Search

Sürdürülebilir bir güvenlik anlayışı ile ülkemizde hızla gelişen ve yaygınlaşan boru hattı taşımacılığı güvenliğinde dağıtık akustik algılama sistemlerinin entegrasyonu ve diğer kullanım alanlarının doğru ve ekonomik bir şekilde geliştirilmesi ve genişletilmesi için bu alanda gerçekleştirilecek çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Fiber optik teknolojisindeki son gelişmeler, Dağıtık Akustik Algılama Sistemi (DAS)'ı mevcut araştırmaların ön saflarına taşımıştır. DAS'ın özellikleri dikkate alındığında, boru hattı taşımacılığında güvenilir bir sistem olduğu değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, DAS'ın dayandığı bilimsel altyapı ve sistem elemanları irdelenmiştir. Bu sistemin entegre edilebileceği alanlar genelinde, boru hatları ve özellikle doğal gaz boru hatları hakkında örnekler verilmiştir. Dağıtık akustik algılama teknolojisinin boru hatları güvenliği ve diğer alanlarda kullanım prensipleri ve örneklerini içeren bu çalışma ile bu alanda katkı sunulması amaçlanmıştır. Türkiye'nin boru hatları açısından mevcut durumu ve geleceği değerlendirilerek, boru hatları güvenliğinde DAS entegrasyonunun sağlayacağı teknik ve ekonomik faydalara vurgu yapılmıştır. Ülkemizde daha çok geleneksel yöntemlerle güvence altına alınan doğal gaz ve petrol boru hatlarının 2379 km'lik kısmı için DAS entegrasyonu yapılan yeni bir projenin yatırım değerlendirmesinde Net Bugünkü Değer, İç Getiri Oranı ve Geri Ödeme Dönemi gibi parametreler ele alınmıştır. Ekonomik analiz sonuçları, boru hatları güvenliğinde DAS entegrasyonun geleneksel yöntemlere göre ilk yatırım maliyetinde %25,3 işletme ve bakım maliyetlerinde %52,8 tasarruf sağladığını ortaya koymaktadır. Projenin on yıllık süreç için yapılan yatırım değerlendirme parametreleri yatırımın uygulanabilirliğinin çok yüksek oranlarda olduğunu göstermektedir. There is a need for studies to be carried out in this field for the integration of Distributed Acoustic Detection Systems (DAS) in pipeline transportation security, which is rapidly developing and becoming widespread in our country with a sustainable security understanding, and for the correct and economic development and expansion of other usage areas. Recent advances in fiber optic technology have brought the DAS to the forefront of current research. Considering the features of DAS, it is a reliable system in pipeline transportation. The scientific background and system elements on which the DAS is based were examined in this study. Examples of pipelines, especially natural gas pipelines are given across areas where this system can be integrated. It is aimed to contribute to this field with this study, which includes the principles and examples of the use of distributed acoustic sensing technology in pipeline safety and other areas. The technical and economic benefits of DAS integration in pipeline security are emphasized by evaluating Turkey's current situation and future in terms of pipelines. In the investment evaluation of a new project with DAS integration for 2379 km of natural gas and oil pipelines, which are mostly secured by traditional methods in our country, parameters such as Net Present Value, Internal Rate of Return and Payback Period are considered. The economic analysis results reveal that DAS integration in pipeline security provides 25.3% savings in initial investment costs and 52.8% in operation and maintenance costs compared to traditional methods. The investment evaluation parameters made for the 10-year period of the project, whose initial investment cost is estimated, show that the applicability of the investment is very high.

Enerji güvenliği, uluslararası aktörler için temel politika unsurudur. Enerji kaynakları bakımından zengin olmayan Avrupa/Avrupa Birliği ülkeleri için enerji ve enerji nakil hatlarının güvenliği önemli bir dış politika konusudur. Rusya enerji kaynaklarına bağımlılığı sebebi ile sorunlar yaşayan Avrupa Birliği için alternatif kaynakların ve güzergahların varlığı vazgeçilemeyecek unsurlardır. Avrupa için istikrarlı ve güvenilir bir rota teşkil eden Türkiye, alternatif güzergahlar arasında en önemlisidir. Bu tezin ilk bölümünde öncelikle enerji kaynakları ve genel görünümleri açıklanmıştır. Devamında, ikinci bölümde enerji güvenliğinin anlaşılabilmesi için güvenlik yaklaşımı ile ilgili kısa bir bilgi verilecektir. Avrupa Birliği'nin kuruluş süreci incelendikten sonra Avrupa Birliği'nin ve Türkiye'nin güvenlik yaklaşımları ele alınacaktır. Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki ilişkiler tarihsel süreç içinde açıklanacaktır. Tezin üçüncü bölümünde; enerji güvenliği, Avrupa Birliği'nin ve Türkiye'nin enerji politikaları ayrıntılı olarak açıklanmış ve küresel güçlerin bu kavramlara yükledikleri anlamlar doğrultusunda geliştirdikleri stratejiler incelenmiştir. Enerji nakil hatları çerçevesinde Avrupa Birliği, Türkiye ilişkileri değerlendirilmiştir. Son olarak, enerji konusundaki krizler ve enerji güvenliği alanında faaliyet gösteren/faaliyetleri bulunan örgütlerin tanıtımı yapılmış, Türkiye'nin konumu incelenmiştir. Çalışmanın son bölümü olan dördüncü bölümde ise enerji nakil hatları kapsamında Türkiye'nin Avrupa güvenliğindeki rolü ve bunun Balkan bölgesine yansıması ele alınmış ve Türkiye'nin yer alığı enerji nakil hatları projeleri açıklanmıştır. Türkiye'nin yaşadığı sorunlara değinildikten sonra tezin sonuç bölümünde enerji nakil hatları kapsamında Türkiye'nin Avrupa güvenliğindeki rolü değerlendirilmiş ve bunun enerji dışı alanlara yansıması doğrultusunda öneriler sunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Enerji Güvenliği, Avrupa Birliği'nin Enerji Güvenliği, Enerji Güvenliği Alanında Faaliyet Gösteren Örgütler, Enerji Güvenlik Stratejileri, Enerji Nakil Hatlarının Güvenliği Energy security is the main policy element for international actors. The security of energy and energy transfers is an important foreign policy issue for the European / European Union countries, which are not rich in energy resources. The existence of alternative resources and routes are indispensable for the European Union, which has problems due to its dependence on Russian energy resources. which constitutes a stable and reliable route to Europe and Turkey, among the most important alternative routes. In the first part of this thesis, firstly energy sources and their general appearance are explained. Then, in the second part, a short information about the security approach will be given in order to understand the energy security. After examining the European Union's founding process will be discussed by the European Union and Turkey's approach to security. Relations between the European Union and Turkey will be described in the historical process. In the third part of the thesis; energy security, the European Union and Turkey's energy policies of global powers have been examined and explained in detail the strategies they develop in accordance with the meanings attributed to these concepts. European Union within the framework of power transmission lines, Turkey relations are evaluated. Finally, crises in energy and operating in the field of energy security / activities, which had been the introduction of the organization, Turkey's position is examined. In the fourth chapter, the last part of the study on the role of Turkey in Europe and it's reflected in the Balkan context of energy security and Turkey's place nakilhat are discussed scatterbrained energy transmission line projects are described. The final part of the thesis power lines after addresses problems experienced by Turkey within the scope of Turkey's role in European security and evaluated in accordance with the recommendations reflected in its non-energy subjects were presented.Key Words: Energy Security, Energy Security of European Union, Energy Security Organizations, Strategies of Energy Security, Energy Pipelines' Security 121

Modern boru hattı sistemleri, gazın kaynaktan kullanılacak tesise güvenli ve düşük maliyetli bir şekilde taşınmasını sağlayan tasarımlar gerektirir. Kavramsal tasarımın tamamlanmasından sonra gerçekleştirilen Temel Mühendislik Tasarımı (FEED), teknik konuları yapılandırmayı ve projenin yatırım maliyetlerini kabaca tahmin etmeyi sağlar. "Nihai Yatırım Kararı", Petrol ve Gaz Endüstrisinde projeyi gerçekleştirmek için her şeyin başladığı noktadır. Bu noktada, FEED çalışmalarına katkıda bulunan NatGasDesign adlı yeni bir simülasyon programı, ölçüm, blok vana ve kompresör istasyonları dahil olmak üzere gömülü doğal gaz boru hattı sistemi tasarımının akış analizi için geliştirilmiştir. Bu çalışmada, doğal gaz boru hattı tasarım programı olan NatGasDesign, grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) ile geliştirilmiş ve test edilmiştir. NatGasDesign, sürtünme ve boru hattının yükseklik profili nedeniyle meydana gelen sürekli yük kayıplarını, akış hızı, boru pürüzlülüğü, boru uzunluğu ve çapı ile doğal gazın termodinamik özelliklerinin bir fonksiyonu olarak hesaplar. Tahminler için kullanılan yükseklik profili coğrafi bilgi sisteminden alınmıştır. Boru hattındaki akış hızı, kütle sürekliliğinden hesaplanır. Süreklilik denkleminde kullanılan yoğunluk, yerel basınç, sıcaklık ve sıkıştırılabilirlik faktöründen hesaplanır. Sürekli yük kayıpları için kullanılan sürtünme faktörü, türbülanslı akış için Haaland Denkleminden hesaplanır. Yerel kayıplar, boru hattının yerel bileşenlerinden ve dirseklerden hesaplanır. Basınç, hız ve yer seviyesinden yükseltisi nedeniyle, boru hattı boyunca gazın enerji korunumu, Bernoulli Denklemi ile ifade edilir. İdeal gaz yasası, doğal gazın düşük basınç ve sıcaklık koşullarındaki davranışını yeterince tahmin eder. Ancak, tipik doğal gaz boru hattı akış koşullarında, gaz yoğunluğunu hesaplamak için gerçek gaz denkleminin durum denklemi olarak kullanılması gerektiği bilinmektedir. Durum denkleminde kullanılmak üzere deneysel sabitlere bağlı olarak belirli bağıntılardan Sıkıştırılabilirlik Faktörü hesaplanır. Sıcaklık değişimi için gaz ile toprak arasındaki ısı transferi ve Joule Thomson soğuma etkisi dikkate alınarak tahminler yapılmıştır. Gaz viskozitesi, gaz sıcaklığı ve yoğunluğun bir fonksiyonu olarak hesaplanır. Doğal gazın özgül ısısı da aynı şekilde, gazın özgül ağırlığı, basınç ve sıcaklığın bir fonksiyonu olarak hesaplanır. Kompresör gücü, boru hattı boyunca teslim noktasına kadar meydana gelen tüm yük kayıplarını karşılamalıdır. Çalışma tasarım noktasına göre bir kompresör gücü hesaplanır. NatGasDesign kararlı durum akış analizine dayanır ve tüm boru hattı boyunca basınç düşüşünü başarıyla hesaplar. Mevcut metodolojinin doğrulanması için bir test durumu olarak bir doğal gaz boru hattı modeli kullanılmıştır. Mevcut öngörüleri doğrulamak için köklü bir ticari yazılım olan PIPESIM kullanılmıştır. NatGasDesign tarafından boru hattı boyunca öngörülen basınç değişim sonuçları ve iyi bilinen PIPESIM yazılımı tarafından elde edilen sonuçlar mevcut saha ölçümleriyle karşılaştırılmıştır. Doğrulama için mevcut çalışmada, Azerbaycan'dan İtalya'ya kadar devam eden ve Türkiye'den geçen TANAP doğal gaz boru hattı kullanılmıştır. Yıllık akış kapasitesi 1,9 milyar m3 olan akış şartlarında oluşan basınç kayıpları, NatGasDesign ile PIPESIM kullanılarak hesaplanmış ve sonuçlar arasında iyi bir uyum gözlenmiştir. İkinci senaryo olarak, saha ölçümlerinin henüz mevcut olmadığı 16,2 milyar m3/yıl akış kapasitesi için öngörüler yalnızca PIPESIM sonuçlarıyla karşılaştırılmış ve tekrar sonuçlar arasında iyi bir uyum olduğu görülmüştür., Modern pipeline systems require designs that ensure safe and cost-effective transportation of gas from the source to the processing facility. Front End Engineering Design (FEED) which is conducted after completion of conceptual design provides to configure technical issues and estimate rough investment costs of the project. "Final Investment Decision" is the point at which everything is in place to realize the project in Oil & Gas Industry. At this point, a new simulation program, NatGasDesign, to contribute FEED studies has been developed for flow analysis of buried natural gas pipeline system design including metering, block valve and compressor stations. The natural gas pipeline design program, NatGasDesign, with graphical user interface (GUI) was developed and tested in the present work. The NatGasDesign calculates the major pressure losses due to friction and pipeline's elevation profile as function of flow rate, pipe roughness, pipeline length and diameter and thermodynamic properties of natural gas. The elevation profile used for the predictions is captured from Geographic Information System (GIS). The velocity in pipeline is computed from the mass continuity. Density that is used in the continuity equation is evaluated from the computed local pressure, temperature and compressibility factor. Friction factor which is used for the major losses is calculated from the Haaland Equation for turbulent flow. The minor local losses are evaluated from pipeline local components and bends. The energy conservation of gas along the pipeline due to pressure, velocity, elevation above ground level is expressed by Bernoulli's Equation. The ideal gas law predicts adequately the behavior of natural gas at low pressure and temperature conditions. However, the typical flow conditions show that real gas equation must be employed as Equation of State to calculate the gas density. The Compressibility Factor to use in the equation of state is calculated from specific relations based on empirical constants. Predictions of temperature change are performed by considering heat transfer between gas and soil, and Joule Thomson cooling effect. Gas viscosity is determined as function of temperature and gas density. Isobaric specific heat capacity of natural gas is computed as a function of specific gravity, pressure and temperature. Compressor power should meet pressure losses along the pipeline up to the delivery point. Based on the operating design point, the required compressor power is calculated. NatGasDesign is based on steady-state flow analysis and computes the pressure drop along the pipeline successfully. A natural gas pipeline model is used as a test case for validation of the present methodology. A well-established commercial PIPESIM program was used to validate the present predictions. The pressure variation results predicted by NatGasDesign along the pipeline and the results obtained by the well-established PIPESIM software were compared with the available field data. For validation of the test case, TANAP which transports Azeri Gas through Turkey from Azerbaijan to Italy is used as the natural gas pipeline model. Pressure losses for an operating point of 1,9 billion m3 as annual flow capacity have been calculated using both NatGasDesign and PIPESIM programs and the comparison with the measured field data showed good agreement. As a second scenario, predictions of pressure losses for flow capacity of 16.2 billion m3/year where no field measurements were available, were compared only with the PIPESIM results and again, a good agreement was observed between the results.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dağıldıkta bağımsızlığını ilan eden devletlerden biri olan Azerbaycan, komşu devletlerle iyi ilişkiler kurmayı ve bu ilişkileri geliştirmeyi dış politikanın öncelikli alanı olarak belirlemiştir. Azerbaycan, tarihsel ve kültürel bağlılığı olan Türkiye ile bu ilişkileri ileri seviyede sürdürmeye çalışmaktadır.Araştırmada XX. Yüzyılın başlarından başlayarak günümüze kadarki zamanda, Azerbaycan ve Türkiye arasında ilişkiler, özellikle bağımsızlığını kazandıktan sonraki zamanda gerçekleşen karşılıklı yatırım, karşılıklı ticaret hacmi, sektörel ticaret ve ticari işbirliklerine ilişkin veriler yorumlanmakta, her iki devletin karşılıklı yatırım ve ticari ilişkilerinin düzeyi vurgulanmaktadır. Daha sonra bölgenin en önemli projelerinden olan Güney Gaz Koridoru`nun bu devletlerin karşılıklı ekonomik, stratejik ve politik ilişkilerine etkisi karşılaştırma yöntemi ile değerlendirilmektedir. Değerlendirme sonucunda Güney Gaz Koridoru projesinin her iki ülkenin ekonomik, stratejik ve politik ilişkilerine olumlu yönde katkısı olduğuna varılmaktadır. Azerbaijan, one of the states that declared its independence in the disintegration of the Soviet Socialist Republics Union, has determined to establish good relations with neighboring states and develop these relations as a priority area of foreign policy. Azerbaijan tries to maintain these relations with Turkey, which has historical and cultural ties.In this study, in the period starting from the beginning of XX century until today, data on the relations between Azerbaijan and Turkey, especially the Mutual Investment, mutual trade volume, sectoral trade and commercial cooperation realized, and the level of mutual investment and commercial relations between the two countries are emphasized. The South Gas Corridor, which is one of the most important projects in the region, is then evaluated by comparing the impact of these states on their economic, strategic and political relations. As a result of the assessment, the South Gas Corridor project has a positive impact on both countries economic, strategic and political relations. 120

