during Tanzimat period, Turkish war of independence and Republic Era are explained. In the third chapter, between 1923 and 1938 the lives of Turkish women who were primarily teachers, and began to work as managers, authors, lawyers, police, midwives, nurses, chemists, archaeologists, astronomers, pilots, and inspectors to be beneficial to society are analysed, and their activities and works are mentioned. In the fourth chapter of the study, a general evaluation of the work was made and suggestions were made.

Bu çalışmada, klasik dönem Osmanlı eğitim sistemi, Tanzimat döneminde eğitim alanındaki reformlar ile Osmanlı Devleti'nde kız öğretmen okulları (Darülmuallimât) ve bu okulların kadının meslek hayatına katılması sürecine etkisi (1870-1920) incelenmiştir.Kız çocuklarına eğitimine dair ilk çalışmalar Tanzimat ile başlamıştır. Osmanlı Devleti'ndeki ilk Darülmuallimât ise, 1870'te Sultan Abdülaziz döneminde İstanbul'da açılmıştır. Vilayetlerde, 1913'te yayımlanan Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati (İlköğretim Geçici Kanunu) ile Darülmuallimât açılmasına izin verilmesinden sonra olarak açılmaya başlandığı görülür. I. Dünya Savaşı yıllarında Darülmuallimât sayısı vilayetlerde on bire ulaşmıştır. Osmanlı Devleti'nin sonunda vilayetlerde sadece beş Darülmuallimât varlığını devam ettirerek Cumhuriyet dönemine ulaşmıştır.Darülmuallimât okulllarının işleyişi, kurumsal yapısı, öğrenci ve öğretmen kadrosu, eğitim müfredatı gibi konuları ele alan ilk yasal düzenleme, 1869 tarihli Maârif-i Umûmiye Nizamnâmesidir. Ardından 1895 tarihli `Darülmuallimât ile İhtiyat Kısmına Mahsus Talimat (Yedek Kısmına Özel Yönetmelik)` ile daha detaylı bir yasal düzenleme yapılmıştır. II. Meşrutiyet döneminde ise, 1915 tarihli `Darulmuallimin ve Darülmuallimât Nizamnâmesi` ile köklü ve yapısal bir değişime gidilmiştir. 1915'te Darülmuallimâtın ders programı yenilenmiştir. 1916'daki `Darülmuallimîn ve Darülmuallimât-ı İptidaiye Talimatnâmesi`nde Nizamnâmenin nasıl uygulanacağı 148 maddeyle ayrıntılı olarak ortaya konulmuştur.Kızların eğitimi üzerine yapılan tartışmaların Tanzimat dönemi sonlarında ve II. Meşrutiyet dönemi başlarında en üst seviyeye ulaştığı görülmektedir. Bu tartışmalar, kız okullarında verilen eğitimden Darülmuallimâta ve Darülmuallimâttaki eğitimin niteliğinin arttırılmasına kadar uzanmıştır. II. Meşrutiyet döneminde kızların ilk kez üniversite eğitimi almaya başlaması bu tartışmaların olumlu sonuçlarındandır. Bu süreçte Darülmuallimât yetiştirdiği öğretmenlerle kadının kamusal ve sosyal hayata katılımını sağlamıştır. Bu katılımın II. Meşrutiyetin ilanından sonra arttığı görülür. Anahtar Kelimeler: Dâr-ül muallimât, Darülmuallimât, Darulmuallimat, Kadın, Kadın eğitimi, Tanzimat In this study, the classical Ottoman education system, the educational reforms in the Tanzimat period and the effects of the girls' teacher training schools (Darülmuallimât) in the Ottoman state and the effect of these schools on the women's participation to professional life (1870-1920) were examined.The first steps, on girls' education, were taken during the period of Tanzimat. The first Darülmuallimât School in the Ottoman state was opened in Istanbul in 1870 in the reign of Sultan Abdülaziz. After the Tedrisat-ı İptidaiye Kanunu-i Muvakkati (Temporary Act on Primary Education) was put in force in 1913, the girls teacher training school began to be established in the other Ottoman Provinces. During the First World War, the number of Darülmuallimât schools reached eleven in the provinces. At the end of the Ottoman state, only five Darülmuallimât existed in the provinces and reached to the Republican period.The first legal arrangement that deals with issues such as the functioning of the schools of Darülmuallimât, institutional structure, student and teacher staff, curriculum is the Maârif-i Umûmiye Nizamnâmesi dated 1869. Then, a more detailed legal arrangement was made with `Instruction for Partial Reserve with Darulilmuallimat (Special Regulation for Reserve Part)` dated 1895. In the 2nd Constitutional Monarchy, a fundamental and structural change was made with the `Darulmuallimin and Darülmuallimât Nizamnâmesi (regulation)` dated 1915. In 1915 the curriculum of Darülmuallimât was renewed. The details of how to implement the `Darülmuallimîn and Darülmuallimât-ı İptidaiye Instructions` are explained in detail with 148 articles in 1916.The discussions on the education of girls seems to have reached the highest level in the late Tanzimat period and at the beginning of the Second Constitutional era. These debates have extended from the education given in girls' schools to Darulmuallimat and reached to the enhancement of the quality of education in Darülmuallimât.In the period of Second Constitution, these debates ended with the woman's first acquiring university education right. During this time, Darülmuallimât provided the participation of women in the public and social life with the teachers she trained. It is seen that this participation increased after the declaration of the Second Constitutional Monarchy.Key words: Darülmuallimât, Dâr-ül muallimât, Darulmuallimat, Woman, Women's education, Tanzimat 160

Türk toplumunda ailenin, aile içinde kadının yeri ve önemi büyüktür. Bu çalışma Türk eğitim tarihinde önemli bir yere sahip olan köy enstitülerinde yetişen kadın öğretmenlerin topluma etkilerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Tarama modeli ve tarihsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nitel desende tasarlanmış veri toplama tekniklerinden görüşme ve gözlem kullanılmıştır. Ayrıca Köy Enstitüleri hakkında kitaplar, tezler, periyodik yayınlar, bibliyografyalar, yasalar incelenmiştir. Köy Enstitüsünde yetişen kadın öğretmenlerle mülakat yapılmıştır. Bu çalışma sonunda kadın öğretmenler hakkında bilgiler ortaya konmuştur. Aynı zamanda Köy Enstitülerinde yetişmiş kadın öğretmenlerin köylere giderek toplumda aktif olduğu ve köy kadınlarını yetiştirmek üzere çalıştıkları tespit edilmiştir. Bu çalışma o dönemde kadın öğretmenlerin toplumdaki yerini göstermesi açısından önemlidir. In the Turkish society, the family, the place and the importance of the woman in the family have a great importance. This study was carried out in order to determine the effects of female teachers who grew up in a Village Institute, which has an important place in Turkish education history. Scanning model and historical research methods are used. Interviews and observations were used from the qualitative data collection techniques. In addition, books, theses, periodicals, bibliographies and laws have been examined about the Village Institutes. Interviews were held with female teachers who grew up at the Village Institute. At the end of this study, the data about female teachers was revealed. At the same time, it has been determined that the female teachers trained at the Village Institute were increasingly active in the community and working to train village women. This study was important in terms of presenting the place of female teachers in the society at that time. 157

Tanzimat dönemine kadar geleneksel roller ile çevrelenen Osmanlı kadını, yasalar tarafından belirlenen ve `makarr-ı nisvan` olarak adlandırılan mutfak, kuyubaşı ve avlulardan ibaret bir sosyal alan içinde yaşamını sürdürdü. En önemli meşguliyet alanı, kendisinden ziyade ailesinin ihtiyacını karşılamak üzere biçki, dikiş, nakış ve aşçılık gibi geleneksel olarak kadınlara ait olduğu kabul edilen uğraşlardı. Kadınların evin büyük hanımlarından öğrendikleri bu meziyetlerden biri olan biçki dikiş, II. Meşrutiyet'ten sonra kadınlara yönelik izlenen toplumsal politikaların merkezine yerleşti.1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanından 1952 yılında Halkevlerinin tasfiye edilmelerine kadar ki süreçte; dönemin siyasi, iktisadi ve sosyal politikaları doğrultusunda kadınlar biçki dikiş ile meşgul olmaya sevk edildiler. Kadınların eğitilmesinden işgücüne dâhil edilmesine, iktisadi politikalara katkı sağlamalarından askerin ihtiyacını karşılayarak vatan hizmetini ifa edebilmesine kadar pek çok hususta biçki dikişe başvuruldu. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş aşamasında ise kadınlara yönelik toplumsal politikaların merkezine yine biçki dikiş uğraşı yerleşti. Osmanlı döneminden Cumhuriyet dönemine, Türk Tarihinin yaklaşık 50 yıllık sürecinde kadınlardan beklenen sorumluluk alanlarının yaratılabilmesi noktasında biçki dikiş meziyeti bir araç olarak kullanıldı.Bu çalışmada 1908-1952 yılları arasında kadınların biçki dikişe sevk edilmesinin arkasındaki siyasi, iktisadi ve toplumsal nedenler ile bahsi geçen süreç içinde biçki dikişin eğitim kurumlarındaki yeri incelenmiştir. Kadınların eğitilmesi ve işgücüne dâhil edilmesinde nasıl bir gelişim izlendiği 1913'te kurulan Türk Kadınları Biçki Yurdu örneği üzerinden değerlendirilerek, biçki dikişin Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra kadınlara yönelik eğitim politikalarını hangi yönde etkilediği ortaya konulmaya çalışılmıştır. The Ottoman women were restricted by traditional roles until the Tanzimat period, continued to live in a social areas consisting of kitchens, wells and courts, defined by laws and called `makarr-ı nisvan`. The most important area of occupation was traditionally considered to belong to women, such as trimming, sewing, embroidery and cooking, to meet the needs of the faraway family. One of these virtues, which women learn from the great ladies of the house, is sewing. After the Second Constitutional Period (II. Meşrutiyet), it became the center of the social policies pursued towards women.In 1908, from the declaration of the Second Constitutional Period to the annulment of the Halkevleri (People's House) in 1952, in the direction of political, economic and social policies of the period, women were referred to be engaged in sewing. From the training of women to the inclusion in the workforce, from the provision of economic policy, to the exercise of national service by meeting the needs of the soldiers. In the establishment phase of the Republic of Turkey, it has become the center of social policies towards women. From the Ottoman period to the Republican period, about 50 years of Turkish history, the ability of sewing was used as a means of creating the areas of responsibility, expected from women.In this study, it was examined that the political, economic and social reasons behind the refferal of the women to the pattern cutting and sewing, and the place of the cutting-sewing in the educational institutions between 1908 and 1952. The way in which women were educated and included in the workforce was assessed on the basis of the Türk Kadınları Biçki Yurdu (Turkish Women Tailor's Cutting Home) in 1913 and it was tried to put forth how the vocational and technical education policies for women were influenced after the proclamation of the Republic. 343

Tezde, feminist bilimin, iktisat disiplini içerisinde yer alan kadın istihdamına yansımaları ele alınmaktadır. Ataerkil zihniyetde bu bağlamda incelenmektedir. Tez, kadın istihdamının yanı sıra, eğitimin kadın istihdamındaki önemi hakkında da bilgi vermektedir.Tezin amacı, feminist iktisadın eleştirdiği ataerkil zihniyetin kadın istihdamına dair görüşlerini ve eğitimin kadın istihdamındaki önemini incelemektir. Bu amaçla, Zonguldak ili özelinde bir anket çalışması yapılmış; hem kadın hem de erkeklere ataerkil zihniyete dair görüşleri ve eğitimin kadın istihdamındaki rolü hakkında sorular yöneltilmiştir. Anket konuları Zonguldak ili özelinde kadın ve erkek olarak toplumda yer alan iki gruba yöneltilmektedir. Sadece kadınları kapsayan erkekleri dışlayan bir çalışma olmamaktadır. Bu yönüyle feminist iktisat çalışmalarına uygun olmaktadır. Farklı demografik özelliklere sahip kadın ve erkeklerin görüşlerinden yararlanarak bir neticeye varılmaya çalışılmaktadır. Ankete katılan farklı demografik özelliklere sahip 522 kişinin görüşlerinin istatistiksel testler ile değerlendirilmesi sonucunda, bu kişilerin kadın istihdamına ilişkin ataerkil zihniyeti yansıtan konulara katılmadığına ve eğitimin, kadının işgücüne katılmasında önemli bir faktör olduğuna ulaşılmaktadır. The thesis focuses on the reflections of feminist science on women employment that take place in the discipline of economics. Patriarchal mentality is also examined in this context. The thesis gives information not only on women employment, but also the importance of education on women employment as well.The purpose of the thesis is to examine the views of patriarchal mentality on women employment that have been criticized by feminist economics and the importance of education on female employment. For this purpose, a survey had been conducted in the Zonguldak province where both women and men are asked about their views on patriarchal mentality and the importance of education on female employment. Survey subjects are directed to two groups in Zonguldak province as women and men. There is no study that excludes men who only cover women. This is in line with feminist economics studies. Trying to reach a conclusion by taking advantage of the views of men and women with different demographic characteristics. The evaluation of the views of 522 people surveyed who have different demographic characteristics using statistical tests show that those people disagree with the issues that reflect patriarchal mentality and education appears to be one of the most important factors for female labor force participation. 170

Daha çok anı türünde eser veren Münevver Ayaşlı, 1968-1969 yıllarında tefrika edilmiş nehir romanını Pertev Bey'in Üç Kızı adı altında toplamış, 1987'de de okuyucuların karşısına Vaniköyü'nde Fazıl Paşa Yalısı romanı ile çıkmıştır. Boğaziçi ve Türk Edebiyatı dergilerinde 1985 ve 1986 yıllarında tefrika edilen iki de öyküsü bulunan yazar, bu eserlerini oluştururken anılarından ve gözlemlerinden fazlasıyla yararlanmıştır.Sağ siyasî duruşu ile dikkati çeken Münevver Ayaşlı'nın roman ve öykülerinde, Cumhuriyet'le birlikte gözden düşmüş bir çevrenin, Boğaziçi çevresinde kümelenmiş Osmanlı aristokrasisinin geçmiş, parlak günlerine özlem ve bu düşüşten sorumlu tuttuğu Ankara ve genç Cumhuriyet'e yönelik sitemli ve beğenmeyen bir tavır hâkimdir. `Boğaziçi Medeniyeti` olarak adlandırılan ve buradaki konak/yalı/köşklerde sürdürülen Batılı ve seçkin yaşam tarzının I. Dünya Savaşı'yla başlayan süreçte sona ermesi, yazarın her iki romanında da üzerinde durduğu konudur.Özel yabancı okullarla desteklenen bir konak eğitiminden geçen Ayaşlı, romanlarında kendisiyle benzer bir eğitimden geçen Boğaziçi çevresinin kadınlarını yoksulluk, savaş şartları, farklı sosyal sınıflar ile yeni Türkiye'nin sosyal ve siyasî karmaşası karşısında yalnız bırakarak bu kadınların yaşam mücadelesini anlatmıştır. Yazarın her iki romanında da babalarını ve/veya eşlerini erken yitirmiş her yaştan kadın, değişen toplum karşısında kendi yerini bulmaya çalışmıştır. Ayaşlı, romanlarının merkezine Boğaziçi kadınlarını almakla birlikte başka sınıflardan kadınlara da yer vermiştir. Genellikle karşılaştırma amacıyla romana aldığı bu kadınların Boğaziçi kadınları karşısındaki üstün ve aşağı yönlerini, nedenleriyle birlikte dile getirmiştir.Ayaşlı, romanlarındaki her sınıfın kadın eğitimi üzerinde bazen ayrıntıyla, bazen de kısaca değinerek veya hissettirerek durmuş, kadınların sosyal yaşamdaki başarı ve başarısızlıklarıyla eğitimleri arasında doğrudan bir ilişki kurmuştur. Yazar, sosyal yaşama uyum sağlayamayan kadınlar, ahlâksız bir yaşam tarzına yönelenler, zararlı ideolojilerin peşinde ailelerini ve millî kimliklerini reddedenler ile bu kimselerin aldıkları eğitim ve bu eğitimin içeriği arasında ilişki kurmuş ve karşılaşılan olumsuzlukların altındaki nedenleri aramıştır. Eğitim içeriklerini ele alırken dinî ve millî eğitimin önemi üzerinde özellikle durmuştur.Münevver Ayaşlı, öykü ve romanlarında bir yandan Osmanlı yaşamının aile içerisinde sürdürülmesi taraftarı olmuş, bir yandan da laik düzenlemeleri nedeniyle Cumhuriyet kadrolarına yönelik eleştirilerini dile getirmiştir. Daha çok kendi sınıfının sözcüsü konumundaki yazar, anı ve yorumlarıyla desteklediği kurmaca eserlerinde unutulmaya yüz tutmuş bazı değerleri anımsatma ve yaşatma yoluna giderken eğitim konusundaki görüşlerini de dile getirmiştir. Anahtar Kelimeler: Münevver Ayaşlı, kadın eğitimi, Boğaziçi, dinî eğitim, aile Münevver Ayaşlı, who is well known with her memoirs, published her set of three novels between 1968-1969 as a novel-sequence named Pertev Bey'in Üç Kızı and then she published her second novel, Vaniköyü'nde Fazıl Paşa Yalısı in 1987. She, who also had two stories serialized in various monthy reviews in 1985 and 1986, made good use of her memoirs and observations while writing her fictions.Münevver Ayaşlı, who was a popular name of right-wing politics, had a nostalgia for the glorious history of Ottoman aristocracy living in Boğaziçi, which fell from grace with the foundation of Republic and she also had a reproachful and captious attitude of Ankara and young Republic, which were responsible for the downfall. The ending of `Boğaziçi Civilization`, the Western and elite lifestyle that was seen in `konak` (mansion), `yalı` (seaside mansion) and `köşk` (wooden villa), within the process begun with World War I, is the topic of her both novels.Münevver Ayaşlı had her education as `konak eğitimi`, a private tuition giving by foreigner governesses in mansions, and also her education got supported by the private foreign schools she attended. She got her fictional women, who had a resembling education with herself, came face to face with poverty, war circumstances, different social classes and the political and social wilderness of new Turkey alone and she told her women's struggle in life. Her both novels has women of all ages, who lost her fathers and/or husbands early, trying to find their places in the changing society. Ayaşlı prefered women of Boğaziçi as the center of her novels, but women from other social classes also features in her fictions. The author mentions the superior and inferior sides of the other social classes' women to the Boğaziçi women, while comparing them to each other. She usually used her characters from other classes to compare them to women of Boğaziçi.Ayaşlı gives the education of her all female characters of all classes in her fictions, some were given detailed and some were slightly mentioned. The author directly associated women's success and failures in social life to the education they had. She also associated women who couldn't harmonize to the social life, the ones who engaged in prostitution, the ones who denied their family and national identity because of the insidious ideologies they believed to the contents of the education they had and she seeked for the reasons of the complications her women run across. She especially emphasizes the importance of religious and natianol education while considering the contents of various education systems. Münevver Ayaşlı requires to sustain the Ottoman lifestyle within the family in her novels and stories while critisizing the secular reforms of the Republic. As a spokeswoman of her own social class, she wanted to remind some forgotten values and expressed her thoughts on education with her fictions, with the help of her memoirs and interpretations.Key Words: Münevver Ayaşlı, women education, Boğaziçi, religious education, family. 221

