Search

Ulûmü’l-Kur’ân’ın önemli konularından biri olan muhkem ve müteşâbihin birlikte zikredildiği Âl-i İmrân sûresinin 7. âyetinde ifade edildiğine göre Kur’an’ın bir kısım âyetleri kitabın esasını teşkil eden muhkem, bir kısmı da müteşâbihtir. Muhkem âyetlerin delalet ettiği mana açıkça anlaşılırken, müteşâbihler açıkça anlaşılmamaktadır. Kur’ân’da hangi âyetlerin muhkem, hangilerinin müteşâbih olduğunun belirtilmemesi ve müteşâbih âyetlerin farklı yorumlara imkân vermesi tartışmaların temelini oluşturmaktadır. Bu da çeşitli görüş ve ekole mensup âlimleri farklı yaklaşımlara yönlendirmektedir. Bu çalışmada Ehl-i sünnet âlimlerinden Zürkānî ile İbâzî müfessirlerden Ettafeyyiş’in muhkem ve müteşâbih konusundaki görüşlerinin mukayeseli bir tarzda ele alınması amaçlanmaktadır. Araştırmanın temel sorusu Zürkānî’nin ve çağdaşı Ettafeyyiş’in muhkem ve müteşâbih konusundaki görüşlerinin neler olduğu şeklinde belirlenmiştir. Bu bağlamda Zürkānî’nin Menâhilü’l-irfân’ı, Ettafeyyiş’in Teysîr ve Himyân adlı eserleri mukayeseli olarak incelenmiştir. Zürkānî’nin usûl, Ettafeyyiş’in tefsir kaleme alması, konunun alt başlıklarında farklı hususlara değinmelerine de zemin hazırlamıştır. Araştırma sonucu her iki âlimin muhkem ve müteşâbihle ilgili yaklaşımları benzer olmakla birlikte müteşâbihin tesbit ve te’vîlinde görüşlerinin farklılaştığı anlaşılmıştır. Bu da her iki âlimin kendi mezhebi doğrultusunda hareket ettiğini göstermektedir.

Teşekkülü hicrî birinci asra denk gelen İbâzıyye mezhebi, fıkhî bir mezhep vasfından ziyade daha çok siyasi bir fırka olarak şöhret bulmuştur. Böyle bir anlaşılmaya maruz kalmasının altında selef olarak gördükleri bazı şahsiyetlerin Hâricîlerle iltisakları yatmaktadır. Bu durum İbâzıyye’nin fıkhî bir mezhep olarak bilinmesinin önüne geçmiştir. Bundan ötürü İbâzıyye daha çok mezhepler tarihi ve itikâdî görüşlerinden ötürü kelâm alanında çalışılmıştır. Bu yönelim mezhebin fıkhî yönünün ihmal edilmesine sebep olmuştur. Oysaki İbâzıyye zengin fıkhî müktesebatı ve literatürüyle müstakil bir ameli mezheptir. Hatta İbâzîlere göre kendi mezhepleri, kronolojik olarak teşekkül eden ilk fikhî mezheptir. İbâzıyye mezhebi Abdullah b. İbâz’a nispet olunmakla birlikte İbâzîler, Câbir b. Zeyd’i müessis olarak kabul ederler. İbâzîler hicrî üçüncü asrın sonralarına kadar kendilerini İbâzî olarak isimlendirmekten kaçınmışlardır. Çünkü onlar fıkhî mezheplerin, kurucularına nispet edilmesini gerektiğini, mezhep kurucularının da Câbir b. Zeyd olduğunu söylerler. Mezheplerinin Abdullah b. İbâz’a nispet edilmesinin siyasi saikler nedeniyle olduğunu ısrarla vurgularlar. Bundan ötürü İbâzîler mezheplerinin müessisi olarak Câbir b. Zeyd’i görürler. Câbir, tâbiîn alimlerinden olup Basra müftüsü olmasıyla da şöhret bulmuştur. İbâzıyye mezhebinin Câbir’den sonraki en etkili şahsiyeti olarak kabul edilen Ebû Ubeyde Muslim b. Ebî Kerime mezhebin teşekkülünde ve sistemleşmesinde son derece ehemmiyetli bir yere sahiptir. Ebû Ubeyde gerek Emevîler gerekse de Abbâsîler döneminde İbâzîlere yönelik baskılara rağmen mezhebi bir arada tutarak Basra dışına özellikle de Kuzey Afrika’da yayılmasını