Doğal gazın şehir içerisinde kullanıcıya ulaştırılması için yapılan yatırımlar maliyetli ve bir o kadar da yorucu olduğu gözlemlenmiştir. Gelişen teknolojiye paralel olarak hızla genişleyen şehirlerde, doğal gaz hatlarının ileriye yönelik uygun tasarımının yapılması da zor ve maliyetli olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan önemli bir nokta olan doğal gaz hatlarında en uygun boru tasarımının belirlenmesi yatırım maliyetlerini de etkilemektedir.Bu tez kapsamında Uşak ilinde bir mahallede bulunan şebekedeki 100 metrelik hattın öncelikle basınç ölçümleri yapılmıştır. Daha sonra EPDK'nın temel teknik kriterlerine göre uygun çap ve basınç düşümü hesaplamaları GASWorks 9.0 programı yardımıyla 9 farklı metot kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ölçüm sonuçlarına en yakın metot belirlenerek, şebeke tasarımı için optimum tasarım parametreleri belirlenmiştir.Sonuç olarak; AGA-IGT Improved metodunun en uygun sonuçları verdiği gözlemlenmiştir. Optimum çap hesaplamalarında, imalatı gerçekleştirilen doğal gaz boru çaplarına göre %36,51-60,32 oranında boru çaplarının azaldığı gözlemlenmiştir. Investments made to deliver natural gas to the user in the city are costly and exhausting. In cities that are rapidly expanding in line with the developing technology, it is difficult and costly to design the natural gas lines for the future. Determining the appropriate pipe diameter in natural gas lines, which is an important point in this regard, also affects investment costs.Within the scope of this thesis, firstly pressure measurements of 100 meters line in a network in Uşak province have been made. Afterwards, suitable diameter and pressure drop calculations according to the basic technical criteria of EMRA were carried out using 9 different methods with the help of GASWorks 9.0 program. Optimal design parameters for network design were determined by determining the method closest to the measurement results.As a result; It has been observed that AGA-IGT Improved method gives the best results. In the optimum diameter calculation, it was observed that the pipe diameters decreased by 36,51-60,32% compared to the produced natural gas pipe diameters. 74

ÖZETRUS BASININDA TÜRKİYE’NİN ENERJİ POLİTİKALARI (1994-2014)Soğuk Savaş’ın son bulması tüm dünya düzenini alt üst etmiş, hem politik, hem de ekonomik alanda büyük değişimlere sebep olmuştur. Bu olaydan en çok etkilenen bölge ise 1991 yılına kadar büyük bir kısmı SSCB sınırları içinde yer alan Avrasya olmuştur. Bu dönemde ülkelerin Avrasya bölgesine yaklaşımı ve bu coğrafyaya yönelik politikaları, uluslararası ilişkilerde esas istikametlerden birini teşkil etmeye başlamıştır. Soğuk Savaş döneminde NATO üyesi olarak ABD’nin yanında yer alan Türkiye, 20. yüzyılın 90’lı yıllarından itibaren değişen öncelikleri doğrultusunda kendine farklı bir yol çizmeye başlamıştır. Dolayısıyla Türkiye’nin Avrasya bölgesine yaklaşımı değişmiş, özellikle de enerji politikaları çerçevesinde yeni boyut kazanan enerji güvenliğinin sağlanması açısından bu bölgenin Türkiye için önemi artmıştır. Bölgede gerçekleştirilen enerji projelerinin en aktif katılımcılarından birine dönüşmesi, Türkiye’nin Avrasya’ya verdiği önemin bir göstergesidir. 1990’lı yılların sonu 2000’li yılların başında bu projeler çerçevesinde enerji kaynaklarının Doğu’dan Batı’ya ulaştırılmasında transit ülke görevini üstlenen Türkiye, son 10 yılda bölgede enerji merkezi olma yolunda hızla ilerlemektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin yürüttüğü enerji politikaları, hem ulusal hem de uluslararası basın tarafından merakla izlenmekte ve yankı uyandırmaktadır. Bu çalışmada İzvestiya ve Nezavisimaya Gazeta örneğinde Türkiye’nin enerji politikalarının Rus basınındaki yansımalarına odaklanılmıştır. Teun van Dijk’ın Eleştirel Söylem Analizi yöntemi kullanılarak yapılan bu çalışmayla Rusya’nin Nezavisimaya Gazeta ve İzvestiya gazetelerinin Türkiye’nin enerji politikaları ile ilgili haber yapımında tarafsız bir duruş sergileyemedikleri, konuya Rusya hükümetinde temsil olunanların bakış açısına paralel bir perspektiften baktıkları ve sonuç olarak da ideolojik devlet aygıtı işlevini yerine getirerek, egemen ideolojiyi yeniden ürettikleri ortaya konulmuştur. --------------------ABSTRACTTURKEY’S ENERGY POLICIES ON RUSSIAN PRESS (1994-2014)The end of the Cold War has overturned the whole world order and has caused great changes in both political and economic arena. The region most affected by this event was Eurasia, which main part was in the territory of the USSR until 1991. In this period, countries approach to the Eurasian region and their policies towards this geography have begun to form one of the main directions in the international relations. During the Cold War as a member of NATO Turkey was standing by side of the United States and has begun to take different way according to its changing priorities since the 90s years of the 20th century. Therefore, the approach of Turkey to Eurasia has changed, especially in terms of ensuring energy security gained new dimension in the framework of energy politics has increased importance of this region for Turkey. Turning into one of the most active participants of the energy projects in the region is an indication of the importance given by Turkey to Eurasia. At the end of 1990s and at the beginning of 2000s within the framework of this project assuming the duty transit country in the transportation of energy resources from East to West, Turkey has been progressing rapidly in the way of becoming the energy hub in the region for the last 10 years. Whereas Turkey, the end of the 1990s, at the beginning of the 2000s had just assumed the duty transit country for the transportation of energy resources from the East to the West. In this context, Turkey’s energy policies are following with interest both by national and international press and it is creating reactions. In this thesis it was focused on the reflection of Turkey energy policies on the Russian press, the case of Izvestia and Nezavisimiya Gazeta. With the study using Teun van Dijk's Critical Discourse Analysis method Russia's Nezavisimaya Gazeta and Izvestia newspaper could not play a neutral stance in making news related to the energy policies of Turkey, it was revealed that they were looking from a perspective paralel to the point of view of the representatives of the Russian government and as a result they have regenerated the dominant ideology by fulfilling the function of an ideological state apparatus.

Bu çalışmada kavram, algı ve kapsam boyutlarıyla güvenlik, özellikle enerji anlayışı ve bu anlayıştaki değişim, Doğu Akdeniz'deki yeni keşfedilen enerji kaynakları ve bu kaynakların bölge ülkelerine, Türkiye ve İsrail arasındaki ilişkilere etkileri incelenmektedir. Bölge ülkelerinin Doğu Akdeniz havzasındaki politikalarının ele alındığı bu çalışmanın esas odağını ve kapsamını 2000'li yılların sonunda tespit edilen doğal gaz kaynaklarının İsrail üzerinden Türkiye'ye aktarılması ve bundan doğan olası futuristik senaryolar oluşturmaktadır. Bu sebeple çalışmada bölge ülkelerinin İsrail'le ilişkileri ve enerji kapmasındaki yaşanacak gelişmelerin bölgeye etkisinden bahsedilmektedir. Çalışmada İsrail açıklarında tespit edilen enerji kaynaklarının dünya pazarlarına aktarılması için en uygun rotanın Türkiye üzerinden geçen rota olduğunu göstermek amaçlanmaktadır. Bu çerçevede de Türkiye üzerinden geçebilecek boru hattının diğer olası rotalardan daha avantajlı olduğu incelenmektedir. Çalışmanın sonucunda Türkiye'den geçebilecek boru hattının her iki ülkeye pek çok fayda sağlayacağı ve Türkiye'yi yakın gelecekte enerji hub'ına dönüştürebileceği sonucuna varılmaktadır. It was attempted to analyze both perception of the security specially energy security and the changes that occuredand the impact of the energy resources that discovered in Eastern Mediterranean also, its influence to Turkey-Israel relations. The main idea of thesis is to indicate the energy politics of the Eastern Mediterranean countries and to show the transfer of the natural gas from Israel to Turkey that was invented in the 2000's and the futuristic scenerios of this collaboration. Hence, it is attempted to reveal the energy relations of thecountries of the region and the influence onthis affairs. It is aimed to indicate that the most feasable route for the Israeli gas for export, is the one through Turkey. From this point of view, it was tried to analyze the advantages of the pipeline that may pass from Turkey. As a conlusion, it was examined that the natural gas route from Turkey to Israel will provide benefits to both countries. Besides this collaboration may turn Turkey into an energy hub. 152

20. yüzyılda yaşanan teknolojik gelişmeler emek, sermaye, hammaddedenoluşan klasik üretim faktörlerine önemli bir unsur daha katmıştır: Enerji. Enerji sadeceüretim faktörleri arasına girmemiş sanayinin ve üretimin en temel girdisi halinedönüşmüştür. Gelişmenin ve kalkınmanın itici gücü olmuştur. Modern dünyada hemenher alanda kullanılan enerji insan için vazgeçilmez bir boyut kazanmıştır. Enerji,toplumsal hayatta bu kadar hayati bir konuma gelmesine paralel olarak uluslararasıalanda devletlerin birbirine rekabet üstünlüğü sağlamada kullandıkları en önemli kaynakhaline gelmiştir.Enerjinin modern hayat için vazgeçilemez konumda olmasına rağmentükenebilir olma özelliği devletler arasında enerji alanında güç mücadelelerininyaşanmasına sebep olmaktadır. Güç mücadeleleri ise enerji zengini bölgeler üzerindeyoğunlaşmaktadır. Ortadoğu sahip olduğu zengin enerji kaynakları ile en yoğun güçmücadelelerinin yaşandığı bölgedir. Fakat son dönemde Ortadoğu enerji kaynaklarınaalternatif olarak görülmesi cihetiyle güç mücadelesine sahne olan bir başka alan daKafkasya bölgesi olmuştur. Rusya Federasyonu, Kuzey Kafkasya üzerindekihâkimiyetini sürdürmek istemekte, Güney Kafkasya da ise kontrolü dışında yaşanangelişmelerde sürece dâhil olarak müdahil olmaya devam etmek istemektedir. Bütün bupolitikaları ilk olarak 1993 yılında ilan ettiği ve belli aralıklarla revize ettiği 'yakınçevre' politikası çerçevesinde yürütmektedir. In the 20st century technological developments in the 21st century have addedanother important element to the classical production factors consisting of labor, capitaland raw material: energy. Energy has not only been among the factors of production,but has become the basic input of Industry and production. It has been the driving forceof development and development. In the modern world, the energy used in almost everyfield has gained an indispensable dimension for human beings. In parallel with the factthat energy is so vital in social life, it has become one of the most important sources inthe international arena that states have used to provide competitive advantage to eachother.Although energy is indispensable for modern life, it causes power strugglesbetween states in the field of energy. Power struggles are concentrated on energy-richregions. The Middle East is the region where the most intense power struggles areexperienced with its rich energy resources. However, in recent times, the Caucasusregion has become another area which is the stage of the struggle for power to theMiddle East energy resources. Russian Federation wants to maintain its dominance overthe North Caucasus, while the South Caucasus wants to continue to be involved in thedevelopments outside its control. All these policies are executed within the frameworkof the `close environment` policy, which was first announced in 1993 and revisedperiodically. 131

Enerji, yaşamsal faaliyetlerin sürdürülebilmesi için çok önemli bir girdi olup; 21.yy. ile birlikte kalkınmanın önde gelen unsurlarından biri haline gelmiştir. Dünya nüfusunun giderek artması, hızla yaşanan teknolojik gelişmeler ve devletlerin büyüme gereksinimleri nedeniyle enerjiye olan ihtiyaç da giderek artmıştır. Bu dönemde alternatif enerjiler üretilememiş ve enerji talebi artış göstermiştir. Bu artış, fosil yakıtların tükenmesine neden olmuştur. Bu talep doğrultusunda, enerji her alanda önem arz ederken; özellikle de uluslararası ilişkilerde, karar vericilerin devletler arası ilişkileri düzenlemede kullandıkları bir "diplomasi aracı" haline gelmiştir. Enerji kaynaklarına verilen bu değerin sürekli artan bir gidişat izlemesi, petrol ve doğal gazın, ekonomik ve politik açıdan stratejik önem kazanmasına neden olmuştur. Dünya'da enerji kaynakları eşit dağılım göstermemiştir. Bundan dolayı devletler açısından enerji koridorlarında bulunmak, enerji rezervlerini etkin kullanmak önemli hale gelmiştir. Bu durum ülkelerin uluslararası alanda söz hakkı olmasına neden olmuştur. Bu açıdan bakıldığında boru hatlarının önemi de her geçen gün artmıştır. Petrol ve doğal gazın üretici devletlerden tüketici devletlere gönderilmesinde genellikle kullanılmakta olan boru hatlarının güzergahı ve bu güzergahın hakimiyeti, uluslararası alanda en önemli unsur olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde, dünyada en fazla enerji ihraç eden ülkelerden olan Rusya Federasyonu, enerji alanındaki hegemonyasını sürdürebilmek adına enerji kaynakları ve boru hatlarını başarılı bir dış politika aracı olarak kullanmaktadır. Bölgede bulunan devletler üzerinde de kontrol sahibi olan Rusya, yeni oluşturulacak olan enerji politikalarını ve bölge devletlerinin politikalarını da kendi istediği doğrultuda yönlendirebilmektedir. Bu araştırmada, Rusya Federasyonu ve Türkiye ilişkisinde boru hatlarının dış politikaya etkileri, Türkiye'nin boru hatları ile enerji naklinde stratejik bir ülke haline gelebilmesi için gereklilikleri problem olarak ele alınmıştır. Araştırmada, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve nakli konusunda çeşitli politikaların geliştirilmesine yardımcı olmak için yapılan çok sayıda çalışma incelenmiştir. Türkiye'nin enerji konusunda söz sahibi olması için; başarılı bir boru hattı diplomasisi gerçekleştirilmeli, kendi çıkarlarını koruyan ve gözeten bir enerji politikası geliştirilmeli, bunlar gerçekleştirildiği takdirde Türkiye'nin enerji alanında en önemli başat devletlerden biri olacağı sonucuna varılmıştır., Energy is a very important input for the sustainability of vital activities; and it has become one of the leading elements of development together with 21st Century. The need for energy has also increased steadily due to the increasing world population, rapid technological developments and the growth needs of the states. The inabilities to produce alternative energy sources and the rapid increase in demand have led to the rapid depletion of fossil fuels which are in limited quantities in the world. In the direction of this demand, while energy is important in every area; especially in international relations, has become a "diplomatic instrument" in which decision-makers have used to regulate inter-state relations. The steadily increasing trend of this value given to energy resources has caused oil and natural gas to gain strategic importance in economic and political area. Since energy resources have an "unequal" distribution table in the world's geography, being in a position to control energy reserves and transport lines for states has begun to have the same meaning as having a say in the international system. From this point of view, the importance of pipelines is increasing day by day. The route of pipelines widely used in transporting oil and natural gas from the producer countries to the consumer countries and the dominance established on these lines have become very important in foreign policy. Today, Russian Federation, one of the world's largest exporters, uses energy resources and pipelines as a successful means of diplomacy to maintain its dominance in the energy field. Russian Federation, which also has great control over the regional states, is influencing the emerging energy policies and states' developing behavior in this direction. In this research, the effects of pipelines on foreign policy in relationship of Russian Federation and Turkey have been considered as a problem for Turkey necessities to become a strategic country in pipeline energy transmission. A number of studies have been examined in the research to assist in the development of various policies on transport and diversification of energy resources. With this research if it develops an energy policy that is stable and protects national interests and is reinforced by a successful pipeline diploma; Turkey will become a country that has a say in the field of energy, it will be one of the most important actors in providing world energy security and it will reach its goal of being an energy center

