Search

Józef Ordęga (1802–1879) was a Polish nobleman, participant in the November Uprising, and then one of the activists of the Great Emigration in France. In this article, I have undertaken to analyse the importance of the idea of progress in his writings from 1838–1846, when he attempted to carry out independent political activity. I pointed out that he drew a strong inspiration from the doctrine of French utopian socialism, in particular from Philippe Buchez – a Saint-Simonian. By following him, Ordęga, believed that progress consisted in the fulfillment by humanity of the goals gradually revealed by God. He claimed that the ideas related to the French Revolution, such as liberty, equality, fraternity, were the implementation of the teachings of Christ and were fundamentally Catholic. In addition, he ascribed a special role to Poland in the general process of progress, expressing hope that in the future Poland would be reborn as a fully democratic state., Józef Ordęga (1802–1879) był polskim szlachcicem, uczestnikiem powstania listopadowego, a następnie jednym z działaczy Wielkiej Emigracji we Francji. W niniejszym artykule podjąłem próbę refleksji nad znaczeniem, jakie idea postępu zajmowała w jego piśmiennictwie z lat 1838–1846, kiedy próbował samodzielnej działalności politycznej. Wskazałem na silną inspirację doktryną francuskiego socjalizmu utopijnego, w szczególności saintsimonisty Philippe’a Bucheza. Ordęga, w ślad za nim, uważał, że postęp polega na wypełnianiu przez ludzkość celów objawianych stopniowo przez Boga. Twierdził, że idee związane z rewolucją francuską (wolność, równość, braterstwo) są realizacją nauki Chrystusa i mają z gruntu katolicki charakter. Ponadto w ogólnym procesie postępu przypisywał szczególną rolę Polsce, wyrażając nadzieję, że w przyszłości odrodzi się ona jako państwo w pełni demokratyczne.

This article deals with the history of Catholicism in the United States after 1919 until the election of John F. Kennedy as the first Catholic to the White House. Those years were full of changes both for the Catholics and for the United States, as well. During this time, Catholics tripled their numbers, rising from 5% of the population to 16%. They considered themselves strong enough to nominate their own candidate in the presidential election of 1928. They lost that year, but they did eventually win in 1961. The Catholic clergy often supported poor people, educated them and organized missions. Not only they used the press to have a greater impact in society, but also new inventions such as radio and television. Catholic colleges became more and more prestigious, and Catholicism was becoming accepted by a large part of Protestants. Famous people from the world of show business, politics and sport also contributed to this (Frank Sinatra, Bing Crosby, Stan Musial and John F. Kennedy). Kennedy’s victory was a real turning point for the American mentality. Artykuł dotyczy historii katolicyzmu w Stanach Zjednoczonych od 1919 r. do wyboru J.F. Kennedy’ego jako pierwszego katolickiego prezydenta zasiadającego w Białym Domu. Omawiane lata przyniosły zmiany zarówno wśród katolików, jak i w Stanach Zjednoczonych. W tym czasie katolicy, pod względem liczbowym potroili swe siły, wzrastając z 5 do 16% populacji. Uważali się za na tyle silnych, że wystawili swego kandydata w wyborach prezydenckich w 1928 r. Wówczas przegrali, wygrali dopiero w 1961 r. Katoliccy duchowni często wspomagali biednych, uczyli ich i prowadzili misje. Wykorzystywali prasę, radio i telewizję, aby zdobyć szerszy wpływ w społeczeństwie. Katolickie college stawały się coraz bardziej prestiżowe, a katolicyzm został zaakceptowany przez dużą część protestantów. W dużej mierze przyczynili się do tego sławni ludzie ze świata show biznesu, polityki i sportu (Frank Sinatra, Bing Crosby, Stan Musial i John F. Kennedy). Wyborcze zwycięstwo Johna F. Kennedy’ego stało się przełomem w amerykańskiej mentalności.

W artykule przedstawiono niektóre włoskie organizacje przestępcze, które rozszerzyły swą działalność poza teren Włoch. Ukazano również czynniki wpływające na kształtowanie się grup przestępczych i opisano historię wybranych grup tego rodzaju. Dokonano genezy słowa mafia. Zaprezentowano rodzaje przestępczości zorganizowanej oraz wskazano kierunki emigracji włoskich grup., Świat Idei i Polityki, Tom 17 (2018): Świat Idei i Polityki

