Search

Kur’ân-ı Kerîm’in öğrenilmesini destekleyen ve sağlayan dışsal etkinliklerin planlanması, düzenlenmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi süreçlerinden oluşan Kur’ân-ı Kerîm öğretimi; örgün ve yaygın eğitim kurumlarında farklı yaş gruplarına ve seviyelerine göre yapılmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm’in okunması ve öğretiminde belirlenen hedeflere ulaşılmasında öğretmenlerin/öğreticilerin mesleki öz yeterlikleri önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda Kur’ân-ı Kerîm öğretimi öz yeterlik inançlarını ölçmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmeyi amaçlayan bu araştırma, tarama deseninde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, Trabzon ilinde örgün eğitim kurumlarında görev yapan 570 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeni oluşturmaktadır. Çalışma grubu ölçek geliştirme çalışmalarının önemli bir basamağı olan açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerini farklı veri setleri üzerinde yapmak amacıyla bölünerek iki grup hâline getirilmiş ve her iki grubun normallik varsayımları sağlanmıştır. Birinci grup verileri üzerinde yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonucunda iki faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır. Faktörler; “Kur’ân-ı Kerîm’i Okuma” ve “Kur’ân-ı Kerîm’i Öğretme” olarak adlandırılmıştır. Faktörlerin madde yük değerleri 0.642 ile 0.889 arasında değişmektedir. Sırasıyla birinci faktör varyansın %36.239’unu, ikinci faktör varyansın %33.857’sini, ölçeğin tamamının ise varyansın %70.096’sını açıkladığı görülmüştür. İkinci grup veriler üzerinde yapılan Doğrulayıcı Faktör Analizinde (DFA), χ2/df: 2.635, RMSEA: 0.08; SRMR: 0.04; AGFI: 0.83; GFI: 0.88; CFI: 0.95; TLI: 0.94; NFI: 0.93 ve IFI: 0.95 uyum indeksleri elde edilmiştir. Ölçeğin madde toplam korelasyonları 0.533 ile 0.832 arasında değişmektedir. Ölçeğin %27 alt ve %27 üst grupların puan ortalamaları sonucunda elde edilen madde ayırt edicilik analizlerinin anlamlı olduğu (p

Kur’an uzun yıllar harf yöntemi üzere öğretilmiştir. Harf yönteminde Arap alfabesindeki harflerin isimleri ezberletildikten sonra hareke ve işaretlerin öğretimine geçilmektedir. Bu yönteme alternatif olarak zamanla hece yöntemi geliştirilmiş, harfler isimleri ezberletilmeden doğrudan üstün harekeli sesleri ile öğretilmiştir. Son yıllarda ise bu iki usulden farklı olarak ses temelli elifbâ yöntemi kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntem 2005 yılından itibaren Türkçe öğretiminde benimsenen sesi esas alan ilk okuma yazma öğretimi yöntemiyle örtüşmektedir. Her iki öğretim yönteminde de harflerin tek tek öğretilmesi, her sesin öğretiminde ses öğren-me aşamalarına uyulması, derslerin sınıfça yapılması, öğrenilen harflerle oluşturulmuş hece ve kelimelerin ilk günden itibaren okunması gibi temel prensipler benimsenmektedir. Bu çalış-manın amacı ses temelli elifbâ yöntemini uygulayarak Kur’an öğretiminin nasıl yapılabileceğini ortaya koymak ve usulün Kur’an’ın doğru seslerle öğrenilmesine yönelik özgün yönlerine dikkat çekmektir. Zira Kur’an’ın doğru öğretilmesi öğreticinin alan bilgisi ve öğretmenlik bece-risi ile yakından ilgili olmakla birlikte kullanılacak elifbâ ve uygulanacak usul, hedefe daha sistemli ve daha hızlı ulaşmada önemlidir. Nitel yöntemin kullanıldığı araştırmada durum çalışması deseni uygulanmıştır. Çalışmanın öncelikli verileri proje asistanlığını yürüttüğüm Ses Temelli Elifbâ, yazarları arasında olduğum editörlü kitap çalışması olan Kur’an-ı Kerim Öğre-timinde Yeni Bir Yaklaşım: Ses Temelli Elifbâ ve Tecvit Yöntemi isimli eser ve Diyanet TV’de yayınlanan yapım koordinatörlüğünü üstlendiğim otuz bölümlük Çocuğuz Kur’an Okuyoruz programıdır. Ayrıca yöntemin uygulanabilirliğini görebilmek için derslerinde Ses Temelli Elifbâ’yı kullanan sekiz öğretici ile mülakatlar yapılmıştır. Araştırma Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları ve Bilimsel Yayın Etik Kuru-lundan 8 Temmuz 2021 tarihinde 12450 sayılı karar ile etik onay almıştır. Ses temelli elifbâ yönteminde asıl olan Kur’an’ın doğru seslendirilmesidir. Elifbâda harfler Kur’an’da geçiş sıklığı ve mahrecinin zorluk derecesi dikkate alınarak klasik alfabe sıralamasından farklı olarak sıra-lanmış ve altı gruba ayrılmıştır. Her harf ayrı bir derste, harekeli ا desteği ile cezimli olarak (اَلْ, اِلْ, اُلْ gibi) öğretilmektedir. Öğretim sırasında ses öğrenme aşamalarına dikkat edilmekte, öğ-rencinin önce öğreneceği harfin sesini hissetmesi, diğer harf seslerinden ayırt etmesi daha sonra da mümkün olduğunca doğru mahrecinden seslendirmesi beklenmektedir. Ses temelli elifbâ yönteminde harfin şeklinin öğretimi ise harfin sesinin telaffuz edilmesinden sonraya bırakılmaktadır. Harflerin şekillerinin öğretimi sırasında harfin kelime içerisinde yazılırken hiç değişmeyen kısmına vurgu yapılmakta ve harfin şeklinin öğrencinin zihninde yer edebilmesi için yazıdan istifade edilmektedir. Ses temelli elifbâ öğretiminde ilk harfin öğretilmesinden itibaren her ders Kur’an’dan okuma çalışmaları yapılmaktadır. Elifbâ öğretimi sırasında önce-likli olarak gösterip yaptırma yöntemi olmak üzere eğitici oyun, soru cevap ve anlatım yönte-minden istifade edilmektedir. Böylelikle Ses Temelli Elifbâ’nın öğretimi kırk derslik bir sürece yayılmaktadır. Araştırma bulguları ses temelli elifbâ yönteminin sesi esas alan okuma yazma öğretimi yöntemi ile benzer özelliklere sahip olduğunu fakat Arapçanın dil yapısı sebebiyle kendine özgü yönler taşıdığını ortaya koymuştur. Harflerin öğretiminde benimsenen önce harfin harekeli ا destekli cezimli okunuşu ile öğretilmesi daha sonra harfin şeklinin gösterilme-si bu özgünlükler arasındadır. Nitekim öğreticiler de benimsenen bu seslendirme yönteminin doğru seslerin öğrenilmesini kolaylaştırdığı, harflerin ses öğrenme aşamalarından riayet edile-rek öğretilmesinin ders verimini artırdığı görüşündedir. Öğreticilerin çoğu tecvîd seslerinin elifbâda öğretiminin olumlu yönüne dikkat çekerken öğreticilerden biri bunu gerekli görme-miştir. Öğretici görüşleri ses temelli elifbâ yönteminin çevrimiçi derslerde verim bir şekilde uygulanabileceği fakat öğretmen öğrenci ilişkisinin sınıf ortamına kıyasla olumsuz yönde etkilendiği yönündedir. Öğreticilerin tamamı derslerde kullanılan materyaller ile gösterip yaptırma ve eğitici oyun yöntemlerinin dersin niteliğini arttırdığını ifade etmekte; Çocuğuz Kur’an Okuyoruz programının kendileri için önemli bir kaynak olduğunu dile getirmektedirler.

