Bolşevik İhtilali'nden sonra Azerbaycan'da kadın ve eğitim (1917-1953)

Türk tarihi içerisinde kadının sosyal ve siyasal konumu zaman içerisinde keskin değişmeler göstermiştir. Yaşanan din değişmeleri, farklı coğrafyaların kültürleri ile temaslar, bu değişmelerin ana sebepleri olmuştur. Bunun yanında Türk kadınının sahip olduğu haklar da her dönem aynı olmamıştır. Nitekim insanın en doğal haklarından birisi olan eğitim ve öğretim hakkı, Türk kadınlarının en büyük sorunlarından birisini oluşturmuştur.Bu çalışmada 1917-1953 yılları arasında Azerbaycan Türk kadınının eğitim durumu ele alınmıştır. Türk kadını, Türk dünyasının diğer coğrafyalarında olduğu gibi Azerbaycan'da da klasik eğitim metodu dediğimiz mektep ve medreselerde yeteri kadar kendine yer bulamamıştır. Fakat özellikle XIX. ve XX. YY'a gelindiği vakit bir taraftan Ceditci faaliyetlerin etkisiyle, diğer taraftan da Azerbaycan'da oluşan bilinçli aydın kesiminin çalışmalarıyla, kadınların eğitim durumları tartışılır hale gelmiştir. Aynı zamanda kadınlar için okullar açılırken, dergi ve gazetelerde de kadınlar kendilerine yer bulmaya başlamıştır. Bir taraftan da Çarlık tarafından açılan kız okullarında maddi durumu iyi olan ailelerin çocukları eğitim görmüştür. Fakat Ruslar tarafından açılan okullarda Çarlık insanı yaratma amacının olduğu da bir gerçektir. 1918-1920 yılları arasında kurulan Azerbaycan Milli Cumhuriyeti'nde de kadınların eğitimi başta gelen konulardan olmuş ve bu yönde çalışmalar yapılmıştır.Azerbaycan'da Sovyet hâkimiyetinin kurulmasından sonra kadınların eğitim süreci farklı bir yol izlemiştir. Çünkü Sovyet ideolojisinin yerleşmesi için eğitim, en etkin araç olarak kullanılmıştır. Bu sebeple zorunlu eğitim getirilmiş, kadın-erkek demeden okuma çağında olan herkese eğitim şart koşulmuştur. Ayrıca yaşları ileri olanlar için cahillikle mücadele kursları açılarak eğitim almaları amaçlanmıştır. Social and political position of woman in Turkish history has shown sharp changes over time. Experienced religious changes, contact with the cultures of different regions, has been main cause of this change. Besides Turkish woman's rights have not been the same in each period. Thus, the rights of education and training which is the most basic rights of human, constituted one of the biggest problems of the Turkish woman. In this study the state of education of Azerbaijan Turkish woman was discussed between the years 1917-1953. Turkish woman has not taken place enought either in Azerbaijan schools and madrasas in what we call classical training as in the other regions of Turkish World. But especially in the 19th and 20th century, both the influence of Jadeedism of activities and at the same time with the activities of consious intellectual occured in Azerbaijan the state of women's education has become questionable. Also opening schools for women, they began to find a place for themselves in magazines and newspapers. Besides in girls schools which opened by the tsarist, children of families that has good financial situation have been trained. But it is a fact that is the purpose of creating tsarist human at schools opened by Russian. In Azerbaijian national republic which stated between the years 1918-1920, women's education have been the first subject.After the establishment of Soviet domination in Azerbaijan, women's education process has followed a different path. Because for the settlement of Soviet ideology, education is used as the most effective tool. For this reason compulsory education has been brought and provided everyone who has the age of studying without distinguishing men and women. Also for those who are advanced in age were intented to receive education by opening training courses to combat illiteracy. 192