sağlamıştır. İbâzıyye mezhebinin hicrî ikinci asrın ikinci çeyreğinden itibaren farklı coğrafyalara taşınması bu mezhebin sistemleşmesi bakımından önemli bir süreç olmuştur. Ayrıca İbâzıyye mezhebinin Basra dışındaki bölgelere yayılması İbâzî fıkıhla ilgili tedvinlerin artmasını sağlamıştır. İbâzî fıkhının günümüze ulaşmış kıymetli eserlerinin başında gelen Ebû Gānim el-Horâsânî’nin el-Müdevvenetü’l-Kübrâ’sı bu dönemin mahsulüdür. İbâzıyye mezhebi sünnî mezheplerin fıkhî meselelerde başvurdukları istinbât ve istidlâl yönteminden farklı bir yöntem kullanmamıştır. Kur’ân, Sünnet, icmâ, kıyas ve diğer istidlâl yöntemleri İbâzî fakihlerce de başvurulan yöntemlerdir. Dolayısıyla İbâzîlerin kullanmış olduğu usûl yöntemlerinin diğer mezheplerin usûl yöntemiyle tam olarak aynı olmasa da birbirine çok yakın olduğunu söylemek mümkündür. İbâzîlerin istidlâlî deliller kısmında diğer mezheplerden farklılaşması ilham konusunda olmuştur. İbâzîlerde tartışmalı olmakla birlikte ilham istidlâlî delillerden biri olarak zikredilmiştir. Bu çalışmada İbâzıyye mezhebinin Hâricîlerle bağlantısı, mezhebin ortaya çıkışı, fıkhı ve usûl anlayışı ele alınmıştır., The Ibāḍiyya sect, whose formation coincided with the 1st century of Hijri, found fame as a political sect rather than jurisprudential. Underlying such an understanding lies the ties of some personalities they considered predecessors with the Kharijites. This situation prevented the Ibāḍiyya madhhab from being known as a fiqh sect. For this reason, the Ibāḍiyya sect has been studied mainly in the field of kalām due to its sect’s history and religious beliefs. This orientation has also led to the neglect of the fiqh aspect of the madhab. However, the Ibāḍiyya sect is an independent religious sect with rich jurisprudence and literature. In fact, according to the Ibāḍis, their sect is the first fiqh sect to be formed chronologically. Although, they are attributed to ʿAbdallāh b. Ibāḍ, the Ibāḍis accept Jabir b. Zayd as the founder. Until the end of the 3rd century, the Ibāḍis abstained from calling themselves Ibāḍī because they said that the fiqh sects should be attributed to their founders and that the sect’s founders were Jābir b. Zayd. They insistently underline that the attribution of their sect to ʿAbdallāh b. Ibāḍis due to political motives. For this reason, Ibāḍis see Jābir b. Zayd was the founder of their madhhab. Jābir was one of the tābiʿūn (successors) scholars and became famous as the mufti of Basra. Abū ʿUbayda Muslim b. Abī Karīma, who is accepted as the most influential figure of the Ibāḍiyya sect after Jābir, has an essential place in the formation and systematization of the sect. Abū Ubayda kept the sect together despite the pressures against the Ibāḍis during the Umayyad and the Abbasid periods, allowing it to spread out of Basra, especially in North Africa. The transfer of the Ibāḍiyya sect to different geographies as of the second quarter of the 2nd-century Hijri has been an essential process in the systematization of this sect. In addition, the spread of the Ibāḍiyya sect to regions outside Basra increased the codifications related to Ibāḍī fiqh. Kitāb