Search

Wstąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej zapoczątkowało emigrację poakcesyjną Polaków, dla której charakterystyczne było pojawienie się nowych kierunków wyjazdów emigracyjnych. Jednym z najbardziej popularnych stała się Wielka Brytania. Wyjazd emigracyjny jest wydarzeniem znaczącym w biografii człowieka i całej jego rodziny. W świetle koncepcji Agnieszki Bron (2000, 2006), wiąże się on z licznymi napięciami, ambiwalencją, poczuciem bezradności i zawieszenia (tzw. floating), a jednocześnie jest wydarzeniem o potencjale edukacyjnym. Celem badań uczyniono wyjaśnienie procesu uczenia się małżonków doświadczających emigracji. Przeprowadzono badania biograficzne z wykorzystaniem autobiograficznego wywiadu narracyjnego i analizy dokumentów osobistych. W badaniach wzięło udział 10 diad małżeńskich przebywających na emigracji długookresowej w Wielkiej Brytanii. W wyniku analizy materiału empirycznego wyróżniono następujące kategorie doświadczeń wpisujące się we floating: zaskoczenie zastaną rzeczywistością, poczucie zagubienia i osamotnienia, niepewność co do słuszności podjętej decyzji, utrata poczucia bezpieczeństwa, podejmowanie prób radzenia sobie z kryzysem, wybór strategii radzenia sobie i uczenia się. Jednak nie w każdej narracji autobiograficznej występują wszystkie z wyróżnionych kategorii. W porównaniu z koncepcją A. Bron struktura floating w badanych biografiach składa się z większej liczby elementów, a jednocześnie traci swą etapowość, staje się rozmyta, ma charakter mozaikowy. Zidentyfikowano także dziesięć strategii radzenia sobie z poczuciem zawieszenia, nisko bądź wysoko zorientowanych na jedną z kultur: kraju przyjmującego lub kraju macierzystego. Strategie te w większości sprzyjały poznawaniu nowej kultury. Natomiast samo uczenie się od początku pobytu na emigracji było postrzegane jako wartość sprzyjająca adaptacji do życia w nowych uwarunkowaniach społeczno-kulturowych., Poland’s accession to the structures of the European Union initiated the post-accession emigration of Poles, which was characterized by the emergence of new directions for emigration. Great Britain has become one of the most popular. An emigration is a significant event in the biography of a person and the whole family. In the light of Agnieszka Bron’s concept (2000, 2006), it is associated with numerous tensions, ambivalence, a sense of helplessness and suspension (the so-called “floating”), and at the same time, it is an educational event. The research aimed to explain the learning process of spouses experiencing emigration. Biographical research was carried out using an autobiographical narrative interview and an analysis of personal documents. Ten marriage dyads staying in a long-term emigration in Great Britain participated in the research. As a result of the study of the empirical material, the following categories of experiences that fit into “floating” were distinguished: surprise/fascination with the reality, sense of loss and loneliness, uncertainty as to the rightness of the decision made, loss of sense of security, attempting to cope with the crisis, choosing a coping strategy and learning. However, not all of the distinguished categories appear in every autobiographical narration. Compared to A. Bron’s concept, the “floating” structure in the biographies studied consists of a more significant number of elements. At the same time, it loses its stages, becomes blurry, and has a mosaic character. Ten strategies for coping with a sense of suspension were also identified, which were high or low orientated toward either: the culture of the host country or the culture of the home country. Most, but not all, of these strategies enhanced recognizing the new culture. Learning from the beginning is perceived as a value and an opportunity to better cope with the crisis experienced in living in new socio-cultural conditions.

Wstąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej zapoczątkowało emigrację poakcesyjną Polaków, dla której charakterystyczne było pojawienie się nowych kierunków wyjazdów emigracyjnych. Jednym z najbardziej popularnych stała się Wielka Brytania. Wyjazd emigracyjny jest wydarzeniem znaczącym w biografii człowieka i całej jego rodziny. W świetle koncepcji Agnieszki Bron (2000, 2006), wiąże się on z licznymi napięciami, ambiwalencją, poczuciem bezradności i zawieszenia (tzw. floating), a jednocześnie jest wydarzeniem o potencjale edukacyjnym. Celem badań uczyniono wyjaśnienie procesu uczenia się małżonków doświadczających emigracji. Przeprowadzono badania biograficzne z wykorzystaniem autobiograficznego wywiadu narracyjnego i analizy dokumentów osobistych. W badaniach wzięło udział 10 diad małżeńskich przebywających na emigracji długookresowej w Wielkiej Brytanii. W wyniku analizy materiału empirycznego wyróżniono następujące kategorie doświadczeń wpisujące się we floating: zaskoczenie zastaną rzeczywistością, poczucie zagubienia i osamotnienia, niepewność co do słuszności podjętej decyzji, utrata poczucia bezpieczeństwa, podejmowanie prób radzenia sobie z kryzysem, wybór strategii radzenia sobie i uczenia się. Jednak nie w każdej narracji autobiograficznej występują wszystkie z wyróżnionych kategorii. W porównaniu z koncepcją A. Bron struktura floating w badanych biografiach składa się z większej liczby elementów, a jednocześnie traci swą etapowość, staje się rozmyta, ma charakter mozaikowy. Zidentyfikowano także dziesięć strategii radzenia sobie z poczuciem zawieszenia, nisko bądź wysoko zorientowanych na jedną z kultur: kraju przyjmującego lub kraju macierzystego. Strategie te w większości sprzyjały poznawaniu nowej kultury. Natomiast samo uczenie się od początku pobytu na emigracji było postrzegane jako wartość sprzyjająca adaptacji do życia w nowych uwarunkowaniach społeczno-kulturowych.

W dyskusji na temat romantyzmu i jego dziedzictwa nie powinno zabraknąć głosu o emigracji nazywanej drugą (Drugą, Drugą Wielką), niepodległościową, pojałtańską czy też po prostu wojenną. Oprócz oczywistych różnić można wskazać pewne zbieżności losów obu wychodźstw (taka nazwa również występuje w niektórych źródłach i opracowaniach). XX-wieczna emigracja polska zapożyczyła od swojej słynnej poprzedniczki pewne wzory zachowań. Przykłady i sygnały wybranych stylów zachowań romantycznych w sferze społeczno-kulturalnej można zaobserwować na łamach londyńskich „Wiadomości” – jednego z najważniejszych czasopism powojennego wychodźstwa – oraz w kręgu ich czytelników.

Artykuł jest próbą opisu i porównania pierwszej fali emigracji zarobkowej z końca XIX wieku i podobnej do niej drugiej fali z końca XX wieku, wzmocnionej w 2004 roku przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz wskazania różnic i podobieństw między nimi. Pierwsza fala została opisana przez ważnych pisarzy pozytywistycznych, druga przez samą siebie. Na podstawie tych tekstów autor bada takie kategorie, jak patriotyzm, ksenofobia, religijność, obyczajowość, język itp.

Artykuł jest literaturoznawczym spojrzeniem na twórczość albo zapomnianej, albo wręcz nieznanej pisarki i publicystki, utalentowanej działaczki propolskości – Aurelii Wyleżyńskiej. Ta przedstawicielka emigracji intelektualnej w Paryżu aktywnie uczestniczyła w wydarzeniach literackich, kulturalnych, skupionych w ośrodkach polonocentrycznych we Francji, wiele z nich sama organizując. Szczególną uwagę zwrócono na nieobecną w lekturze czytelniczej powieść Aurelii Wyleżyńskiej Czarodziejskie miasto, z wyraźnymi akcentami autobiograficznymi. Tytułowe czarodziejskie miasto to oczywiście Paryż początku XX wieku, do którego ucieka główna bohaterka Maria (prototyp autorki), młoda kobieta, pragnąca uwolnić się od wspomnień, miłości i tęsknoty za ukochanym mężczyzną.