Türk tarihi içerisinde kadının sosyal ve siyasal konumu zaman içerisinde keskin değişmeler göstermiştir. Yaşanan din değişmeleri, farklı coğrafyaların kültürleri ile temaslar, bu değişmelerin ana sebepleri olmuştur. Bunun yanında Türk kadınının sahip olduğu haklar da her dönem aynı olmamıştır. Nitekim insanın en doğal haklarından birisi olan eğitim ve öğretim hakkı, Türk kadınlarının en büyük sorunlarından birisini oluşturmuştur.Bu çalışmada 1917-1953 yılları arasında Azerbaycan Türk kadınının eğitim durumu ele alınmıştır. Türk kadını, Türk dünyasının diğer coğrafyalarında olduğu gibi Azerbaycan'da da klasik eğitim metodu dediğimiz mektep ve medreselerde yeteri kadar kendine yer bulamamıştır. Fakat özellikle XIX. ve XX. YY'a gelindiği vakit bir taraftan Ceditci faaliyetlerin etkisiyle, diğer taraftan da Azerbaycan'da oluşan bilinçli aydın kesiminin çalışmalarıyla, kadınların eğitim durumları tartışılır hale gelmiştir. Aynı zamanda kadınlar için okullar açılırken, dergi ve gazetelerde de kadınlar kendilerine yer bulmaya başlamıştır. Bir taraftan da Çarlık tarafından açılan kız okullarında maddi durumu iyi olan ailelerin çocukları eğitim görmüştür. Fakat Ruslar tarafından açılan okullarda Çarlık insanı yaratma amacının olduğu da bir gerçektir. 1918-1920 yılları arasında kurulan Azerbaycan Milli Cumhuriyeti'nde de kadınların eğitimi başta gelen konulardan olmuş ve bu yönde çalışmalar yapılmıştır.Azerbaycan'da Sovyet hâkimiyetinin kurulmasından sonra kadınların eğitim süreci farklı bir yol izlemiştir. Çünkü Sovyet ideolojisinin yerleşmesi için eğitim, en etkin araç olarak kullanılmıştır. Bu sebeple zorunlu eğitim getirilmiş, kadın-erkek demeden okuma çağında olan herkese eğitim şart koşulmuştur. Ayrıca yaşları ileri olanlar için cahillikle mücadele kursları açılarak eğitim almaları amaçlanmıştır. Social and political position of woman in Turkish history has shown sharp changes over time. Experienced religious changes, contact with the cultures of different regions, has been main cause of this change. Besides Turkish woman's rights have not been the same in each period. Thus, the rights of education and training which is the most basic rights of human, constituted one of the biggest problems of the Turkish woman. In this study the state of education of Azerbaijan Turkish woman was discussed between the years 1917-1953. Turkish woman has not taken place enought either in Azerbaijan schools and madrasas in what we call classical training as in the other regions of Turkish World. But especially in the 19th and 20th century, both the influence of Jadeedism of activities and at the same time with the activities of consious intellectual occured in Azerbaijan the state of women's education has become questionable. Also opening schools for women, they began to find a place for themselves in magazines and newspapers. Besides in girls schools which opened by the tsarist, children of families that has good financial situation have been trained. But it is a fact that is the purpose of creating tsarist human at schools opened by Russian. In Azerbaijian national republic which stated between the years 1918-1920, women's education have been the first subject.After the establishment of Soviet domination in Azerbaijan, women's education process has followed a different path. Because for the settlement of Soviet ideology, education is used as the most effective tool. For this reason compulsory education has been brought and provided everyone who has the age of studying without distinguishing men and women. Also for those who are advanced in age were intented to receive education by opening training courses to combat illiteracy. 192

Erken Cumhuriyet döneminde, Cumhuriyetin kurucularının `Muasır Medeniyetler seviyesine ulaşmak` ideali olan batılılaşma ve modernleşme projesi, Türkiye için büyük öneme sahiptir. Bu dönemde önemli yer tutan eğitim, imkanlar ölçüsünde geliştirilmiştir ve bu bağlamda kadınlara çok önemli görevler ve sorumluluklar yüklenmiştir. Çalışmada Kız Teknik Okulların üretimleri, 1945-1975 arasına tarihlenen dönem kapsamında incelenmiştir. Bunun başlıca sebebi; 1940'lı yıllardan sonra ikinci dünya savaşı ile ülkenin gelişimi ve kalkınması bakımından mesleki ve teknik eğitime önem verilmesidir. Cumhuriyetin kuruluşu ile birlikte devlet, mesleki ve teknik eğitimin durumuyla sistemsel olarak ilgilenmeye başlamıştı ve bu bağlamda Kız Teknik Okullarının yaygınlaştırılması öngörülmüştü.Çalışmanın temelinde, kadınların dahil edildiği üretime yönelik kız teknik eğitimi ele alınmıştır. Kız Teknik Okulları kuruluş süreçleri, eğitim programları ve üretimleri açısından incelenmiştir.Kız Teknik Okulları Müfredatı kapsamında yapılan üretimler, tezin temel araştırma konusunu oluşturmaktadır. Cumhuriyet döneminde `rasyonel üretim` kavramının anlamı ve müfredattaki yeri araştırılmıştır. Geleneksel Türk el sanatları ve geleneksel Türk giyiminden esinlenilerek Kız Teknik Okullarında çok çeşitli üretimler yapılmaktaydı. Tezde geleneksel Türk el sanatlarında ve geleneksel Türk giyiminde kullanılan motiflerin `modernleştirme` ve `stilizasyon` çalışmaları yapılmasıyla oluşturulan işleme, biçki-dikiş, moda-çiçek, resim ve mobilya dersleri üretimleri seçilen çalışmalar üzerinden incelenmektedir. Bu üretimler Cumhuriyet modernleşme politikaları bağlamında da irdelenmekte ve ilişkilendirilmektedir. Çalışmada `sergi` ve `defile` kavramının, Kız Teknik Okullarındaki anlamı, yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen sergiler ve defileler üzerinden işlenmektedir ve sergilerin işlevleri de yorumlanmaktadır. Ayrıca okullarda üretimler için kurulan sipariş ve gelişim atölyeleri ve bu atölyelerin ekonomik katkıları ele alınmaktadır.Çalışmanın yöntemi nitel araştırmadır ve çalışmanın temel veri toplama yöntemi doküman incelemesine dayanmaktadır. Araştırma sorusunun kapsadığı dönemdeki dergi ve gazetelerde yer alan makaleler, yazılar, bazı haber ve reklamlar, resmi belgeler ve edebi metinler yazılı doküman kısmını oluşturmaktadır. Araştırma sürecinde görsel ve yazılı veri toplama aşamasından sonra betimsel veri analizi ve yorumlama yapılarak sonuçlara ulaşılmıştır.Çalışmanın birinci bölümünde, araştırmanın amacı, kapsamı ve yöntemi hakkında bilgi verilmiştir. Bununla birlikte, Kız Teknik Okulları müfredatı kapsamındaki üretimin incelenmesi konusunun seçilmesinin önemi açıklanmıştır.Çalışmanın ikinci bölümünde, cumhuriyet döneminde kadın ve kadına yönelik gelişmeler; eğitim, çalışma, hukuk, siyaset, sosyal alanlar üzerinden ele alınmaktadır. Böylece Cumhuriyet'in modernleşme projesi bağlamında Cumhuriyet yönetimi tarafından atılan önemli adımların kadınlara yansıyan yönleri anlatılmaktadır.Çalışmanın üçüncü bölümünde Cumhuriyet döneminde `rasyonel üretim` konusu; rasyonel üretim bağlamında kadın ve rasyonel üretim bağlamında hijyen ve sağlıklı nesil yetiştirme kavramları üzerinden işlenmektedir.Çalışmanın dördüncü bölümünde, Kız Teknik Eğitimi; Cumhuriyet öncesi dönem ve Erken Cumhuriyet dönemi olmak üzere incelenmektedir. Erken Cumhuriyet Dönemi Kız Teknik Eğitimi; Kız Sanat Ortaokulları, Kız Enstitüleri, Akşam Kız Sanat Okulları, Kız Teknik Öğretmen Okulları, Köy Kadınları Gezici Kursları ve Olgunlaşma Enstitülerinden oluşmaktadır. Ayrıca, bu eğitim yapılarının ülke içinde dağılımı belirtilmiştir. Ayrıca Kız Teknik Okullarında mesleki ve teknik eğitimin işlevleri yorumlanmaktadır. Burada Kız Teknik Okulları müfredat programı üretimler bakımından incelenmektedir.Çalışmanın beşinci bölümünde, Kız Teknik Okullarının üretimleri, sergiler ve defileler incelenmektedir. Geleneksel Türk el sanatları ve geleneksel Türk giyiminden esinlenilerek Kız Teknik Okullarında yapılan üretimler, seçilen çalışmalar üzerinden incelenmektedir. Bu bölümde 1943-1944 yıllarında yayınlanan Kadın-Ev ve 1953-1970 yılları arasında yayınlanan Mesleki ve Teknik Öğretim dergilerinden yararlanılarak Kız Teknik Okullarının üretimleri ve sergileri seçilen örnekler üzerinden ele alınmıştır. Bununla beraber sergi ve defile kavramının, Kız Teknik Okullarındaki anlamı, yurt içinde ve yurt dışında düzenlenen sergiler ve defileler üzerinden işlenmekte ve sergilerin işlevleri yorumlanmaktadır. Ayrıca müfredat kapsamında yapılan üretimler için kurulan atölyeler ve bu atölyelerin ekonomik katkıları incelenmektedir. Çalışmanın altıncı bölümünü oluşturan sonuç bölümünde, araştırmadan elde edilen veriler birbirleriyle oluşturduğu ilişki örüntüleri göz önünde bulundurularak sentezlenmiş ve tezin amaçları doğrultusunda genel olarak değerlendirilmiştir. Kız Teknik Okulları Müfredatı kapsamındaki üretimlerin gündelik hayattaki çıktıları, yürütülen Cumhuriyet modernleşme projesiyle ilişkili olarak tartışılmaktadır. Tez çalışması, Cumhuriyet modernleşmesi paralelinde kurulan Kız Teknik Okullarının üretimleri ile ilgili gelecekte yapılacak çalışmalar için temel oluşturmaktadır. In the early (Turkish) Republic period, the idea of the founders of (Turkish) Republic is `to achieve the level of contemporary civilizations` as westernization and modernization project has great importance for Turkey. During this period, education which took a very important role, developed according to the possible opportunities. Moreover, in this context very important duties and responsibilities are assumed to women.In the study, the productions of Girls' Technical Schools were examined within the period from 1945 to 1975. The main reason for this, after the years of 1940s with second world war, in terms of the development of the country, vocational and technical education had been given importance. With the establishment of Turkish Republic, the government started dealing with the circumstance of vocational and technical education systemically. In addition, within this context the idea to make Girls' Technical Schools widespread was proposed.In the basis of the study, girls' technical education was oriented with the inclusion of women into production is discussed. Moreover, Girls' Technical Schools are analyzed in terms of organizational processes, educational programs and productions.The productions made under the Curriculum of Girls' Technical Schools constitute the basic research subject of the thesis. Moreover, the meaning of `rational production` concept in the Republican Period and its place in the curriculum has been studied. Furthermore, a great variety of productions were created in the Girls' Technical Schools inspired by traditional Turkish handicrafts and traditional Turkish clothing. In the thesis, the productions of embroidery, cut-stitch, fashion-flower, painting and furniture lessons which were created through the studies of `modernization` and `stylization` of motifs which were used in traditional Turkish handicrafts and traditional Turkish clothing examined through the selected works. These productions are scrutinised and linked together in the context of modernization of (Turkish) Republic. In addition, the meaning of the `exhibition` and `fashion show` concepts in Girls' Technical Schools is discussed on the basis of exhibitions and fashion shows which are held in and out of the country and the functions of exhibitions are interpreted as well. Additionally the order and progress ateliers which have been founded for the productions of schools and their economic contributions are analysed.In this study, Girls' Technical Schools are discussed in terms of organizational processes, educational programs and productions.The method of this study is qualitative research and the method of fundamental data collection is based on document analysis. Essays, critiques, news and advertisements that take place in the periodicals and newspapers, formal documents and literary texts in the period of this study constitute the printed document of this research. In this study process; after collecting visual and printed data, the conclusions are figured out by descriptive data analysis and interpretation.In the first section of this study, aim, scope and method of the research is explained. Moreover, the importance of the subject `the production under the curriculum of Girls' Technical Schools` is explicated within the scope of the research. In the second section of this study, the change of social roles of women in education, employment, law, politics and social areas are discussed. Moreover, within the context of the modernization project of the Republic, reflections of the significant steps over the women taken by Republican administration are stated. In the third section of this study, the subject of `rational production` in the Republic period is discussed through the concepts of `woman in the context of rational production` and `hygiene and growing healthy generation in the context of rational production`. In the fourth section of this study, Girls' Technical Education is examined in the Pre-Republican Period and Early Republic Period. Girls' Technical Education in the Early Republic Period consisted of Secondary Schools for Girls, Girls' Institutes, Evening Trade Schools for Girls, Girls' Technical Teacher Training Schools, Travelling Courses for Village Women and Institutes of Maturity (Further Training Institute for Girls). Furthermore, the distribution of the educational buildings in the country is pointed out. In addition, the functions of vocational and technical education in Girls' Technical Schools are interpreted. Additionally, the curriculum of Girls' Technical Schools is investigated with regards to productions.In the fifth section of this study, the productions, exhibitions and fashion shows of Girls' Technical Schools are studied. Furthermore, the creation of productions in the Girls' Technical Schools was inspired by traditional Turkish handicrafts and traditional Turkish clothing is examined through the selected works. Moreover, in this section, Kadın-Ev (Woman-Home) periodicals which were published between 1943 and 1944 and Mesleki ve Teknik Öğretim (Vocational and Technical Education) periodicals which were published between 1953 and 1970 are benefited from so as to exemplify productions and exhibitions of Girls' Technical Schools. In addition, the meaning of the `exhibition` and `fashion show` concepts in Girls' Technical Schools is discussed on the basis of exhibitions and fashion shows which are held in the country and abroad and the functions of exhibitions are interpreted as well. Additionally, founded ateliers for the productions of schools and the economic contributions of these ateliers are analysed.In the sixth section of this study which constitutes the conclusion of this study, the research findings are synthesized together by taking into consideration the contact patterns and they are evaluated generally in accordance with the aims of this thesis. The daily life outcomes of the productions under the Curriculum of Girls' Technical Schools in relation with perfoming the modernization project of Republic are discussed. Thesis study sets ground for future studies related to the productions of Girls' Technical Schools which were founded in parallel with the modernization of (Turkish) Republic. 289