al-mudawwana al-kubrā, which belongs to Abū Ghānim al-Khurāsānī, one of the most valuable works of Ibāḍī fiqh that has survived to the present day, is the product of this period. The Qur’ān, Sunnah, ijma, qiyas, and other istidlal methods were also used by Ibāḍiyya. So, the legal strategies used by Ibāḍītes could be said not to be perfect but very similar. But Ibāḍiyya is separated from any other sects about ilham. In this study, we will study the connection of Ibāḍiyya to Kharijism during the formation period, its emergence, fiqh, and jurisprudential methods

Hâricîliğin yaşayan tek kolu olarak görülen ve bugün Uman Sultanlığı’nın resmi mezhebi olan İbâzıyye, halen çok sayıda müntesibi olan mezheplerden biridir. Hâricîlikten ayrılmış bir kol ol-duğu şeklindeki yaygın kabulün aksine bu mezhep, Hâricî karakteri yansıtan belli başlı fikir ve uygulamaları benimsememekte ve Hâricî adıyla anılmaktan rahatsızlık duymaktadır. Bu yönüyle İbâzıyye keşfedilmeyi bekleyen bir mezhep olarak karşımızda durmaktadır. Bu çalışmada İbâzıyye’yi kendi kaynakları üzerinden tanımak ve yeni çalışmalara öncülük etmek amacıyla, ül-kemizde henüz hakkında çalışma bulunmayan, h. 6. yy. İbâzıyyesi’nin önde gelen isimlerinden Ebû Ya’kûb Yûsuf b. İbrâhîm es-Sedrâtî el-Vercelânî’nin (ö. 570/1175) ed-Delîl ve’l-burhân li-ehli’l-ʿuḳûl isimli eseri esas alınarak itikâdî, siyasî ve toplumsal görüşleri öne çıkarılmıştır. Bu bağlamda Vercelânî’nin iman, büyük günah, velâyet-berâet, sıfatlar, şefaat, ru’yetullah, va‘d-vaîd, halku’l-Kur’ân ve kabir azabı gibi itikâdî konulardaki görüşleri, dört halife ile ilgili beyanlarını içeren siyasi fikirleri ve ümmetin afetleri şeklinde yer verdiği toplumsal görüşleri konu edinilmiş, İbâzıyye’nin temel görüşleri ve dönemin İbâzî gündemi bu mezhebe mensup bir âlimin gözünden ortaya konmaya çalışılmıştır., Ibāḍīyya, which is regarded as the only living branch of the Khārijism and the official sect of the Sultanate of Oman today, is still one of the sects have a large number of followers. In contrast to the widespread opinion as being a separated branch of Khārijism, this sect does not adopt the major acts that represent the Khārijite character and refuse to be referred to as Khārijite. In this respect, Ibāḍīyya is a sect waiting to be discovered. This study, with the aim of recognizing Ibāḍīyya through their own sources and leading to new works, is based on one of the prominent names of the 6th century A.H., Abū Ya‘qūb Yūsuf b. Ibrāhīm al-Sadrātī al-Warjalānī (d. 570/1175) who has not been studied yet in Turkey, and his work al-Dalīl wa’l-burhān li-Ahl al-‘Uqūl. In this context, it is discussed that Warjalānī’s theological opinions on theologic issues such as faith, great sin, walāya-barā’a, divine attributes, intercession, seeing God (ru’yet Allah), wa‘d-wa‘īd, the creation of the Qur’ān and grave punishment, political opinions which included his statements about the four caliphs and the social views which he stated under the title of “disasters of the Ummah”. In this way, it is tried to put forward the basic views of Ibāḍīyya and its agenda of the period by emphasizing his views.