Enerji, uzun yıllar devletlerin dış politikalarında belirleyici faktörlerden biri olarak kalmıştır. Sovyetler Birliği'nin sona ermesinden sonra Rus baskısının zayıfladığı Kafkasya ve Orta Asya bölgesinde yeni jeopolitik boşluklar ortaya çıkmış, yaranmış yeni güç dengelerinde enerjinin jeopolitiği, çok sayda petrol ve doğal gaz yataklarına sahip Hazar bölgesini uluslararası rakabet alanına getirmiştir. Aynı zamanda, Orta Doğu'da devam eden istikrarsız yapı nedeniyle, devletler, enerji talebini karşılamak için çözümü Hazar Havzası'nda aramaktadırlar.Bu bölgedeki kaynaklar ile Hazar Havzası petrol ve doğal gaz rezervleri bakımından Basra Körfezi ile rekabete girebileceğini söylemek mümkün.B unlar dikkate alındığında, Avrupa Birliği bu bölgeyle ilgilenenler arasındadır.Dışa,özellikle,Rusya'ya bağımlılığını azaltmaya çalışan Birlik alternatif enerji teminatçısı olarak Hazar bölgesine yönelik bir çok projeler hazırlamaktadır. Türkiye de bir transit ülke olarak bu projelerde kendi yerini almıştır.Asrlardır Asya ile Avrupa arasında doğal köprü olan Türkiye enerji boru hatlarının Avrupa'ya ulaşmasında kolaylık sağlamakla beraber enerji politikalarında güç oyuncusu ola bilmeyi başarmıştır. Enerji projelerinden biri olan Güney Doğal Gaz Koridoru, sağladığı avantajlar nedeniyle Avrupa Birliği'nin dikkatini çekti.Bu çalışmada Güney Doğalgaz Koridoru'nun Avrupa için vereceği imkanlar göz önüne getirilerek bu projenin AB Enerji Politikası'nda tuttuğu yer incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Enerji Kaynakları, Avrupa Birliği, Hazar Bölgesi, Enerji Politikası, Güney Doğalgaz Koridoru. For many years, energy has remained as one of the decisive factors in the foreign policies of states. After the collapse of USSR, new geopolitical gaps emerged in the Caucasus and Central Asian region weakened by Russian oppression, geopolitics of energy in new power balances brought the Caspian region into the international competition area, which has so many oil and natural gas deposits. At the same time, due to continuing instability in the Middle East, states are seeking solutions in the Caspian Basin in order to meet energy demand. It can be said that the sources in this region and the Caspian basin will be able to compete with the Basra Bay in terms of oil and natural gas reserves. When they are taken into account, the European Union is interested in this region. The Union trying to reduce its external dependency, especially on Russia is preparing a number of projects for the Caspian region as an alternative energy guarantor. Turkey has got its own place in this project as a transit country. For centures, Turkey as a natural bridge between Asia and Europe, was able to provide convenience for energy pipelines in reaching Europe and being a power player in energy policy. The Southern Gas Corridor(SGC), one of the energy projects, attracted the attention of the European Union due to its advantages. The place of this project in EU Energy Policy, taking into account the opportunities that the Southern Gas Corridor will provide for Europe has been examined in this study. Key Words: Energy Resources, European Union, Caspian Region, Energy Policy, Southern Gas Corridor. 226

Türkiye bulunduğu coğrafi konum itibariyle zengin hidrokarbon kaynaklarına ev sahipliği yapan bazı ülkeler ile aynı sınırı paylaşmakta, bazı ülkelerin ise yakın çevresinde yer almaktadır. Benzer şekilde dünyanın enerjiye en fazla ihtiyaç duyan sanayileşmiş ülkelerinin yer aldığı Avrupa Kıtası da Türkiye'nin hemen yanı başında bulunmaktadır.Türkiye, Soğuk Savaş'ın sona ermesi ile Kafkasya ve Orta Asya'da yer alan Türk Cumhuriyetleri'ne paylaşılan ortak değerler üzerinden ilgi ve destek göstermiştir. Aynı zamanda Türkiye, bu coğrafyanın zengin hidrokarbon kaynaklarının uluslararası sisteme aktarılması konusunda 1990'lı yılların başından itibaren BTC Projesi ile birlikte harcadığı çaba ile enerji politikalarında da değişikliğe giderek sahip olduğu coğrafi avantajı `enerji merkezi` olma hedefiyle kullanmaya başlamıştır.Bu hedef doğrultusunda 2000'li yıllardan itibaren yükselen bir grafikle Türkiye'nin arz sahibi ülkeler ile yapmış olduğu anlaşma ve niyet beyanları çerçevesinde Azerbaycan, Irak, Kazakistan, Türkmenistan, İran ve Rusya'dan gelen enerji kaynakları Türkiye topraklarından boru hatları ile batı sınırlarına ve limanlarına taşınarak uluslararası piyasalara sunulmaya çalışılmaktadır.Bu çalışma ile Türkiye üzerinden transit geçiş yapan işletmede ve inşa halinde olan enerji boru hatları, arz ve pazar ülkeleri ile enerjinin jeopolitiği birlikte incelenerek, bu hatların Türkiye'nin jeopolitik önemine etkileri jeopolitik teoriler ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Jeopolitik, Enerji, Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları, Enerjide Merkez Ülke Due to its geographical location Turkey shares the same border with some countries that are home of rich hydrocarbon resources or it is in the neighborhood of these kind of countries.Similarly, the European continent, in which industrialized countries need the most energy in the world, is very close to Turkey.With the end of the Cold War, Turkey has shown interest and support over the common values shared with the Turkic republics in the Caucasus and Central Asia. At the same time, Turkey has started to use its geographical advantage with the efforts of BTC project in transferring the rich hydrocarbon resources of this geography to the international system since the beginning of 1990s with the aim of becoming an `Energy Center`.In line with this goal, with a chart rising since 2000, Turkey has made agreements and declarations of intention with the willing countries, the energy sources from Azerbaijan, Iraq, Kazakhstan, Turkmenistan, Iran and Russia are transported to the western borders and ports of Turkey and are tried to be presented to international markets by transporting the pipelines from Turkey to the western borders.In this study, the energy pipelines, which are in transit through Turkey and in construction, have been examined together with the supply and market countries and the geopolitics of energy, and the effects of these pipelines on Turkey's geopolitical importance have been put forward in light of geopolitical theories.Key words: Geopolitics, Energy, Oil and Natural Gas Pipelines, Centre Country in Energy 146

Hazar Havzası ve Basra Körfezi bölgesi sahip olduğu hidrokarbür kaynakları nedeniyle uluslararası güçlerin odak noktası haline gelmişlerdir. İran'ın hidrokarbür rezervlerinin her iki bölgede de bulunması ve bu bölgelerde enerji kaynaklı yaşanan rekabet ve siyasi anlaşmazlıklar bölgeyi daha da kritik bir hale getirmektedir. İran'ın her iki havzada da bölgesel ve bölge dışı aktörlerle yaşadığı sorunlar, ülkenin ulusal çıkarlarını olumsuz etkilemektedir. İran, jeopolitik konumu itibariyle Hazar Havzası'nın Kuzey-Güney ve Doğu-Batı istikametinde yer alsa da, uluslararası boru hattı projelerinin hiç birinde yer alamamıştır. Hazar Denizi'nin hukuki statüsünün belirsizliği ve İran'a düşen payın net olmamasının yanı sıra, İran, diğer paydaş ülkelerin aksine, kendine düşen payı işletemediği gibi, ne kadar rezerve sahip olduğunu da bilmemektedir. Basra Körfezi'nde bulunan ortak hidrokarbür rezervler konusunda da durum iç açıcı değildir. Komşuları İran'ın yalnızlaştırılmasından yararlanarak, uluslararası yabancı sermayenin katkısıyla ortak sahalardan milyarlarca dolar kâr sağlarken, İran bu kârdan yoksun kalmıştır. İran, Batı ile yaşadığı sorunlar nedeniyle uluslararası hidrokarbür nakil hatlarının da dışında bırakılmıştır. Ayrıca uluslararası ambargolar sonucu yabancı şirketler, İran petrol ve doğal gaz sahalarından geri çekilmişler ve birçok proje yarıda kalmış, birçoğu da durma noktasına gelmiştir. Bütün bu olumsuzluklar, ülkenin ulusal çıkarını, güvenliğini ve ekonomik kalkınmasını negatif yönde etkilemiştir.Anahtar Kelimeler: Hazar Havzası, Basra Körfezi, Petrol, Doğal Gaz, Enerji Boru Hatları, Ambargolar, İran. Azimy, Ghorban, Iran Energy Policy Toward Caspian Basin and Persian/Basra Gulf Hydrocarbons Resources, Master's Thesis, Advisor: Assoc. Prof. Atay Akdevelioğlu, 264 p.Caspian zone and Arabian/Persian gulf because of their rich hydrocarbon resources have been become quite important for international powers. There are tow reasons, which increase the importance of Iran and make it a critical region. First, these tow region (Caspian zone and gulf) where mentioned above are a part of Iran's territory as well. Second, international competition in order to reach to these resources and political disagreements. Iran has been experiencing a lot of internal and external challenges in both Caspian zone and Arabian Gulf that affects the country's national interests in negative ways. Even if Iran geopolitically is placed in southeast and southwest of Caspian zone, has not been involving in none of international energy pipeline projects. Alongside of undefined legal situation of Caspian Sea between shareholder countries, Iran is not able to use this resource as the other shareholder countries do and Iran doesn't know the total amount of owned resources in this area. The situation about resources in Arabian/Persian gulf is almost similar to Caspian zone. Nowadays Iran politically has been isolated. Isolation of Iran is an opportunity for neighbour countries in Gulf area to gain billions of dollars that comes from their shared projects with foreign investigators. Due to sanction applied against Iran, international companies and investigators are not allowed to collaborate with Iran in term of energy. Therefore, international companies have not been investigating or stopping existing projects in Iran's oil and gas areas. All these developments are influencing Iran's national interests negatively.Key words: Caspian Basin, Persian/Basra Gulf, Oil, Gas, Energy Pipelines, Sanction, Iran. 264

İşbu çalışmanın amacı, hukuki açıdan Avrupa Birliği'nde enerji güvenliğinin nasıl algılandığı ve sıvılaştırılmış doğal gaz yani (dilimize geçtiği hali ile) LNG'nin bunu nasıl desteklediğinin açıklanmasıdır. Çalışma, enerjinin modern dünyadaki yerini, Avrupa'nın enerji güvenliği konseptini doğal gaz ve özellikle LNG kapsamında ne şekilde anladığı kapsamında değerlendirerek izah eder. Enerji güvenliğinin gerekliliği, hukuki bir bakış açısıyla ele alınmaktadır. Bahse konu konseptin hukuki açıdan anlaşılabilmesi, yalnızca hukukun tepkisiyle mümkündür ve Avrupa'nın enerji güvenliği konseptine bakış açısının analizine destek olmak için hukuki düzenlemeler ve somut vakalar örnek olarak kullanılmaktadır. Enerji güvenliğinin hukuki gelişiminin yanı sıra teknolojik gelişmeler de değerlendirilmekte ve bu açıdan LNG, enerji güvenliğine katkıları anlamında incelenmektedir. Çünkü, enerji olmaksızın ekonomi, hukuk olmaksızın enerji olmaz. The purpose of this work is to explain how energy security is perceived within the European Union and how liquified natural gas, in short LNG, supports it from legal aspect. This work states the place of energy in modern world by evaluating Europe's understanding of energy security concept under the scope of natural gas and especially LNG. The essentialness of energy security is discussed from a legal point of view. The aforesaid concept can only be understood by legal reactions and regulations and case studies are used as examples to support the analysis of Europe's energy security perception. Along with the legal development of energy security, technological development is also studied and LNG is discussed within the meaning of its reinforcement for the concept. Eventually, economy does not exist without energy; likewise energy does not exist without law. 142