Türkiye'nin, Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte toplumsal olarak büyük bir değişimin içerisine girdiği yadsınamayacak bir gerçektir. Bu süreçte kadının rolü ve gelişimi çok önemli olmuştur. Türk kadını, dünyada medenî addedilen pek çok ülkenin kadınından da önce birtakım haklara sahip olmuştur. Ancak bu haklar yoğun bir çaba sonucu elde edilmiş değildir. Bu sebeple kadınlar tarafından hemen içselleştirilemediği gibi erkekler tarafından da kabullenilememiştir. Dolayısıyla Türk kadınının toplumsal hayatta var olma gayretinde karşılaştığı güçlükler dikkat çekici olmuştur.Stendhal'ın `Roman sokağa tutulan bir aynadır.` sözünde işaret ettiği gibi Cumhuriyet kadınlarının değişimini, gelişimini, arzularını, sorunlarını tespit edebilmek açısından bu dönemde yazılmış olan romanlara kadınların ele alınışı bakımından yaklaşılmasının faydalı olacağı aşikârdır. Eserleri bu bakış açısıyla incelenen Pınar Kür; aile yapısı, eğitimi ve yaşam tarzı ile modern olarak adlandırılabilecek kadınlardan biridir. Eserlerinde de kadınlara ve kadınların hem toplumsal hayatta hem de iç dünyalarında yaşadıkları sıkıntılara geniş yer verdiği tespit edilmiştir. Yazarın incelenen yedi romanında özellikle çalışıp kendi ayakları üzerinde duran kadınların ön planda olduğu görülmüştür. Çalışmak, üretmek kadınların mutluluğu açısından bir ön koşul olarak sunulmuştur. Bununla birlikte çalışan kadınların da mutlu olmadığı görülmektedir. Pınar Kür'ün yaratmış olduğu kadınların en büyük ortak sorunlarından biri cinselliktir. Eserlerde yer alan kadınların bir kısmı ilk cinsel deneyimine büyük anlamlar yükleyerek hayal kırıklığına uğrarken bir kısmı da rızası dışında cinsel deneyimler yaşamak zorunda kalmıştır. Cinsel deneyim, romanlarda hangi açıdan işlenirse işlensin karakterlerin ruhsal durumlarına etkisi ile ele alınmıştır. Evlilik kurumu da yazarın üzerinde durduğu hususlardan biridir. Ancak eserlerde, evliliğe geleneksel Türk toplumundan farklı bir bakış açısıyla yaklaşıldığı görülmektedir. Pınar Kür'ün kadınları, eşlerine bağlı kalmak için atmış oldukları imzayı yeterli görmemektedir. Bir kadın ve bir erkeğin hayatı paylaşması için evliliğin şart olarak algılanmaması gibi.Eserlerindeki ana karakterlerini genellikle iyi eğitim almış bireyler olarak kurgulamış olan yazar, bu karakterlerin ailesine ve fiziksel özelliklerine yer verdiği gibi politik görüşlerine de yer vermiştir. Bu noktada dikkate değer olan husus, ana karakterlerin sosyalist bir dünya görüşüne sahip olmasıdır. Bu yönüyle romanda geniş yer tutan kadın karakterler yazarın görüşlerini yansıtır gibidir. Pınar Kür, tüm bunların yanı sıra eserlerinde roman yazma tekniklerine de yer vermiş olan bir yazardır. Bir insanı yazmaya iten sebepleri irdelediği satırlarda aynı zamanda yazma süreçlerini de aktarmıştır. Kadın özgürlüğü hareketine yazdıklarıyla destek olan bir kadın yazarın roman yazma yöntemini aktardığı postmodern romanlar dikkat çekicidir. It's an undeniabled truth that Turkey experienced a major social evolution with the declaration of Republic. Women's role and development were very important in this process. Turkish women possessed various rights before most of the women living in countries which were accepted as civilized. But these rigths weren't possessed after a big struggle. For this reason they weren't internalized by women immediately and weren't accepted by men easily. In consequence the complicacies against the existance struggle of Turkish women in society became invincible.When we look at the way Sthendal points with the line `Novel is a mirror reflecting the street.` İt becomes obvious that analyzing the novels through women characters will be useful to determine the evolution, alternation, lust and problems of Republican women. Pınar Kür, whose novels we've studied from this point of view, is named to be a modern women because of her family's properties, her education and her lifestyle. It's determined that she featured women and their distress in both social and internal livings in her novels widely.It's observed in seven novels we've analyzed, espacially working women standing alone in life were loomed large. Working and producing were suggested as a pre-condition for women's happiness. But also it's recognized that working women were not happy too. Sexuality is one of the major and mutual problems of women in Pınar Kür's novels. Some women in novels were disappointed bacause of their expectations about the first sexual exprience and some experienced undesired sexual intercourse. However sexual experience is discussed, it's always revealed with the effects on women's spiritual states.Marriage is one of the author's focus points. But she approaches marriage differently than the Turkish society's traditional point of view. Pınar Kür's ladies don't accept the signature enough for being committed to a spouse. Just like it's not obligatory to be married for men and women to share a living.Pınar Kür, who formed her leading characaters as well educated indivudials, reflects their political opinions adding to their physical and parental properties. It's an invincible point that the main characaters have socialist political views. The women characters reflects author's political thoughts with their socialist personalities.Adding to these Pınar Kür also used various novel technics in her creations. She told her writing processes in the lines where she was discussing the reasons heading one to write. The female author who supports the women freedom movement with her works of art has admirable postmodern novels in which she reveals her methods of novel writing. 216

Abdülhamid Dönemi eğitim politikalarını tüm imparatorluk sınırları içinde incelenmek uzun bir zaman ve daha fazla maddi kaynak gerektirdiğinden dolayı tezi Selanik Vilayeti'ne bağlı Selanik merkeziyle sınırlandırdık. Selanik merkezini seçmemizin en önemli nedenlerinden biri, uzun yıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetinde kalan kentin farklı etnik ve kimliklere sahip cemaatlerden (Musevi-Müslüman-Hristiyan) oluşmasıydı. Kentin çok dinlilik ve çok dillilik özelliğinin yanı sıra, Selanik, eğitim açısından getirilen yeniliklerin uygulanmaya çalışıldığı bir kenttir. Eğitimli ve zengin insanların bu şehirde bulunması nedeniyle reformların ve yeniliklerin uygulanması kozmopolit olan bu kentte meydana gelmesi birçok modern okulun kurulmasında etkili olmuştur. Bunun dışında Selanik'teki okullar hem eğitim hem de donanım açısından mutlakıyet devrinin önemli okulları arasında bulunmaktaydı. Bu durum Selanik'in sahip olduğu konumu, sosyo-ekonomik açıdan gelişmişlik düzeyi ve diğer topluluklarla daha yakın iletişim içinde bulunmasından kaynaklanmaktadır.Yahudi ve Hristiyan cemaatlerin eğitimi kısmında kullanılan temel kaynaklar Yunanistan ve İsrail'deki üniversitelerde bulunan akademisyenlerin değerli çalışmalarından oluşmaktaydı. Tezin asıl eksik olan kısmı ise (Müslüman tebaanın eğitimi) Osmanlı arşivinden alınan belgeler, salnameler ve döneme ait gazete ve dergilerin yanı sıra ikincil kaynakların desteğiyle tamamlanmaya çalışıldı. Son kısımda ise, Bab-ı Ali'nin bu okullaşmaya olan tutumunu finans ve denetim mekanizmaları çerçevesinde ele aldık.Anahtar Kelimeler; Selanik, Sultan Abdülhamid, Kadınların Eğitimi,Müslüman, Yahudi ve Hristiyan tebaa, Okulların Tesis & Finansmanı ve Denetimi For a master thesis, analysing the whole territory of the Ottoman Empire in terms of education was too extensive. Due to financial problems and time scarcity, in this study, I had to chose the city, surrounded with sanjak of Salonica, had a special significance in the Ottoman geography as it included people from various races, religions and culture ( Jews- Christian- Muslim). In addition to cosmopolitan features of the city, Salonica had modern- developed schools and methods of teaching thanks to having some characteristics such as being center of the sanjak and having educated–rich people. Furthermore, it was one of the most flourishing cities of the Empire in that time. In the sections of Christian and Jews education I tried to drawn up via mostly secondary sources taken by academicians from Tel- Aviv, Hebrew and Aristotle University. The missing chapter which was Muslim Girls' education was filled up by primary sources based on archival sources, newspapers and educational and provincial yearbooks. In the last section, I elaborated on attitude of the Porte towards schooling in terms of finance, control and inspection.Keywords: Salonica, Sultan Abdülhamid, Girls' Education, Jews, Christian andMuslim Communities, Control, Inspection and Finance of Schools 173

Bu çalışmada, 8 Eylül 2008 ve 8 Eylül 2012 tarihleri arasında ülke genelindeuygulanan Ana-Kız Okuldayız Okuma-Yazma Kampanyası (AKOK)değerlendirilmiştir. Betimsel tarama modeli niteliğinde olan araştırmanın evrenini,çalışmanın alt problemlerine ilişkin olarak Türkiye'de AKOK kapsamında 2008-2012yılları arasında uygulanmış olan tüm okuma-yazma kursları oluşturmaktadır.Türkiye'de yetişkin okuryazarlığını yaygınlaştırma çalışmalarının uzun bir geçmişivardır. Cumhuriyet'in ilanından günümüze yetişkinlere yönelik birçok okuma-yazmaprogramı uygulanmış, kampanya ve seferberliklerle sorunun çözümüne çalışılmıştır. Bugeniş kapsamlı çabaların günümüz itibariyle sonuncusu `Ana-Kız Okuldayız Okuma-Yazma Kampanyası`dır. Kampanya, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Adrese DayalıNüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2008 yılı verilerine göre ülkemizde okuryazar olmayantoplam 4.876.892 yetişkin bireyin % 60'ını oluşturan yaklaşık 3 milyon okumazyazmaznüfusu dört yılda okuryazar duruma getirmeyi hedeflemiştir. Kampanyanınhedefindeki yetişkin okumaz-yazmazların 2008 yılında % 80'ini kadın okumazyazmazlardanoluşmaktadır. Okumaz-yazmazlığın bir kadın sorunu olduğunu açıkçagösteren mevcut verilere rağmen kadınlara ve tüm okumaz-yazmazlara yönelik herhangiyeni bir plan-program hazırlanmamış, önceki kampanyalardan hiçbir farklı yaklaşımgeliştirilmemiştir. Buna rağmen daha önceki kampanyalardan daha başarılı olacağıbeklenmiştir. Öyle ki dört yılın sonunda hedeflenen sayıya ulaşabilmek için nüfusunorantılı olarak ilk yıl % 15'ini, ikinci yıl % 30'unu, üçüncü yıl % 45'i ve kampanyanınson yılı olan dördüncü yılında da % 60'ını okuryazar hale getirme ve tüm katılımcılarıbir üst öğrenim programına yönlendirme amaçlanmıştır.MEB kampanyada iki hedefine ulaşmak amaçlı yetişkinlere yönelik herhangi birgüdüleyici çalışma yapmamış, bu süreçte kampanyanın tüm alt boyutlarında (tanıtım,örgütlenme, finansman, öğreticiler vd.) sorunlar yaşanmıştır. Nitekim AKOK sonundada hem nicel hedefin hem de üst öğrenime yönlendirme hedefinin oldukça gerisindekalınmıştır.Anahtar Sözcükler: Okuma-yazma, yetişkin okuryazarlığı, yetişkin eğitimi, halkeğitimi. In this study, the literacy campaign Mothers and Daughters are at School (MDAS),which applied countrywide between 8 September 2008 and 8 September 2012, has beenevaluated. All the literacy courses opened in the context of MDAS between the years of2008-2012 has formed the target population of the study which is in descriptive surveymodel.In Turkey the efforts for extending adult literacy have a long history. Many literacyprograms for adults have been applied since the foundation of the Republic, the problemhas been tried to solve by campaigns and mobilisations. The recent one of these farreachingefforts is `Mothers and Daughters are at School Campaign`. The campaignaimed to make literate % 60 of the adults in the whole illiterate adult population of thecountry, which was in total 4.876.892 according to the address-based populationregistration system of Turkish Statistical Institute, in four years. % 80 of these illiterateadults in the target of the campaign is illiterate women in 2008. Although these existingdata that shows illiteracy is a women issue no plan and programme has been preparedfor women and for all the illiterate people and no different approach different from theprevious campaigns has been developed. However it has been expected to be moresuccessful than the previous campaigns. So that in order to reach the aimed number atthe end of four years, comparatively in the first year % 15, in the second year % 30, inthe third year % 45 and in the fourth year which was the last year of the campaign % 60of the population has been aimed to get literate and to direct all the participants for thenext upper education programme.Ministry of National Education (MONE) didn't do any incentive study devoted tothe adults in order to reach the two aims of the campaign and in this process manyproblems occurred in all sub-dimensions (introduction, organization, financing,educators, etc.) of the campaign. Thus at the end of MDAS, it has been fallen far behindboth the quantitative goal and its directing to upper education goal.Key Words: Literacy, adult literacy, adult education, public education. 158

Ahmet Hamdi Tanpınar son yüzyılımızın önemli şair ve yazarlarından biridir. Onun edebiyat hayatımız için önemi hem verdiği eserlerden hem de yaptığı çalışmalardan kaynaklanmaktadır. Tanpınar yazdığı şiir, roman, deneme ve hikâyelerle yazın hayatında kendisinden sonraki yazarları etkileyecek kalıcı eserler bırakmasının yanında, edebiyat alanındaki makaleleri ve edebiyat tarihi yazıcılığıyla da öne çıkmıştır.Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanlarında imgesel yönden yaratıcı şiirsel bir anlatımın yanı sıra toplumsal değişimin izlerini de görmek mümkündür. Ahmet Hamdi bu iki noktaya değinirken büyük ölçüde 'kadın' mefhumundan yola çıkar. Çünkü romanlarda 'kadın' ferdî yönüyle var olurken şiirsel üslubun, imge ve analojilerin kaynağı; toplumsal varlığıyla ele alınırken dönemin sosyal hayatının yapı taşıdır.Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanlarındaki kadın karakterler işlevlerine göre ön plana çıkar. Çoğunlukla erkek başkişinin hayatında 'değiştirici-dönüştürücü' etkisi olan kadın karakterler diğerlerine göre daha ayrıntılı ele alınmıştır. Bunlar eserdeki 'norm karakter'leri oluşturur. Bu kadınlar romandaki olayların gelişimini yönlendirir. Ahmet Hamdi Tanpınar bu kadınları erkek anlatıcı gözünden anlatır. Fakat anlatıcının anlattığı karakter, erkek başkişinin gözünde daha masalsı bir anlatıma bürünerek değişir. Kadın karakterlerin bazıları ise tek bir özelliğiyle öne çıkan ve bu özellikle kurguya katkıda bulunan karakterlerdir. Bu kişilerin, eserin olay örgüsüne katkısı daha azdır. Bu karakterler daha ziyade romanın 'sosyal ortamını' oluşturur.Ahmet Hamdi Tanpınar'ın kadın karakterleri tek başlarına var olmaktan öte kültür, tabiat ve sanata ilişkin pek çok unsurla iç içe geçerek anlatılmıştır. Genellikle entelektüel bilgi birikimine sahip bu kadınlar tüm hatlarıyla ortaya konmuş düzenli bir eğitim hayatından ziyade kültürün taşıyıcısıdır. Bilgili değil bilgedir. Ahmet Hamdi Tanpınar, kadın karakterleri aracılığıyla hem bireyin hem de toplumun varoluş sürecine ışık tutmuştur. Kadının işlevini, dönemler içindeki değişim sürecini ve kültürün aktarımındaki yerini onun romanlarıyla izlemek mümkündür. Ahmet Hamdi Tanpınar is one of the important writer and poet of our last century. Importance of his literature is caused not only by his opuses but also by his studies. In addition to permanent effects of Ahmet Hamdi Tanpınar's poems, novels, essays and histories on writers after him, he also came to the front by his articles about literature and literature history writings.We started our study from Ahmet Hamdi Tanpınar's novels, then we analyze his other works. In addition to observ able imaginative creativeness and lyrical discourse in his novels, it's possible to observe social changes. Ahmet Hamdi uses 'Woman' as a concept while mentioning this topics. Because while 'Woman' is existing with her personality, she is the source of image ryandanalogy; but while mentioning by her social existence, she is the fundamental part of her period's social life.Woman characters in the Ahmet Hamdi Tanpınar's novels are coming to the front by their functions. Woman characters which are the modifiers of the main man character's life, are more analyzed in more detail. These are the norm characters of the creation. These women control the progress of happening in the novel. Ahmet Hamdi Tanpınar, narrates these women from man's point of view. But the character which is narrated by narrator, become fabulous in the point of main man character's view.Some of the woman characters comes to the front with just one explicit characteristic. These women have less effect on the story then the others. These women are used for creating the `social environment`.More than existing on their own, Ahmet Hamdi Tanpınar's women characters are narrated telescopically with the elements related to culture, nature and art. These women who generally have an intellectual knowledge are holder of the culture rather than a regular education system put forward with all its aspects. They are not well informed, they are wise.Ahmet Hamdi Tanpınar brings light to the existence process of both individuals and societies by means of women characters. It is possible to trace the function of woman, alteration process in erasand its place in the transmission of culture by his novels. 131

Bu çalışma, Arap feminizminin öncüsü olarak tanınan Kasım Emin ve kadının özgürlüğü bağlamında eğitimle ilgili görüşlerini ele almak üzere hazırlanmıştır. Çalışmanın amacı 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın hemen başlarında Mısır kadınının eğitim durumunu ve bu durumun onun toplumsal statüsüne etkisini ayrıntıyla inceleme konusundaki ihtiyacı gidermektir.Çalışma nitel bir araştırma olduğundan tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Kasım Emin'in tüm eserleri, örneklemini ise Kasım Emin'in Tahriru'l Mer'e ve el-Mer'etu'l Cedîde eserleri oluşturmaktadır.Çalışma bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde dönemin Mısır toplumunda kadının durumu ile ilgili bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde çalışmayı daha iyi kavrayabilmek adına 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl aralığında Mısır'ın tarihsel arka planı incelenmiş ve kadın hareketlerinin diğer toplumlardaki başlangıcı ve gelişimine kısaca değinilmiştir.İkinci bölümde Kasım Emin'in hayatına dair biyografik bilgilere yer verilmiş ve eserleri kısaca tanıtılmıştır.Üçüncü bölümde Tahrîru'l Mer'e ve el-Mer'etu'l Cedîde kitapları çerçevesinde Kasım Emin'in kadının özgürlüğü bağlamında eğitime dair görüşlerine yer verilmiştir.Sonuçta ise kısa ömrünü özgürlük ve eğitim için fikir mücadelesiyle geçirmiş bir entelektüel olan Kasım Emin'in görüşleri çerçevesinde genel çıkarımlarda bulunulmuştur. This study is prepared to discuss Qasim Amîn, who is known as the pioneer of Arabic feminism, and his opinions on education within the context of women's liberation. The objective of this study is to fulfil the need of an analysis that reviews the education status of Egyptian women in the 19th century and in the early 20th century, as well as the effects of this situation on the social status of Egyptian women. Screening model is used since the study is a qualitative research. Research population of the research is comprised of the entire works of Qasim Amîn, and research sample is comprised of the works of Qasim Amîn titled Tahrir'al Mar'ah and al-Mar'atu'l Jadidah.The study is comprised of a preamble and three chapters. In the preamble, information is given in relation with the status of women in the Egyptian society of the era. In the first chapter, historical background of Egypt is analysed within the context of the era between 19th century and 20th century, and beginning and development of women's movement in other societies are assessed in brief in order to have a better grasp of the subject. In the second chapter, biographical information in relation with the life of Qasim Amîn is presented and his works are introduced briefly. In the third chapter, Qasim Amîn's opinions on education are presented as part of women's liberation within the framework of the books titled Tahrir'al Mar'ah and al-Mar'atu'l Jadidah.In the conclusion chapter, general inferences are presented within the framework of the opinions of Qasim Amîn, who is an intellectual who spent his short life fighting for liberalism and education. 81