İbâziyye hicrî birinci yüzyılda neş’et eden ilk kelâm fırkalarından birisidir. Birçok makâlât türü eserde İbâziyye’nin, Hariciliğin en mu’tedili ve günümüze ulaşan tek kolu olduğu ifade edilmektedir. Buna rağmen ilk dönem İbâzî âlimlerden günümüz İbâzîlerine kadar birçok kişi, İbâziyye’nin Haricî bir fırka olmadığını savunmaktadır. İbâzîler şirk ve isti’raz gibi bazı konularda Haricilerden farklı görüşlere sahip olmakla birlikte, iman-küfür, tevellâ-teberrî, imâmet, vb. birçok konuda ise Haricîlerin görüşlerine benzer görüşleri savunmaktadırlar. Bu çalışmamızda bizzat İbâzî kelâm metinlerinden hareketle İbâzîlerin Haricî bir fırka olup olmadığını irdelemeye çalışacağız.

İbâziyye, Hâricî grupların içinde neşet etmiştir. Ehl-i Sünnet'e karşı muhalif olsalar da Hâricîler gibi aktif olarak savaşmayan, kuûdu tercih eden bir gruptur. Bu sebeple merkeze uzak dursalar da günümüze kadar ulaşmayı başaran bir gruptur. Ehl-i Sünnet'e ibadet ve itikatta olan yakınlıkları, Haricî bir gelenekten geliyor olmalarına rağmen mutedil anlayışları ve bir ilmi birikime sahip olmaları günümüze ulaşmasındaki diğer etkenlerdir. Ülkemizde ise bu mezhep hakkında yapılan çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Ancak yapılan çalışmalar mezhebi daha yakından tanımak adına sürekli olarak artmaktadır.Bizim tezimizde bu çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Tezimizde İbâzîler nezdinde en önemli fıkıh usulü kitabı olan el-'Adl ve'l-insâf 'ı inceleyerek hadis anlayışlarına dair geniş bir yelpaze sunmayı hedeflemekteyiz. Giriş kısmında mezhebin ortaya çıkışını, birinci bölümde hadis kaynaklarını ve devamında hadisi nasıl kullandığını göstererek hadis anlayışları ortaya konmaya çalıştık. Sonuç bölümünde de çıkarımlarımıza yer verdik. Ibadiyyah come into existence from the Kharijite. Even so, they dissent follows of sunnah, they don't conflct like the Kharijite and they prefer kuûd. Therefore, Ibadiyyah obtain up till today, eventhough they far from central. Another factors which ensure up till today, be in sight followers of sunnah in prayer and faith, hold an accumulation. In our country, there is few searches and studies about the Ibadiyyah. But searches and studies consistently increase for know well about the Ibadiyyah.The study that aims to contribute for searches about Ibadiyyah, analyzes to sense of hadith. Fort his, that study investigates el-'Adl ve'l-insâf . Chapter Introduction explains the background of Ibadiyyah. Chapter One is about Ibadiyyah's source of hadith. Chapter Two and Three investigates sence of hadith. 172

Bu çalışmada ülkemizde yeterince tanınmayan İbâzî âlim Muhammed b. Yusuf Itfiyyiş'in hayatı, eserleri, ilmî kişiliği ve mensup olduğu mezhep hakkında bilgiler verilmiş; daha sonra da müellifin Teysiru't-Tefsir adlı eseri tanıtılarak çeşitli yönlerden değerlendirilmiştir. Kur'an'ın sünnî, şiî ve mutezilî yorumlarının yanı sıra ibâzî yorumu da olmasına karşın ülkemizde Kur'an'ın ibâzi yorumuyla alakalı çalışmalar oldukça az ve yetersizdir. Çalışmamız ile bu alandaki eksikliğin kısmen de olsa giderileceğini umuyoruz. Tezimizde, ibâzîlerin Kur'an'a bakış açısının daha iyi yansıtılması için, ibâzîler tarafından Kutbu'l-Eimme diye nitelendirilerek en büyük âlim olduğuna işaret edilen ve uzun hayatı süresince üç tefsir telif etmiş olan Itfiyyiş'in son tefsiri olan Teysiru't-Tefsir adlı eseri ele alındı. Çalışmamızın sonunda müellifin, gereksiz diyebileceğimiz rivayetlere çok fazla yer verdiğini, fıkhî