W artykule wskazuje się na pobyt i działalność Polaków w państwach położonych na terenie Półwyspu Arabskiego. Do państw tych zaliczono Arabię Saudyjską, Bahrajn, Jemen (po II wojnie światowej występował tam Jemen Południowy i Jemen Północny), Katar, Oman oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie. Kontakty Polaków z tym regionem świata w przeszłości były niewielkie. Na Półwysep Arabski trafiali zatem nieliczni mieszkańcy z ziem polskich. Sytuacja ta zmieniła się od lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy państwa arabskie zaczęły się dynamicznie rozwijać na podstawie uzyskiwanych środków finansowych ze sprzedaży surowców naturalnych – ropy naftowej i gazu ziemnego. Dzięki temu przybywały tam kadry naukowo-techniczne oraz specjaliści z różnych dziedzin, ponadto przedstawiciele branży turystycznej i muzycy. Poprzez polsko-arabskie małżeństwa nad Zatoką Perską zamieszkały także Polki, które wyszły za mąż za Arabów. Występujące na przełomie XX i XXI wieku skupiska polskie i polonijne na Półwyspie Arabskim liczyły od kilku do kilkuset przedstawicieli, w zależności od konkretnego podmiotu międzynarodowego. Pojedyncze osoby i rodziny mieszkały w Jemenie i Omanie, 30 osób w Katarze, od 100 do 200 w Bahrajnie i Arabii Saudyjskiej, a 600 w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. To ostatnie skupisko polonijne należało do najlepiej zorganizowanych w świecie arabskim. W ciągu 30 lat od zmian systemowych podjętych nad Wisłą, społeczności polskie i polonijne na Półwyspie Arabskim rozrosły się od skupisk kilkudziesięcioosobowych (Jemen, Oman) poprzez kilkusetosobowe (Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar) do kilkutysięcznych (Zjednoczone Emiraty Arabskie). Dalej zatem Abu Zabi, Dubaj i Szardża są miastami, w których najchętniej podejmują zatrudnienie Polacy i przedstawiciele Polonii ze świata zachodniego.

Emigracja zarobkowa z Polski do Estonii była konsekwencją sytuacji społeczno-gospodarczej w tych państwach. Do wewnętrznych determinantów emigracyjnych należy zaliczyć przeludnienie agrarne i ubóstwo wsi polskiej. W zaistniałej sytuacji wielu ludzi widziało szansę na poprawę swojego bytu w emigracji. Problem nadmiaru rąk do pracy na wsi polskiej zbiegł się w czasie z rozwojem gospodarczym państwa estońskiego. W czasie, gdy Polska borykała się z przeludnieniem i nadmiarem siły roboczej na wsi, kraj bałtycki dotykał diametralnie odmienny problem. Ruch emigracyjny do Estonii trwał w okresie od 1937 do 1939. Liczbę robotników polskich, którzy wówczas byli zatrudnieni w rolnictwie estońskim, szacuje się na ok. 8,5 tys. osób. Wiele wskazuje na to, że gdyby nie został on przerwany wybuchem II wojny światowej, osiągnąłby znaczne rozmiary. Celem artykułu jest analiza podstaw prawnych emigracji, procedury rekrutacji i transportu emigrantów, warunków życia i pracy oraz ukazanie kontaktów emigrantów zarówno z pracodawcami i społecznością miejscową, jak i miejscową Polonią. Analizie poddano również opiekę konsularną nad emigrantami.

Halina Hila Marcinkowska, Wieczni tulacze. Powojenna emigracja polskich Żydow, Proszynski i S-ka, Warszawa 2019, ss. 424.