Yapılan araştırmada, KA.DER'in düzenlemiş olduğu ''Kadın Yurttaşların ve Aktivistlerin Seçmenler ve Aktif Yurttaşlar Olarak Güçlendirilmesi Projesi''ndeki katılımcı kadınların eğitime katılma dinamiklerinin, beklentilerinin ve kazanımlarının toplumsal cinsiyet bağlamında saptanması amaçlanmıştır.Çalışma grubunu; Aydın, Sinop ve Çanakkale'de düzenlenen eğitime katılan kadınlardan Aydın'dan 8, Sinop'tan 8 ve Çanakkale'den 7 olmak üzere toplam 23 katılımcı kadın oluşturmaktadır. Araştırma verileri, nitel yöntemle elde edilmiş ve araştırmacı tarafından geliştirilen görüşme formu kullanılarak, çalışma grubunu oluşturan kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Bununla birlikte, eğitim ortamına katılarak gözlem yapılmış, katılımcılarla informal sohbet yapılmış, araştırma konusu çerçevesindeki literatür taranmıştır. Veriler sayısallaştırma kaygısı olmaksızın, nitel veri analiz yöntemiyle çözümlenmiş, araştırmanın amacına uygun veriler öncelikle kodlanmış ve betimsel çözümlemesi yapılmış ardından; araştırma sorularına göre oluşturulan çerçevede veriler bir araya getirilip çözümlenerek yorumlanmıştır.Sonuç olarak, bu eğitimde kadınların verili toplumsal cinsiyet rollerini ve kadını kamusal alanın tepesinde olan siyasal katılımdan alıkoyan pratikleri eleştirel/sorgulayıcı bir bakışla analiz edip 'söylem' düzeyinde bir dönüşümün yaşandığı söylenebilir. Kadınların bu eğitime; bilgi edinmek, bilinçlenmek ve etrafındakileri bilinçlendirmek için katıldıkları ve bu konuda çoğunlukla beklentilerinin karşılandığı görülmüştür. Bu eğitimin cesaret, özgüven, farkındalık, motivasyon sağlayarak kendilerini güçlendirdiğini ve kadınların siyasal yaşama katılımda bu tarz eğitimlerin etkili olacağını belirtmişlerdir. Eğitim ortamının daha etkileşimsel, uygulama ağırlıklı olması önerilmiş ve en fazla klasik öğretmen tavrından rahatsız oldukları saptanmıştır. The aim of this research is to determine the dynamics of participation of the training, expectations and educational acquirements of women who participated in the Project of the 'Empowerment of Women Citizens'' conducted by KADER in the context of gender issue.The sample of the research is composed of 23 women who participated in the training activity 8 from Aydın, 8 from Sinop and 7 from Çanakkale. The research data was optained with qualitative methods and the interviews were conducted with the sample group by using the interview form developed by researcher. Besides observations and informal chat have been made in the training enviroment and done the literature review in terms of the research topic The data was analyzed by using the qualitative analysis method. The data which was fit for the purpose of the research was coded and first descriptive analysis was made, and it was interpreted by taking into consideration the research questions subsequently. As a result of the study, it has been found that the participants experienced critical learning about gender mainstreaming and the practice to overcome the ideas that blocked women for political participation. It was found out that the participants attended the training activities to get information, become conscious and raise awareness of those around. As for their expectations were mostly met. The participants remarked that the training activities provide courage, self reliance and motivation for women and contribute to raising awareness among women for political participation. They also suggested that the training should be more interactive, practical and eliminated the attitude of traditional teacher. 157

Kadının gelenek aktarımındaki rolünü sorgulamayı amaçlayan bu tez çalışması, el sanatları geleneği aktarımında önemli kurumlardan biri olan Olgunlaşma Enstitülerinden Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitüsünde gerçekleştirilen alan çalışmasına dayanmaktadır. Resmî eğitim süreçlerinin içinde yer alan Olgunlaşma Enstitülerinde çalışan kadınların geleneği nasıl tanımladıkları, kendilerine biçilen gelenek aktarma misyonuna nasıl baktıkları, geleneği nasıl dönüştürdükleri, yeniden icat ettikleri, el sanatlarını gelecek kuşaklara aktarmada karşılaştıkları sorunlar, teknoloji el sanatı, millî kimlik-el sanatı ilişkisi, kadınlık bilgisini nasıl bir iktidar aracı olarak kullandıkları gibi konular çalışmanın tartışma alanlarıdır. Kadınların geleneği yorumlayışlarını konu edinen bu tez, resmî eğitim/Olgunlaşma Enstitüsü ve gelenek/el sanatları eşleştirmeleri üzerinde yükselmektedir. Geleneği kırsal alanla ilişkilendiren literatürün aksine bu çalışmayla birlikte geleneğin, kadın ve el sanatının, kamusal bir alanda resmî eğitim süreçlerinde yansımalarına şahit olunmuştur. Geleneğin kadınlar için sadece geçmişle kurulan bağ anlamına gelmediği, bugünü anlamada ve bugünün dünyasında bir yer edinmede de belirleyici olduğu görülmüştür. This thesis aims to questioning women's role in transmission of tradition based on fieldwork conducted in Ankara and Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü which are very important institutions on handcraft tradition. This thesis intends to clarify several issues such as how women describe tradition, how they evaluate their tradition transmission role, how they transform tradition, how they invent traditions, how they use women's knowledge as a power instrument, transmission problems of handcraft knowledge to the next generations, relations between technology and handcraft, national identity and handcraft. This thesis which seeks how women interpret tradition relies on matchings of formal education/Olgunlaşma Institute and tradition/handcraft. On the contrary literature relates tradition with rural, with this study, it has witnessed that tradition finds new ways and strategies to live and survive its existence in pulic space and modern institutions. It has also been observed that tradition is not only connection with past, but also a determiner to understand today and place in today's world. 443

Bu tez, 1925-1926 yılları arasında yayınlanmış bir Erken dönem Cumhuriyet kadın dergisi olan Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları'nın hem karakteristik hem de içerik olarak detaylı bir değerlendirmesi neticesinde, imparatorluktan ulus-devlete geçiş sürecinde kadınlık meselesini, kadın eğitimini, Türk kadınının görünür kılınmasında basının önemini ve yükselen milliyetçilik cereyanları içerisinde kadın algısını yansıtmayı amaç edinmiştir.Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları, ?nesil yetiştiriciliği? rolü ile bu dönemde de toplumsal gelişimin merkezine konulan asrî Türk kadınını çocuk sağlığı ve terbiyesi, ev idaresi ve kadın edebiyatı gibi konularda aydınlatmayı hedeflemişti. Her ne kadar edebî, ilmî ve ictimaî konulara geniş yer verdiyse de hem fiziksel görünüşü hem de içeriğindeki moda haberleri, kadın sporları, dekorasyon, sanat, reklamlar, duyurular, görseller, süslemeler, yemek tarifleri, elişi modelleri, okur mektupları ve muhtelif kadın haberleri, Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları'nın hedef kitlesinin yalnızca kadınlar olduğunu desteklemektedir.Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları, siyasî bir dergi olmamasına rağmen, ulus-devlete geçiş dönemi sıkıntılarının, Türk Devrimi'nin yankılarının ve Takrir-i Sükûn ile birlikte uygulanan sansürün basın üzerinde olan etkilerinin gözlemlenmesini sağlamıştır. This thesis aims to reflect the woman question in transition period from empire to nation-state, women?s education, importance of the press in the age woman becomes visible in the public sphere and the woman?s perception into the increasing nationalist tendencies, in the result of a detailed evaluation of Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları, an early Republic women?s magazine published between the years of 1925-1926, in terms of both its characteristics and its content.Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları intended to enlighten the modern Turkish woman, put into the centre of social development in this period with her role of ?raising the generation?, in the subjects of child health and pedagogy, home economics and woman literature. Even though it gave a huge place to the literary, scientific and social subjects, both its visual aspect and fashion news, women sports, decoration, arts, advertisements, announcements, illustrations, ornaments, recipes, handmade, reader letters and different woman news in its content support that the target group of Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları was only women.Âsâr-ı Nisvân/Kadın Yazıları provides to observe the problems in the transition period to nation-state, the reflections of the Turkish Revolution and the effects of censorship in the period of Takrir-i Sükûn on the press, although it is not a politic magazine. 301

Kadını görünürleştirmeyi hedefleyen Feminist kuram, kadının yaşam biçimini, ezilmişliğini ve düşünsel kategorilerini ortaya çıkartmaya çalışmaktadır. Aydınlanma Dönemi'nin hak taleplerine sahip olma isteği ile başlayan kadının kendisini ifade etme çabası, farklılığın kültürel ve toplumsal şablonlardan kaynaklandığına işaret eden dönüşümüyle, kadın çalışmalarının niteliğini belirlemiştir. Tarih metodolojisindeki gelişmelerse bu noktada araştırmacılara çeşitli fırsatlar sağlayarak, birçok eserin yazılmasını sağlamıştır.Düşünsel birikimin hareketliliğini ve yayılımını sağlayan dergiler, geçmişin anlamlandırılmasında araştırmacılar için vazgeçilemez kaynaklardır. Kadın Hareketi'nin Sanayi Devrimi sonrasında gelişen yapısı dünya genelinde bilginin üretiminin ve yayılımının artmasıyla farklılaşmış, pek çok dergi yayımlanmıştır. Modernleşme ve İmparatorluğu kurtarma kaygıları nedeniyle benzer süreçten Türkiye'de etkilenmiştir. Özellikle II. Meşrutiyet'in ilanı ile birlikte canlanan yayın faaliyetleri 1908-1918 yılları arasında yayımlanan Kadınlar Dünyası, Mahasin, Demet, Hanım, Genç Kadın, İçtihat, Sebirülreşat, Felsefe Mecmuası, Türk Yurdu gibi dergilerde kadın başlıklı çeşitli konuların kaleme alınmasını sağlamıştır. Değişen ve dönüşen modern dünya dinamiklerinde Osmanlı Devleti'ne de yansıyan kadının feminizm ile radikalleşen hak talebi, devletin içinde bulunduğu koşullar paralelinde bir Kadın Hareketi geliştirmiştir. Toplumsal, siyasal ve ekonomik dönüşümün oldukça hızlı olduğu bu yeni dönemde, düşünce ve kadın dergileri kadını, feminizm, kadınlık, çalışma, iktisat, eğitim, aile, giyim, çok eşlilik ve siyasal katılım gibi kavramlar düzleminde irdelemiştir. Kadınların ne düşündüğü ve ne istedikleri hem kadınların hem de kadının konumunun iyileşmesini isteyen erkeklerin tartışma konusu haline gelerek, Osmanlı arşivlerinde kadını somut bir parça haline getirmiştir.Ayrıca kadın hareketinin bu gelişimi Halide Edip, Sabiha Zekeriya, Belkıs Şevket, Emine Seher Ali, Aliye Cevad, Feriha Kamuran, Mükerrem Belkıs, Şukufe Nihal gibi kadınları yazdıklarıyla belirginleştirmiştir. Aiming to make women apparent, the feminist theory tries to put forward the life style of women of previous times, her being compressed and the intellectual categories. Women?s effort to explain themselves, which started with the demand for right that belonged to enlightenment age, determined the characteristic of women?s studies with their transformation that refers to the fact that the difference has originated from cultural and social patterns. As for the developments of historical methodology provided various opportunities to the researchers on this point and led to creation of many books.Journals which insured mobilisation and spreading of intellectual richness are indispensible resources for making a sense of past. The structure of women?s movement which developed in the aftermath of Industrial Revolution changed with the increase of information, its production and spreading; and therefore, many journals were began to be published. Turkey was also affected from a similar process because of its concerns for modernisation and saving the Empire. Especially the publishing activities which revived after the Announcement of The Second Constitutional Period paved the way for various issues to be handled journals like Kadınlar Dünyası, Mahasin, Demet, Hanım, Genç Kadın, İçtihat, Sebirülreşat, Felsefe Mecmuası, Türk Yurdu which were published between 1908 and 1918; ?women? was one of these issues which were handled and analysed. In the modernising and changing modern world dynamics, women?s demand for right which radicalised with feminism and which also had an impact on the Ottoman Empire led to the development of a women?s movement in parallel to the condition of the Empire. In this new era when the social, political and economic transformation were so quick, intellectual journals and women?s magazines analysed women based on such concepts as feminism, femininity, working, economics, education, family, dressing, polygamy and political participation. What women think and what they desire became a matter of debate both for women and for men who wanted the development of women?s position, which made women a concrete part in Ottoman archives.Furthermore women?s movement concretized women like Halide Edip, Sabiha Zekeriya, Belkıs Şevket, Emine Seher Ali, Aliye Cevad, Feriha Kamuran, Mükerrem Belkıs, Şukufe Nihal. 379

İslam öncesi tarihi süreçte bazı istisnai durumların dışında kadın aşağılanan, sosyal ve aile hayatının birçok kademesinde hiçbir zaman erkeğin konumuna yükselemeyen değersiz bir birey olagelimiştir. Son dinin tebliğcisi Hz. Peygamber'in (s.a) gelmesi ile birlikte kadının hak ettiği değere ulaştığını söylemek mümkündür. O, İslamı tüm insanlığa tebliğ etmiş ve asla kadın erkek ayrımı yapmamıştır. Nitekim Hz. Peygamber (s.a) kadının eğitimi, aile ve toplum içersindeki yeri ve konumunu hususunda İslam'ın öğretileri ışığında büyük bir gayret ve ihtimam göstermiştir. Ayrıca Hz. Peygamber (s.a) kadınlarda görmüş olduğu kusurları veya yanlış tutumları en güzel şekilde bertaraf etmiştir. Bunun yanında onların göstermiş oldukları güzel davranışları ve faaliyetleri övmüştür. Hz. Peygamber, (s.a) erkekleri kadınlara davranışları hususunda uyarmış ve onlara yapılan kötü muameleleri şiddetle kınamıştır. Hz. Peygamber (s.a) söylemiş olduğu hadislerle kadın ve erkeğe ortak mesajlar vermiştir. Söylemiş olduğu kadınlarla ilgili hadislerde hem onlara hem de erkeklere eğitsel değerler kazandırma amacında olmuştur. Bütün bunlar göstermektedir ki İslam, kadına insan olma münasebetiyle gerekli değeri vermiştir. Eğitim noktasında ise kadınlara en az erkekler kadar önem verilmiştir. Nitekim kadının anne olması münasebetiyle onun eğitilmesi demek tüm insanlığın eğitilmesi demektir. In pre-Islamic historical period, woman had been a humiliated character, except some exceptional cases. She has also never reached a position as man had in social and family life and she had been considered as an unworthy person. It may only be said that woman acquired her deserved place, together with the arrival of the preacher of the last religion. He preached the Islam to all human being and he never committed the gender discrimination. Hence, he strived and gave weight to the education of women and her place and position in family and community, in the light of Islamic doctrines. He also eliminated, by the most proper way, faults and wrong attitudes that were committed by women. In the meantime, he praised their good attitudes and acts. The Prophet warned men about their attitudes towards women and condemned strongly their bad behaviors. The Prophet gave common messages to women and men in his hadiths. He aimed to give educational values to them by his hadiths concerned with women. All these proofs indicate that Islam gives enough importance to women as a human being. Women have been considered in terms of education at least as much as man because to educate woman means to educate all human being because of her role as a mother. İÇİNDEKİLER -- ÖZET, i -- ABSTRACT, ii -- İÇİNDEKİLER, iii -- KISALTMALAR, vii -- ÖNSÖZ, ix -- GİRİŞ, 1 -- 1. PROBLEM, 1 -- 2. AMAÇ, 2 -- 3. KAPSAM ve SINIRLILIK,2 -- 4. YÖNTEM,2 -- 5. VARSAYIM,3 -- BİRİNCİ BÖLÜM -- İSLAMİYETTEN ÖNCE KADININ DURUMU -- 1. İSLAM ÖNCESİ MEDENİYETLERİN KADINA BAKIŞI ve KADININ SOSYAL KONUMU,4 -- 1.1. Eski Mısır Medeniyetinde Kadın, 4 -- 1.2. Babil Medeniyetinde Kadın, 5 -- 1.3. Hind Medeniyetinde Kadın, 5 -- 1.4. Çin Medeniyetinde Kadın, 6 -- 1.5. İran (Sasani) Medeniyetinde Kadın, 6 -- 1.6. Yunan ve Isparta Medeniyetinde Kadın, 7 -- 1.7. Roma Medeniyetinde Kadın, 8 -- 1.8. Eski Türklerde Kadın, 9 -- 1.9. Hıristiyanlık ve Yahudilik İnancında Kadın, 11 -- 2. İSLAM ÖNCESİ CAHİLİYE DÖNEMİNDE KADININ SOSYAL KONUMU. 15 -- -- İKİNCİ BÖLÜM -- İLK DÖNEM İSLAM TOPLUMUNDA KADININ DEĞİŞEN SOSYAL KONUMU -- 1. İSLAM’DA KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ, 25 -- 2. KADIN ve ERKEĞİN MANEVİYATTA EŞİTLİĞİ, 29 -- 3. İSLAM’DA KADININ MÜLK ve MİRAS EDİNME HAKKI, 31 -- 4. İSLAM’IN KIZ ÇOCUĞUNA; ZEVCE ve ANNE OLAN KADINA VERDİĞİ DEĞER,,34 -- ÜÇÜNCÜ BÖLÜM -- İLK DÖNEM İSLAM TOPLUMUNDA İLME VE KADININ EĞİTİMİNE VERİLEN ÖNEM -- 1. KUR’AN ve HADİSLER IŞIĞINDA İSLAMİYET’İN İLME VERDİĞİ ÖNEM,39 -- 1.1. İlk Dönem İslam Toplumunda Eğitim Kurumları,, 43 -- 1.1.a. Mescidler, 43 -- 1.1.b. Evler, 46 -- 1.1.c. Küttablar, 48 -- 2. HZ. PEYGAMBER (s.a) DÖNEMİNDE KADININ EĞİTİMİ,48 -- 2.1. İlmin Öğrenilmesinde Cinsiyet Ayrımının Olmaması, 48 -- 2.2. Hz. Peygamber’in Kadınların Eğitilmesine Verdiği Önem ve Kadınların İlim Öğrenme Arzusu, 51 -- 2.3. Hz. Peygamber’in (s.a) Kadınların Eğitimi ve Öğretimi İçin Özel Gayretleri ve Onları Teşvik Etmesi, 55 -- 3. İSLAMİYET’İN İLK DÖNEMLERİNDE KADINLARIN FAALİYET GÖSTERDİĞİ MESLEK DALLARI ve HZ. PEYGAMBER’İN (s.a) YÖNLENDİRMELERİ,60 -- 3.1. Ticari Faaliyetlerde Bulunan Hanımlar, 61 -- 3.2. Saç Bakımı (Kuaförlük) Mesleğini İfa Eden Hanımlar, 62 -- 3.3. Deri İşçiliğinden Ticari Kazanç Sağlayan Hanımlar, 63 -- 3.4. İp İmalatı Yapan ve El İşleriyle Uğraşan Hanımlar, 64 -- -- 3.5. Sağlık-Tıp Alanında Faaliyet Gösteren Hanımlar, 65 -- 3.6. Diğer Mesleki Alanlarda Uğraş Veren Hanımlar, 69 -- 4. HZ. PEYGAMBER’İN EĞİTİLMELERİNDE GÖSTERMİŞ OLDUĞU GAYRETLER SONUCUNDA HANIMLARIN İLMİ SAHADAKİ FAALİYETLERİ,71 -- DÖRDÜNCÜ BÖLÜM -- HZ. PEYGAMBER’İN (s.a) KADINLARIN SOSYAL HAYATTAKİ KONUMU ve AHLAKİ EĞİTİMİ İLE İLGİLİ HADİSLERİNİN EĞİTSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ -- 1. HZ. PEYGAMBER’İN (s.a) HADİSLERİNİN EĞİTSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ,82 -- 2. HZ. PEYGAMBER’İN (S.A) KADINLARIN SOSYAL HAYATTAKİ KONUMU VE AHLAKİ EĞİTİMİ İLE İLGİLİ HADİSLERİNİN EĞİTSEL AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ,85 -- 2.1.Hz. Peygamber’in (s.a) Kadınların İslam Kaideleri ve Ahlakıyla Bağdaşmayan Söz ve Fiilleri Sonucunda Cehenneme Gireceklerini Haber Vermesi; Bundan Ötürü Onları İyiliğe ve Hayra Yönlendirmesi, 85 -- 2.2. Hz. Peygamber’in (s.a) Maruz Kaldıkları Musibetler Karşısında Kadınlara Sabrı Öğütlemesi, 93 -- 2.3.Hz. Peygamber’in (s.a) İnsanların Yumuşak Üsluba Sahip Olmalarının Önemine Vurgu Yapması, 99 -- 2.4.Tahrif Edilmiş Yahudi Akidesinin Aksine İslam’da Kadınların Muayyen Günlerinde Temiz Kabul Edilerek Sosyal Hayattan Dışlanmamaları, 104 -- 2.5.Hz. Peygamber’in (s.a) Kadınların Narin ve Kırılgan Yapıda Olduklarına Dikkat Çekmesi, 108 -- 2.6.Hz. Peygamber’in (s.a) İnsanlarda Bulunan Özür Sebebiyle Alay, Gıybet Edilmesini, Lakap Takılmasını Men Etmek Suretiyle Mü’minleri Eğitmek İstemesi,,116 -- 2.7. Hz. Peygamber'in (s.a) Gerekli Şartlara Uymaları Halinde Kadınların Mescide Gitmelerine Müsaade Etmesi, 122 -- -- 2.7.1. Kadınların Mescide Gitmelerine Müsade Eden Rivayetler,123 -- 2.7.2.Kadınların Mescide Gitmesine İzin Verilmesine Rağmen Evlerinde Namaz Kılmalarının Kendileri İçin Daha Hayırlı Olacağını Gösteren Rivayetler, 123 -- 2.7.3.Hz. Aişe’nin Birtakım Sebeplere Dayanarak Kadınların Mescide Gitmelerini Hoş Görmediğini Belirtmesi, 124 -- 2.8. Kadınların Devlet Başkanlığı Meselesi ve Siyasi Faaliyetlerdeki Yeri,132 -- 2.9.İslam’da Ailenin Önemi; Eşlerin Birbirlerine Karşı Hak ve Sorumlulukları, 137 -- 2.10.Hz. Peygamber’in (s.a) Kadınların Fikirlerine Vermiş Olduğu Ehemmiyet, 147 -- 2.11.Hz. Peygamber’in (s.a) Hanım Sahabelerle Latifeleşmesi (Şakalaşması),150 -- SONUÇ,153 -- KAYNAKÇA, 157

