Münevver Ayaşlı'nın eserlerinde son dönem osmanlı aile hayatı, kadın ve eğitim

Daha çok anı türünde eser veren Münevver Ayaşlı, 1968-1969 yıllarında tefrika edilmiş nehir romanını Pertev Bey'in Üç Kızı adı altında toplamış, 1987'de de okuyucuların karşısına Vaniköyü'nde Fazıl Paşa Yalısı romanı ile çıkmıştır. Boğaziçi ve Türk Edebiyatı dergilerinde 1985 ve 1986 yıllarında tefrika edilen iki de öyküsü bulunan yazar, bu eserlerini oluştururken anılarından ve gözlemlerinden fazlasıyla yararlanmıştır.Sağ siyasî duruşu ile dikkati çeken Münevver Ayaşlı'nın roman ve öykülerinde, Cumhuriyet'le birlikte gözden düşmüş bir çevrenin, Boğaziçi çevresinde kümelenmiş Osmanlı aristokrasisinin geçmiş, parlak günlerine özlem ve bu düşüşten sorumlu tuttuğu Ankara ve genç Cumhuriyet'e yönelik sitemli ve beğenmeyen bir tavır hâkimdir. `Boğaziçi Medeniyeti` olarak adlandırılan ve buradaki konak/yalı/köşklerde sürdürülen Batılı ve seçkin yaşam tarzının I. Dünya Savaşı'yla başlayan süreçte sona ermesi, yazarın her iki romanında da üzerinde durduğu konudur.Özel yabancı okullarla desteklenen bir konak eğitiminden geçen Ayaşlı, romanlarında kendisiyle benzer bir eğitimden geçen Boğaziçi çevresinin kadınlarını yoksulluk, savaş şartları, farklı sosyal sınıflar ile yeni Türkiye'nin sosyal ve siyasî karmaşası karşısında yalnız bırakarak bu kadınların yaşam mücadelesini anlatmıştır. Yazarın her iki romanında da babalarını ve/veya eşlerini erken yitirmiş her yaştan kadın, değişen toplum karşısında kendi yerini bulmaya çalışmıştır. Ayaşlı, romanlarının merkezine Boğaziçi kadınlarını almakla birlikte başka sınıflardan kadınlara da yer vermiştir. Genellikle karşılaştırma amacıyla romana aldığı bu kadınların Boğaziçi kadınları karşısındaki üstün ve aşağı yönlerini, nedenleriyle birlikte dile getirmiştir.Ayaşlı, romanlarındaki her sınıfın kadın eğitimi üzerinde bazen ayrıntıyla, bazen de kısaca değinerek veya hissettirerek durmuş, kadınların sosyal yaşamdaki başarı ve başarısızlıklarıyla eğitimleri arasında doğrudan bir ilişki kurmuştur. Yazar, sosyal yaşama uyum sağlayamayan kadınlar, ahlâksız bir yaşam tarzına yönelenler, zararlı ideolojilerin peşinde ailelerini ve millî kimliklerini reddedenler ile bu kimselerin aldıkları eğitim ve bu eğitimin içeriği arasında ilişki kurmuş ve karşılaşılan olumsuzlukların altındaki nedenleri aramıştır. Eğitim içeriklerini ele alırken dinî ve millî eğitimin önemi üzerinde özellikle durmuştur.Münevver Ayaşlı, öykü ve romanlarında bir yandan Osmanlı yaşamının aile içerisinde sürdürülmesi taraftarı olmuş, bir yandan da laik düzenlemeleri nedeniyle Cumhuriyet kadrolarına yönelik eleştirilerini dile getirmiştir. Daha çok kendi sınıfının sözcüsü konumundaki yazar, anı ve yorumlarıyla desteklediği kurmaca eserlerinde unutulmaya yüz tutmuş bazı değerleri anımsatma ve yaşatma yoluna giderken eğitim konusundaki görüşlerini de dile getirmiştir. Anahtar Kelimeler: Münevver Ayaşlı, kadın eğitimi, Boğaziçi, dinî eğitim, aile Münevver Ayaşlı, who is well known with her memoirs, published her set of three novels between 1968-1969 as a novel-sequence named Pertev Bey'in Üç Kızı and then she published her second novel, Vaniköyü'nde Fazıl Paşa Yalısı in 1987. She, who also had two stories serialized in various monthy reviews in 1985 and 1986, made good use of her memoirs and observations while writing her fictions.Münevver Ayaşlı, who was a popular name of right-wing politics, had a nostalgia for the glorious history of Ottoman aristocracy living in Boğaziçi, which fell from grace with the foundation of Republic and she also had a reproachful and captious attitude of Ankara and young Republic, which were responsible for the downfall. The ending of `Boğaziçi Civilization`, the Western and elite lifestyle that was seen in `konak` (mansion), `yalı` (seaside mansion) and `köşk` (wooden villa), within the process begun with World War I, is the topic of her both novels.Münevver Ayaşlı had her education as `konak eğitimi`, a private tuition giving by foreigner governesses in mansions, and also her education got supported by the private foreign schools she attended. She got her fictional women, who had a resembling education with herself, came face to face with poverty, war circumstances, different social classes and the political and social wilderness of new Turkey alone and she told her women's struggle in life. Her both novels has women of all ages, who lost her fathers and/or husbands early, trying to find their places in the changing society. Ayaşlı prefered women of Boğaziçi as the center of her novels, but women from other social classes also features in her fictions. The author mentions the superior and inferior sides of the other social classes' women to the Boğaziçi women, while comparing them to each other. She usually used her characters from other classes to compare them to women of Boğaziçi.Ayaşlı gives the education of her all female characters of all classes in her fictions, some were given detailed and some were slightly mentioned. The author directly associated women's success and failures in social life to the education they had. She also associated women who couldn't harmonize to the social life, the ones who engaged in prostitution, the ones who denied their family and national identity because of the insidious ideologies they believed to the contents of the education they had and she seeked for the reasons of the complications her women run across. She especially emphasizes the importance of religious and natianol education while considering the contents of various education systems. Münevver Ayaşlı requires to sustain the Ottoman lifestyle within the family in her novels and stories while critisizing the secular reforms of the Republic. As a spokeswoman of her own social class, she wanted to remind some forgotten values and expressed her thoughts on education with her fictions, with the help of her memoirs and interpretations.Key Words: Münevver Ayaşlı, women education, Boğaziçi, religious education, family. 221