ve filolojik tahlillerini zaman zaman tefsir kitabını aşacak derecede uzattığını, itikada dair ayetleri mezhebinin etkisinde kalarak tevil ettiğini ancak toplumdaki yaygın kanaatin aksine sahâbeden hiç kimseye dil uzatmadığını bilakis hepsi hakkında güzel sözler söylediğini tespit ettik. Ayrıca müellifin Hâricîler, Mutezile ve Şia'ya şiddetli eleştiriler yöneltip kendilerine hakarete varacak sözler sarf ettiğini buna karşın Ehl-i sünnet'e eleştirilerde bulunurken daha hassas ve yapıcı davrandığını gördük. In this study, the information is given about the Ibâzî scholar Muhammad b. Yusuf Itfiyyiṣ's life, works, scientific personality and the sect he belonged; then the author's book Teysiru't-Tafsir was introduced and evaluated in various ways.Despite the Sunni, Shi'i, and Mu'tazila interpretations of the Qur'an as well as the Ibâzî interpretation, the works are rather insufficient on the Ibâzî interpretation of the Qur'an in our country. We believe that our work will partially eliminate this defficiency. In our study, Itfiyyiṣ has been labelled as the greatest scholar `Qutb al-Eimme` by Ibâzîs. In order to better reflect his viewpoint for the Qur'an, Teysiru't-Tafsir which is the last comment of Itfiyyiṣ who wrote three interpretations of the Qur'an during his long life, is discussed. At the end of our study, we found that the author gave a lot of importance to the narrations that we might say unnecessary and he extended his jurisprudential and philological analyzes exceeding the book of tafsir from time to time and he interpreted the verses on the faith under the influence of the sect, he spoke well about the Sahabas contrary to popular belief in the society. We have also seen tha the writer made extreme criticism and the words like defamation for the Mu'tazila, and Shia despite that he was more sensitive and constructive in criticizing the Sunni tradition. 341

Bu çalışmada, ibâzîler tarafından mezhebin fikri müessisi olarak kabul edilen Câbir b. Zeyd‘in hayatı ve fırka içindeki rolü ele alınmııtır. Arap âleminde Câbir b. Zeyd hakkında çok az sayıda müstakil çalışmalar vardır. Ülkemizde ise doğrudan Câbir b. Zeyd‘i konu alan müstakil bir çalışma yoktur. Tezimizin amacı Câbir b. Zeyd‘in hayatı, ilmi kişiliği ve fırka içerisindeki rolünü ortaya koymaktır. Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. “Câbir b. Zeyd” adını taşıyan tezimizin birinci bölümünde, Cabir‘in hayatı ve ilmi kiiiliği ele alındı. Bu bağlamda, Câbir b. Zeydi‗n doğumu, nesebi ve kişisel özellikleri üzerinde duruldu. ilmi şahsiyetini ortaya koyabilmek için, ilmî kişiliği, hocaları, talebeleri ve eserleri hakkında bilgi verildi. ibâzî kaynaklara bakıldığında, Cabir b. Zeyd islam ilimlerinin tek bir alanında mütehassıs bir bilgin olmaktan ziyade tefsir, hadis, fıkıh ve kelam alanlarında temayüz eden çok yönlü bir bilgindir. ibâzî kaynaklara dayanılarak, Cabir b. Zeyd‘in Bedir ehlinden yetmiş kişi ile görüştüğü ve onlardan ders aldığı belirtildi. Bu bölümde İslam'ın erken dönemlerinde telif edilen ilk kaynaklardan sayılan Câbir b. Zeyd‘in Divân adlı eseri ve Divan üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verildi. Câbir b. Zeyd‘in ilmi mirasıyla alakalı yapılan çalışmalar araştırıldı. İkinci Bölüm, Câbir b. Zeyd‘in fırka içerisindeki rolüne ayrılmıştır. Bu bölümde öncelikle, Cabir‘in sosyal hayatı ve Emevî idaresiyle olan münasebeti irdelenmiştir. Cabir b. Zeyd‘in İbâziyye ile olan ilişkisi Sünni ve İbâzî kaynaklarda farklı