Bu çalışmada, çeşitli kombinasyonlarda geosentetikler ile koruyucu tabakalar oluşturularak, gömülü boruların darbe yüklemesi altındaki davranışları incelenmiştir. Bu amaçla laboratuvarda ve sahada, uygulamada sıkça kullanılan HDPE borular ile deneyler gerçekleştirilmiştir. Laboratuvar ortamında uygulanan deneylerde, 110 mm ve 160 mm dış çaplı borular, değişken derinliklerde tek tabaka geosentetik serimi, çift tabaka geosentetik serimi ve bu geosentetiklerin boru üzerine tek kat ve dört kat sargılanması yapılarak darbe etkileri altında test edilmiştir. Sahada yapılan tam ölçekli deneylerde ise, 600 mm dış çaplı boru üzerinde belirli bir derinlikte tek tabakalı ve lamine yapılı geosentetik malzeme serimi yapılarak deneyler tekrarlanmıştır. Deneysel çalışmalarda boru üzerinden alınan ivme ölçümleri kullanılarak, koruyucu tabakaların enerji sönümleme kapasiteleri hesaplanmış ve maliyetleri ile birlikte değerlendirilmiştir. Gömülü boru üzerindeki koruyucu geosentetik tabakalarının serilme derinliği zemin yüzeyine yaklaştıkça koruma performansları artmıştır. Tek tabakalı geosentetik içeren deneylerde en başarılı koruma yapısı % 72,9 ivme sönümleme kapasitesi ile geonet 3D olmuştur. Çift tabakalı güçlendirme elemanlarının 120 mm derinliğe serilerek gerçekleştirildiği deneylerde ise, ivme sönümleme kapasitesi açısından en başarılı performansı geonet 3D ve geocell (h=50 mm, t=1 mm) kombinasyonu sergilemiştir. Sargılama sayısının artırılması, maliyeti artırmakla birlikte, maksimum ivmeyi düşürmüş ve performansı artırmıştır. Geonet 2D, geonet 3D ve geotekstil elemanlarının tek tabaka halinde serilmesi ve sargılama tekniğiyle kullanıldığı test sonuçları karşılaştırıldığında, % 83,0 ivme sönümleme kapasitesi ile geonet 2D (rockshield) kullanılarak dört kat sargılama en başarılı uygulama olmuştur. Laboratuvarda yapılan 29 adet darbe yükleme testi değerlendirildiğinde, en iyi koruma performansını % 91,7 ivme sönümleme kapasitesi ile geocell (h=50 mm, t=1,5 mm) ve geotekstil kombinasyonundan oluşan güçlendirme yapısı sergilemiştir. Saha deneylerinde ise geotekstil, özellikle yoğunluğu arttıkça, % 83,3 ivme ve % 46,6 basınç sönümleme kapasitesi ile en iyi performansı sergilemiştir. Arazi ve laboratuvar deneylerinde ortak kullanılan geosentetiklerin sonuçları değerlendirildiğinde geocell ivme sönümleme performansı bakımından en düşük başarıyı sergilemişken, geotekstil elemanının daha yüksek koruma potansiyeli bulunduğu ortaya çıkmıştır. Tüm laboratuvar ve saha deneylerinde `birim maliyet başına ivme sönümleme oranı` hesaplanarak, optimum uygulamanın tek tabaka geogrid kullanılması ile sağlandığı gösterilmiştir. In this study, the behaviors of buried pipes protected by geosynthetics in various combinations under impact loading were examined. For this purpose, laboratory and field impact load experiments were carried out with HDPE pipes that are frequently used in practice. In the laboratory experiments, 110 and 160 mm diameter pipes were tested under impact load with protective layers consisting of single and double layer geosynthetics laid at varying depths and wrapped one and four times around the pipe. In the full-scale impact load experiments carried out in the field, different types of single-layer and laminar geosynthetic material types at a fixed depth were used as the protective layer on 600 mm outer diameter pipes. In these experimental studies, using the acceleration measurements taken from the pipe surface, the energy adsorption capacities of the various protective layers were calculated and evaluated together with their cost. As the depth of the protective geosynthetic layers laid on the buried pipe approaches to the ground surface, better protection performances have been observed. In the experiments with single-layer geosynthetics, the most successful protection was obtained through the use of geonet 3D with 72,9% acceleration adsorption. In the experiments where two layers of geosynthetic materials were placed at a depth of 120 mm, the most successful performance in terms of acceleration adsortion capacity was obtained by the combination of geonet 3D and geocell (h=50 mm, t=1 mm). Increasing the number of turn of wrappings increased the cost, but it also reduced the maximum acceleration exerted on the pipe through the impact load, thereby increasing the protection performance. Comparing the results of tests using single layers of geonet 2D, geonet 3D and geotextile elements and those with wrapping technique, quadruple wrapping using geonet 2D (rockshield) has been the most successful application, with an acceleration adsorption capacity of 83,0%. Considering the 29 laboratory impact tests, the protective structure consisting of the combination of geocell (h=50 mm, t=1,5 mm) and geotextile with 91,7% acceleration adsorption capacity has demonstrated the best performance. In the field tests, geotextile exhibited the best performance, especially with increasing density, with a 83,3% acceleration and a 46,6% pressure adsorption capacity. Evaluating the results of geosynthetics that were used both in the field and laboratory experiments, it can be stated that geocell exhibited the lowest success in terms of acceleration adsorption performance, whereas geotextile element was observed to have a higher protection potential against impact loads. In terms of `acceleration adsorption rate per unit cost`, it has been shown that the optimum performance has been achieved by using single layer of geogrid. 200

Türkiye ülke içi ihtiyaçlarını karşılamak ve enerji koridoru olma yolundaki amaçlarına ulaşmak için 1990'ların başıından beri uğraşmaktadır. SSCB'nin dağılması ve yeni Türki devletlerin ortaya çıkması ile Kafkasya ve Hazar bölgesindeki yerlatı kaynakların boru hatları ile Türkiye'ye ulaştırılması ve buradan Avrupa ülkelerine aktarımı için çeşitli anlaşmalar yapmış aksaklıklar ve sorunlar yüzünden ancak 2000'li yıllar da hedefine ulaşmıştır.Türkiye Petrol İhtiyaçlarını karşılamak için ilk olarak Irak ile Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattını faliyete geçirmiş ardından dünyada önemi hızla artan doğal gaz ihtiyacınıda Rusya ile Batı Gaz Hattını faliyete geçirmiştir. İran ile yapılan anlaşma ile İran gazının Türkiye'ye gelmesi sağlanarak ikinci bir doğalgaz kaynak ülke ile Rusya'ya bağlılık oranı azaltılmıştır. 1990'lar da yeni kurulan Türki devletler ile yer altı kaynakları için müzakereler halinde bulunurken ansızın Rusya ile birkez daha anlaşarak Mavi Akım hattıyla Rusya ile 2.Doğal Gaz Boru Hattını faliyete geçmiştir. Bu durum Türki devletleri hayal kırıklığına uğratmış olsa bile 2000'li yıllarda Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan ile anlaşmalar yapılarak dünyada çok ses getiren Baku-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı(BTC-HPBH) ile Bakü-Tiflis-Ceyhan Doğal Gaz Boru Hatlarını(BTE-DGBH) devreye sokmuş ve Kazak Petrol ve Doğal Gaz kaynakları ile Türkmen gazı projeye entergre edilmiştir.İran gazından sonra Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan petrol ve doğal gazlarının Türkiye'ye gelmesi ile büyük bir avantaj elde eden Türkiye, Enerji ihtiyacı fazla olan Avrupaya ulaştırmak için projeler yapmış ve bu projeler AB tarafından destek görmüştür. İlk önce NABUCO planlanmış ancak Rusya'nın araya girip projenin başlaması ve faaliyete girmesini engellemiş olsa bile. Türkiye-Yunanistan arasında Doğal Gaz Boru Hattı anlaşması yapılmış ve Türkiyeden AB ilk gaz sevkiyatı başlamıştır. Projeye sonradan dahil olan İtalya ile İran'dan gelecek olan doğal gaz Türkiye-Yunanistan-İtalya rotasını izleyerek AB doğalgaz dağıtım santrallerine kadar ulaşmış olacaktır.Türkiye Rusyanın bütün engellemelerine karşı NABUCCO projesini faaliyete geçirmeye çalışmaktadır. Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan doğal gazlarının ve sonradan projeye destek olacaklarını ileten Irak Doğal Gaz Boru Hattı, Mısır, Cezayir, Nijerya ve Katar'dan LNG şeklinde gemiler ile gelecek olan doğal gazlar ile hem dünyada en değerli enerji koridoru haline gelecek hemde bu nakil hatları sayesinde ülke ekonomisine büyük kaynaklar sağlanmış olacaktır. Bu şekilde AB'de kaynaklarını çoğaltarak Rusya'ya olan bağımlılığını azaltmış durumuna gelecektir.Küresel enerji koridoru olma yolunda ilerleyen Türkiye aynı zamandan ülke içinde kullanım için petrol ve doğal gaza ihtiyacı yüksek olan bir ülkedir. Enerjide %70 dışa bağımlı olan Türkiye, bu açığı kapatmak için Nükleer santral ihaleleri yaparak enerji ihtiyacında dışa bağımlılık oranını düşürmeyi planlamaktadır. Sadece Nükleer santraller ile değil günümüz enerji kaynaklarından Yenilenebilir enerji kaynaklarına da yatırımlar yaparak, gerek rüzgar enerjisi potansiyeli gerek güneş enerjisi potansiyeli bakımından zengin konumunda olan Türkiye, yapılan yatırımlar ile hem rüzgar enerjisi hemde güneş enerjisinden ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanılarak ülke içi kullanılan enerjiye kaynak sağlanarak dışa bağımlılık oranı azaltmayı planlamaktadır.Anahtar Sözcükler: İran Türkiye İlişkileri, Jeopolitik, Jeostratejik, Petrol Boru Hattı, Doğal Gaz Boru Hattı, BTC, BTE, NABUCCO, Nükleer Enerji, Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Rüzgar Enerjisi, Günej Enerjisi Turkey has been trying to cover its domestic needs and reach its aims of being an energy corridor since early 1990s. By the fall of USSR and immense of the new Turkic republics, though Turkey has made some agreements to carry the underground resources of The Caucasian and The Caspian region to Turkey via pipe lines, due to some problems, Turkey could achieve this by 2000s. Turkey, for to cover its oil need, first took into operation the Kirkuk -Yumurtalık Crude Oil Pipe Line of Iraq, then took into operation the Western Gas Line of Russia to provide the its increasing demand of gas. The agreement made with Iran to deliver the Iranian gas to Turkey, reduced the indepence to Russia for providing gas. In 1990s, while the negotiations were being carried with the newly established Turkic republics for the underground resources of those countries, Turkey suddenly once more agreed with Russia for the Blue Stream Line, and thus 2. Gas Pipe Line with Russia was taken into operation. Although the Turkic Republics were disappointed by this situation, in 2000s some agreements were made with Azerbaijan-Kazakhstan-Turkmenistan and Baku - Tbilisi - Ceyhan crude oil pipe line and Baku- Tbilisi - Ceyhan gas pipe line were taken into operation that integrated the Kazakh oil and gas resources along with the Turkmen gas into the project. Together with the delivery of the Azerbaijan-Kazakhstan-Turkmenistan oil and gas resources after the Iranian gas, Turkey gained great advantages and made some projects supported by EU to convey this new resources to European countries that have a need and lack for energy. First NABUCO was planned but Russia prevented the project to start. Gas pipe line agreement between Turkey and Greek was made and thus the first delivery of gas from Turkey to EU was started. The gas that is going to come from Italy an Iran, who joined project later, will be reaching the gas distribution centrals of EU via the route of Turkey – Greece – Italy. Turkey is trying to start the NABUCCO project despite all the preventions of Russia. Turkey is going to gain huge economical resources and will be the most valuable energy corridor with the Azerbaijan-Kazakhstan-Turkmenistan gas; along with Iraqi Gas Pipe line, Egypt, Algeria, Nigeria and Qatar gas who declared that they are going to contribute the project whose gas will be transported by ships. Thus EU will decrease its dependence to Russia by multiplying its energy resources. Turkey, taking huge steps on the way of being a global energy corridor, also has a high demend of oil and gas for domestic uses. Turkey plans to reduce its energey dependance to non-domestic resources, that is 70% of its needs, by holding nuclear power plant tenders. Turkey also intends to reduce its non-domestic energy dependence by investing not only on nuclear power plants but also on renewable energy resources, as Turkey has a rich potential of wind and solar energy. Through this investments on solar and wind energy new resources will be supplied for domestic energy needs, and this will reduce the non-domestic independence rate.Key Words: Iran Turkey Relations , Jeopolitical, Jeostrategical, Oil Pipe LinePetrol, Gas Pipe Line, BTC, BTE, NABUCCO, Nuclear Energy, Renewable Energy Resources, Wind Energy, Solar Energy 162

Dünya enerji kaynaklarının oldukça önemli bir bölümü Hazar Bölgesi ve Orta Doğu'da yer almaktadır. Özellikle Hazar Bölgesi'nde yer alan ülkelerin bir kısmının denize kıyısının olmaması, bu ülkelerin kaynaklarını petrol ve doğal gaz boru hatları ile uluslararası pazarlara iletmelerini sağlamaktadır. Türkiye, söz konusu bölgeler ile enerji tüketim potansiyeli oldukça yüksek olan Avrupa arasında yer almaktadır. Türkiye'nin bu konumu, ülkeyi doğal bir enerji köprüsü yapmaktadır. Son yıllarda, Türkiye'den geçmesi düşünülen yeni enerji boru hattı projeleri, ülkenin bu konumunu güçlendirmektedir. Enerji arz güvenliğinin öneminin artmasıyla, enerji zengini ülkeler mevcut kaynaklarını uluslararası pazarlara ulaştırma ve pazar çeşitlendirmesi yapma, enerji tüketicisi ülkeler düşük maliyetli ve güvenli enerji tedarik etme ve transit ülkeler ise geçiş ülkesi olarak stratejik ve ekonomik rant sağlama amacı çerçevesinde enerji politikalarına yön vermektedir. Bu çalışmada, öncelikle sınıraşan petrol ve doğal gaz boru hatları ekonomik yönden geniş bir çerçevede ele alınmaktadır. Ardından sınıraşan petrol ve doğal gaz boru hatları, bir transit ülke konumunda olan Türkiye örneği üzerinden değerlendirilmektedir. Çalışmada, Türkiye'nin transit ülke olarak ekonomiye etkilerine ve Türkiye'den geçen ve geçmesi planlanan boru hatlarının uluslararası piyasalarda rekabet edebilirliğine yer verilmektedir. A significant part of global energy sources exists in Caspian Region and Middle East. Since some of the countries in the Caspian Region are land-locked, such countries deliver their resources to international markets by oil and natural gas pipelines. Turkey is between such regions and Europe which has a high potential for energy consumption. This geographic position makes Turkey to be a natural energy bridge. Recent energy pipeline projects considered to cross Turkey reinforce the position of the Turkey. With the increase in importance of power supply security, the countries with rich energy resources direct energy policies by delivering their current resources and carrying out market diversification while the countries consuming energy try to procure energy safely with low costs and the transit countries aim to yield strategic and economic benefit as transition countries. In this study, cross-border oil and natural gas pipelines have been discussed first in terms of economic aspects. Then, cross-border oil and natural gas pipelines have been analyzed through the example of Turkey which is a transit country. In the study, economic impacts of Turkey as a transit country and the competitiveness of pipelines crossing and to be crossed Turkey in the international markets have been discussed. 364