Wrzucenie pisarza na głębokie wody emigracji jest solidnym i ostatecznym sprawdzianem siły jego talentu. Żaden z polskich pisarzy nie został poddany tej próbie równie dogłębnie i nie wyszedł z niej tak zwycięsko, jak Czesław Miłosz. Emigracja jest przestrzennym, geograficznym urealnieniem pewnej uniwersalnej sytuacji egzystencjalnej twórcy - jego odosobnienia, izolacji i bezdennej samotności, która może przerodzić się w katastrofę lub dźwignię dla twórczości uniwersalnej. Wygnanie w przypadku takiego poety, jak Czesław Miłosz, jest figurą wielowymiarową, ponad polityką, ojczyzną, narodem, językiem, kulturą i odnosi się do samego rdzenia twórczości, jej metafizycznego jądra. Poezja jest stanem permanentnej emigracji i poszukiwaniem niemożliwej drogi powrotnej do nieznanej ojczyzny. For a writer to be thrown into the deep waters of emigration i a tough and final test of the strength of his or her talent. No Polish writer has been subjected to rhis test as profoundly and come out of it as victorious as Czesław Miłosz. Emigration is the spatial, geographical realisation of a certain universal existential situation of an artist - his or her separation, isolation, and bottomless loneliness, which can turn into a catastrophe or a lever for universal creativity. Exile in the case of a poet like Czesław Miłosz is a multidimensional figure, beyond politics, homeland, nation language and culture, and refers to the very core of creativity, its metaphysical core. Poetry is a state of permanent exile and a search for an impossible way back to an unknown homeland.

Wprowadzenie Monografia stanowi pokłosie konferencji naukowej Emigracja rosyjska, ukraińska i białoruska. Kultura, literatura, życie polityczne, która odbyła się w dniach 27-28 maja 2021 roku. W pierwszej części tomu zebrane zostały artykuły podejmujące temat drugiej wojny światowej, połączony z kwestią emigracji jako fenomenu. Rozpatrywane tu są następujące aspekty badawcze konceptu wojny: pamięć historyczna, literacki obraz wojny, emigracyjna publicystyka o wojnie, moralna postawa pisarzy emigrantów a wojna, doświadczenie przemocy. W części drugiej tomu zebrano prace poświęcone zagadnieniom estetyki, specyfiki gatunkowej, recepcji literatury emigracyjnej oraz konkretnym problemom uobecniającym się w analizowanych tekstach – zagadnienie feminizmu i kobiecości, rola pamięci i nie-pamięci, motywy malarskie. Na trzecią część tomu składają się artykuły poświęcone problemom kulturowym i społeczno-politycznym emigracji rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej, „nieznanym” twórcom w życiu literackim emigracji. In this book, we present the results of the conference Russian, Ukrainian and Belarusian Emigration. Culture, Litefature Political Life, which took place on May 27-28, 2021. The first part of the volume contains articles dealing with the subject of the Second World War, combined with the issue of emigration as a phenomenon. The book focuses on following research aspects of war: historical memory, literary image of war, émigré journalism about war, moral attitude of émigré writers and war, experience of violence. The second part of the volume contains works devoted to the issues of aesthetics, genre specificity, reception of emigration literature and specific problems present in the analyzed texts - the issue of feminism and femininity, the role of memory and non-memory, painting motifs. The third part of the volume consists of articles devoted to the cultural and socio-political problems of the Russian, Ukrainian and Belarusian emigration, "unknown" authors in the literary life of the emigration

Emigracja polska we Francji ma długą i chlubną tradycję, jej losom i działalności poświęcono wiele publikacji, jednakże dotychczas brakuje szerszych systematycznych badań socjologicznych jej dotyczących. Pod koniec 2019 r. rozpoczęto realizację projektu badania, którego głównym celem jest eksploracja transmisji kulturowo-religijnej w polskich katolickich parafiach i ośrodkach duszpasterskich we Francji. Polskie ośrodki duszpasterskie we Francji są miejscami, które gromadzą regularnie największą liczbę przebywających tam Polaków. Celem tego artykułu była analiza jednej z sekcji ankiety badania pilotażowego przeprowadzonego wśród Polaków związanych z duszpasterstwem polskim w tym kraju. W artykule zanalizowano odpowiedzi na pytania dotyczące postrzegania parafii, identyfikacji z parafią polską, motywów przynależności do niej, wpływu na kierowanie parafią i form zaangażowania w nią. Polish emigration in France has a long and glorious tradition, many publications have been devoted to its history and activities, but so far there is no broader systematic sociological research on it. At the end of 2019, a research project was launched with the main goal of exploring cultural and religious transmission in Polish Catholic parishes and pastoral centers in France. Polish pastoral centers in France are places that regularly gather the largest number of Poles staying there. The aim of this article is to analyze one of the sections of the survey of the pilot study conducted among Poles associated with Polish pastoral care in this country. The article will analyze answers to questions about the perception of the parish, identification with a Polish parish, motives for belonging to it, influence on the leadership of the parish and forms of involvement in it.