şekilde ele alınmaktadır. Bazı sünni kaynaklar Cabir b. Zeyd‘in İbâziyye ile olan iliikisini inkâr ederken İbâzî kaynaklar onu fırkanın fikri müessisi olarak ele almaktadır. Bu bölümde konuyla ilgili ileri sürülen süpekülasyonlar sünni ve Gbâzî kaynaklar üzerinden değerlendirilmiştir. Cabir b. Zeyd ile ilgili tartışmalarda yeri geldikçe mektuplarına da yer verilmiştir. Sonuç kısmında Cabir b. Zeyd ve onun fırka içindeki rolü hakkında İbâzî ve sünni kaynaklar tarafından verilen bilgilerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler Câbir b. Zeyd, Abdullah b. Gbâz, Gbâzîlik, Ka‘ade, Nehrevân. In this study; it considered; According to Ibazis, Cabir bin Zeyd who is the intellectual founder of Ibazi sect; his life and his role in the Ibazi's groupThere are a few independent studies about Cablr bin Zayd in the Arabian world. In our country (Turkey) there is no any independent study about Cablr bin Zayd. Our thesis aim is to introduce Cabir bin Zayd's life story, his scientific personality and his role in the sect. Denominations historical sources are works written which mostly influenced by political events in their time. That's why when we considered these works we must be aware of subjective situation. By that way we tried to describe the events among parties in that time objectively. Our thesis consist of two parties. Introduction and result. In the first part of our thesis named Cabir bin Zayd: Cabir bin Zayd' life, his scientific personality, his birth, childhood and his ancestry had been told. To consider his scientific personality we get some information about his scholars, his students and his amazing works. When we have a look into Ibazi sources Cabir bin Zayd is not only expert in a field of Islamic knowledge but he is genius in tafsir, hadith, islamic low and kalam(word) also. According to Ibazi sources Cabir bin Zayd met 70 people of Badr and took lessons from them. Despite of Gbazi's studied secretly but its known that they were a group who minded the science importantly. In the one of letters which Cabir bin Zayd sent his partisan; emphasised the political pressure in that age and told: You know our situation. We have a fear of who look for an excuse about us. Don't request any dangerous thing which involve us into. Don't save behind any letters we sent you. Burn them after you read. Write me what you need. In this part: We are going to give an information about Cabir bin Ziad work's named Diwan which wrote from first islamic sources in early time. We searched a couple works about his scientific inheritance. In the second part of thesis it had been told Cabir bin Zayd's role in the sectarian group. In this part firstly it has been considered his social life and his relation with the Umayyad Dynasty. It has been considered differently Cabir bin Zayd' relation with Ibazi's in the Sunni and Ibazi sources. According to some of Sunni source there is no relationship between Ibazi's and Cabir bin Zayd. But Ibazi's sources say that Cabir bin Zayd is the intellectual founder of sect. In this part; the speculations on the related topic considered both by Sunni and Ibazi sources. There is some information about debates about Cabir bin Zayd in his letters. In the conclusion part, there are a comprehensive sources both of Ibazi and Sunni about Cabir bin Zayd life and his role in the sectarian group. Key words Cabir bin Zeyd Abdullah b.Gbaz,Gbazilik , Kaade, Nehrevan