Bu tezle küresel düzeyde; Irak enerji altyapısının durumu ve önemi irdelenmekte; ABD, AB, Çin ve Rusya bölgesel düzeyde ise Türkiye gibi aktörlerin hangi nedenlerle Irak'a ilgi duyduklarına da yer verilmektedir. Türkiye ise ABD'nin çekilmesinden sonra dikkatini daha çok Kuzey Irak'taki enerji kaynaklarına yönlendirmiş durumdadır. Kuzey Irak enerji altyapısının durumu ve önemi incelenirken, Türkiye'nin Kuzey Irak enerji politikası irdelenmiştir. Çalışma uluslararası petrol şirketlerinin bu oyunda denklemin neresinde olduklarının da ortaya çıkarılmasını da amaçlamaktadır. Tez 2 bölümden oluşmakta olup, ilk bölümde çalışmanın konusu olan Irak; tarihi ve ekonomisinin yanında coğrafi, demografik ve siyasi yapısıyla ele alınmaktadır. Enerji kavramı açıklanırken, Irak'ın enerji profili çıkartılmakta ve ülke petrollerinin küresel ekonomi için önemine dikkat çekilmektedir. İkinci bölümde ise Kuzey Irak genel hatlarıyla ele alınırken, enerji profili çıkarılmakta ve Türkiye'nin Kuzey Irak'a yönelik enerji-politik hamlelerine yer verilmiştir. These relate to global levels; The importance of energy infrastructure in Iraq and offers; The us, EU, China and Russia on a regional level is Turkey to Iraq which reasons of such actors also included interest. Turkey after the withdrawal of the United States ' attention is more of a Northern Iraq is led in energy sources. Northern Iraq energy infrastructure status and significance while examining Turkey's Northern Iraq, energy policy is scrutinized. International oil companies working in this game where the equation is that they also aim at uncovering. The thesis consists of 2 parts, the first part of the study is the subject of Iraq; In addition to geographical, demographic and economic history and political structure are addressed. Explaining the concept of energy, Iraq's energy profile being extracted and importance to the global economy of the country's oil is drawn. In the second part of northern Iraq general outline when discussing Turkey's energy being taken out and the profile of northern Iraq against energy-political moves are provided. 145

Ekonomik ve sosyal kalkınmanın önemli araçlarından birisini oluşturan enerjinin dünyanın geleceğindeki önemli konumu her geçen gün artmaktadır. Enerji, devletlerin dış politikaları açısından belirleyici faktörlerden biridir. Günümüzde küresel enerji politikaları, ağırlıklı olarak enerji kaynakları tarafından belirlenmektedir. Rusya Federasyonu, önemli miktarda enerji kaynaklarına sahip bir ülke olarak dünya politikasında etkin bir rol oynamaktadır. İki tarihi komşu olarak Rusya'nın enerji politikası, Türkiye için çok önemlidir. Rusya Federasyonu'nun enerji politikaları, Türkiye-Rusya ilişkilerinde Türkiye'nin Rusya'ya olan bağımlılığını arttırmayı hedeflemektedir. Türkiye-Rusya ilişkilerinin geleceğini, bu bağımlılığın azaltılması ve bölgesel düzeyde Türkiye'nin uygulayacağı enerji stratejileri belirleyecektir. İki ülke arasındaki ilişkiler henüz stratejik ortaklık seviyesine çıkamasa da yatırım ve ticaret gibi alanlarda önemli boyuta ulaşmıştır. Türkiye-Rusya ilişkilerinin yapısı, işbirliği ve rekabetin gelecek yıllarda da devam edeceğinin izlerini taşımaktadır. Bu çalışmada, Rusya Federasyonu'nun enerji süper gücü olma hedefine ulaşmada en önemli silahı olan doğal gaz ve petrol rezervleri ve bu kaynakların transferine yönelik boru hattı projeleri ele alınmıştır. Bu noktada, Türkiye'nin yürüteceği aktif ve pragmatist dış politikayla, çevresinde istikrarın sağlanmasından sonra Rusya'ya olan bağımlılığının azalacağı ve bölgedeki en önemli enerji geçiş koridoru haline gelebileceği değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Rusya Federasyonu, Enerji Kaynakları, Enerji Politikası, Boru Hatları, Türkiye Forming the important instrument of the economic and social development the important status in the world's future of the energy has been increasing every day. Energy is one of the decisive factors in terms of foreign policies of states. In todays world, global energy policies are determined mainly by energy sources. Russian Federation with significant amount of energy resources as a country plays a very big role in the world politics. The energy politics of Russia is very important for Turkey as two historical contiguous country. The energy policy of Russian Federation aims to increase the dependence of Turkey between their relationship. The reduction of this dependency and Turkey's energy strategies on regional level will determine the future of Turkish-Russia relations. Even if relations between two countries could not reach the level of strategic partnership, relations have gained a important dimension in the areas such as investment and trade. The structure of Turkey-Russia relations demonstrate that cooperation and competition will continue in the coming years. In this study, energy superpower Russia's most important weapon in achieving the goal of becoming the natural gas and oil reserves and pipeline projects for the transfer of these resources were discussed. At this point, it is concluded that the dependency of Turkey to Russia will decrease with a active and pragmatic foreign policy that helps the establishment of stability in the region, which, then will enable Turkey to be an important energy corridor. Key Words: Russian Federation, Energy Resources, Energy Policy, Pipelines, Turkey 169

Uluslararası doğal gaz ticaretinin incelendiği bu çalışmada, Türkiye'nin coğrafi konumu sayesindeki ticari kazanımları araştırılmıştır. Uluslararası doğal gaz ticaretinde en cazip taşıma yolu olan doğal gaz boru hatları, büyük bir öneme sahiptir. Doğal gaz kaynaklarına sahip ülkelerle, dünyanın en büyük pazarı arasında doğal bir koridor görevi gören Türkiye, doğal gaz HUB olmayı hedeflemektedir. Coğrafi olarak büyük avantajlara sahip olmanın yanında sorunların hiç azalmayacağı bir enerji diplomasinin de içinde olacaktır. Sürdürülebilir ekonomik büyüme, ülkelerin enerji güvenliğine bağlı olduğundan; Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Orta Doğu ve Kafkaslardaki enerji diplomasine ve ticaretine en fazla önem verilmesi gereken dönemde bulunuyoruz. TANAP, devamında da TAP doğal gaz boru hatları ile Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan çok ciddi kazanımlar elde edecektir. Doğu Akdeniz'de üretimi planlanan doğal gazın ve diğer boru hatlarının incelendiği bu çalışmada Türkiye'nin avantajları incelenmiştir. The aim of this study is to examine Turkey's case in the international trade of natural gas, and to elaborate on its chances and advantages emanating from its privileged geographical location between the largest production and consumption areas in the world. The actual situation of production and international trade of natural gas in today's world is the main focus of the first chapter where the issue is discussed through related statistical data. As the most attractive transporting means in the international gas trade, natural gas piping systems have a great importance. This fact places the existing and newly developed gas transmission projects in the center of nowadays' geostrategic debates. The second chapter examines various projects such as TAP or TANAP, which are being developed for the Black Sea and Anatolia regions, and piping systems projects for the East Mediterranean and Cyprus. Also, Turkey's perspective for and ambition of being a natural gas `hub` are debated in the same chapter. Finally, issues related to energy security and energy policies are handled in the third chapter. 118

Kuşkusuz enerji 21. yy. da ulusların gelişmişlik derecesinin en önemli paramet-relerinden birini oluşturmaktadır. Türkiye'nin hızlı nüfus artışı ve kalkınmasıyla özellikle doğalgaz ve petrol tüketiminin hızla artması, Rusya'nın ise dünyada eşi benzeri olmayan rezervlere sahip olması sebebiyle iki ülke arasında büyük bir işbirliği potansiyeli oluşturmaktadır.Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki ilişkiler birçok faktörlerden etkilen-mektedir. Ancak çalışmanın amacı, bu iki ülke ilişkilerini merkeze doğalgazı konum-landırarak, bu alanda Rusya'ya bağımlılıktan etkilenen noktaları vurgulayarak, aynı zamanda Rusya için enerji pazarı olan Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında bağımlılık doğuran mevcut ilişkiler incelenerek, Türkiye'nin bu noktada dış politika karar alma sürecinin nasıl etkilendiği ve Rusya –Türkiye ekonomik ilişkilerinin diplomatik ilişkileri etkileme potansiyeli üzerinde durulacaktır. Çalışma Türkiye açısından Marksist görüşler etrafında şekillenen tek taraflı bağımlılık yaklaşımı kullanılarak analiz edilecektir.Ayrıca çalışmada, Türkiye'nin mevcut enerji sektör durumu ve aynı zamanda en önemli doğalgaz ithalatçımız Rusya'nın da doğalgaz sektörü incelenecek, enerji tüketen ülkelere enerjiyi aktarma noktasında Türkiye'nin enerji koridoru rolünü üstlenmesi ve bu noktada aktif rol oynadığı boru hatlarından bahsedilecektir.İlerleyen bölümlerde çalışmanın asıl ana aktörleri olan Rusya ile Türkiye arasında enerji alanında yaşanan gelişmeler yansıtılacak olup, özellikle 1990 sonrası Türk –Rus dış politika ilişkileri noktasında yaşananların enerjide Rusya'ya kayda değer ölçüde bağımlı olan Türkiye'nin Rusya ile yaşadığı sorunlarda ne ölçüde dış politika üretebildiği masaya yatırılacaktır.Anahtar Kelimeler: Enerji, Türkiye'nin Enerji Potansiyeli, Rusya Doğalgaz Sektörü, Türkiye –Rusya, Enerji Diyalogu, Tek Taraflı Bağımlılık, Doğalgaz, Türkiye Dış Politi-kası. Energy certainly constitutes one of the most important parameters of the prosperity of the nation in the 21st century. The rapid growth of natural gas and oil consumption, especially by rapid population growth and development of Turkey, results a huge potential of cooperation between two countries as Russia possesses a huge amount of world reserves.Relations between Turkey and the Russian Federation are affected by many fac-tors. The aim of this study, by positioning the natural gas in the centre, and by empha-sizing the points affected in this area, and at the same time by studying the present rela-tions between Russian Federation and Turkey which is an energy market for Russian Federation, is studying how Turkey's international politics decisions are affected on this basis and the potential of Russian-Turkish economic relations' affect on the diplomatic relations of these countries. The study will be analyzed using the one-sided dependence approach within the scope of Marxist approach for Turkey.Also in the study, Turkey's current energy sector situation and also the most im-portant natural gas importer of us, Russia's natural gas sector will be examined and on the basis of transportation of the natural gas to the energy consumpting countries Tur-key's role as an energy corridor and pipelines in which Turkey has a role are going to be analysed. In the following sections, the relation between the two main subjects of this study, Turkey and Russia, on the basis of energy shall be reflected and the international Turkish-Russian relations after 1990 and as a remarkably energy dependant country Turkey's ability to raise international politics during the problems with Russia will be studied. Keywords: Energy, Energy Potential of Turkey, Russian Natural Gas Sector, Turkey-Russia Energy Dialogue, Unilateral dependence, natural gas, Turkey's Foreign Policy. 227

Dünya coğrafyası üzerinde sanayi inkılâbı ile başladığı gözlemlenen üretim artışları ve ülkelerin birbirleri ile her alanda artan rekabetlerinin temel öznesini enerji kaynakları oluşturmuştur. Hatta uluslararası anlamda devletler ekonomik ilişkilerinden ziyade diplomasilerini bile enerji stratejileri üzerinden belirlemiş ve güç pastasından en büyük payı almayı hedeflemişlerdir. Uluslararası anlamda geçerliliği ve kullanım alanı geniş olan enerji kaynağına sahip ülkeler; bu kaynak üzerinden strateji oluşturmuş, kimi ülkeler sahip olduğu ileri teknoloji ile alternatif enerji kaynakları üzerinde durmuş, kimisi coğrafik üstünlüğünü kullanmış ve bazı enerji kaynakları üzerinde tekelleşmenin kırılmasına yönelik stratejiler izlemişlerdir.Çalışmanın amacı Türkiye'nin uluslararası enerji projeleri içindeki coğrafi konumundan kaynaklanan yadsınamaz önemine vurgu yapmak ve enerji terminali olma yolunda ilerleyen Türkiye'nin başta Rusya ile olmak üzere denge unsuru gözeterek kurduğu enerji ilişkilerini incelemektir.Anahtar Kelimeler: Enerji Kaynakları, Enerji Politikaları, Boru Hatları, Enerji Güvenliği. Energy resources is the most important reason for the competition of the states with each other and the increase of productions, which began after Industry Revolution. All states determine their diplomacy according to the strategical energy resources rather than economical relations thus want to dominate energy sector that is the most important and productive sector. The states, which have effective energy sources in international area, give shape to their strategies in parallel to the effective energy sources. Some states give shape to their strategies by focusing on their advanced technology. Some states use their geographical superiority while giving shape to their strategies to break up monopolies of some energy sources and states. The aim of this study is to examine importance of geographic station of Turkey in the international enegy projects and relationship which was established by Turkey first with Russia and other states by considering the fact of balance. 98