Çağının aynası konumunda olan yazarlar, yaşadığı dönemin siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri başta olmak üzere, pek çok değerine, romanlarında yer verirler. Yaşadıkları dönemin atmosferini; kendilerine özgü, yetenekli, belirgin ve etkileyici bir yazı diliyle yansıtırlar.Kemal Tahir, on dokuz romanını kaleme aldığı süre zarfında, yakından takip ettiği sosyal ve siyasî gelişmeleri kimi zaman eleştirel kimi zaman çözümcü bir şekilde eserlerinde ele almıştır. Hayatının 1938-1950 yılları arasındaki dönemini, tutuklandığı ve mahkûm edildiği `Bahriye Davası' nedeniyle hapishanelerde geçiren yazar, bu dönemde yattığı Çorum, Çankırı, Malatya, Nevşehir cezaevlerinde Anadolu insanını yakından tanıma fırsatı bulur.Kemal Tahir, bu dönemden itibaren oluşturmaya çalıştığı ?Anadolu Türk'ü? mozaiğinin içinde kadına ayrı bir önem verir. Köy romanları, Tarihî romanlar ve Hapishane romanları başlıkları altında gruplandırabileceğimiz romanlarında, farklı kadın tiplerine ve özelliklerine değinir.Kadınların aile içindeki konumları, evlilikten beklentileri ve eşleriyle yaşadıkları sorunlar, cinselliğe olan eğilimleri, yazarın hemen hemen tüm romanlarında karşımıza çıkar. Bununla birlikte romanlarında `Osmanlı Kadın' tabiriyle ifade edebileceğimiz, kişilik ve yöneticilikleri bakımından güçlü kadınlar ön plana çıkabildiği gibi; çevresindeki insanlara, milletine veya vatanına karşı sorumluluk hisseden, kendisini bu değerlere adayan kadınlar da romanlarda yer alır. Yazarın romanlarında idealize edilen tüm kadınların bu özellikleri taşıması ayrıca dikkat çekicidir.Kemal Tahir romanlarında idealize kadınlarının yanı sıra, suça meyilli ya da suçlu kadınlara da yer verir. Hapishanedeki tutuklu veya mahkûm kadınların durumlarına da değinerek, kimi zaman eleştirel kimi zaman ise acıyan bir tavırla ?drama düşmüş? olan bu kadınları ele alır.Kemal Tahir, Bozkırdaki Çekirdek romanında Köy Enstitüleri aracılığıyla eğitim konusunu ve eğitim için uygulanan politikayı değerlendirir. Bu okulların ülkenin eğitim yaşamına çok katkısı olmadığını ve politik amaçlara hizmet ettiği tezini savunur. Bununla birlikte, yazarın romanlarında, genel olarak eğitim ve içeriği hakkında pek fazla bilgiye rastlanmaz. Köy ve hapishane romanlarında halk, özellikle cehalet ve bunun sonucu olan birtakım yanlış inanışlarla ön plana çıkar. Yazar, eğitimli kişilere ise genellikle tarihî romanlarında yer verir. Ancak onlarında aldıkları eğitim hakkında verilen bilgi ayrıntılı değildir.Yazarın romanlarında çok farklı kesimden çeşitli kadın tipleri ve yaşadıkları problemler dile getirilmiştir. Yazara göre, bu sorunun en önemli nedeni kadınların gerek toplumsal hayatta gerek özel hayatlarında pasif kalmalarıdır. Bununla birlikte erkek egemenliğinin olduğu toplumsal yapı, kadına gereken değeri vermemekte onu genel olarak cinsel bir obje olarak görmektedir. Romanlarda bu durumun kadına yansıması anlatılırken eğitimin kadınlar açısından önemi, olaylar ve bu olaylara karşı takınılan tavırlar üzerinden verilmektedir. The writers as a mirror of their eras give place to many values and political, social, economic or cultural features of their times in their works. They reflect the atmosphere of their time via using their own, talented, identified and inspiring way of writing.Kemal Tahir refers the social and political developments, that he observes closely during the time he wrote his nineteen novels and sometimes in a critical way, sometimes in a constructive way he gives information. Between 1938-1950 years in which the writer led his life under arrest due to the ?navy case?, he gets the chance of seeing Anatolian people in Çorum, Çankırı, Malatya and Nevşehir prisons.Kemal Tahir gives a specific value to woman role in the ?Anatolian Turk? concept that of which he tries to make after this term. He applies for various women characters and their different features in his mainly three?village, historical and prison novel groups.The writer also indicates the role of women in the family, their hopes from marriage, their problems with their husbands and their sexual tendencies almost all of his works. Furthermore in his novels besides the women who have strong characters in terms of personality, administration and can be called as ?Otoman Woman? are first appealed, the women- who feel responsibility for their nation, country and the people around them, devote their lives to these values ? are also handled. It?s also particularly an attractive point that all the women idealized in his novels have these devoted values.In his novels, Kemal Tahir applies for the characters of ideal women just as he sets forth the women who have tendency to commit a crime or who are criminals. He also handles the situation of women who are arrested or imprisoned, sometimes feeling pity and sometimes in a criticizing approach for these ?drama lived? members of society.The novelist, aims to handle education system and evaluates the policy followed in education with the presence of Village Institute Schools in the country in his ?Bozkırdaki Çekirdek? book. He claims that these schools don?t attribute much for the education life of the country but they serve for the political aims of the government. Nonetheless, readers rarely come up with much information about education, or the components of education in his works. Especially in his village and prison groups of novels; the society is generally seen with its illiteracy and the misbelief in result. The author, generally gives place for educated people especially in his historical type of books, still the information about education of such characters is not detailed.In Kemal Tahir?s books, from a large variety of social life, very different women figures and the problems they live are described. According to the writer; the main reason for such problems is, the passive role of women they take both in their private and social life. Moreover not giving the deserved value to women in a man dominated society and the general view regarding them as a sexual object are also thought within the reasons of these problems. While reflecting this situation on women in his novels, it is explained by the importance of education for women, through the events and the reactions against the events. 283

II. Meşrutiyet döneminde yaşanan olaylar, sevinçler, beklentiler ve hayal kırıklıkları ele aldığımız romanlara, üç kategoride yansır:1. II. Meşrutiyet dönemi siyasetinin romana yansıması: Romanlarda, eski dönem kurum ve kişilerinin tasfiyesi, Hürriyetçi- Muhalif karşılaşması olan 31 Mart İsyanı'nın gerçekleşmesi, İttihat ve Terakki'nin iktidarı ele geçirmesi, Trablusgarp, Balkan, Birinci Dünya Savaşı ile toprak kayıplarının yaşanması ve bunların şahısların hayatlarına yansımalarına yer verilir. 2. II. Meşrutiyet dönemi sosyal atmosferin romana yansıması: II. Meşrutiyet dönemi sosyal atmosferi, eskisinden daha canlı ve değişken bir şekilde bu dönemi işleyen romanlarda akis bulur. Bu dönemde özellikle kadın, toplum hayatına karışır. Savaş yıllarında, evin geçimini üstlenen kadın kahramanlar ortaya çıkar. Roman olayları, onların etrafında kurulur. Aynı dönemde basının kuvvetlenmesi, öğretim- eğitim kurumlarının artması, romanlarda kahramanların bilgi seviyesini gösteren, dönem ruhu hakkında bilgi veren motifler olarak görülür. 3. II. Meşrutiyet dönemi eğitim- kültür faaliyetlerinin romana yansıması: İttihat ve Terakki'nin iktidara gelmesinden iktidarının sonuna kadar sosyal ve siyasi atmosfere ek olarak bir gelişim gösterir. Diplomanın eğitimin sadece bir yönü olduğu, bunun hayatın çeşitli unsurlarıyla desteklenmesi gerektiği yazarlarca vurgulanır. Events, happiness, expectations and disappointments during the II. Constitution Monarchy Period effect novels under three categories:1. The effect of The II. Constitutional Monarchy Period?s politics on novels: In the novels, the old period institutions?s and people?s purification, The 31 March Rebellion which is on encounter of Liberal-Opposing, the Committee of Union and Progress seizing the political power, the last of land with Tripoli, Balkan and the First World Wars and their effects on people?s living are given place. 2. The effect of The II. Constitutional Monarchy Period?s social ambiance on novels: The II. Constitutional Monarchy Period?s social ambience is given place in novels flexibly and more livingly than before. In this period, especially women join to the social life. In these war years, woman heroes who take responible fort he economical needs appear. The events in the novels happen around them. At the same period strengthening of the media, increasing of the education institutions are seen as enlightening details which give information about the period?s spirit and show intelligence degree of novel?s heroes. 3. The reflection of education and culture faciliities to the novel in the Constitutional Monarchy Period: It shows a development in addition to social and political situation from the reign of The Committee of Union and Progress to its end. Authors indicate that diploma is only one matter of the education and it must be supported with other everyday elements. 177

Bu araştırma; yetişkin kadınların Kur'an Kursu'ndaki eğitim-öğretim sürecindeki problemlerini, ihtiyaç ve beklentilerini tespit ederek daha verimli ve etkili eğitim-öğretim görmelerini sağlamak bu yönde çözüm ve öneriler getirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla hazırlanan anket 2009-2010 öğretim yılında İstanbul İl Müftülüğü, Bahçelievler, Bayrampaşa, Beyoğlu ve Fatih İlçe Müftülüklerine bağlı elli beş Kız Kur'an Kursu'nda öğretim gören yetişkin 500 kadın öğrenciye uygulanmıştır.Anket sonuçları, SPSS 10,0 istatiksel programında analiz edilerek yüzde ve frekans dağılımı testleri uygulanmıştır. Elde edilen bulgular çalışmanın uygulama bölümünde tablo ve grafiklerle sunulmuş, sonuç bölümünde genel bir değerlendirme yapılarak yetişkinlerin ihtiyaç ve beklentilerine cevap verebilecek şekilde daha verimli eğitim-öğretim yapılmasına ilişkin çeşitli öneriler getirilmiştir. This research is prepared for the purpose of providing the adult women in Quran courses with more efficient and effective education by determining their problems, needs and expectations in the education process. The survey which was prepared for this purpose was applied to 500 adult female students in 2009-2010 education period in Quran Courses of Bahçelievler, Bayrampaşa, Beyoğlu and Fatih District Müftisand İstanbul City Mufti.The results of the survey was analyzed statistically in SPSS 10.0 software by applying percentage and frequency distribution tests. At the application part of the research the findings are presented by using tables and graphics. In the results section, after making a general evaluation, various suggestions have been listed in order to make efficient education activities possible to fulfil the needs and expectations of the adult students. 200

Toplumun her alanında olduğu gibi siyasal alanda da kadınlar ikinci plana itilmişlerdir. Siyaset ile birleşmiş olan hırs, iktidar ve mücadele gibi kavramların, kadının fizyolojik ve psikolojik yapısı ile uyuşmaması nedeniyle, siyaset erkeğe özgü bir iş olarak tanımlanmıştır.Araştırma kapsamında, Türk kadınının siyasette arka plana itilmesindeki nedenler incelenip, çözüm önerileri sunulmuştur. Bu çalışmadaki temel amaç, kadınların siyasetle ne kadar ilgili olduklarını, siyasete katılım düzeylerini ve siyasette ne şekilde temsil edildiklerini ortaya çıkarmaktır. Bu konuda, 2009 yerel seçimleri sonucunda, Türkiye'de sayıları yalnızca 26 olan bayan belediye başkanları ile mülakat yapılmıştır. Mülakatın yanı sıra, bayan belediye başkanına sahip olan Aydın ilinde ` Yerel Siyasete Kadının Katılımı' konusunda anket uygulanarak siyasete ne şekilde katıldıkları ve katılım düzeyleri öğrenilmeye çalışılmıştır.Sonuç olarak, erkekler ile eşit haklara sahip olsalar dahi kadınların siyasete ilgi düzeylerinin düşük olduğu, bu durum sonucu olarak da siyasal katılım ve temsil oranlarının az olduğu görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Kadın, Siyaset, Yerel Yönetim, Katılım, Temsil As with every area of society in the political sphere, women were forced to the second plan. Politics is combined with greed, power and control concepts such as, consistent with the structure of women's physiological and psychological reasons, politics is a business man described as peculiar. Research under the background of Turkish women in politics causes reviewed, and solutions are presented. The main purpose of this study, they are about how women in politics, the level of participation in politics and in politics is to reveal in what way are being represented. In this regard, as a result of the 2009 local elections in Turkey, which counts only 26 women mayors were interviewed. In addition to the interview, the mayor of a questionnaire applied to women in the Aydin people participate in politics, in what way and tried to learn the levels of participation. As a result, even if they have equal rights with men with low levels of women's political interests, as a result of this situation low rates of political participation and representation was found.Key Words: Women, Politics, Local Governance, Participation, Representation 127