Bu çalışmada, Hâricîliğin günümüze kadar ulaşabilmiş tek kolu olan Îbâziyye mezhebinin önemli imâmlarından kabul edilen Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme’nin (ö. 145/762) İbâziyye’yi yaymak için gösterdiği çaba, Kuzey Afrika’ya gönderdiği Hameletü’l-İlm (ilim taşıyıcıları) ve oradaki faaliyetleri konusu işlenmiştir. Çalışmamız, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, sınırları, amacı, metodu; Hâricîliğin doğuşu ve fırkalara ayrılışı anlatılmıştır. Birinci bölümde Ebû Ubeyde’nin hayatı, ilmî kişiliği ve oluşturduğu meclisler anlatılmıştır. İkinci bölümde Mağrib ile ilgili genel bir bilgi verilmiş olup Mağrib’e giden Hameletü’l-İlm’in tanıtımı ve Basra’ya gelişleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise Hameletü’l- İlm’in Mağrib’de yapmış oldukları siyasi, ilmi ve sosyal faaliyetler anlatılmıştır. Anahtar Kelimeler Ebû Ubeyde, İbâziyye, Hameletü’l-İlm, Mağrib İbâziyye is externality’s only arm which could be reached nowadays. In this study Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme who is accepted one of important imâm affords to spread İbâziyye and Hameletü’l-İlm who he send Mağreb and their activites in there treated. Our work consists of introduction and three chapters. In introduction topic of resarch, it's boundaries, purpose, method, the birth of externality and seperated sects are explained. In the first chapter, life of Ebû Ubeyde, his wisdom personality, and he has been created counsils are explained. In the second chapter, gives general information about Magreb and introduction of Hameletü’l-İlm comes from Magreb and arrival in Basra are discussed. In the last chapter ( thirt chapter ), Hameletü’l-İlm made political, wisdom and social activites described. Keywords Ebû Ubeyde, İbâziyye, Hameletü’l-İlm, Magreb

İslâm’da ilk ortaya çıkan mezhep olan Muhakkime-i Ula ve ondan ayrılan İbâzȋler, İslâm mezhepleri tarihinde, müzakere edilen birçok meselenin önde gelenleri olmuşlardır. İbâziyye’nin ortaya çıkışı araştırmacılar arasında mühim bir tartışma konusu olmuştur. Tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İbâziyye’nin doğuşu ve V. asra kadar gelişmesi, İkinci bölümde İbâzîliğin itikâdî görüşleri Üçüncü bölümde ise İbâzîliğin siyasî görüşleri irdelenmiştir. İbâzȋlerin itikâdî ve siyasî konularda diğer mezheplerle ayrıştığı noktaları vardır. Meseleleri Kur’an, hadis ve akıl üçgeninde temellendirmişlerdir. Dini ve siyasî çizgilerin Ebû Bilâl, Abdullah b. İbâz ve fırkanın düşünce mimarisi olarak gördükleri Cabir b. Zeyd tarafından oluşmuştur. Anahtar Kelimeler İbâziyye, Havarîc, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâz, İmâmet The first sect emerged in the İslâm is Muhakkima-i Ula and which leave it on the Ibadhıyah’s have been the leading negotiated on History of Islamic Sects, many issues. The emergence of Ibadhiyah has been the subject of debate among researchers. Our thesis is that the first part consists of an introduction and three main headings. In the second part examined the İbadhiyyah from birth to V. Century and in the third part theological views of Ibadhi’s and in the part fourth part İbâzî’political views are presented. İbadhi’s theological and political views dissaccorded from other sects in some point. They justified the religious problems by Qoran, Hadith and mind triangle. Their religious and political lines established by Ebû Bilâl, Abdullah b. İbaz and Cabir b. Zeyd who seems as religious leader of sects. Key Words Ibadhiyah, Kharijites, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâdh, Imamat