Doğal gaz ve petrol gibi enerji kaynaklarının uzun mesafeler boyunca taşınımı için en ekonomik yol yüksek basınç altında çalışabilen büyük çaplı çelik boru hatlarıdır. Büyük çaplı boruların yüksek basınç altında güvenli bir şekilde kullanımını garanti etmek için yüksek dayanımlı, yüksek darbe direncine sahip, yüksek performanslı çeliklerin kullanımı gerekmektedir. Bu çeliklerin uzun boru hatları şeklinde birleştirilebilmesi için iyi kaynaklanabilirlik özelliğinin de olması gerekmektedir.X65 çelik kalitesi ve daha yüksek kalite çelikler (X70, X80, X100, X120), yüksek basınç altında ve düşük sıcaklıkta çalışma olanağı sağlamakla birlikte, düşük et kalınlıklarında bile aynı performansı gösterebilmektedirler. Boru çeliği kalitesi arttıkça, boru mukavemetinin artmasının yanı sıra, boru et kalınlığı ve ağırlığı azalmakta ve böylece kaynak ağzının daraltılması ile kaynak süresi ve kullanılan kaynak sarf malzemesi miktarı da azalmaktadır. Bunlara bağlı olarak, boruların gerekli bölgeye taşınımı için ulaşım maliyetleri de azalmaktadır. Ayrıca termomekanik haddeleme saysinde azaltılabilen karbon içerikleri ile daha iyi kaynaklanabilirlik özellikleri, ilave edilen mikro alaşım elementleri ile de yüksek tokluk değerleri göstermektedirler. Bu nedenlerle boru hattı uygulamalarında X65, X70 ve X80 kalite çelikler geleneksel yöntemlerle üretilen çeliklere göre daha çok tercih edilmektedirler. Boru hattı çelikleri Amerikan Petrol Enstitüsü'ne (API) göre sınıflandırılmaktadır. Bu çelikler tipik olarak düşük alaşımlı, yüksek mukavemetli ve termo mekanik kontrollü haddelenmiş (TMCP) çelikler olarak isimlendirilmektedir. Termo mekanik haddelenmiş çeliklerin kontrollü haddelenmesi ile mikro yapıda değişiklik elde edilerek yüksek dayanım değerlerine ulaşılmaktadır. Bu çeliklerde yüksek mukavemet, küçük oranlarda mikro alaşım elementlerinin düşük karbonlu çeliğe ilavesi ile sağlanmaktadır. Bu alaşım elementleri vanadyum, niyobyum, titanyumdur. Bu elementler güçlü karbür ve nitrür yapıcı elementler olup, sıcak haddeleme sırasında tane büyümesini engelleyerek ve soğuma sırasında ince taneli ferrit yapısı çekirdeklenerek yüksek dayanımlı çeliklerin üretilmesi sağlanmaktadır. Boru çeliklerinin kimyasal yapısı ve üretim yöntemlerinde son yıllardaki hızlı gelişmeler, bu çeliklerin kaynak edilebilirliği için gerekli olan sarf malzemelerinin de gelişmesini zorunlu kılmıştır. Kullanılan kaynak yöntemi ve kaynak sarf malzemesi kaynak kalitesi ve projenin tamamlanma süresini belirlemekle beraber, boru hattının emniyeti, çalışma ömrü ve ekonomikliği için büyük önem arz etmektedir. Bu bakımdan kaliteli bir boru hattı kaynağı için kaynak yönteminin ve kaynak sarf malzemesinin doğru seçilmesi önemlidir. Yüksek mukavemetli boru çeliklerinin kaynağında kullanılan özlü tellerin mukavemet değerlerinin kullanılan ana malzemeden daha yüksek olmalıdır. Bazı projelerde ise kaynak metali bölgesi çentik darbe direnci, düşük sıcaklıklarda daha yüksek olma gereksinimi mevcuttur. Bu nedenle yüksek dayanımlı düşük alaşımlı çelikler için sarf kaynak teli tasarımı ve üretimi önemli olmaktadır. Ulusal pazarda yüksek mukavemetli X80 çelik boruların orbital kaynağında kullanılabilecek kaynak sarf malzemesi bulunmamaktadır. Bu tür ürünler ithal edilerek ülkemizde çeşitli boru hatları kaynaklarında kullanılmaktadır. Bu tür yüksek mekanik özelliklere sahip olan kaynak ürünlerinin gerektirdiği teknoloji ve metalurjik bilgilerin acil olarak ülkemizde geliştirilmesi ülke sanayisi ve ekonomisi için öncelikli konu teşkil etmektedir. Özellikle, gelecek on yıl perspektifi içinde, Türkiye'den geçmesi planlanan petrol ve doğal gaz boru hatlarının sayısı ve potansiyeli göz önüne alınınca, bu tür projelere Türkiye sanayisinin katılabilmesi ve kaynak ürünleri verebilmesi için gerekli teknolojiyi üretmesi ve bu teknolojiye sahip olması gerekmektedir. Bu nedenle boru hattı kaynağında yüksek mukavemetli çelikler için geliştirilen kaynak sarf malzemeleri, hızlı ve otomatik kaynak yöntemleri kullanılarak saha birleştirme kaynaklarında sorunsuz bir şekilde çalışması gerekmektedir.Bu tür boru hatlarının dünyanın birçok bölgesinde giderek artan örnekleri görüldüğü gibi, ülkemizde de TANAP, TAP, ITE, ITGEP, ITGI olarak adlandırılan doğal gaz boru hatlarının ülkemiz sınırları içerisinden geçmesi söz konusudur. Enerjinin boru hatları ile hızlı ve ekonomik olarak taşınması için boruların saha birleştirme kaynaklarında ileri teknoloji gerektiren otomasyona uygun orbital kaynak yöntemlerinin kullanılması öngörülmektedir. Mekanize bir yöntem olması nedeni ile, elde edilen düzenli, hızlı ve kaliteli kaynak dikişleri nedeniyle orbital kaynak sistemi elle yapılan kaynaklardan çok daha iyi sonuçlar vermektedir. Bu yöntem ile kaynak hızı artmakta, kalite ve verimlilikte artış sağlanmaktadır. Ayrıca insan kaynaklı hatalar elimine edilmekte ve çok düşük insan gücü ile kaynak işlemi bitirilmektedir. Bu sistemle özlü teller ve masif teller kombinasyon şeklinde kullanılarak çok yüksek kaynak metali yığma oranlarına çıkılabilmektedir. Orbital kaynak sistemi ile ilgili yapılan çalışmalara ve makalelere ulusal literatürümüzde rastlanılmamakla birlikte, potansiyel boru hatları bulunan Türkiye'de bu çalışmaların gerçekleştirilmesi ülke ekonomisi ve gelişimi açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmada, farklı et kalınlığı ve boru çaplarına sahip X65, X70 ve X80 kalite çelik boruların kaynağı orbital kaynak sistemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kaynak sırasında rutil özlü kaynak telleri kullanılmış olup, X65 ve X70 çelik borular için %88 Ar - %12 CO2, X80 çelik boru için %100 CO2 koruyucu gazı kullanılmıştır. Kaynak öncesinde, yapılan deneme çalışmaları sonucu optimum orbital kaynak parametreleri belirlenmiştir. X65 ve X70 çelik borunun kaynağı için dikişsiz rutil özlü tel kullanılmıştır. X80 çelik boru kaynağı için ise borunun mekanik özelliklerini karşılayacak rutil özlü tel tasarımı ve üretimi yapılmıştır.X80 çelik boru için tasarlanan rutil özlü teller, AWS A5.29 standardına göre Gedik Kaynak A.Ş. fabrikası özlü tel üretim hattında üretilmiştir. Tasarlanan ve üretilen farklı kimyasal içeriklere sahip özlü teller kendi içlerinde değerlendirilmiş ve deneyde kullanılan ana malzeme X80 çeliğine en uygun bulunan rutil özlü telin X80 çelik boru MAG orbital kaynağında kullanımı gerçekleştirilmiştir.Rutil özlü kaynak teli tasarımları sırasında, kaynak metalinde düşük sıcaklıkta yüksek darbe direnci ve X80 çelik boru özelliklerini karşılayacak mukavemet özellikleri elde edilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle özlü tel tasarımı sırasında nikel, mangan ve karbon elementleri ile oynanarak tasarımlar yapılmıştır. Saf kaynak metallerine ait akma ve çekme dayanımları, çentik darbe dayanımı ve mikro yapı-kimyasal özellikler arasındaki ilişkiler açıklanmıştır. Özlü tellerin kimyasal analizleri X-Ray spektrometresi ile analiz edilmiştir. Nikelin kaynak metalinin düşük sıcaklıklardaki çentik darbe dayanımını yükselttiği görülmüştür. Manganın ise %1.5 oranından fazla ilavesi ile darbe direncini düşürdüğü, fakat çekme mukavemetini yükselttiği gözlenmiştir. Düşük sıcaklıkta yüksek darbe direnci için karbon içeriğinin azaltılması gerekmektedir. Karbon kaynak metalinin sünekliğini azaltarak, sünek-gevrek geçiş sıcaklığını sağa doğru ötelemektedir. Böylece darbe geçiş sıcaklığı artmakta ve düşük çentik darbe dayanımı elde edilmektedir. Bu bilgiler dahilinde saf kaynak metalinde bulunan karbon, nikel ve mangan arasında standartta verilen ağırlıkça % oranlar göz önünde tutularak, uygun bir toz formülasyonu tespit edilmiştir. Tasarım çalışmaları sonucunda, Tasarım 8 olarak adlandırılan rutil özlü kaynak teli X80 çelik boru kaynağı için mekanik özellikler bakımından yeterli ve uygun bulunmuştur.Orbital kaynak parametrelerinin belirlenmesi ve kullanılacak kaynak sarf malzemelerinin ayarlanmasından sonra üç farklı çeliğin MAG Orbital kaynakları gerçekleştirilmiştir. Tüm kaynaklı çelik borular için EN 1435 standardına göre radyografi muayene yapılmış ve elde edilen dijital radyografi filmleri API 1104'e göre değerlendirilmiş ve uygun bulunmuştur. Kaynaklı parçalara ait çentikli çekme numunelerinde de kaynak bölgesinde herhangi bir kaynak hatasına rastlanılmamıştır. Boru çap boyunca kaynak bölgesinin aynı özelliklere sahip olup olmadığını görebilmek için 12-3 ve 3-6 saat pozisyonundan çıkartılan numunelerde kimyasal, mekanik ve mikro yapı incelemeleri yapılmıştır. Mikro yapı değerlendirmeleri için kaynak bölgesi önce 200, 600 ve 1200'lük aşındırıcı disk ile zımparalanmış ve akabinde parlatma işleminden sonra % 3'lük nital çözeltisi ile dağlanmıştır. Kaynak bölgesi, ısı tesiri altındaki bölgenin (ITAB) mikro yapısı optik mikroskopta ve taramalı elektron mikroskobunda incelenmiştir. Bu incelemeler sırasında ferrit, iğnesel ferrit ve beynit yapıları gözlenmiştir. İğnesel ferrit yapısı düşük sıcaklıklarda yüksek darbe direnci sağlamak için en iyi mikro yapı olarak söylenebilmektedir. Kaynak dikişlerinde sert ve gevrek olan martenzit yapısına rastlanmamıştır.Farklı bölgelerden alınan numunelere ait mekanik özellikleri belirlemek için, çekme testi, eğme testi, çentikli darbe testi ve sertlik testleri gerçekleştirilmiştir. Her iki saat pozisyonundan alınan numunelerde, çentik darbe dayanımları aynı elde edilmiştir. Aynı şekilde kaynaklı boruların 12-3 ve 3-6 saat pozisyonlarından alınan sertlik değerleri de benzer sonuçlar göstermiştir. Böylece orbital kaynak sistemi ile borunun her bölgesinde aynı kalitenin sağlandığı söylenebilmektedir. Kaynaklı parçalara uygulanan çekme testi sonucu, elde edilen mekanik değerler API 1104 standartlarında istenen değerler arasında bulunmuştur. Tüm borularda kopma ana malzemeden gerçekleşmiştir. Bu da kaynak metalinin başarılı olduğunu göstermektedir. Kaynaklı parçaların çentik darbe testleri 20 °C, -10°C, -20°C, -30°C, -40°C, -50°C, -60°C'de gerçekleştirilmiştir. X65 kaynaklı çelik borunun çentik darbe dayanım değerleri X70 kaynaklı çelik borununkinden daha yüksek tespit edilmiştir. X80 çelik borunun Tasarım 8 rutil özlü teli ile kaynağı sonucu 0°C'de API 5L/ISO 3183 standardı gerekliliğine göre yeterli bulunmuştur.Sonuç olarak, düşük alaşımlı yüksek mukavemetli farklı çaplara sahip API 5L X65, X70 ve X80 çelik boruların rutil özlü teller kullanarak MAG Orbital kaynak yöntemi ile kaynakları gerçekleştirilmiş, optimum orbital kaynak parametreleri belirlenmiş ve farklı pozisyonlarda kaynak dikişi mekanik ve mikro yapı özelliklerinde farklılık olmadığı detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bununla birlikte X80 çelik malzemenin mukavemet değerlerini karşılayacak bir rutil özlü tel tasarımı ve üretimi gerçekleştirilmiştir. Yapılan tasarım ve formülasyon çalışmaları sonucu Tasarım 8 adındaki rutil özlü tel X80 çeliğinin mekanik özelliklerini karşıladığı tespit edilmiş ve X80 çelik borunun orbital kaynağında kullanılmıştır. Ayrıca, çalışmada X80 çelik boru kaynağı için ithal edilmiş dikişsiz bir rutil özlü tel kullanılarak elde edilen kaynak metali mekanik özellikleri Tasarım 8 mekanik özellikleri ile karşılaştırılmıştır. Dikişsiz rutil özlü tellerin kaynak metali hidrojen miktarı telin kapama yapısından dolayı dikişli olana göre daha düşüktür, bu da kaynak metali çentik darbe dayanım sonuçlarını olumlu olarak etkilemektedir. Transporting oil and gas through long distance by using large diameter pipeline under high pressure is an economical way. Using larger diameter pipelines under higher opareting pressures is trend in the pipeline design for higher transportation efficiency. In order to guarantee the safety of the pipeline, high-performance pipeline steel with high strength, high notch toughness and good weld ability is required to be used. Using higher grade comparing to lower grades pipeline steels (X65, X70, X80, X100, X120) allow to work under greater pressure and at low temperature copare to lower grades of pipe steels with the same pipe thickness. Using higher grade of steels allows the ower pipe thickness and weight. As a result of that, cost of welding consumables, welding time and pipe transportation can be significantly reduced. Therefore, X65, X70 and X80 (X100, X120) grade high strength steels are preferred in natural gas and oil pipelines instead of conventional grades such as X52 and X60.The quality of pipeline steels are classified into API Grades by American Petroleum Institute (API Spec. 5L). These steels are typically classified as High Strength Low Alloy (HSLA) steels and thermo mechanical hot rolled controlling the microstructure (i.e. thermo mechanical rolling process). High strength is achieved by the small additions of micro-alloying elements (such as Vanadium, Niobium and Titanium) to low carbon steel These elements are strong carbide and nitride formers, producing a fine dispersion of stable precipitates that inhibit grain growth during hot rolling and assist in nucleating fine grained ferrite during cooling.Welding consumables which are going to work under high internal pressure, should have higher tensile and yield strength than the base material. Additionally, in some projects and applications, welding zone also should have higher fracture toughness at low working temperatures. So, it is important to design more strength welding consumable for these kind of pipeline steels.Ever-increasing weld quality and productivity requirements of the final welds from the pipeline, MAG-orbital welding is the one of the first choice for the joining of pipes. Due to the automation, consistent and excellent weld quality, orbital welding is far greater than what can be achieved manually. These days, there are many pipeline project in Turkey called TANAP, TAP, ITE, ITGEP, ITGI. Because of the time saving, high quality and productivity, it is important to use MAG Orbital welding system in pipeline projects.MAG Orbital welding is an automated arc welding method that moves the arc around a round work piece while the work piece remains stationary. Pipelines with different pipe diameters as small as a few millimeters or as large as several centimeters can be welded in this way. As this technique increases welding speed, saves time, brings increase in quality and improvement in productivity. It also completely eliminates human errors and inconsistency by employing minimum manpower. FluXcored wires and solid wires are used in orbital welding method. High deposition rate with solid and flux cored wires for root, hot, filler and cap passes can be reached by this automatic MIG-MAG welding process. This study focused on orbital welding of X65, X70 and X80 grade steel pipes having different diameters and wall thicknesses. Pipes were joined by orbital welding with using flux cored wires (FCW) in 5G position under shielding gas compositions of 88% Ar - 12% CO2 for X65 and X70 grades of steel and 100% CO2 gases for X80 grade steel. Firstly, for all steel types, optimum welding parameters of orbital welding system were determined. And then seamless rutile flux core wire have been used to have perfect weldability for X65 and X70 steels. Beside this, new rutile flux cored wire for X80 grade steel was designed and produced at Gedik Welding facilities according to AWS A5.29 standard. In this study, flux cored wire consumables for X80 pipe steels have not been produced in Turkey, designed and manufactured according to API 1104 and AWS standards. Weldability, mechanical and chemical properties of newly desinged rutile flux cored wires were examined and compared to each other. In this research, different chemical composition of flux cored welding wires having higher yield and tensile strength than X80 grade steel has been studied. Furthermore, higher notch impact toughness values at low temperature has been tried to aimed. Notch impact toughness of welded parts have been examined and the relation between microstructure and mechanical properties were investigated. During the research, 8 designs have been done and Design no: 8 has the best suitable results for X80 steel. In this study, the effect of different alloying elements in cored-wire that affecting to mechanical and chemical properties of weld metal. Chemical compounds of designed rutile flux cored wires for X80 grade steel are determined by X-Ray spectrometer. It has been found that nickel improves the impact toughness of weld metals especially at low temperatures. The higher mangan content in the weld metal results lower toughness values but also increases the tensile strength. To achieve higher toughness values at low temperatures, carbon content in the weld metal must also be decreased. Interaction of mangan, nickel and carbon have to be well tuned for balanced toughness and tensile strength. It is pointed that fine grained structure also increase the toughness and decrease the ductile brittle transition temperature.Radiography tests are applied according to EN 1435 to all welded pipe segments. Digital radiography test results are evaluated according to API 1104 and results are approved to API 1104. Nick break test is applied to welded specimens according to API 1104. None of welding defects have been observed.Microstructural examinations were carried out in cross section of the samples. Ferritic, Acicular ferrite and bainitic microstructures are observed in welded specimens. Acicular ferrite microstructures are the best microstructures to reach higher toughness at low temperatures. Heat affected zones of weld specimens are also have ferritic and bainitic microstructure. Martensite is unwanted microstructures and has negative effect for reaching higher toughness values at low temperatures. In this study no martensite phases were observed during the SEM and optical analysis.In order to determine mechanical properties of the weldments, tensile test, bending test, V-notch impact test and micro-hardness measurements were carried out. Specimens were extracted from two positions from the welded pipe segments (12-3 and 3-6 clock positions) to research the mechanical properties. The results in 3-6 clock position are similar to results of 12-3 clock position.Tensile and charpy-V tests are applied to welded specimens for define mechanical properties of weld seams. Specimens are prepared according to API 1104 standard. All the tensile test specimens ruptured from base metals during tensile test as required in API 1104. Charpy-V tests of welded specimens at various temperatures ( 20°C, -10°C, -20°C, -30°C, -40°C, -50°C, -60°C ) were investigated. Toughness values were proved the requirements of API 5L/ISO 3183. (≤ X80 grade ; Ø≥ 1422mm 40J at O°C; Ø