The article presents the state of preservation of the correspondence between the representatives of the Skamander poetry group: Jan Lechoń and Kazimierz Wierzyński, as well as Mieczysław Grydzewski, the editor of ‘Skamander’. The analysis relates to the wartime and post-war period, when the tree correspondents remained in exile. The article discusses archival resources, places where these author’s letters were kept, their editions to date, and selected issues relating to their publication. The essay also announces editions, which are currently in preparation.

The article discusses the activity of Władysław Kościelski, who comes from Kujawy (Szarlej on Gopło), in the territory of the Ottoman Empire. For the first time he found himself in the Balkans in 1849 from where he intended to enter the ranks of the Hungarian insurgents. The fall of this uprising changed his intentions and on behalf of the Agency, on behalf of Michał Czajkowski, he went to Vidin, to a refugee camp from Hungary. His activities in the camp received various opinions. Due to disagreements, he finally left the Ottoman Empire in 1852. He reappeared in the Empire at the beginning of the Crimean War. After its completion, he remained in the service of the Sultan for a long time, making a military and political career., Artykuł omawia działalność pochodzącego z Kujaw (z Szarleja nad Gopłem) Władysława Kościelskiego na terenie imperium osmańskiego. Po raz pierwszy znalazł się na Bałkanach w 1849 roku skąd zamierzał przedostać się w szeregi węgierskich powstańców. Upadek tego powstania zmienił jego zamiary i z ramienia Agencji, na polecenie Michała Czajkowskiego udał się do Widynia, do obozu uciekinierów z terenu Węgier. Jego działalność w obozie doczekała się różnych ocenie. Z powodu nieporozumień, ostatecznie w 1852 roku opuścił granice Imperium Osmańskiego. Ponownie pojawił się w Imperium na początku wojny krymskiej. Po jej zakończeniu pozostawał w służbie sułtana na dłuższy czas robiąc karierę wojskową i polityczną.

Ludwik Królikowski (1799-1878/81) was a Polish journalist, participant in the November Uprising and a left-wing activist during the Great Polish Emigration era. The main issue of the article is an attempt to answer the question of the nature of Królikowski's worldview, in the light of both the texts he left behind and the later historiography. The beginnings of Królikowski's journalistic work date back to the November Uprising. About 1840 he became closer to the community of Gromady Ludu Polskiego, then he collaborated with the French utopian socialist Etienne Cabet. Initially, he devoted a lot of space to the issue of Poland's national liberation. In later literature, the issues of social liberation definitely came to the fore. The special place in his writings was played by Christianity understood in an original way. The language he used was strongly influenced by the texts of Scripture, which he considered to be the supreme authority in the proper organization of social and property relations. At the same time, it is difficult to say unequivocally what his personal attitude to the issue of transcendence was. The main content of his texts was a sharp criticism of the prevailing property relations, which he considered deeply unfair. He spoke particularly sharply about the aristocracy and the institution of the papacy and Roman Catholicism, which in his opinion, departed from the essence of true Christianity. He proclaimed the need to introduce universal legal and property equality that would lead to the universal happiness of all mankind. Criticism of the existing social, political and property relations constituted the main part of his journalism., Ludwik Królikowski (1799-1878/81) był polskim publicystą, uczestnikiem powstania listopadowego i działaczem lewicowym doby Wielkiej Emigracji. Głównym zagadnieniem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jaki charakter miał światopogląd Królikowskiego, w świetle zarówno pozostawionych przez niego tekstów, jak i późniejszej historiografii. Początki twórczości publicystycznej Królikowskiego sięgają okresu powstania listopadowego. Około 1840 roku zbliżył się do środowiska Gromad Ludu Polskiego, następnie współpracował z francuskim socjalistą utopijnym, Etienne Cabetem. Początkowo sporo miejsca poświęcał sprawie wyzwolenia narodowego Polski. W późniejszym piśmiennictwie na plan pierwszy zdecydowanie wysuwają się zagadnienia wyzwolenia społecznego. Zwrócono uwagę na szczególne miejsce, jakie w jego piśmiennictwie odgrywało rozumiane w oryginalny sposób chrześcijaństwo. Język, którym się posługiwał, pozostawał pod silnym wpływem tekstów Pisma Świętego, które uważał za najwyższy autorytet w dziedzinie właściwego ułożenia stosunków społeczno-własnościowych. Jednocześnie trudno jednoznacznie stwierdzić, jaki był jego osobisty stosunek do kwestii transcendencji. Zasadniczą treścią publikowanych przezeń tekstów była ostra krytyka panujących stosunków własnościowych, które uważał za głęboko niesprawiedliwe. Szczególnie ostro wyrażał się o arystokracji oraz o instytucji papiestwa i rzymskiego katolicyzmu, który w jego mniemaniu odszedł od istoty prawdziwego chrześcijaństwa. Głosił potrzebę zaprowadzenia powszechnej równości prawnej i majątkowej, która doprowadziłaby do powszechnego szczęścia całej ludzkości. Krytyka zastanych stosunków społecznych, politycznych i własnościowych stanowiła główną część jego publicystyki.