İslâm'da ilk ortaya çıkan mezhep olan Muhakkime-i Ula ve ondan ayrılan İbâzîler, İslâm mezhepleri tarihinde, müzakere edilen birçok meselenin önde gelenleri olmuşlardır. İbâzîyyenin ortaya çıkışı araştırmacılar arasında mühim bir tartışma konusu olmuştur.Tezimiz üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İbâzîyye'nin doğuşu ve V. asra kadar gelişmesi, İkinci bölümde İbâzîliğin itikâdî görüşleri Üçüncü bölümde ise İbâzîliğin siyasî görüşleri irdelenmiştir.İbâzîlerin itikâdî ve siyasî konularda diğer mezheplerle ayrıştığı noktaları vardır. Meseleleri Kur'an, hadis ve akıl üçgeninde temellendirmişlerdir. Dini ve siyasî çizgilerin Ebû Bilâl, Abdullah b. İbâz ve fırkanın düşünce mimarisi olarak gördükleri Cabirb. Zeyd tarafından oluşmuştur.Anahtar Kelimeler İbâziyye, Havarîc, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâz, İmâmet The first sect emerged in the İslâm is Muhakkima-i Ula and which leave it on the Ibadhıyah's have been the leading negotiated on History of Islamic Sects, many issues. The emergence of Ibadhiyah has been the subject of debate among researchers.Our thesis is that the first part consists of an introduction and three main headings. In the second part examined the İbâzîyye from birth toV. Century and in the third part theological views of Ibadhi's and in the part fourth part İbâzî'political views are presented.İbadhi's theological and political views dissaccorded from other sects in some point. They justified the religious problems by Qoran, Hadith and mind triangle. Their religious and political lines established by Ebû Bilal, Abdullah b. İbaz and Cabir b. Zeyd who seems as religious leader of sects.Key Words Ibadhiyah, Kharijites, Cabir b. Zeyd, Abdullah b. İbâdh, Imamat 228

Bu çalışmada, Hâricîliğin günümüze kadar ulaşabilmiş tek kolu olan Îbâziyye mezhebinin önemli imâmlarından kabul edilen Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme'nin (ö. 145/762) İbâziyye'yi yaymak için gösterdiği çaba, Kuzey Afrika'ya gönderdiği Hameletü'l-İlm (ilim taşıyıcıları) ve oradaki faaliyetleri konusu işlenmiştir.Çalışmamız, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Girişte araştırmanın konusu, sınırları, amacı, metodu; Hâricîliğin doğuşu ve fırkalara ayrılışı anlatılmıştır.Birinci bölümde Ebû Ubeyde'nin hayatı, ilmî kişiliği ve oluşturduğu meclisler anlatılmıştır. İkinci bölümde Mağrib ile ilgili genel bir bilgi verilmiş olup Mağrib'e giden Hameletü'l-İlm'in tanıtımı ve Basra'ya gelişleri ele alınmıştır.Üçüncü bölümde ise Hameletü'l- İlm'in Mağrib'de yapmış oldukları siyasi, ilmi ve sosyal faaliyetler anlatılmıştır. İbâziyye is externality's only arm which could be reached nowadays. In this study Ebû Ubeyde Müslim b. Ebî Kerîme who is accepted one of important imâm affords to spread İbâziyye and Hameletü'l-İlm who he send Mağreb and their activites in there treated.Our work consists of introduction and three chapters.In introduction topic of resarch, it's boundaries, purpose, method, the birth of externality and seperated sects are explained.In the first chapter, life of Ebû Ubeyde, his wisdom personality, and he has been created counsils are explained.In the second chapter, gives general information about Magreb and introduction of Hameletü'l-İlm comes from Magreb and arrival in Basra are discussed.In the last chapter ( thirt chapter ), Hameletü'l-İlm made political, wisdom and social activites described. 126