Sabahattin Ali, Çağdaş Türk Edebiyatı için özgün bir isim; ?toplum için sanat? anlayışını benimsemiş, halkla bütünleşebilmiş bir yazar; gerçekçiliği, toplumcu eleştirici gerçekçiliğe taşımasından dolayı önemli bir aşamadır. İnsanları sınıfsal özellikleriyle ele alan Sabahattin Ali, toplumdaki haksızlıkları ve ezen-ezilen ilişkisini eserlerine aksettirebilmiş, masallarında ütopik bir dünya çizmiştir. Toplumdaki sorunları irdeleyen Sabahattin Ali, Türk Edebiyatı'nda köy ve kasaba hikâyecisi olarak yerini almıştır.Olması gerekeni değil, olanı anlatan Sabahattin Ali, Anadolu'yu mekân seçtiği eserlerinde kadını yoksulluğu, eğitimsizliği ve ezilmişliği ile ele alır. Kent yaşamının içinde ele aldığı kadın karakterleri ise olabildiğince kendini yetiştirmiş ve özgürdürler. Bu kadınlar eğitimlidirler, yaşamdaki seçimlerini kendileri yapabilirler.Sabahattin Ali, bir konferansında Anadolu'da kızların eğitiminin ihmal edilmiş olduğunu, küçük bir kesim olan aydın kadınların konumlarını yalnız kendilerine borçlu olduklarını, eğitimi her şeyden önce kadının istemesi gerektiğini vurgular.Eserlerinde kızların erken evlendirilmesi, eğitimsiz olmaları ya da eğitimi iyi bir koca için referans olarak görmeleri gibi konulara eğilir. Romanlarındaki kentli kadın karakterleri ile çağdaş bir kadın yaratmaya çalışır. Kadınları içinde bulundukları çevreyle birlikte ele alarak çevrenin karakter üzerindeki etkisini ortaya koyar. Maria karakteriyle tam anlamıyla feminist bir kadın çizer.Sabahattin Ali'nin hikâyelerine bakıldığında düşmüş kadınların toplumdaki konumlarını, yoksul Anadolu kadını ve kız çocuklarının yoksulluk yüzünden çektikleri acıyı, geleneklerin kadınların yaşamları üzerindeki belirleyici etkisini, maddiyatın kadını insancıllıktan uzaklaştırdığını toplumsal gerçeklerle birlikte ele aldığı görülür. Bunu yaparken okuyucuya da eleştirel bir bakış açısı kazandırır.Sabahattin Ali'nin eserleri okunduğunda eğitimin kadını daha özgür kıldığı sonucuna varılabilir. Bu, Sabahattin Ali'nin incelemesini gerektiren nedenlerden biridir. Yazar, güçlü ve zayıf, paraya düşkün, onuruna düşkün gibi karşıt karakterler ortaya koyarak kadın sorunsalı üstünde düşünmemizi sağlamıştır. Sabahattin Ali is a genuine figure for the contemporary Turkish literature; that is in favor of `art is for society's sake` and an author embodied in the society. His understanding of reaslism is of great importance as it is in a level of social reality. Discussing people according to theis status in the social ladder Sabahattin Ali could be able to reflect the inequality and boss-worker relations in his works, and able to create an utopia world in his tales. Examining the deficiencies in the society Sabahattin Ali has his place as an author of rural life in the world of Turkish literature.Explaining not what is supposed to but what reality is, Sabahattin Ali focuses on the women, poverty, illiteracy, subdued topics in the works on which he regards Anatolia as a place. The women figures that he created in the country life are socially free and highly educated. They had all kinds of education and they have the privilege to choose whatever they want.In one of his speeches Sabahattin Ali argued that the education of the women in Anatolia is highly discarded, and the position of women in the society depends on themselves at a great aspect saying that women themselves should wish to receive education.In his works, early arranged marriages, uneducated women and education just for the purpose of finding a better husband are among the generally focused topics. In his novels he tries to create a modern woman from the rural women characters. Examining the women with the neighbourhood they ara in he tries to take attention to the effect of society on the character. With maria for instance he reflects a totally feminist character.In the works of Sabahattin Ali the position of the women in the society, poor Anatolian women, the sorrow that poor girls suffer and effects of the traditions on the women's lifestyles, money relation's keeping women away from being humane are highly seen through a socially realistic view. While making that, Sabahattin Ali brings to his readers a critical view.When Sabahattin Ali's works are read one can conclude that education makes a women much more independent. That is among the reasons that Sabahattin Ali needs to be investigated. The author made us to focus on the problems of the women by shoving us opposite poles e.g. strong or weak, money centered or pride centered. 175

Bu araştırmanın genel amacı, kırsal kesimde yaşayan kadınlar için geliştirilecek ?Halk Sağlığı? konulu bir programın kadınların sağlık risk algılamaları ve sağlıkla ilgili davranışları üzerindeki etkisinin belirlenmesidir. Araştırma grubunu, Kütahya İli Köprüören Köyü Halk Eğitim Merkezi'ne bağlı kurslara devam eden, 15 yaşından büyük, okuma-yazma bilen kadın kursiyerler oluşturmaktadır. Çalışmada veriler, anket, görüşme ve odak grup çalışmalarıyla toplanmıştır. Kursiyerlere uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ve odak grup görüşmesi sonrasında analiz edilen verilerin sonuçları ile halk sağlığı konusunda bir eğitim programı hazırlanmıştır. Katılımcılara başlangıçta araştırmacı tarafından hazırlanan halk sağlığı konulu öntest soruları eğitim programından bir hafta önce uygulanmıştır. 20 günlük bir eğitim programının tamamlanmasının ardından katılımcılara öntest olarak uygulanan testler on gün sonra sontest olarak tekrar uygulanmıştır. Deneysel araştırma modeli ile kadınların eğitim öncesi giriş davranışları ile eğitim sonrası çıkış davranışları öntest-sontest araştırma modeli ile test edilmiştir. Verilerin analizlerinde güvenilirlik analizleri, frekans, yüzdelik, ortalama, standart sapma, paired samples t testi ve varyans analizi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, 20 gün süren programlı bir eğitim çalışmasının etkili olduğu görülmüştür. Kadınların eğitim öncesi puan ortalamaları ile eğitim sonrası puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [t (22) = 13,52, p

ÖZETEdebiyatla yakından ilgilenen bir ailede dünyaya gelen Peyami Safa, edebiyat ve basın tarihimizde önemli bir yere sahiptir. Yaşadıkları, okudukları ve gözlemleri onun romanlarına çok boyutluluk katar. Bu da Peyami Safa'nın eserlerini hem içerik hem de yapı bakımından zengin kılar.Özel hayatında kadınlar tarafından çok beğenilen bir yazar olan Peyami Safa'nın kadınlara bakışı romanlarına yansır. Gazete ve dergi yazılarında kadın okuyucularından aldığı telefon ve mektuplardan sıkça bahseden Peyami Safa, gerçek hayatta karşılaştığı bu kadınları eserlerinde canlandırır.İncelediğimiz on dört romanda kadınların hayat görüşleri, toplumdaki rolleri, evlilik ve eğitim hakkındaki görüşleri, eğitim durumları, dış görünüş ve yaşadıkları mekânlar öne çıkmaktadır. Yazar da olsa erkek gözüyle kadınları anlatan Peyami Safa'nın düşüncelerinin yanında, romanlarda yer alan erkek kişilerin de kadınlar hakkındaki görüşlerine yer verdik.Berna Moran, Peyami Safa'nın Romanlarında İdeolojik Yapı başlıklı makalesinde şöyle bir yargıda bulunur: ?Tanzimat'tan bu yana yazarlarımız kadın konusunda kendi dönemlerindeki görüşleri aşmış ve yerleşmiş bazı inançları, âdetleri yıkmaya çalışmışlardı. Peyami Safa ise kadının toplumdaki yeri, görevi ve hakları konusunda tutucudur.? (Moran, 1998: 174) Moran, Bir Tereddüdün Romanı'ndan örnek vererek yargılarını sürdürür: ?Yazarın Vildan'a söylediklerinden olsun, bütün romanlarından olsun çıkan sonuç şu: Kadın erkekten aşağıdır; onun yeri evidir, görevi de ana ve iyi eş olmak.? (Moran, 1998: 174)Berna Moran'ın bu görüşünü desteklemek mümkün değil. Moran, düşüncelerine dayanak olarak, kadın kişilerin maddî özgürlüklerinin olmamasını gösterir. Oysa biliyoruz ki Peyami Safa, kadınların eğitimli olmalarını, her zaman bilgi peşinde koşmalarını ister. Kadın-Aşk-Aile adlı eserinde toplanan fıkralarında dedikoducu, eğlenceden başka bir şey düşünmeyen, özenti kadınları yerden yere vurur. Tabiî yazar, evliliği hizmetçilik olarak gören zihniyete de karşı çıkarak kızlara evliliğin de emek isteyen bir iş olduğunu söyler. Peyami Safa'nın üzerinde durduğu en önemli şey, ahlâktır. Kadınlar ahlâklarını koruyarak her türlü işin üstesinden gelebilirler.Peyami Safa, kadınları toplumun geleceği olarak görür. Toplumu ayakta tutan ve şekillendiren bireyleri kadın yetiştirdiğine göre kadınların eğitimine önem verilmelidir. Yazarın eğitimden kastı sadece yüksekokullar, üniversiteler bitirmek değildir. İyi bir ev hanımı, iyi bir anne olmak da eğitimli olmak demektir. Kadının görevi çocuklarına ahlakı ve gelenekleri öğretmektir. Aileyi ayakta tutan kadınlar toplumları göğe yükseltebileceği gibi yerin dibine de batırabilir.Sinem BEREKETLİ ERDOĞANMayıs, 2011 ABSTRACTPeyami Safa wasborn in a familythat is interested in literatureclosely. And, he has got an importantposition in ourliteratureandletters? history. His experiences, his readingsand his observationsaddmulti-dimensionsto his novels. One of thereasonswhywehavechosen Peyami Safa as a topic of dissertation is that his literaryproductsarerich in terms of contentandstructure.Examiningwoman in Peyami Safa?snovels has been a differentexperience. Further, Peyami Safa is an authorwho is appreciatedbywomen in his private life. Moreover, his viewsaboutwomenreflect on his novels. In his newspaperandmagazinearticles, he frequentlymentionsthephonecallsandletterswhich he receivesfromfemalereaders. As a result, he regeneratesthosewomen in his works of art.Wehavestudiedfourteennovels of Peyami Safa, andwehaveemphasizedthewomen?sview of life, their role in thesociety, theirviewsaboutmarriageandeducation, theirlevel of education, theirphysicalappearanceandtheplaceswheretheylive. Although he is an author, he defineswomenfrom a man?sviewpoint. Inadditionto his ideas, wehavealsodiscussedthemales? views on women, andthose men havetakenplace in Peyami Safa?snovels.In her articletitledIdeologicalStructure in Peyami Safa?sNovels, Berna Moranarguesthat ?since AdministrativeReforms, ourauthorshavegonebeyondtheviews in theirownperiodwithregardtowoman, andtheyhaveendeavoredtoabolishsomebeliefsandcustomsthatarestereotyped. However, Peyami Safa is conservative in terms of woman?srights, dutyandplace in society.? (Moran, 1998: 174). Morancontinuestoarguebygivingexamplefrom A Hesitation?sNovel, ?theresult of boththeauthor?sexpressionsto Vildan andall his novels is thatwoman is inferiortoman, shebelongsto her house, and her duty is being a motherand a finemate.It is impossibletosupport Berna Moran?sthoseviews. As a basisto her opinions, Moranindicatesthatfemales do not haveanyfinancialfreedom. Whereas, weknowthat Peyami Safa wisheswomento be educatedandalwaysrunaftertheknowledge. In his articleswhicharegathered in Women-Love-Familynamedwork of art, he criticizesthewomenwhoaregossiper, desiretoimitatesomebody, and do not thinkanyotherthingsexceptfromentertainment. Naturally, byopposingtothementalitythatacceptsmarriage a kind of working as a maid, theauthortellsthegirlsthatmarriage is also a termwhichdemandseffort. Themostimportantthingthat Peyami Safa has emphasized is morality. Thewomen can overcomeallsorts of workbysavingtheirmorality.Peyami Safa viewswomen as a future of thesociety. As thewomanraisestheindividualswhomaintainandshapethesociety, thewomen?seducationshould be givenimportance. Theauthor?sintent on educationdoes not justgraduatingfromcollegesanduniversities. Being a finehousewife, a finemotheralsomeansbeingeducated. Thewoman?sduty is toteachmoralityandcustomsto her children. Womenwhosustainthefamily can eitherenhanceordamagetheprogress of thesocieties.Sinem BEREKETLİ ERDOĞANMay, 2011 197

Yaygın din eğitimi, örgün eğitim faaliyetlerinin dışında, halkı din konusunda aydınlatmak amacıyla, çeşitli zaman ve mekânlarda verilen eğitimdir. Bu bağlamda, oldukça önemli bir faaliyet alanı olan yaygın din eğitimi çalışmalarının halkın tümüne ulaşacak nitelikte olması gerekir. İşte bu araştırma, yaygın din eğitimi bağlamında kadınların durumunu değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, araştırmanın amacı, önemi ve kullanılan yöntem tanıtılmakta; ikinci bölümde araştırmanın kuramsal çerçevesi olarak, psiko-sosyal açıdan, dini ve kültürel açıdan, yaygın din eğitimi açısından kadın değerlendirilmektedir. Üçüncü bölümde, bulgular ve yorum bulunmaktadır. Son bölümde ise, elde edilen bulguların özetlendiği sonuç ve öneriler kısmı yer almaktadır.Araştırmada, örneklem grubu olarak seçilen ve Samsun ili sınırları içerisinde yaşayan 600 kadına, araştırmacı tarafından hazırlanan 30 soruluk anket formu 2009 yılında uygulanmıştır. Bu sorular arasında yer alan yaş, eğitim durumu, mesleki ve medeni durum ile yerleşim yeri, bağımsız değişkenler olarak belirlenmiştir. Belirlenen bu beş bağımsız değişkenle, ankette yer alan birtakım sorulardan elde edilen veriler karşılaştırılmış, elde edilen sonuçlar yorumlanarak değerlendirilmiştir. Sonuçta, yaşın ilerlemesi ile beraber kadınların günlük ibadetlerini daha düzenli bir biçimde yapma eğilimi gösterdiği, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın cami içi hizmetlerinden daha çok faydalandığı, yapılan dini içerikli programları daha düzenli bir şekilde izlediği tespit edilmiştir. Eğitim durumuna göre değerlendirildiğinde, özellikle günlük ibadetleri yapma ve dini içerikli programları izleme açısından, eğitim seviyesi düşük olan kadınların daha olumlu bir tutum içerisinde oldukları görülmüştür. Mesleki durum değişkenine göre, ev hanımlarının diğer meslek sahibi kadınlarla karşılaştırıldığında, günlük ibadetlerini daha düzenli bir şekilde yaptıkları ve dindarlık algılarının da daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Kadınların dini konuları öğrenmek konusundaki tutumları ve dindarlık algılarında ise, medeni durum ve yerleşim yeri değişkenleri açısından anlamlı bir farklılaşmanın olmadığı tespit edilmiştir. Informal religious education is a kind of education that is outside of the formal religious education, given for the purpose of enlightening people about religion, and taken at various places and times. In this context, the educational activities of informal religious education carried out by the Presidency of Religious Affairs should reach at all people. Thus, the aim of this research is to evaluate the states of women in the context of informal religious education. The study consists of one introduction and three chapters. The introduction includes the aim of the research, its importance and used methods. The first chapter analyses the states of women in terms of psycho-social, religious and cultural, and informal religious educational aspects. The second chapter presents the results of the research and evaluates them. The third chapter summarizes the findings and presents some suggestions for the Presidency of Religious Affairs.This study was carried out on a total 600 women living in Samsun by the way of method of random as a sample and administered a questionnaire consisted of 30 questions in 2009. The relations between religiosity and taking of advantages of religious services done by the Presidency of Religious Affairs were examined in terms of variables such as age, educational levels, professionals, marital status and places of residence. As a result, it was found that with the increasing of age, the older women did their daily prayers more regularly, took more advantages of religious services in the mosques and watched more religious programs than younger women. When it was evaluated in terms of educational levels, it was found that the women who had lower levels of education did their daily prayers more regularly and watched more religious programs than those who had higher educational levels. According to the professional status, it was seen that housewives did their daily prayers more regularly, and had higher perceptions of religiosity than those who had other professionals. Lastly, it was found that there were no significant differences between the variables of marital status and the place of residence and the perceptions of religiosity and learning religious matters of women. 275

Yapılan araştırmada, halk eğitimi merkezlerindeki programlara katılan ve programlardan ayrılan kadınların katılma ve eğitimlerini yarıda bırakma nedenlerinin toplumsal cinsiyet dinamikleri bağlamında saptanması amaçlanmıştır.Çalışma grubunu, Mamak Halk Eğitimi Merkezindeki çeşitli programlardan ayrılan 38 kadın oluşturmaktadır. Araştırma verileri, nitel yöntemlerle elde edilmiş ve araştırmacı tarafından geliştirilen görüşme formu kullanılarak, çalışma grubunu oluşturan kişilerle görüşmeler yapılmıştır.Araştırma sonucunda elde edilen veriler şunlardır: (1) Çalışma grubunu oluşturanlar 15-54 yaş arasındaki, çoğu evli olan kadınlardır. Evlilikler erken yaşta yapılmıştır ve evlilerin çoğunluğu 2-3 çocuğa sahiptir. (2) Görüşülenlerin yarıya yakını köy doğumludur. (3) Kadınların tamamına yakını süreklilik gösteren bir işte çalışmamaktadır. Evde gelir getirici işler yapanların ise düzenli bir geliri yoktur. (4) Kadınların çalışmaması eşin ve aile büyüklerinin izin vermemesi, çocuklarına bakacak kimse olmaması, geleneksel ön yargılardan oluşan baskılar, erken evlenme gibi toplumsal cinsiyet kaynaklı nedenlere dayanmaktadır. (5) Görüşülenlerin tamamı örgün eğitimin çeşitli basamaklarından ayrılmışlardır. Örgün eğitime devam edememe sebepleri arasında; ekonomik nedenler, kız çocuklarının eğitimi hakkındaki geleneksel önyargılar, küçük çocukların bakımı ve gözetimi, kendi isteği ile eğitimini bırakma bulunmaktadır. (6) Kadınların büyük çoğunluğu kurslara kendi istekleri ile katıldıklarını belirtmişlerdir. Ancak, araştırmada elde edilen bulgulara göre eşleri ya da aile büyükleri izin verirse kurslara başlayabildikleri görülmüştür. (7) Kurslara katılma nedenleri arasında; boş zamanları değerlendirme, belge alma, kursta verilen ücret, yeni şeyler öğrenme isteği, öğrendiklerini gelire çevirme, evdeki konumunu güçlendirme, meslek kazanma ve sosyal ilişkileri geliştirme bulunmaktadır. (8) Kurslardan ayrılma nedenleri arasında; kursiyerlerle anlaşamama, kurs yöneticisinin tutumu, maddi imkânsızlık, ücret alamama, sağlık nedenleri, eşin devama izin vermemesi, çocuklarla ilgili sorunlar, aile büyüklerinin izin vermemesi, evlenme, kurs hocasının tutumu, ailevi sorunlar olduğu görülürken, en yüksek oranlı ayrılma nedeni çocuklarla ilgili sorunlardan kaynaklanmaktadır. (9) Çocuklar nedeniyle ve sorumluluklarını gerçekleştirebilmek için kursu terk edenler arasında cinsiyet rollerini sorgulayanlar bulunmaktadır. (10) Görüşülenler kursların kadınlara yararları olduğunu düşünmektedirler. Kursların yararları arasında kişisel gelişimi sağlama, manevî tatmin, eş ya da aile büyüklerinin baskısından uzaklaşma, özsaygı düzeyinin artması, meslek sahibi olma bulunmaktadır. (11) Kadınların ev dışı işlerde çalışma umutlarının az olması nedeniyle meslek kazandırıcı programlara katılım istekleri düşüktür. In this research, it is aimed to determine the reasons of women?s participate and drop-outs in the programs in people?s education centers in the context of gender dynamics.The sample of the research is constructed from 38 women who dropped out from various programs in Mamak People?s Education Centers. Research data was obtained with qualitative methods and the interviews were conducted with the people constituting the sample group by using the interview form developed by the researcher.The results of the research as follow: (1) Women constituting the sample group are between the ages of 15 and 54, mostly married women. Marriages were made at early ages and women are married with 2-3 children. (2) Nearly half of the respondents were born in villages. (3) Almost all the women do not work permanently. Of those who work at home with an income do not have it regularly. (4) Women?s unemployment is derived from gender reasons such as disallowance of spouse or family elders, absence of a caretaker for their children, pressures of traditional prejudices and early marriages. (5) All of the respondents dropped out the formal education in various stages. Among the reasons for not being able to continue formal education are; economic reasons, the traditional stereotypes about education of girls, care and supervision of small children and dropping out the education voluntarily. (7) Among the reasons of participating the courses are; recreation, obtaining certification, the fee taken from the course, willingness to learn new things, transforming what they have learnt into an income, strengthening their status at home, having a profession and developing social relationships. (8) Among the reasons of drop-outs from courses are; not getting along well with trainees, attitudes of course managers, financial problems, not being paid, health problems, disallowance of family elders, getting married, attitudes of course teachers and problems within the family. The highest reason of the drop-out rates is child-related issues. (9) Among the women who dropped out the courses because of the child-related issues and responsibilities, there are the ones who question their gender role. (10) Respondents think that the courses are useful for women. Among the benefits of courses are; personal development, moral satisfaction, moving away the pressures of the spouse or family elders, increasing self-esteem and having a profession. (11) Because women are lack of hope about working out their home, their desire to participate in programs in which they can acquire a profession is really low. 192