Londyn od 1940 r. był politycznym centrum polskiego wychodźstwa. Tu mieli swoją siedzibę prezydent i rząd na uchodźstwie. Mimo fizycznego oddalenia emigracja niepodległościowa żyła sprawami kraju. Zmiany polityczne w Polsce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w. nie tylko przyniosły koniec epoki PRL, lecz także dopełniły misji powojennej emigracji politycznej. Dla wychodźstwa wolna i niepodległa Polska była celem i sensem działania. To, co dla wielu w kraju przez dziesięciolecia wydawało się nierealne, wręcz szalone, dla emigrantów było spełnieniem podstawowych postulatów. Zamierzenia te nie przystawały do skromnych środków, jakimi dysponował rząd na uchodźstwie. Międzynarodowa izolacja, polityczna niemoc, pogłębiające się podziały wewnętrzne oraz rozluźniająca się łączność z krajem sprawiły, że emigracja nie zdołała wywrzeć bezpośredniego wpływu na polską transformację ustrojową. W wymiarze politycznym emigranci przegrali „bitwę o Polskę”, choć sprawa, o którą walczyli, odniosła ostatecznie zwycięstwo. Przekazanie przez prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego na Zamku Królewskim w Warszawie 22 grudnia 1990 r. insygniów władzy wybranemu w wolnych wyborach prezydenckich Lechowi Wałęsie było symbolicznym zakończeniem działalności władz emigracyjnych.

Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskiego przechowywana w Oddziale Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej stanowi nieodzowne źródło do dziejów kultury polskiej drugiej połowy XIX wieku. Wśród setek korespondentów Kraszewskiego wyróżnia się zbiór listów Władysława Platera. Listy te pisane były w latach 1863-1887, obejmują więc relacje z niemal ćwierć wieku działalności charakteryzującej założyciela Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu The correspondence of Józef Ignacy Kraszewski kept in the Manuscript Section of the Jagiellonian Library constitutes an indispensable source for the history of Polish cul-ture in the second half of the 19th century. The collection of Władysław Plater’s letters is remarkable among hundreds of Kraszewski’s correspondents. These letters were written in the years 1863-1887, so they include relations from almost a quarter of the century of activities characterising the founder of the Polish National Museum in Rapperswil

Przedmiotem tekstu jest zaprezentowanie postaci Erazma Józefa Jerzmanowskiego (1844-1909) oraz prowadzonej przez niego działalności. Pochodził on ze starej rodziny szlacheckiej zamieszkującej tereny Wielkopolski Wschodniej i Kujaw. Był urodzonym w Ziemi Kaliskiej powstańcem styczniowym, emigrantem, wynalazcą i biznesmenem. Jedną z najważniejszych postaci amerykańskiej przemysłu gazowego lat 80. i 90. XIX wieku. Zgromadził spory majątek, który przeznaczał na cele filantropijne i pomoc społeczności polskiej zarówno emigracyjnej jak i mieszkającej na ziemiach polskich pod zaborami. W testamencie ustanowił powstanie fundacji, której rozmiar i znaczenie porównywane zostały przez Stanisława Tarnowskiego do fundacji Alfreda Nobla. From the Warta Manor House to the New York Salons. The Activity of Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909) The aim of the article is to present the person of Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909) and his activities. He came from an old noble family living in the territories of Eastern Greater Poland (Wielkopolska) and Kujawy. He was a January Uprising insurgent born in Kalisz, an emigrant, inventor and businessman. What is more, he became one of the most important figures in the American gas industry in the 1880s and 1890s. He accumulated considerable fortune, which he devoted to philanthropic purposes and to help the Polish community, both in exile and living in Poland under partitions. In his will, he established a foundation whose size and importance were compared by Stanisław Tarnowski to that of Alfred Nobel.