Bu tezde ortak tarih, kültür ve akrabalık gibi etkenlerden dolayı birbirini `bir millet iki devlet` olarak tanımlayan Türkiye ve Azerbaycan'ın birlikteliğine TANAP projesinin muhtemel etkileri araştırılmıştır. Tezimizde bu çerçevede TANAP'ın Türkiye'nin ve Avrupa'nın enerji güvenliğinin sağlanmasına olacak etkisi, Azerbaycan'ın enerji ihracatına yapacağı katkı, iki ülkenin ekonomilerine yapacağı etki ile Türkiye ve Azerbaycan'ın ekonomik, siyasi ve kültürel birlikteliklerine yapacağı katkı analiz edilmiştir. Geçmişteki iki ülkenin gerçekleştirdiği enerji projeleri ve TANAP'ın resmi verileri analiz edilerek varılan sonuçlara göre TANAP projesi Türkiye ve Avrupa'nın enerji güvenliklerine katkı sağlayacak olup, aynı esnada Azerbaycan'ın enerji ihracatını büyük oranlarda arttırarak Türkiye ile Azerbaycan'ın ekonomik, siyasi ve kültürel birlikteliklerine önemli katkılar sağlayacaktır. This thesis examines the possible impacts of TANAP on the relations between Turkey and Azerbaijan, two countries which define each other as one nation but two states. We have analised TANAP's impact in Turkey and Europe's energy security, Azerbaijan's energy exports, Turkey's and Azerbaijan's economies and two states economic, political and cultural bilateral relations. TANAP projects will contribute to Turkey's and Europes's energy security, the export of Azerbaijan's energy products and Turkey and Azerbaijan bilateral economic, political and cultural relations. TANAP projects will contribute to Turkey's and Europes's energy security, the export of Azerbaijan's energy products and Turkey's and Azerbaijan's bilateral economic, political and cultural relations according to two states energy project which they fulfilled in the past years and TANAP's official datas. 150

Bu çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Enerjinin kavramsal boyutu isimli birinci bölümde küresel enerji pazarı, fosil enerji kaynakları ile yenilebilir enerji türleri ele alınmıştır.İkinci bölüm Rusya, Türkmenistan ve İran'ın enerji potansiyelleri ve politikaları ile ilgilidir. Üç ülkenin enerji politikalarının doğalgaz açısından analizleri de ayrı ayrı ele alınmıştır.Üçüncü bölüm Türkiye'nin enerji politikaları ile ilgilidir. This study is composed of three main parts. The first part, namely, conceptual framework of energy, comprises global energy market, kinds of energy sources and renewable energy sources.Second part is related to the energy potentials and policies of Russia, Turkmenistan and Iran. Furthermore, the natural gas aspect of these countries energy policies discussed one by one.Finally, the last part is about the energy policies of Turkey. 92

Avrasya Bölgesi, Soğuk Savaş sonrası dönemde jeo-stratejik, jeo-ekonomik ve jeo-politik önemi ile ön plana çıkmıştır. Soğuk Savaş süresince Sovyet egemenliği altında bulunan bölge, Soğuk Savaşın bitişi ile tekrar uluslar arası gündemin önemli konularından birisi haline gelmiş ve güç mücadelesine sahne olmuştur. Bölgenin petrol ve doğalgaz rezervi, Ortadoğu petrollerine bağımlılığı azaltışı ve enerji güvenliklerini sağlamlaştırması bakımından çevre coğrafyada kalan ülkeler için büyük önem arz etmiştir. Avrasya bölgesi aynı zamanda küresel düzeyde faaliyette bulunan şirketler için karlı bir yatırım alanı ve ekonomik fırsatları içinde barındırmıştır. Avrasya'nın bu özellikleri gerek Türkiye'nin gerekse bölgede etkin olmak isteyen diğer küresel güçlerin siyasi ve ekonomik ilgilerinin bu bölge üzerinde yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Avrasya ülkeleri kuruluşlarından itibaren, piyasa ekonomisine ve demokrasiye geçme yönünde çaba sarf etmiş, aynı zamanda ekonomik ve siyasi bağımsızlıklarını sağlama almak için kendi enerji varlıklarını batı piyasalarına ulaştırmayı arzulamışlardır. Bu süreçte Türkiye, ekonomik ve siyasi gelişimlerinde kendilerine rol ve model ülke olabileceğini ve bölge ülkelerinin enerji kaynaklarını batı piyasalarına ulaştırmada güvenli ve istikrarlı transit ülke olduğunu ileri sürmüştür. Bu düşünce paralelinde, kuzey, güney ve doğusunda kalan enerji zengini ülkelerden kendi topraklarına enerji taşıyacak Çoklu Boru Hatları diplomasisini devreye sokmuştur. Bu çabaları sonucu Avrupa enerji güvenliğine katkı sağlarken, coğrafyasında bölgesel güç olma yolunda önemli kazanımlar elde etmiştir. Eurasia Region has come into prominence with its geostrategic, geoeconomic and geopolitic importance in post-Cold War era. The region dominated by SSCB during Cold War has become one of the most important issues in the international agenda again after the termination of Cold War and has been the scene of the struggle for power. The region has crucial importance for surrounding countries in terms of its oil and natural gas reserve, decreasing dependence to Middle East oil and stablising effect the energy security. Eurasia Region has also been a position to harbor economic opportunities and a profitable investment field for the companies operating globally. These features of Eurasia cause both Turkey and the countries that want to be effective in the region to focus their economic and political interests on this region. Since their foundations Eurasia countries have put forward efforts for transforming their structures to market economy and democracy as well as they have hankered for transporting their energy wealths to western markets in order to seek their economic and politic independences. In this process, Turkey claimed that she could be role-model country for their economic and politic progress and transit point which could send energy sources to western markets securely and permanetly. In line with this approach, Turkey has put into effect the Multiple Pipe Lines diplomacy which enables her to transfer the energy from her northern, southern and eastern energy?rich countaries to her territory. As a result of these efforts, while providing her energy security, she obtained considerable advantages in the route of being regional power in her geography. 308

Tez kapsamında, Nabucco Doğal Gaz Enerji Boru Hattı Projesi'nin Türk-Rus ilişkilerine etkisi, ikili ilişkilerin siyasi, iktisadi ve hukuki boyutlarıyla olduğu kadar hem Türkiye'nin hem de Rusya'nın bölgedeki diğer ülkelerle olan ikili ve çok taraflı ilişkileri çerçevesinde açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın temel kavramsal çerçevesini oluşturan güç kavramının uluslararası ilişkiler alanında ne şekilde yer ettiği, ana unsurları ve Soğuk Savaş sonrası dönemde geçirdiği değişim üzerinde durulmuş; kavramın Türkiye ve Rusya'nın enerji stratejileri bakımından yeniden tanımına gidilmiştir. Bu doğrultuda, çalışma sırasında incelenen Türkiye ve Rusya'nın enerji stratejilerinin, yeniden yapılan tanımla ne şekilde örtüştüğü de sınanmıştır. Türkiye ve Rusya'nın enerji stratejilerinin detaylı tespiti, birincil kaynak olarak nitelendirilebilecek resmi enerji stratejileriyle birlikte, hükümetler ve kamu iktisadi teşebbüsü enerji şirketleri arasında imzalanan ikili ve çok taraflı anlaşmaların incelenmesiyle ortaya konulmuştur. Çalışmanın sonunda Nabucco'nun Türk-Rus ilişkilerini etkileyen faktörlerden biri olduğu tespiti yapılmış; bu tespit çerçevesinde Nabucco'nun önümüzdeki dönemde Türk-Rus ilişkileri üzerindeki etki düzeylerinin ne olabileceği tez kapsamında değerlendirilmiştir. Within the framework of this thesis, the effects of Nabucco Natural Gas Pipeline Project on Turkish-Russian relations have been elaborately elucidated in terms of bilateral political, economic and legal aspects, as well as the multilateral relations of both Turkey and Russia with the third party countries of the region. The concept of `power? mainly constitutes the core theoretical framework of the study. In this respect, how the power concept has been ingrained in the field of international relations, its core components and its formation in post cold war era have been deliberated and redefinition of the power concept was put forth in terms of energy strategies of Turkey and Russia. The issue of how and in what manner the energy strategies of both Turkey and Russia, which are scrutinized throughout the study, coincide with the definitions made so far were also examined. The determination of the energy strategies of Turkey and Russia have been propounded through the analysis of various documents which can be qualified as primary sources regarding the each country?s official energy strategy, as well as the bilateral and multilateral agreements between the governments and state-owned energy companies of the region. In this manner, Nabucco has been determined as one of the main factors which have effects on the Turkish-Russian Relations and in accordance with this determination, the probable changes in the level of Nabucco?s effects on the Turkish-Russian relations in the coming period were also assessed within the framework of the thesis. 167

ÖZETİDARENİN DOĞAL GAZ PİYASASINI DÜZENLEME FAALİYETİ02.05.2001 Tarihinde yürürlüğe giren 4646 Sayılı Kanun ile bir ağ endüstrisi olan Türkiye Doğal Gaz Piyasasında önemli bir rejim değişikliği gerçekleşmiştir. Birbiri ile bağlantılı piyasa faaliyetlerinin lisans usulüne tabi olarak yürütülmesine ilişkin bu rejim değişikliği İdare Hukukunun belli başlı konuları bakımından bir değerlendirmeyi gerektirmiştir.Yüksek yargı yerlerinin kararları ve öğretinin görüşleri ışığında yeni düzenlemeler incelendiğinde doğal gaz piyasasında iletim, depolama ve dağıtım faaliyetlerinin birer kamu hizmeti niteliğinde oldukları sonucuna varılmıştır. Bu faaliyetlerin tabi olduğu lisansların da kolluğa ilişkin ruhsatlardan bazı yönleri ile ayrıldıkları ve kamu hizmetinin yürütülmesi yöntemine ilişkin oldukları ortaya çıkmıştır.Bahsedilen rejim değişikliği aynı zamanda idarenin, doğal gaz piyasasındaki kamu hizmetlerini bizzat yürütmek yerine, “denetim” kavramı içerisinde mütalaa edilebilecek bir işleve sahip olması sonucunu doğurmuştur. Öğretide “regülasyon” tabir edilen bu işlevin esası itibariyle yüksek yargı yerlerinin kararlarında sıkça başvurulan “gözetim ve denetim” faaliyeti ile ilişkilendirilebilmesi mümkündür. Doğal gaz piyasasına ilişkin düzenlemelerde idarenin denetiminin, iletim, depolama ve dağıtım faaliyetlerinin “kamu hizmeti ilkeleri”’ne uygun biçimde kullanıcılara sunulmasının sağlanması biçiminde belirginleştiği saptanmıştır.Doğal gaz piyasasında Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu dışında da bazı idarelerin yetkili olabilmesi, yetki çatışması meselesini gündeme getirmiştir. Bu konuya ilişkin değerlendirme sonucunda yetki çatışması olasılığının gerçekleşmesi durumunda esaslı bir çözümüm ancak bu konuda kanunla bir düzenleme yapılması ile mümkün olabileceği sonucuna varılmıştır.ABSTRACTREGULATION OF THE NATURAL GAS MARKETThe legislation of year 2001 had a significant impact on Turkish Natural Gas Market. As the law number 4646 came into force, the old natural gas market regime has changed requiring a new approach regarding Turkish Administration Law. With the examination of this new regime in the light of supreme courts verdicts and doctrine’s opinions following conclusions have been reached: Transportation, storage and distribution activities of natural gas are public services. The administration is no longer the implementor of public services in the natural gas field. It’s main role is “auditing and oversight” which are the two main concepts often referred by the Turkish Constitutional Court and Turkish Council Of State rather than “regulation” preferred by the doctrine.Oversight and auditing focuses on transportation, storage and distribution activities to be in concordance with the public service principles. The possibility of more than one administration being able to exercise power in the natural gas market arises the issue of conflicting authorities. A new legislation to resolve this issue is essential.

Jeopolitik; siyasi, ekonomik ve beşeri coğrafya bilgilerini kullanarak ülkelerin geleceğini belirleyen bilim dalıdır. Bir ülkenin coğrafi konumu, doğal zenginlikleri, topraklarının verimliliği, su kaynakları, tarihi, sosyokültürel yapısı gibi faktörler jeopolitik konumun temelleridir. O ülke, bu temelleri göz önünde bulundurarak potansiyelinin farkına varır ve geleceğe dair hükümler çıkarır. Türkiye; Asya ve Avrupa kıtaları arasında, Afrika kıtası güzergâhı üzerinde, üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır. Ticaretin yapıldığı önemli boğazlara ve limanlara sahip, Akdeniz ticaretinde aktif rolü olan bir ülkedir. Ayrıca Türkiye, hem doğu hem batı dünyasına yakındır ve uluslararası ulaşım yollarının kesişim noktasındadır. Türkiye petrol üreten ülkelerle tarihi, kültürel ve coğrafi yakınlığı olan önemli bir jeopolitik konuma sahiptir. Bu özel konum, özellikle petrol üretilen havzalara yakınlığı Türkiye'nin jeopolitik konumuna bambaşka bir önem ve anlam katmıştır. Çünkü petrol, diğer bütün enerji kaynakları arasında en önemlisidir. Gelişmek isteyen ülkeler, sanayileşmek için petrole ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple, petrol havzalarının önemi artmaktadır. Bu havzalardan birisi de zengin petrol rezervlerine sahip olan Hazar Havzası'dır. Hazar Havzası, Hazar Gölü merkez olmak üzere, Rusya, Kazakistan, Türkmenistan, İran ve Azerbaycan topraklarıyla çevrili, petrol ve doğal gaz açısından zengin bir havzadır. Hazar Havzası'nda üretilen petrol ve doğal gaz, dünyaya çeşitli güzergâhlar kullanılarak iletilmektedir. Bu güzergâhlardan bazıları Türkiye'den geçmektedir. Ekonomik ve siyasi açıdan istikrarlı ve güvenilir bir ülke olduğundan, Türkiye doğal bir enerji koridoru haline gelmiştir. Bu havzada üretilen petrol ve doğal gaz; Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı ve Nabucco Doğal Gaz Boru Hattı gibi hatlar ile Türkiye üzerinden Avrupa'ya pazarlanmaktadır. Bu bağlamda, Hazar Havzası petrol ve doğal gazının pazarlanmasında Türkiye'nin jeopolitik konumunun önemi yadsınamaz., Geopolitic is a branch of science which determines future of countries by using political, economic and antropogeographical datas. Such factors like geographical location, natural abundance, fertility of the lands, water sources, historical, sociocultural structure of any country are the basics of geopolitical location. Any country finds out its potential and reaches a conclusion about future by considering these basics. Turkey is a peninsula surrounded by seas on three sides which is between Asia and Europe continents, on the route to Africa continent. It is a country with an active role in Mediterrenian commerce having significant straits and ports in which commerce is made. Turkey is close to both eastern and western part of the world and at the intersection point of international transportation routes as well. Turkey has a significant geopolitical location having historical,cultural and geographical closeness with oil producing countries. This special location has given an extraordinary meaning and importance to its geopolitical location especially. Because of its adjacency to the basins where oil is produced. because, oil is the most important power supply among all the others. Countries that are willing to develop need oil in order to industrialize. Therefore, the significancy of oil basins has been rising. One of these basins is Caspian Basin which has rich oil reserves. Caspian Basin, Caspian Lake as the center, surrounded by Russia, Kazakhistan, Turkmenistan, Iran and Azerbaijan lands is a rich basin in terms of oil and natural gas reserves. Oil and natural gas, produced in Caspian Basin, is transferred to the world by using various routes. Some of these routes pass through Turkey. Owing to its being a stable and a reliable country in terms of economy and policy, Turkey became a natural energy passageway. Oil and natural gas produced in this basin has been being marketed to Europe via Turkey by the pipelines such as Baku-Tiflis-Ceyhan Crude Oil Pipeline and Nabucco Natural Gas Pipeline. In this context, the importance of Turkey?s geopolitical location can not be ignored in marketing Caspian region petroleum and natural gas.