Eğitim ve öğretim her dönemde ve her toplumda insanlığın en önde gelen uğraşısı olmuştur. Dünya nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan kadınların eğitim ve öğretimi ise ayrı bir öneme sahiptir. Toplumun geleceğini belirleyecek ve yönlendirecek olan çocukların ilk temel eğitimi de büyük oranda annelerin sorumluluğundadır.İslâm'ın ilk emri ?oku? ile ilmin önemi vurgulanmakta, eğitim-öğretim ile ilgili âyet ve hadisler hem erkeklere hem kadınlara hitap etmektedir. Kadınlar fıtratları, anne olmaları, toplumdaki ve ailedeki erkeklerden farklı sorumlulukları gereği ayrıca eğitime ihtiyaç hissetmekte, toplum olarak da bunun önemi fark edilmektedir. Bu çalışma ile sahâbî hanımların ilim konusundaki istek ve gayretleri ile Müslümanlar için örnek olan Hz. Peygamber'in hanımların eğitim-öğretimine verdiği önem sebebiyle onlara özel bir mekan ve zaman tahsis etmesi ile ilgili hadisin rivayetlerinin tahrici ve tahlili yapılmaya çalışılmıştır.Kadınlar ve toplum, kadınların eğitim ve öğretimi konusunda daha duyarlı davranarak, hanımlara öncelikli olarak gerekli eğitimi vererek dünya ve âhiret hayatında huzura erecektir. Education and training has become the leading important work of humankind in any period and in any community. And education and training of the women who are forming about half of world population has a separate importance. Primary basic training of the children who will determine the future of the public is also mainly under the responsibility of the women.By the first order of Islam saying ?Read? importance of science is stressed, and verses of Qur?an and Hadiths related with education and training address men and also women. Women need training separately as required by their creation, being mother and their responsibilities different from the men in the family, and importance of this situation is known by the public as well. By this work it was endeavored to describe and analyze the reports of Hadiths by which Prophet Mohammed who is example for Muslims has assigned a special place and time and given importance to education and training for women who believed Islam first and believed in science by their desires and efforts.Women and public will become more sensitive on education and training of the women; give priority to required training for women will be happy in the world and in the life to come. 136

Uluslararası sözleşmeler ve demokratik Anayasalarla insanlara tanınan temel hak ve hürriyetler, insanın kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez hak ve hürriyetlerdir. Anayasamızın 10. maddesinde eşitlik ilkesi düzenlenmiş olup; 07.05.2004 değişikliği ile ?kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür? kısmı ile devletin cinsiyete dayalı eşitsizlikleri giderme yükümlülüğünün olduğu vurgulanmıştır. Cinsiyete dayalı eşitsizliklerin çıkma sebepleri; kadının fizyolojik konumu, ataerkil toplum düzeni, kültürel faktörler, önyargılar, kitle iletişim araçları, eğitim sistemi, aile tarafından verilen eğitim gibi faktörlerdir. Cinsiyete dayalı ayrımcılığın ortaya çıktığı alanlar; eğitim hakkından yararlanmada, çalışma hakkından yararlanmada, siyasal haklardan yararlanmada ve medeni haklardan yararlanmada cinsiyete dayalı ayrımcılıkla geçmişten günümüze kadar karşılaşılmaktadır. Ayrımcılığın en fazla görüldüğü çalışma yaşamındaki ayrımcılık çeşitleri farklı noktalarda ortaya çıkabilmektedir. İşe alınmada, ücret ve parasal olanaklardan yararlanmada, yükselmede, eğitimlere katılmada, işlerin dağılımında, işe devam hususunda, tayin, emeklilik ve işten çıkarılmada ve iş yerinde cinsel istismar ve cinsel taciz noktasında olabilmektedir. Bu ayrımcılığın giderilmesi için başta Anayasamız olmak üzere, Medeni Kanun, Ceza Kanunu, İş Kanunu ve diğer Kanunlarda Uluslararası sözleşmeler doğrultusunda ayrımcılığın kaldırılmasına yönelik yeni düzenlemeler yapılmıştır. Çoğuna Türkiye'nin de taraf olduğu uluslararası antlaşmalarda kadın haklarının uluslararası boyutta düzenlenmesiyle daha çağdaş uluslar varedilmeye çalışılmaktadır. Bu uluslararası antlaşmalardan Türkiye'nin de 1985 tarihinde çekince koyarak taraf olduğu, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi içinde yer alan kadınlarla ilgili düzenlemelerle adeta ?Kadınların Anayasası? durumundadır. Yasal değişikliklerin yapılması yanında, yasalar yaşama geçirildiği takdirde çağdaş ve demokratik toplum düzenine uygun olarak cinsiyete dayalı ayrımcılık giderildiğinde ancak o zaman uygar toplum düzenine ulaşılacaktır., The basic rights and freedoms, which were given to humans by international agreements and democratic constitutions, are the rights that are related to human personality, untouchable and inalienable. The principle of equity is regulated by the Article 10 of our Constitution, and in the amendment dated 07.05.2004 ?women and men have the same rights. The state has the responsibility of realizing this equality? it is emphasized that the state has the responsibility of correcting the inequalities based on gender. The reasons for gender based inequalities are; the physiological position of woman, patriarchal social order, cultural factors, prejudice, means of mass communication, education system, and training given by family and so on. The gender based discrimination is mostly witnessed from past to today in the areas such as the enjoyment of the rights of education, rights of employment, the political rights and civil rights. There are several types of discrimination in the area of working life in which the discrimination is mostly witnessed. Such as; in application for work, utilization from financial resources, promotion, participation in trainings, distribution of works, continuation to work, appointment, retirement, dismissal from work, sexual abuse harassment at work. Several new regulations have made in accordance with our Constitution, Civil Law, Punitive Law, Labour Law, other laws and international agreements in order to eliminate this discrimination. A more modern and democratic nations are being tried to be generated by regulating woman rights at international level through international agreements to most of which Turkey is also a part of. Among these international agreements, the ?The Convention of Preventing All Kinds of Discrimination Towards Women?, which Turkey has endorsed with reservation in 1985, has become likewise a ?Constitution of Woman?.In order to realize the modern public order, the gender based discrimination must be abolished by realizing necessary laws in addition to making judicial amendments.

Bu çalışma, Uzunköprü Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Jinekoloji Polikliniğine başvuran kadınlarda genital enfeksiyon görülme durumunu ve bu kadınların genital hijyen davranışlarını ve bu konuda eğitim ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.Araştırma kesitsel ve tanımlayıcı bir çalışmadır. Herhangi bir nedenle Jinekoloji polikliniğine başvuran ve çalışmaya katılmayı kabul eden 402 kadın araştırma kapsamına alınmıştır.Kadınlarda genital enfeksiyon görülme sıklığı % 37.1 olarak belirlenmiştir. Çalışmaya alınan kadınların % 49.5'i 25 - 45 yaş aralığındadır ve % 84.5'i evlidir.Araştırmaya katılan kadınların % 39.6' sının herhangi bir kontraseptif yöntem kullanmadığı, kontraseptif yöntem kullanan kadınlar arasında en fazla geri çekme yönteminin kullanıldığı tespit edilmiştir Kadınların %85.5'i pamuklu/penye kumaştan iç çamaşırı kullandığını, %58.9'u iç çamaşırlarını her gün değiştirdiklerini, %74.9'u iç çamaşırlarını makinede beyazlarla yüksek ısıda yıkadıklarını ifade etmişlerdir. Kadınların %50'i tuvaletten sonra ellerini yıkadıklarını, % 66.5'i genital bölgenin temizliğini su ve tuvalet kağıdı ile birlikte yaptıklarını, %51.7'i genital bölgelerini, arkadan öne doğru temizlediğini ve % 74.6'sı taharetlendikten sonra genital bölgelerini kuruladıklarını belirtmişlerdirKadınların %70.1'i adet döneminde hazır ped kullandığını %32.2'si pedi 6-7 saatte bir değiştirdiğini, %52.3'ü ise adet döneminde ayakta duş aldığını söylemiştir. Kadınların tamamına yakını cinsel ilişkiden sonra hazneyi yıkadıklarını ifade etmişlerdir.Genital enfeksiyonlar evli olanlarda, 25-45 yaş grubundaki kadınlarda, iç çamaşırını sık değiştirmeyenlerde, genital bölge temizliğini su ve bez ile yapanlarda, perine temizliğini arkadan öne doğru yapanlarda ve cinsel ilişki sonrası hazneyi yıkayanlarda daha sık görülmüştür.Kadınların genital enfeksiyonlar ve genital temizlik ile ilgili daha önce bilgi alma durumları sorulduğunda % 75.1'i hayır yanıtını vermiştir.Çalışma sonunda kadınların çoğunun yanlış genital hijyen uygulamaları yaptığı ve genital hijyen ve genital enfeksiyonlardan korunma için eğitim desteğine gereksinimleri olduğu sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Jinekolojik muayene, genital enfeksiyon, genital hijyen, eğitim ihtiyacı, kadın sağlığı This study was carried out for determining the prevalence of genital infections and the genital hygiene practices of women who applied to gynecology policlinic of Uzunköprü Obstetrics and Gynecology and Child Diseases Hospital.It was a cross-sectional and descriptive study. 402 women who applied to gynecology policlinic for any reason and accept to participate to study were comprised.The prevalence of genital infections was determined as 37.1 %. 49.5 % of women are in 25-45 age group and 84.5 % of them were married.It was determined that 39.6 % of the women have not been used any contraceptive methods and the most widely used method was withdrawal. The women have mentioned that 85.5 % have used cotton underwear, 58.9 % have changed their underwear daily, 74.9 % have washed their underwear in washing machine. 50 % of them mentioned that they have washed their hands after visiting restrooms and 51.7 % of them have cleaned genital area by inappropriate methods.70.1 % of the women reported that they have used hygienic pads during their menstrual period and 32.2 % of them have changed it in 6-7 hours. Nearly all of the women said they have made vaginal douching after sexual intercourse.Genital infections were diagnosed more frequent in married women, 25-45 age group, women who have not changed their underwear frequently, who have cleaned genital area with water and towels, who have cleaned genital area by inappropriate methods and who have made vaginal douching after sexual intercourse.75.1 % of the women said they have not got any information about preventing genital infections and appropriate genital hygiene practices.As a result of this study it is concluded that most of the women have inappropriate genital hygiene practices and need an educational support in this topic.Key words: Gynecology examination, Genital infection, Genital hygiene, Educational support, Women health 79

Bu tez çalışmasında Türk kadınının tarih sürecinde içinde yaşadığı koşullar ve gelişimi incelenmiştir. Türk kadınının Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki yeri ve önemini anlayabilmek, Cumhuriyet Türkiye'sinde kazandığı hakları idrak edebilmek ve bugünkü durumunu yorumlayabilmek için oldukça uzun bir tarihi incelemek gerekmiştir.Osmanlı İmparatorluğunda kadın ailede önemli bir yere sahiptir. Ancak yine aynı dönemde İslamiyet'in etkisiyle kadın eve kapatılmış ve giyim kuşamıyla da sınırlandırılmıştır. Osmanlı döneminde kadının itirazları, bazı dernek hareketleriyle, dergilerdeki yazılarıyla dikkat çekici hale gelmiştir.Kuşkusuz çalışmanın en önemli bölümünü Cumhuriyet dönemi oluşturur. Bu dönemde kadına dair yaşanan gelişmelerin en önemlilerinden biri Medeni Kanun'un kabul edilmesi olmuştur. Kadının eğitimine verilen önemin çok büyük olduğunu da göz ardı etmemek gerekir. Cumhuriyet kadın hakları bakımından devrim niteliği taşıyan yasal ve siyasal dönüşümleri gerçekleştirmiştir. Konunun sosyal ve kültürel boyutları tarihten bu güne kadar kadın ve erkek tüm toplum için önemsenen ve gündemde kalan bir mevzudur. Mustafa Kemal Atatürk'ün bütün çalışmalarında olduğu gibi kadın konusu da üzerinde titizlikle durduğu, adım adım ve çok önceden planladığı bir konu olmuştur.Biz de Cumhuriyet'in Türk kadınına verdiği desteği ve ona dair çalışmaları inceleyerek bugüne nasıl gelindiğini anlamak üzere yola çıktık. Amacımız Türkiye Cumhuriyeti tarihinde oluşan kültürel, siyasal ve toplumsal değişimlerle birlikte kadının kazanımlarını tanımlayabilmektir.Anahtar Kelimeler: Kadın, Toplumsal Yapı, Eğitim, Kadın Faaliyetleri. The aim of this thesis has been clarified as analyzing the living conditions and the development of the Turkish women in history. A long period of history had to be studied in order to well understand the place and importance of the Turkish women during the time of Ottoman Empire, perceive the vested rights of women in the republican period and also in order to be able to interpret today's current position.Women had an important place in the family during the Ottoman Empire. However, they were closed in the houses and also restricted in dressing with the Islamic effect of that period.It is obvious that, republican period is the most important part of this study. One of the most important developments related with women was the acceptance of Civil Law in this period. It has to be remembered that, also the education of women has great importance. The legal and political changes, which can be considered to be a revolution in regard to women's rights, came into existence with the republic.Social and cultural dimensions of this subject had/ and still have great importance for the whole society, including both, men and women. It can be clearly seen that Mustafa Kemal Ataturk also paid great attention and planned everything step by step in regard to women as well as the other subjects.We also tried to understand how we came to today?s current conditions by analyzing the studies related with Turkish women, also the support of the republic, and the attempts in this field as well. Our aim is to show the benefits and the gains of the women, which came into existence with the cultural, political and social changes in the history of Turkish republic.Key Words: Woman, Social Structure, Education, Woman Activities. 126