Autorka analizuje dorobek badawczy Leonarda Neugera, skupiając się na problematyce nieprzystosowania i doświadczenia nieswojości. Twierdzi, że bezradność nie jest cechą immanentną, ale nabywaną, relacyjną. Odwołuje się do proponowanego przez Neugera terminu tranzytywności: relacji przechodnich, aktywności kierowanych dynamiką zależności. Ważnym aspektem jest doświadczenie dyskryminacji, które może zostać przez poszkodowaną jednostkę celowo przejęte przez wyzyskanie potencjału słabości, okazanie jej lub odegranie, obnażenie umowności cudzej pozycji wyższościowej. Kluczową figurą są imigranci/uchodźcy - ci, którzy muszą funkcjonować w sferze bezprawia lub na połowicznych prawach przybyszów. Dauksza przekonuje za Neugerem, że - niezależnie od rzeczywistych przyczyn emigracji, nawet przymusowej - pojawia się konieczność jeszcze innej emigracji, z wyboru, która oznacza celowe, świadome wykorzystanie potencjału różnicy i przemieszczenia. Dauksza analyzes Leonard Neuger’s research output by focusing on issues of maladjustment and the experience of uneasiness. To that end, Dauksza argues that helplessness is not an immanent trait, but an acquired and relational one. In this regard, Dauksza refers to Neuger’s proposed term of transitivity: transitive relations, activities guided by the dynamics of dependence. An important aspect is the experience of discrimination, which can be deliberately overtaken by the victim in the exploitation of the potential of weakness, which the victim show or performs, thus exposing the conventionality of another’s position of superiority. A key figure for Dauksza is that of immigrant/refugee, namely the one who must function in the realm of lawlessness or with limited rights of newcomers. Following Neuger, Dauksza argues that - regardless of the actual reasons for emigration, even forced one - there is a need for yet another emigration by choice, which means deliberate, conscious use of the potential of difference and displacement.

W Roku Romantyzmu Polskiego warto przypomnieć o kontynuowaniu tradycji romantycznej przez rodaków nie tylko w kraju, lecz także poza jego granicami. Od lat 40. XX wieku Londyn stanowił dla polskich uchodźców, a później emigrantów, centrum polityczne, społeczne i kulturalne o dużej sile oddziaływania. W skupiskach emigrantów polskich na terenie Wielkiej Brytanii, a zwłaszcza w środowisku londyńskim, wyraźnie objawiła się żywotność romantyzmu, który stymulował postawy niepodległościowe w trudnej dla Polaków sytuacji politycznej. Już od czasów wojny Londyn stał się namiastką wolności (zaczęto mówić „polski Londyn”).