İnsanlığın en önemli ve vazgeçilmez ihtiyaçlarından biri olan enerji, hem ekonomik hem de sosyal yaşamda önemli bir rol oynamaktadır. Sanayi sektörünün en önemli girdisi olarak da enerji, ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirleyici temel bir etken konumundadır.Enerji kaynaklarının dünyada homojen bir şekilde dağılmamış olması, gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkeyi enerji konusunda dışa bağımlı hale getirmektedir. Bu durum enerji kaynakları ve güvenliğinin, uluslararası ilişkilerin vazgeçilmez araçlarından ve dış politikanın önemli konularından biri halini almasına neden olmaktadır.Uluslararası sistemin önemli aktörlerinden biri olan Avrupa Birliği (AB)'nin ise, hem sanayide hem de kişisel kullanımda enerji tüketimi açısından dünyada ilk sıralarda yer almasına rağmen, yeterli enerji kaynaklarına sahip olmadığı bilinmektedir. Öte yandan genişleyen AB'nin gün geçtikçe artan enerji ihtiyacının da AB'yi enerji alanında dışa, özellikle de Rusya Federasyonu (RF)'na bağımlı hale getirdiği açıktır. Birliğin enerji ihtiyacına ilişkin öngörüler, farklı politikalar geliştirilmediği takdirde önümüzdeki dönemde bağımlılık derecesinin ciddi boyutlara ulaşacağını ortaya koymaktadır. Bu durum da enerji güvenliği bağlamında ortadan kaldırılması gereken ciddi bir zafiyet olması nedeniyle AB'nin ?bir? ülkeye enerji kaynakları yönünden aşırı bağımlı olmak istememesine, diğer bir ifadeyle enerji ithalatında kaynak çeşitliliğini tercih etmesine ve enerji alanında bilhassa AB-Orta Asya işbirliğinin gündeme gelmesine neden olmaktadır. Dolayısıyla AB'nin artan enerji ihtiyacını hâlihazırda sınırlı sayıdaki ülkeden karşılaması, yakın dönemde bir cazibe merkezi halini alması beklenen Orta Asya enerji kaynaklarının önemini de her geçen gün artırmaktadır.Bu çerçevede tez çalışmasında, Orta Asya coğrafyasındaki enerji kaynaklarının Avrupa Birliği'nin enerji güvenliğine ilişkin beklentisini karşılamakta önemli bir potansiyele sahip olduğundan hareketle Türkiye'nin gelişmekte olan AB-Orta Asya işbirliği sürecini uluslararası alanda bir fırsat olarak kullanmasının gerekliliği üzerinde durulacaktır. Energy, one of the most significant and indispensible need for mankind, plays a substantial role in both economic and social life. Meanwhile, as the most important input for industry, energy is a determinant factor to determine the level of national development.The unequal distribution of energy resources throughout the world makes both developed and developing countries dependent to import in terms of energy supply. Therefore, energy resources and energy supply security become an indispensible instrument of international relations and one of the important subjects of foreign policy.As one of the important actors in international system, the European Union (EU) has not adequate energy resources although it is one of the biggest energy consumers in terms of both industrial and households? consumption globally. In addition, it is already a well-known fact that rising energy demand of the EU with enlargements makes it more dependent to other countries, especially Russian Federation. Foresights on the EU?s demand for energy acknowledge the fact that the dependency of the EU is going to reach to severe levels unless different policies are implemented in the future. From this perspective, since being dependent to one country in terms of energy resources is a significant weakness which must be coped with, the EU wants to differentiate its energy resources and tries to cooperate with Central Asian countries in energy issues. Thus, the possible interest of the EU to the Central Asia in terms of energy supply will enhanced the essential position of energy resources in this region, which is expected to be an attractive center in the near future.Within this framework, having in mind the idea that energy resources in the Central Asia have an important potential to satisfy the expectation of the EU in terms of security of energy supply, this thesis elaborates that Turkey should benefit from the process of developing EU-Central Asia cooperation process as an opportunity in international politics. 140

Bu tez, Avrupa Birliği'nin enerji arz güvenliğini sağlamasında enerji koridoru olarak Türkiye'nin etkisini incelemektedir. İç kaynakların giderek tükenmesi sonucu, AB'nin ithal enerjiye olan bağımlılığı artmaktadır. AB enerji politikası, enerji krizleri ile şekillenmektedir. 2000'li yıllarda enerji temelli yaşanan Rusya-Ukraynave Rusya-Belarus krizleri, Rusya'nın güvenilirliğine ilişkin soru işaretlerini beraberinde getirmiştir. Rusya'ya bağımlılığın ürkütücü boyutlara ulaşması ve Rusya'nın enerjiyi politik silah olarak kullanımı sonucunda AB tedarikçi çeşitlendirme politikasına yönelmiştir. Enerji rezerv zengini Hazar Bölgesi, AB'nin enerji güvenliği açısından önem taşımaktadır. Enerji aktarımında Rus etkisinden kaçınmak açısından Türkiye doğal bir enerji koridoru özelliği ile öne çıkmaktadır. Hazar Bölgesinden, Körfez Bölgesinden ve Orta Doğu'dan gelen boru hatları ile önemli bir enerji ticaret merkezi konumuna yükselen Türkiye, planlanan boru hatlarının faaliyete geçmesi ile AB'nin enerji arz güvenliğine büyük katkıda bulunacaktır. This thesis analyzes, as an energy corridor, Turkey?s impact on ensuring the security of energy supply in EU. As a result of the increasing depletion of domestic resources, the EU's dependence on imported energy increases. The EU?s energy policy is shaped by energy insecurity crisis. In 2000?s, the energy based crisis between Russia-Ukraine and Russia-Belarus raised questions over the reliability of Russia. Inconsequence of the heavy dependency on the Russian energy resources and Russia?s use of energy as a political weapon, EU has turned its attention to the diversification policy. The energy-rich Caspian Basin is vital for the EU?s energy security. Turkey comes into prominence with its energy corridor feature for avoding Russia?s influences on transfering energy. Turkey has been raised as an important energy hubwith the pipelines from Caspian Region, Gulf Region and Middle East. With the planned pipeline to be operational, Turkey will contribute to the EU?s security of energy supply. 166

Boru hatları, ekonomi adı verilebilecek organizmaya ihtiyaç duyduğu enerjiyi taşıyan damarlar gibidir. Bu nedenle boru hatları, geçtiği ve ulaştığı bölgelerin ekonomik ve politik anlamda kalkınabilmesi için stratejik bir önemi ifade etmektedir. Bu yaşamsal değeri nedeniyle enerji üreticisi ve tüketicisi ülkeler, boru hatları siyasetinde etkin olmaya çalışmakta ve kendileri için güçlü bir pozisyon elde etmeye çalışmaktadır.Soğuk Savaş'ın bitmesi ile beraber ortaya çıkan politik boşluklar, dünya enerji siyaseti açısından Hazar ve Orta Asya gibi iki önemli petrol ve doğal gaz zengini bölgenin paylaşım mücadelesini gündeme getirmiştir. Bu yeni dönem güç rekabeti, iki ana aktör konumundaki ABD ile Rusya etrafında şekillenmekte ve bu ülkelerin müttefiklerinin de katılımı ile çok boyutlu bir özellik kazanmaktadır.Günümüz enerji politikalarının en önemli gündemini oluşturan Hazar ve Orta Asya çıkışlı boru hatlarının muhtemel geçiş güzergâhı, coğrafi konumu ve tarihi birikiminin sağladığı imkânlarla Türkiye'yi, bu yeni mücadelenin en değerli taraflarından birisi haline getirmektedir. Sahip olduğu enerji kaynaklarını ekonomisinin kalkınması için temel dinamik olarak gören doğu komşuları ile gelişmiş ekonomisine dinamizm sağlamaya çalışan enerji fakiri Avrupa arasında kalan Türkiye, birbirine ihtiyaç duyan bu iki bölge arasındaki konumu ile kendisine politik üstünlük sağlamaya çalışmaktadır.Bu çalışmada, Türkiye'nin boru hatları siyasetindeki yeri, etkileyen tüm faktörler göz önünde tutularak incelenmeye çalışılmıştır. Söz konusu çalışmadaki bakış açısı, Türkiye'nin stratejik bir geçiş ülkesi olabilmesinin yanında, ihtiyaç duyduğu enerjiyi farklı kaynaklardan sürekli olarak temin edilebilmesi için gerekli şartların ortaya konulabilmesi merkezli olmuştur. Bu nedenle Türkiye'nin boru hatları siyasetindeki üstün ve zayıf yanları ile etken ve edilgen yanları bu çalışmanın ana gündemini oluşturmaktadır. Pipelines are just like streaks that transport necessary energy to the organism called economy. Therefore, pipelines convey a strategical severity for economical and politic devolopment where they pass and access. On account of this existence value, energy breeder and consumer countries try to be active on pipelines politics and try to gain a powerful position for themselves.Arised geopolitical spaces through passing the cold war have brought up an explaitation contest of the rich zones of the petroil and natural gas such as two important power Khazar and Middle Asia in terms of world policy. This new period's contention is taken on a shape by the United States of America and Russia, which are two main factors of the position, and have become more multi-faceted characteristic with their allies's joining.The potential transition zone of the pipeline routes starting from Caspian Sea and Central Asia, which has become the most substantive issue of today?s energy policies, renders Turkey one of the most indispensible parties in this contest thanks to the opportunities with which its geographical position and historical background provide. Lying between its eastern neighbors who see energy sources they have as basic dynamics for their economics to develope and Europe that is trying to add dynamizm to its developed economy with scarce energy, Turkey is struggling to gain political edge through its position between the two regions that need each other.In this scope of study, it has been attempted to examine all the factors of Turkey's pipelines in the area of politics. The point of view in the aforementioned study, of the conditions, the centerization is on Turkey being a strategic bridge country and and that she can continually obtain the energy she needs from various resources. For this reason, the main actuality of the study is Turkey's active and passive, superior and inferior aspects in pipeline politics. 277

Bu çalışmada; Kyoto Protokolünün Avrupa Birliği tarafından imzalanmasının ardından çevreye zarar vermeyen enerji kaynaklarına yönelen ve bu doğrultuda çevreye en az zarar veren fosil yakıt olan doğal gaz tüketiminde meydana gelen artışla beraber Avrupa Birliğinin en büyük doğal gaz tedarikçisi Rusya'ya aşırı bağımlığının nasıl bir enerji güvenliği ile karşı karşıya olduğu incelenmektedir.Konunun genel çerçevesini çizmek adına birinci bölümde enerji tüketiminin tarihsel süreç içinde nasıl arttığına, genel olarak enerjinin hayatımızdaki yeri ve doğal gaz dışında kalan enerji çeşitleri üzerinde kısaca durulmakta; doğal gaz ayrıntılı bir şekilde tarihsel süreci ve özellikleri ile birlikte irdelenmekte; enerjinin ekonomik ve politik boyutu ele alınmakta ve enerji güvenliğinin ne anlama geldiği konusunda görüşlere yer verilmektedir. Bu bağlamda, Kyoto Protokolünün imzalanmasına giden süreç tarihsel bağlamda incelenmekte; tarihsel süreç incelenirken enerji-çevre bağlamında meydana gelen gelişmeler ele alınmaktadır. İkinci bölümde, Avrupa Birliği'nin enerji kaynaklarının kısıtlı oluşuna vurgu yapılıp; enerji konusunda dışa bağımlı olan Avrupa Birliği'nin uygulamaya çalıştığı enerji politikasının tarihsel gelişimi ve temel unsurları hakkında bilgiler yer almaktadır. Bu perspektifte doğal gazı Avrupa Birliği enerji güvenliğinde ki yeri irdelenmiştir. Üçüncü bölümde, Rusya'nın enerji politikasında petrol yerine doğal gazın öne çıkarılması irdelenmekte olup, bu Rus doğal gazının en önemli alıcısı olan Avrupa Birliği ile enerji çerçevesinde ekonomik ilişkilere ve doğal gaz özelinde gelişen ilişkiler üzerinde durulmaktadır. Dördüncü bölüm de ise, doğal gaz özelinde Avrupa Birliği-Rusya ilişkilerinde Türkiye'nin konumu üzerinde durulacaktır. In this study; it has been analyzed how Russia demands to use natural gas as a tool for international relations after the collapse of Soviet Russia and after the compromise of Kyoto Protocol that Europe directs its interest to environment- friendly energy sources. As favorable source natural gas, this is less harmful to green, made EU more dependent to Russia and how EU energy security would be influenced from this partnership.For the common perspective of matter; firstly, how energy consumption rose within historical process, the importance of natural gas in life and shortly assessment of substitute; the features and history of natural gas have been considered, the economical and political sides of energy were explicated and the views about the meaning of energy security have been placed in this work. Within this framework, the process followed to be signed Kyoto protocol has been discussed, while it has been analyzing, developments in energy and environment was considered. In second chapter, the scarce energy sources of EU were highlighted. Then how energy dependent Union has followed its energy policies and basic principles were argued out. Within this concept, the significance of natural gas was discussed in EU energy security. In third chapter, it was examined that why Russia made natural gas as primary energy source instead of oil and how their relations would proceed with EU, mainly in natural gas, in its economic dimension. Lastly in chapter forth, it has been discussed, in the concept of natural gas, Turkey?s role over EU and Russia relations. 134