Halide Edip Adıvar, yirmi bir romanını kaleme aldığı elli dört yıllık (1909-1963) süre zarfında, yakından takip ettiği sosyal ve siyasal gelişmeleri eleştirel ve çözümcü bir bakış açısıyla eserlerine yansıtmıştır. Roman, hikâye ve tiyatro gibi eserler yanında mensur şiir, anı, deneme, makale ve köşe yazılarıyla da Türk edebiyatının önemli bir ismi olan Halide Edip, yaptığı tespitler ve önerdiği tezlerle de döneminde etkin, eğitimci bir kadın yazar olmuş; romanlarını daha çok Doğu-Batı sentezini savunan bir tezi savunmak için yazmıştır.Halide Edip, bir kadın yazar olarak dönemin kadın sorunları ve toplumun kadın telâkkîsi üzerinde önemle durmuş; Batılılaşma ve modernleşme sürecinin kadın kimliğine yansımalarını analiz ederek, kadın karakterlerini tez-antitez-sentez mantığı içerisinde ele almıştır. Osmanlı toplumunun alaturka/geleneksel kadınlarını, ?tez? olarak sunarken, onların karşısına ?antitez? olarak Batılı kadını çıkarmıştır. Avrupa ve Amerika'yı bu arada iyi tanıyan ve pek çok Batılı kadını yakından tanıma fırsatı yakalayan Halide Edip, ?antitez?i de olumlu ve olumsuz olarak iki tiple örneklemiştir.Geleneksel kadının, Batılı kadını taklit etmesi ve onu örnek almaya çalışması, olumsuz-antitez olan ?alafranga kadınları? ortaya çıkarmıştır. Yazarın hemen hemen tüm romanlarında eleştirel bir bakışla ele alınan alafranga kadınlara aldığı tavır, Mütareke döneminde Anadolu'da edindiği kadın izlenimlerinden sonra daha da sertleşmiştir.Geleneksel Türk kadınının olumlu Batılı kadın tipini örnek alması ve Batı kültür değerlerini taklitten uzak bir yaklaşımla değerlendirip içselleştirmesi neticesinde ise, yazarın idealize ettiği ?yeni kadın? örneği karşımıza çıkar. Kültürlü, güçlü, sosyal duyarlılık sahibi olan bu ?yeni kadın? yazarın okurlarına model olarak sunduğu, Doğu-Batı sentezini yapmış, geleceğin Türkiyesinde ön planda görmek istediği bir mahiyet taşır.Yazar, bu tez-antitez-sentez değerlendirmesini kadınların karakterlerine paralel olarak sosyal hayattaki konumlarını belirlemede, fizikî görünümlerini oluşturmada ve eğitim düzeyini ve tarzını tespitte de kılavuz olarak kullanır.Kadınların aile içindeki konumları, evlilikten beklentileri ve eşleriyle yaşadıkları sorunlar, sosyolojik olarak değerlendirilen kimlik karmaşasının, kişilerin psikolojisinde meydana getirdiği çatışma ve bölünmüşlük durumunun aile kurumuna dayandığı görülür.Kadınların, çevresindeki insanlara, milletine veya vatanına karşı sorumluluk hissetmesi, kendisini bu değerlere adaması da yazarın kadınlara işaret ettiği bir tez olarak karşımıza çıkar ve idealize ettiği tüm kadınların bu özellikleri taşıdığı görülür.Kadınların eğilimlerini, geleneksel-alafranga- idealize kadın formlarından hangisine yakın olduklarını ortaya koyan somut verilerin başında, ise giyim-kuşamları gelir. Yazar, olumsuzladığı veya model sunduğu kadının kılık kıyafetine de belli anlamlar yükler. Ancak edebî hayatı boyunca toplumda yaşanan değişimleri dikkate alır ve idealize ettiği giyim-kuşam tarzında belli açılardan revizyona gider.Tüm romanlarında kadınların aldıkları eğitimi içerik açısından da, sorgulayan yazar, eğitimcilik yönü ve deneyimlerinden de istifade ederek, kadınlar için ideal olan eğitim anlayışını ortaya koymaya çalışır. Doğu ve Batı'nın kültür değerlerinin eğitimde de sentezlenmesi görüşünde olan Halide Edip, okullaşmanın artması ve toplumun her tabakasındaki kız öğrencilerin bu imkândan istifade edebilmesinin gerekliliğine inanır. Toplumda yaygın bir yanlış olarak kabul gören, kızların okutulmasının gereksiz, hatta sakıncalı olduğu görüşünü değiştirmek, yazarın romanlarındaki önemli hedeflerin başında gelir.Halide Edip Adıvar, geniş bir yelpazeden seçtiği kadın tiplerini, olumlu ve olumsuz yönleriyle ortaya koyarken, her tabakadan kadının önüne örnek alabileceği bir model de kadın sunmaya çalışmıştır. Kısacası yazar, kadınların karakterleri ve yaşayışları üzerinden, modernleşme ve Batılılaşma yolunda yaşananları zengin bir görünümle eserlerinde yansıtmış, yazdığı tezli romanlarla topluma yön verme amacı gütmüştür.Anahtar Kelimeler: Halide Edip Adıvar, kadın eğitimi, Doğu-Batı sentezi. Halide Edip Adıvar reflected the social and political issues,that she was closely interested, to her works with a critical and analytic point of view during the period of twenty-four years (1909-1963) in which she had written twenty-one novels. In addition to her work such as novel,story and drama Halide Edip played an important role in Turkish Literature with her memoirs,essays,articles and columns. She also became very influential educationalist woman writer with the ability to pinpoint the things and the thesis she suggested and she wrote her novels to advocate the thesis defending West and East synthesis.As a woman writer, Halide Edip focused on the problems of women and the viewpoint of society on women; she dealt with the women characters with the idea of `thesis-antithesis-synthesis?in her mind by analizing the reflections of the westernization and modernization on women?s identity. As she was presenting the traditional Ottoman women as a `thesis? she put forward the Western women as `antithesis?. Meanwhile, she, had already known both Europe and America very well, had chance to know many Western women closely and she illustrated `antithesis? in two types: `positive and negative antithesis?.Traditional women imitated the Western women and endeavoured to take them as a model which as a result made `occidental women? appear as a `negative antithesis?. The critisizing attitude towards the occidental women she took almost in all of her novels became much harsher after the women impressions she had from Anatolia during the armistice.In the result of taking the positive Western women as a model and weighing and adopting cultural values of West without the notion of imitation we met the writer?s ideal `new woman? model. This `new woman? who is well-cultured, strong, socially sensitive means a character who is able to make the synthesis of West and East and undertake a leading role in Turkey?s future-just like the writer introduced as an epitome in her works.The writer used this `thesis-antithesis-synthesis? evaluation as a guide to determine the positions of the women in society,their apperance, their education level and their style, in paralel to characters of the women.Positions of the women in a family,their expectations from marriage and problems with their husbands are surely shaped with the effect of the case of conflict and break-up in individuals? psychology which the sociologically evaluated identity chaos causes.In the same way, it?s also the writer?s thesis that the women should have a strong feeling of responsibility for the people around them,for their nation or for their country and they should dedicate themselves to these values and all the women the writer idealizes have these characteristics.The way the women dress was one of the most significant indicators to reveal the women?s inclinations and which ideal woman profile they?re most likely to approve -traditional/occidental-. The writer also gives meanings to the clothing of the women she presented as a model or the ones she disapproved. She had taken the changes in the society into consideration throughout her literary life and she had reconsidered her ideal style of clothing in some ways. However, she never had a formalist approach.The writer who inquired about the education the women received including the content as well, endeavoured to put forward ideal understanding of education for women by using her educational side and experiences. Halide Edip, who has the thought of necessity of synthesizing cultural values of East and West also in education, believes that it?s necessary to increase schooling and the girls from every walk of life should have a chance to benefit from it. The writer?s novels are mostly aiming to change the common misconception in the society that the girls need not to go to school or even it?s inconvenient for girls to go to school.Halide Edip Adıvar had not only put forward the positive and negative sides of the women types which she?d chosen from every walk of life but also presented various model women for them to take as a model. To sum up, in her works the writer reflected the experiences throughout the modernization and westernization period using the characters and lives of the women.Keywords: Halide Edip Adıvar, education of woman, synthesis of West and East. 303

ÖZBu çalışmada 1950-1960 yılları arasında Türkiye’de yayınlanan kadın dergileri analiz edilmiştir. Bu inceleme ile liberal sistem içinde kadın dergileri tarafından sunulan kadın imgesi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel amacı, bu dönem kadın dergilerinin geriletici söyleminin DP’nin politikalarıyla paralel olduğu varsayımını ispatlamaktır.DP’nin iktidara gelip, iktidardan düşürüldüğü tarihe kadar geçen süreyi kapsayan bu dönem, sadece Türkiye için değil kadın açısından da bir dönüm noktası olmuştur. Bu çalışmada, tek partili sistemden çok partili demokrasiye geçildiği bu dönemde değişen ekonomik, siyasal ve sosyal yapı içinde kadının geçirdiği dönüşüm, kadın dergileri aracılığıyla incelenmiştir. Çalışma, tek parti dönemi kadın dergilerinin liberal sistem içinde farklılaşacağı varsayımını doğrulamaktadır. 1950-1960 yılları kadın dergileri farklılaşmış ama yine tek sesli olmuş; kadın dergileri kadını toplumsal yaşam içinde geriletici bir işlev görmüştür. 1950-1960 yılları arasında yayınlanan kadın dergilerinin içleri boşaltılmış, dergiler magazinleşmiş, sadece eğlence aracı haline gelmiştir. Tek parti döneminde kadını eğitme misyonu taşıyan kadın dergileri bu işlevlerini yitirmiştir. DP döneminde yayınlanmış dergilerde kadının geleneksel rolleri önemsizleştirilmiş, ihmal edilmiştir. Kadın daha çok cinsel obje olarak sunulmuştur. Bu çalışmada, 1950-1960 yılları arasında yayınlanmış 17 kadın dergisinin toplam 347 sayısı incelenmiştir. Derginin analizinde kalitatif içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. ABSTRACTThe aim of this study is to analyses the representation of women by the women magazines published in 1950-1960. The major goal of the study is to examine the image of women in the DP period to explore if the women offered by the magazines in the liberal system different from the single party period. Liberal system should be offering more opportunity and space for women. Thus, women’s magazines should be polyphonic. When the DP promising liberalism came to power it was a turning-point in Turkey. During in ten years, there were many changes politically, economically and socially in the country. In this context, women’s statue was changed, too. In this new climate many women’s magazines were published and went out of business. This study analyses women’s traditional roles as reflected in these women’s magazines and other new elements like love stories, magazines etc. covered by them. It is argued that women’s magazines published in 1950-1960 become as amusement means. They lose their educational mission and women’s traditional roles are neglected. Woman is represented by these magazines as a sexual object. These magazines function regressively role. The method of the study is text analysis method. For the study, 17 women’s magazines and totally 347 issues were studied.

II. Meşrutiyet'in sonlarından 1956 yılına kadar eser vermiş olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974), yaşadığı dönemlerin toplumsal, siyasi ve tarihî gerçeklerini realist bir bakış açısıyla işlemiştir. Yazarın roman ve hikâyeleri Türk toplumundaki kaybedilen savaşların, yaşanan büyük toplumsal değişimlerin izdüşümlerini taşır.Tanzimat dönemi Türk Edebiyatı'ndan itibaren yoğun bir şekilde ele alınan kadın ve kadının modernleşmesi konusu Yakup Kadri'nin eserlerinin konularından biridir. Eserlerindeki kadın karakterlerin çokluğu ve çeşitliliği, yazarın bu konudaki hassasiyetini gösteren bir tercihtir.Bu çalışmada yazarın bütün romanları ile hikâyelerindeki kadın karakterler, karakter çeşitlerine göre incelenmiş ve anlatıdaki işlevlerine göre sınıflandırılmıştır. Kadınlarla ilgili hâkim olan imajlar ve bu yolla yazarın kadına bakış açısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Yazarın sanat anlayışı ve fikri değişimlerin eserlerdeki kadın karakterlere yansıması ile değişen toplumsal yapının romanlardaki karakterlere etkisi incelenmiştir. Yazar olumlu ve olumsuz kadın karakterler üzerinden toplumsal eleştiri yapmış ve Türk kadınına bir model sunmuştur.Anahtar kelimeler: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, kadın, eğitim, karakter Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974) writed from the end of The Second Constitutional Monarchy term to 1956. He portrayed the social, political and historical events of the period he lives in view of realism. His novels and short stories reflects the great social alterations of Turkish society.Relation of woman and modernisation which is one of the most important subjects of Turkish literature from the beginning of the Reform Period(1839), is discussed in Yakup Kadri?s works. The multiplicity and diversity of female characters in his works is a result of the writers sensibility for this subject.In this research the female characters analyzed according to their characteristic kinds and categorized according to their fictional functions. Determination of the dominant images of women in the society and viewpoint of the writer are studied. The reflection of the social and intelectual changes and the writers artistic views on female characters are investigated. The writer made social critiques on positive and negative female characters and offered a model to Turkish woman.Keywords: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, woman, education, character. 190

İlk Türk kadın yazarlarından ve kadın hareketinin öncü isimlerinden biri olarak anılan Emine Semiye Hanım, 1864?1944 yılları arasında yaşamıştır. Edebiyatçılığı, imparatorluk coğrafyasının farklı bölgelerinde sürdürdüğü eğitimcilik hayatı, başta kadın ve çocuk meseleleri olmak üzere çeşitli konulardaki makaleleri, siyasî ve sosyal faaliyetleri, seyahatleri ve dönem hakkında birçok ipucu veren mektuplarıyla Emine Semiye Hanım; özellikle II. Meşrutiyet'in öncesi ve sonrasında Cumhuriyet'in ilanına kadar olan dönemde, matbuat âleminde varlık göstermiş, Türk edebiyat tarihi açısından önemli bir isimdir.Yazar hakkında bilinenlerin az olduğu göz önünde bulundurularak bir monografi şeklinde hazırlanması düşünülen bu çalışmada öncelikle Emine Semiye'nin biyografisi ve bibliyografyası belirlenmeye çalışılmıştır. Yazarın eserleri, hâkim söylemin ne olduğu anlaşılmaya çalışılarak incelenmiştir. Emine Semiye'nin fikir dünyasını anlamak amacıyla, daimî yazar kadrosunda yer aldığı Hanımlara Mahsus Gazete ve Mütalaa'daki yazılarına başvurulmuştur. Edebî kamudaki yerinin belirlenmesinde etkili olan politik duruşuyla aile geleneğinden ayrı bir yerde bulunan yazarın siyasî faaliyetleri de ele alınmıştır.Anahtar Sözcükler: Türk kadın yazarlar, Emine Semiye, biyografi, II. Meşrutiyet, kadın hareketi, siyasî faaliyetler, Hanımlara Mahsus Gazete, Mütalaa. Emine Semiye Hanım, one of the first Turkish female writers and pioneer of the women?s movement, lived between the years 1864 and 1944. Through her literature, teaching career in different regions of the empire, articles on women and children issues, political and social activities, travels and the letters she wrote, provide us with crucial information about the period. Emine Semiye Hanum is a noteworthy name in the history of Turkish Literature, who had been expressive in print culture throughout the period of the late Ottoman and the announcement of Turkish Republic.Although there is not much information available about the writer, in this monographic study, Emine Semiye?s biography is compiled from her bibliography. This study also includes the analysis of her works to bring out the atmosphere of the period. In order to comprehend Emine Semiye?s thoughts and outlook on life, I have consulted her articles written for Mütalaa (Observation) and Hanımlara Mahsus Gazete (The Newspaper for Women), where she was a permanent columnist. This study also tried to evaluate the political activities of the writer, as someone who had been an opponent to her own family?s conventions due to her distinctive political attitude which resulted in her noted position in the literary world.Keywords: Turkish women writers, Emine Semiye, biography, II. Meşrutiyet, women movements, political activities, Hanımlara Mahsus Gazete, Mütalaa. 195

Osmanlı Devleti'nde kadın eğitiminin tarihi bu arastırmanın temel hareketnoktasıdır. Kadınların eğitimi meselesi tüm dünyada olduğu gibi Türklerde deerkeklerin eğitimi meselesinden daha sonra ele alınmıstır. Osmanlı Devleti'nde dekadınların eğitim görebileceği sistemli ve düzenli bir eğitim kurumunun varlığına uzunyıllar boyunca rastlanmamaktadır.Eğitimin bir bilim olarak görülmeye baslandığı ve yeni eğitim kurumlarınınaçıldığı dönem Tanzimat Dönemi'dir. Bu dönemde açılan okullar arasında kızlara özgüolanlar da bulunmaktadır. Son dönemlerde Osmanlı Devleti'nde kadınların eğitimineinanılmıs, bu konuda aydınlar ve devlet adamları görüslerini çesitli vesilelerle dilegetirmislerdir. Bu çalısmada önce kadının Türk toplumundaki yeri, Osmanlı Devleti'ninilk döneminde kadınların eğitim ile ilgisi, ardından kadınların eğitimi ile ilgilidüsüncelere yer verilmistir. Ayrıca kızlar için açılan okullar, bu okulda görev yapanöğretmenler, okulların ders programları ayrıntılı olarak ele alınmıstır. The study is the history of women?s education in the Ottaman Empire. After theproblem of men?s education, the problem of women?s education was consider in Turkeylike the whole world. In the Ottoman Empire there wasn?t any sistematical and regulareducational institutions for women.Tanzimat is a period of time in which the new educational institutions wereopened and education was considered as a science. In this period, there were schools forgirls among the schools opened. Towards the end of the Ottaman Empire, it wasbelieved that women should be educated, many intellectuals and statesmen stated theiropinion about the necessity of education of women on many occasions. In this study,firstly the status of women in Turkish society, their interest in education during the earlyperiod of the Empire and then their opinion about education are studied. Besides, theschools opened for girls, the teachers worked at these schools and cirriculum of theseschools are handled in details. 139

Ill ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ `HANIMLARA MAHSUS GAZETE` (201-300) ( Tahlili Fihrist / İnceleme / Seçilmiş Metinler ) Aybala ARI Danışman : Yrd. Doç. Dr. A. Fikret KILIÇ 2004-Sayfa:188 Jüri : Yrd. Doç. Dr. A. Fikret KILIÇ Doç.Dr.Muhsine BÖREKÇİ Yrd.Doç.Dr. Rıdvan CANIM Gazete ve dergiler; toplumu aydınlatan, ona yön veren, biçimlendiren etkenlerdir. Bu sebeple; gazete ve dergilerin araştırılıp incelenmesi, toplumların kültürel yönlerini saptayabilmek için önem taşır. Biz de bu araştırmamızda en uzun soluklu kadın gazetesi olan `Hanımlara Mahsus Gazete`nin 201-300 arası sayılarını inceledik. Çalışmada, gazetedeki yazılar yazar adına ve konuya göre smıflandınlmış olup; içeriği hakkında bilgi verilmiştir. Kadın ve eğitim, evlilik ve aile hayatı, moda, sağlık, çocuk, güzellik, edebiyat, dil, din, felsefe, tabiat, ahlak başlıkları alünda örnek metinler seçtik. Bu makaleler içerisinde 20. yüzyıl eşiğindeki Osmanlı kadınının konumu ortaya konulmuş ve ailenin temelinin kadm olduğu düşünüldüğünden kadınların daha iyi yaşam şartlarına nasıl kavuşacakları irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler : Kadm ve gazete,kadın ve eğitim,evlilik,aile,güzellik,çocuk ve moda. IV ABSTRACT MASTER THESIS ` NEWSPAPER FOR WOMEN` (201-300) Aybala ARI Supervisor : Asist. Prof. A.Fikret KILIÇ 2004-PAGE: İ88 Jury : Yrd. Doç. Dr. A. Fikret KILIÇ Doç.Dr.Muhsine BÖREKÇİ Yrd.Doç.Dr. Rıdvan CANIM Journals and newspapers ara giving information to pupil, directing them and shaping then- ideas. For this reason, excimining newspaper and journal is important in order to put forward to previously printed articles and to determine cultural sites of society. Therefore, in this study we searched the prevalent newspaper `Hanımlara Mahsus Gazete` between the numbers 201 to 300, In this study, articles are classified according to the author's name and topic. Sample examples are about women and education, marriage and family, beauty, health, literature, nature, religion, philosophy, child and fashion. In these articles, position of women while coming to 20th century was taken in to consideration. Because it is considering that women are basis of the family, this study also examined to beter life style. Key Words: Women journals and newspapers, women and education, marriage, family, beauty, child and fashion. 191