Dzieje polskiego wychodźstwa w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku doczekały się opracowań naukowych, głównie historycznych, jednak twórczość pozostawiona przez emigrantów w latach 1831-1842 nie stała się dotychczas przedmiotem syntetycznych studiów literackich. Chociaż wygnańcom tego okresu, którzy w ramach represji po Powstaniu Listopadowym znaleźli się w Stanach Zjednoczonych, zawdzięczamy pierwsze próby zaznajomienia Amerykanów z literaturą polską, ich dorobek pisarski nie tylko nie doczekał się opracowań w całościowej perspektywie, ale również nie został zebrany, co wskazuje na potrzebę gruntownych studiów źródłowych obok badań historycznoliterackich. Książka pt. "Dorobek pisarski i misja kulturalna polskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1831-1842" stanowi próbę zapełnienia wskazanej luki poznawczej. Jej cel stanowi rekonstrukcja i analiza dorobku pisarskiego emigrantów, którzy wnieśli wkład w rozwój amerykańskiej kultury, a dziś są niemal zapomniani. Szczególny nacisk położono na ukazanie przejawów misji kulturalnej różnorodnie realizowanej, uobecniającej się nie tylko w twórczości wychodźców, ale również w ich działalności publicznej. Analizie został poddany dorobek pisarski majora Józefa Hordyńskiego, uznawanego za pierwszego powstańca listopadowego przybyłego do Stanów Zjednoczonych w 1831 roku, a także Marcina Rosienkiewicza, uważanego za autora pierwszej polskiej książki wydanej w USA i założyciela pierwszej polskiej szkoły oraz biblioteki w tym kraju, jak również Pawła Sobolewskiego, redaktora pierwszego polskiego i slawistycznego czasopisma wydawanego w Stanach Zjednoczonych, który wraz z Rosienkiewiczem dotarł do Nowego Świata w grupie 234 wygnańców po ustaleniach zaborców w Münchengratz (1833). Badania prowadzone w Polsce i za granicą (przede wszystkim w USA dzięki stypendium Fundacji Kościuszkowskiej i SYLFF, a także w Bibliotece Polskiej w Paryżu) pozwoliły autorce dotrzeć do nieznanych wcześniej bądź nieomawianych szerzej utworów i faktów biograficznych, które zostały przedstawione w niniejszej dysertacji. Ustalenia te pozwoliły nie tylko poszerzyć wiedzę na temat wybranych twórców, ale również rzucić nowe światło na formującą się polską emigrację polityczną w USA w przedziale lat 1831-1842. Although the history of Polish emigration in the United States in the nineteenth century did receive scientific coverage, mostly of a historical nature, the works produced by emigrants in the years 1831-1842 have not yet become the subject of synthetic literary studies. The exiles of this period, who, due to the post-November Uprising repressions, ended up in the United States, were the ones who took the first attempts to familiarise Americans with Polish literature. However, their literary output has not been discussed from a holistic perspective nor has it even been collected, which has indicated a need to conduct through studies of source materials, alongside historical and literary research. The present book entitled: “The literary output and cultural mission of Polish emigrants in the United States of America in the years 1831-1842” is an attempt to bridge the indicated cognitive lacuna. The purpose of this work is to reconstruct and analyze the literary output of the emigrants, who greatly contributed to the development of the American culture, and today are almost forgotten. A particular emphasis has been placed on showing manifestations of a cultural mission, fulfilled in many various ways, and present not only in the output of the refugees, but also in their public activities. The analysis has covered the writings of Major Józef Hordyński, recognized as the first November insurgent to come to the United States in 1831, Marcin Rosienkiewicz, considered the author of the first Polish book published in the U. S. and the founder of the first Polish school and library in this country, as well as Paweł Sobolewski, the editor of the first Polish and Slavic magazine being issued in the United States. Sobolewski, together with Rosienkiewicz, reached the New World as part of a group of 234 exiles after the invaders' arrangements in Münchengratz (1833). Research conducted in Poland and abroad (primarily in the U. S. thanks to scholarships from the Kosciuszko Foundation and SYLFF, as well as in the Polish Library in Paris) enabled the author to reach such works and biographical facts were either previously unknown or not fully discussed – those have been presented in this dissertation. These studies allowed not only to broaden the knowledge about selected writers, but also to shed new light on the emerging Polish political emigration in the U. S. in the 1831-1842 period.

The article is dedicated to Stanisław Gliwa, a Polish owner of a private press-style publishing house, graphic designer and typographer. The author of the article analyses the attitude of Gliwa as an emigrant and one of lesser-known representatives of the so-called ‘indomitable soldiers’, utilising published studies and archival material available (predominantly sets of correspondence). Examining Gliwa’s relationships with Poles in London, with English people, as well as with his compatriots in his home country, the author inspects how the typographer coped with isolation, which he consciously elected. In the conclusions, the author highlights the presence of the wandering printer topos, thanks to which Gliwa could universalise his experience and place it within a centuries-old cultural context.