Teknolojinin öğretime yönelik katkıları ve öğrenci motivasyonu üzerindeki etkileri hâlâ bir tartışma konusudur. Kur’an-ı Kerîm öğretiminde teknolojik imkânların kullanılması, aktif duyu organlarının etkinliğini artırmakta dolayısı ile öğrenimi kolaylaştırmakta, hızlandırmakta, öğrencileri isteklendirmekte, eğitim hedeflerinin üst düzeyde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Bu nedenle araştırma, Kur’an-ı Kerîm öğretiminde yaygın kullanılabilecek teknolojik araçları saptamayı amaçlamış, bu araçların etkin bir şekilde kullanımının sağlayacağı olumlu ve olumsuz etkileri açıklamıştır. Makalenin, Kur’an-ı Kerîm’i öğreten ve öğrenenlerin Kur’an-ı Kerîm eğitim teknolojilerinin neler olduğunu bilmelerine ve nasıl faydalanmaları gerektiğine yardımcı olacağı gibi Kur’an-ı Kerîm öğretim materyali geliştirme ve bu alanda çalışan araştırmacılara kuramsal bir zemin hazırlayacağı da düşünülmektedir.

In this article a sample syllabus for the Qur'an reading/recitation and Tajwid courses at Theology Faculties is presented. Since 2010-2011 teaching year these courses have been made compulsory at Theology Faculties, two credits per semester, by YÖK (The Higher Education Council). Therefore we undertook this study with an aim that it may contribute towards conducting these courses in a more productive manner. Through this study we aimed at bringing this syllabus, which is prepared as a sample and a suggestion, to the attention of our colleagues for their perusal and use leading us to have an improved version ofit which may be applicable. In the suggested syllabus general aims are outlined and expected qualifications of a student who is satisfactorily instructed according to it are listed. Furthermore detailed units of each course, its topics, methods in teaching-learning process are given and the form of the examinations and criterions for their evaluation are determined. In our proposed syllabus unit details of each course is presented and furthermore the topics and teaching and learning methods are explained. The courses will be conducted in four main categories being Reading the Qur'an from the text, Memorizing certain chapters and verses of the Qur'an, Learning the meaning of the memorized parts and Tajwid. We have also explained the method of conducting these courses.In our study we also pointed out the criteria of being successful in the courses. Due information about form of the examinations, criterions to measure success and to evaluate students' level are also presented. Necessary forms and documents advised for the execution of the syllabus are attached. In the conclusion it is emphasised that the success of the syllabus depends on the efforts and success of the teaching staff who conduct the courses. Those who conduct the Qur'an classes are advised that they should voluntarily keep teaching outside official teaching hours and carry out their duties in a joy of worship and they should always keep in mind that the topic they teach is the very Word of Allah. [ABSTRACT FROM AUTHOR]