Emigracja sezonowa do Niemiec była charakterystycznym zjawiskiem dla powiatu wieluńskiego od 1890 r., skąd corocznie przez cały okres międzywojenny mniejsza lub większa liczba mieszkańców wyjeżdżała (legalnie i nielegalnie) do pracy, kierując się głównie do rolnictwa. Stąd też pochodziła największa grupa w skali powiatowej w Polsce, sięgając rekordowej liczby około 48 tysięcy osób (1926), która wyjechała za Prosnę; przy czym najwięcej chętnych było w 1931 r., gdy taką deklarację złożyło aż 62 tysiące osób. Możliwość wyjazdów do pracy w największym stopniu zależała od polityki niemieckiej, która z wyjątkami (szczególnie wielki kryzys gospodarczy) z chęcią widziała polskich robotników przekraczających granicę w sposób legalny i nielegalny. Także strona niemiecka decydowała o ilości legalnie wyjeżdżających, która zawsze była mniejsza niż liczba chętnych. Ten pęd do pracy u zachodniego sąsiada wynikał z trudnej sytuacji gospodarczej w Polsce, a zwłaszcza w rolnictwie, przekładając się bezpośrednio na rolniczy powiat wieluński. Tym samym emigracja sezonowa była najszybszym i najskuteczniejszym sposobem zatrudnienia bezrobotnych i łagodzenia napięć społecznych na tym terenie. Seasonal emigration from Wieluń County to Germany during the interwar period (1918–1939) Seasonal emigration to Germany was a specific phenomenon taking place in Wieluń County since 1890. Every year in the interwar period, some inhabitants emigrated for work (legally or otherwise), most pursuing jobs in agriculture. It was also the county responsible for the greatest number of emigrants crossing the Prosna river in Poland. In 1926, 48,000 people temporarily moved to Germany, while the year 1931 saw a record number of seasonal emigrants — 62,000 people. The possibility of emigrating for work mostly depended on German policies, which — with certain exceptions, mainly during the great economic depression — strongly encouraged Polish workers to come there, whether they crossed the border legally or illegally. Germans also specified the number of people legally allowed in, which was always smaller than the actual numbers of those wishing to do so. The willingness to work abroad resulted from the difficult economic situation in Poland, especially in agriculture, withthe rural Wieluń County being one the most badly hit. Seasonal emigration was the quickest and the most efficient way of resolving the problem of unemployment and thus alleviating social tensions in the region.

Artykuł wstępny stanowi próbę prześledzenia przeciwieństwa między pojęciami „literatura emigracyjna” i „literatura migracyjna”. To pierwsze zjawisko ma w literaturze polskiej bogate tradycje, zarówno w XIX jak i XX wieku. Współczesne migracje Polaków są zjawiskiem typowym dla kultury globalnej. Niektóre kompleksy zagadnień są jednak wspólne, należy do nich obserwacja różnic kulturowych. This article explores the opposition between concepts of ‘emigre literature’ and ‘migration literature’. The first has a deeply rooted tradition in nineteenth and twentieth century Polish literature. The Poles’ migrations today are typical of global culture. And yet, some clusters of issues are shared across the board, such as the attention to cultural difference.

The article outlines selected issues concerning emigration from Poland in the interwar period and the emigration policy of the Second Polish Republic. It also presents the policy of the Polish state towards Polish immigrant communities, as opposed to national minorities in neighboring states, and their situation in host countries. In addition, some attention has been given to legal regulations and political activities and institutions, most notably the Ministry of Foreign Affairs, aiming at the strengthening of ties between Poland and Polish emigrants. It argues that despite political and personal conflicts, international political and diplomatic limitations, financial difficulties, and the increased assimilation among immigrant communities, alongside diplomatic and consular missions, a network of institutions and associations was formed, relatively efficiently managing the relations between Poland and Polish organized communities abroad.

Masowa emigracja w celach zarobkowych zapoczątkowała nowe zjawisko społeczne w naszym kraju tzw. eurosieroctwo. Z badań przeprowadzonych w tym obszarze wynika, iż zjawisko to dotyczy wielu polskich rodzin. Niesie ono za sobą poważne konsekwencje pedagogiczne i społeczne. Rodzice przebywający poza granicami kraju często są nieświadomi, wyłączenia z realizacji swojego rodzicielstwa i trącą możliwość wywierania wpływu na rozwój dziecka. W konsekwencji może to doprowadzić do utraty poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji przez dziecko. Brak kontaktu z rodzicem często powoduje zaburzenia procesu socjalizacji, a także nasilenie zachowań aspołecznych u tzw. eurosierot. Proces wychowania dziecka w takim modelu rodziny zostaje niejednokrotnie zakłócony w obszarze: wychowawczym, socjalno-bytowym, szkolno-edukacyjnym i emocjonalnym.