Ludwik Królikowski (1799–1878/81) was a Polish journalist, participant in the November Uprising, and a left-wing activist during the Great Polish Emigration era. The main issue of the article is an attempt to answer the question about the nature of Królikowski’s worldview, in the light of the texts he left behind and the later historiography. The beginnings of Królikowski’s journalistic work date back to the November Uprising. About 1840, he became closer to the community of Gromady Ludu Polskiego, then he collaborated with the French utopian socialist Etienne Cabet. Initially, he devoted a lot of space to the issue of Poland’s national liberation. In later literature, the issues of social liberation definitely came to the fore. The special place in his writings was played by Christianity understood in an original way. The language he used was strongly influenced by the texts of Scripture, which he considered to be the supreme authority in the proper organization of social and property relations. At the same time, it is difficult to say unequivocally what his personal attitude to the issue of transcendence was. The main content of his texts was a sharp criticism of the prevailing property relations, which he considered deeply unfair. He spoke particularly sharply about the aristocracy and the institution of the papacy and Roman Catholicism, which, in his opinion, departed from the essence of true Christianity. He proclaimed the need to introduce universal legal and property equality that would lead to the universal happiness of all mankind. Criticism of the existing social, political and property relations constituted the main part of his journalism., Ludwik Królikowski (1799–1878/81) był polskim publicystą, uczestnikiem powstania listopadowego i działaczem lewicowym doby Wielkiej Emigracji. Głównym zagadnieniem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, jaki charakter miał światopogląd Królikowskiego w świetle zarówno pozostawionych przez niego tekstów, jak i późniejszej historiografii. Początki twórczości publicystycznej Królikowskiego sięgają okresu powstania listopadowego. Około 1840 r. zbliżył się do środowiska Gromad Ludu Polskiego, następnie współpracował z francuskim socjalistą utopijnym, Etienne Cabetem. Początkowo sporo miejsca poświęcał sprawie wyzwolenia narodowego Polski. W późniejszym piśmiennictwie na plan pierwszy zdecydowanie wysuwają się zagadnienia wyzwolenia społecznego. Zwrócono uwagę na szczególne miejsce, jakie w jego piśmiennictwie odgrywało rozumiane w oryginalny sposób chrześcijaństwo. Język, którym się posługiwał, pozostawał pod silnym wpływem tekstów Pisma Świętego, które uważał za najwyższy autorytet w dziedzinie właściwego ułożenia stosunków społeczno-własnościowych. Jednocześnie trudno jednoznacznie stwierdzić, jaki był jego osobisty stosunek do kwestii transcendencji. Zasadniczą treścią publikowanych przezeń tekstów była ostra krytyka panujących stosunków własnościowych, które uważał za głęboko niesprawiedliwe. Szczególnie ostro wyrażał się o arystokracji oraz o instytucji papiestwa i rzymskiego katolicyzmu, który w jego mniemaniu odszedł od istoty prawdziwego chrześcijaństwa. Głosił potrzebę zaprowadzenia powszechnej równości prawnej i majątkowej, która doprowadziłaby do powszechnego szczęścia całej ludzkości. Krytyka zastanych stosunków społecznych, politycznych i własnościowych stanowiła główną część jego publicystyki.

Wacław Alfred Zbyszewski (1903 - 1985) began his literary career in 1923 as one of the youngest publicists in the Second Polish Republic. Following the outbreak of World War II, he found himself in exile in London, then in Germany, and at the end of his life in Paris. During almost fifty years of his activity as a collaborator of the most important Polish information and opinion-forming outlets: "Dziennik Polski", the weekly "Wiadomości", the monthly "Kultura"and the Polish Section of Radio Free Europe, he became one of the most interesting and popular journalists. This article is an attempt to answer the question of how such a long journalistic activity was evaluated by the most prominent figures of the Polish culture on emigration, including Zbyszewski’s superiors and editorial colleagues, and what was their attitude towards Wacław Zbyszewski himself. In order to do so, the article collects and discusses memoirs devoted to Wacław Zbyszewski and the activities of the institutions he was associated with during World War II and the Cold War. Among the authors of the source materials used in the article are Stefania Kossowska, Maria Danilewiczowa and Jerzy Giedroyc. Wacław Alfred Zbyszewski (1903 – 1985) karierę literacką rozpoczął w roku 1923 jako jeden z najmłodszych publicystów w II Rzeczpospolitej. W wyniku wybuchu II Wojny Światowej znalazł się na emigracji w Londynie, następnie w Niemczech, a pod koniec życia w Paryżu. W ciągu niemal pięćdziesięciu lat działalności jako współpracownik najważniejszych polskich organów informacyjnych i opiniotwórczych: „Dziennika Polskiego”, tygodnika „Wiadomości”, miesięcznika „Kultura”oraz Sekcji Polskiej Radia Wolna Europa, zdobył pozycję jednego z najciekawszych i najpopularniejszych dziennikarzy. Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie jak tę wieloletnią dziennikarską aktywność oceniali twórcy emigracyjnej kultury w tym zwierzchnicy oraz redakcyjni koledzy oraz jaki był ich stosunek do samego Wacława Zbyszewskiego. W celu przybliżenia wspomnianych kwestii w artykule zebrane i omówione zostały teksty wspomnieniowe poświęcone Wacławowi Zbyszewskiemu jak i działalności instytucji z którymi był związany w okresie II Wojny Światowej i Zimnej Wojny. Wśród autorów wykorzystanych materiałów źródłowych wymienić można m. in. Stefanię Kossowską, Marię Danilewiczową czy Jerzego Giedroyca.

The events that took place on the international arena were of great concern to the circles of Polish emigration in France. Consequently, they proclaimed their readiness to initiate activities aimed at organizing mobilization in case of war. Due to the lack of decisive action by the Polish and French authorities, two centers overseeing the process of voluntary recruitment were established. The first one, Związek Oficerów Rezerwy (ZOR), was founded in Paris, whereas the second one, Centralny Komitet Obywatelski (CKO), in Lille. Greater involvement was clearly evident in case of the former organization. Indeed, it was this organization that indicated unusual tardiness of the Polish authorities in the context of mobilizing Polish emigrants in the event of war. CKO was noticeably influenced by the Polish consulate in Lille. Organized by ZOR immediately prior to the outbreak of World War II, the volunteer recruitment campaign contributed to the creation of numerous recruitment offices that subsequently formed a larger organizational network. It existed continuously until the first half of September 1939. Wydarzenia, które rozgrywały się w przestrzeni międzynarodowej, spowodowały, iż zaniepokojone środowiska polskiej emigracji we Francji deklarowały gotowość rozpoczęcia działań zmierzających do organizacji przygotowań mobilizacyjnych na wypadek wojny. Nie oglądając się na niezdecydowane działania władz polskich i francuskich, utworzyły dwa ośrodki czuwające nad werbunkiem ochotniczym. Pierwszy Związek Oficerów Rezerwy (ZOR) powstał w Paryżu, drugi – Centralny Komitet Obywatelski (CKO) w Lille. Większe zaangażowanie widoczne było po stronie ZOR. To właśnie on podkreślał opieszałość władz polskich w stosunku do mobilizacji emigrantów polskich na wypadek wojny. CKO zaś był pod wpływem konsulatu polskiego w Lille. Akcja werbunku ochotniczego zorganizowana przez ZOR w przeddzień wybuchu II wojny światowej przyczyniła się do powstania licznych biur werbunkowych tworzących sieć organizacyjną, która trwała nieprzerwanie do pierwszej połowy września 1939 r.

Refugee depots for Polish emigrants in Châteauroux and Indre department in the years 1831–1833 In the article the author presents the setting up and operation of refugee depots (Fr. dépôts) in the Indre department for Polish emigrants who arrived in France after the fall of the November Uprising. The refugee depot in Châteauroux was one of the several depots founded by the French government. It was intended for civil exiles. The other camps for military refugees were set up in Avignon, Lunel, Besançon, Bourges, Lons-le-Saunier, Salins and Dijon. From the beginning of August 1832 till August 1833, the French authorities directed civilians to cities of Indre: Châteauroux – the capital of the department, as well as Issoudun, Levroux, La Chatre, Argenton, Buzançais, Chatillon, Saint Benoit, and La Blanc. The author establishes that in that period of time, 634 Polish refugees went through the camps of the Indre department. Most of them were students (from the Vilnius University), young officials and members of free professions. They came from the pre-partition areas of the former Polish-Lithuanian Commonwealth (Lithuania, Volhynia and Podolia). Despite the restrictive policy of the administration and the fact that they stayed in the French province, the Poles engaged in the social and political life of emigration. They participated actively in democratic and educational organizations of the Great Emigration. In many cases, by their own determination, they went to study and obtained aducation at French universities and technical universities. The article is based on sources from the Indre Department Archives in Châteauroux, archives of the Defense Historical Service in Vincennes, the National Archives in Paris, the Polish Library in Paris, the Princes Czartoryski Library in Krakow, and academic studies.

Artykuł podejmuje trzy wiążące się ze sobą kwestie: domniemanej peryferyjności polskiej teorii literatury (i, szerzej humanistyki), jej nieobecności w światowym kanonie oraz mechanizmów decydujących o takim stanie rzeczy. Pierwszą kwestię autorka ujmuje w terminach transferu i retransferu koncepcji literaturoznawczych, drugą – w terminach reprodukcji wiedzy, trzecią zaś w odwołaniu do rozpatrywanych w agnotologii procesów osiągania sukcesu i autorytetu w nauce i ustanawiania kanonu. Wszystkie rozważa na przykładzie Manfreda Kridla, wykorzystując m.in. dokumenty z archiwum badacza. Optymistycznie dostrzega szansę zbudowania kanonu alternatywnego, suplementarnego do powszechnie funkcjonujących, w którym „Polish theory” znalazłaby należne miejsce. Ulicka tackles three related issues: the apparently peripheral status of Polish literary theory, its absence from the global canon, and the mechanisms behind this state of affairs. The first issue is addressed in terms of the (re)transfer of concepts in literary scholarship, the second in terms of knowledge reproduction, while the third issue is discussed with reference to the processes of canon formation and of achieving success and authority in academia – processes described by scholars of agnotology. To provide an example Ulicka discusses documents from the archive of literary scholar Manfred Kridel. She presents an optimistic view of building an alternative and supplementary canon in which “Polish theory” would find its rightful place.