Ses Esaslı Okuma Yazma Öğretimi Yöntemi ile Kur’an Öğretiminin İmkânı: Ses Temelli Elifbâ Örneği

Kur’an uzun yıllar harf yöntemi üzere öğretilmiştir. Harf yönteminde Arap alfabesindeki harflerin isimleri ezberletildikten sonra hareke ve işaretlerin öğretimine geçilmektedir. Bu yönteme alternatif olarak zamanla hece yöntemi geliştirilmiş, harfler isimleri ezberletilmeden doğrudan üstün harekeli sesleri ile öğretilmiştir. Son yıllarda ise bu iki usulden farklı olarak ses temelli elifbâ yöntemi kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntem 2005 yılından itibaren Türkçe öğretiminde benimsenen sesi esas alan ilk okuma yazma öğretimi yöntemiyle örtüşmektedir. Her iki öğretim yönteminde de harflerin tek tek öğretilmesi, her sesin öğretiminde ses öğren-me aşamalarına uyulması, derslerin sınıfça yapılması, öğrenilen harflerle oluşturulmuş hece ve kelimelerin ilk günden itibaren okunması gibi temel prensipler benimsenmektedir. Bu çalış-manın amacı ses temelli elifbâ yöntemini uygulayarak Kur’an öğretiminin nasıl yapılabileceğini ortaya koymak ve usulün Kur’an’ın doğru seslerle öğrenilmesine yönelik özgün yönlerine dikkat çekmektir. Zira Kur’an’ın doğru öğretilmesi öğreticinin alan bilgisi ve öğretmenlik bece-risi ile yakından ilgili olmakla birlikte kullanılacak elifbâ ve uygulanacak usul, hedefe daha sistemli ve daha hızlı ulaşmada önemlidir. Nitel yöntemin kullanıldığı araştırmada durum çalışması deseni uygulanmıştır. Çalışmanın öncelikli verileri proje asistanlığını yürüttüğüm Ses Temelli Elifbâ, yazarları arasında olduğum editörlü kitap çalışması olan Kur’an-ı Kerim Öğre-timinde Yeni Bir Yaklaşım: Ses Temelli Elifbâ ve Tecvit Yöntemi isimli eser ve Diyanet TV’de yayınlanan yapım koordinatörlüğünü üstlendiğim otuz bölümlük Çocuğuz Kur’an Okuyoruz programıdır. Ayrıca yöntemin uygulanabilirliğini görebilmek için derslerinde Ses Temelli Elifbâ’yı kullanan sekiz öğretici ile mülakatlar yapılmıştır. Araştırma Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları ve Bilimsel Yayın Etik Kuru-lundan 8 Temmuz 2021 tarihinde 12450 sayılı karar ile etik onay almıştır. Ses temelli elifbâ yönteminde asıl olan Kur’an’ın doğru seslendirilmesidir. Elifbâda harfler Kur’an’da geçiş sıklığı ve mahrecinin zorluk derecesi dikkate alınarak klasik alfabe sıralamasından farklı olarak sıra-lanmış ve altı gruba ayrılmıştır. Her harf ayrı bir derste, harekeli ا desteği ile cezimli olarak (اَلْ, اِلْ, اُلْ gibi) öğretilmektedir. Öğretim sırasında ses öğrenme aşamalarına dikkat edilmekte, öğ-rencinin önce öğreneceği harfin sesini hissetmesi, diğer harf seslerinden ayırt etmesi daha sonra da mümkün olduğunca doğru mahrecinden seslendirmesi beklenmektedir. Ses temelli elifbâ yönteminde harfin şeklinin öğretimi ise harfin sesinin telaffuz edilmesinden sonraya bırakılmaktadır. Harflerin şekillerinin öğretimi sırasında harfin kelime içerisinde yazılırken hiç değişmeyen kısmına vurgu yapılmakta ve harfin şeklinin öğrencinin zihninde yer edebilmesi için yazıdan istifade edilmektedir. Ses temelli elifbâ öğretiminde ilk harfin öğretilmesinden itibaren her ders Kur’an’dan okuma çalışmaları yapılmaktadır. Elifbâ öğretimi sırasında önce-likli olarak gösterip yaptırma yöntemi olmak üzere eğitici oyun, soru cevap ve anlatım yönte-minden istifade edilmektedir. Böylelikle Ses Temelli Elifbâ’nın öğretimi kırk derslik bir sürece yayılmaktadır. Araştırma bulguları ses temelli elifbâ yönteminin sesi esas alan okuma yazma öğretimi yöntemi ile benzer özelliklere sahip olduğunu fakat Arapçanın dil yapısı sebebiyle kendine özgü yönler taşıdığını ortaya koymuştur. Harflerin öğretiminde benimsenen önce harfin harekeli ا destekli cezimli okunuşu ile öğretilmesi daha sonra harfin şeklinin gösterilme-si bu özgünlükler arasındadır. Nitekim öğreticiler de benimsenen bu seslendirme yönteminin doğru seslerin öğrenilmesini kolaylaştırdığı, harflerin ses öğrenme aşamalarından riayet edile-rek öğretilmesinin ders verimini artırdığı görüşündedir. Öğreticilerin çoğu tecvîd seslerinin elifbâda öğretiminin olumlu yönüne dikkat çekerken öğreticilerden biri bunu gerekli görme-miştir. Öğretici görüşleri ses temelli elifbâ yönteminin çevrimiçi derslerde verim bir şekilde uygulanabileceği fakat öğretmen öğrenci ilişkisinin sınıf ortamına kıyasla olumsuz yönde etkilendiği yönündedir. Öğreticilerin tamamı derslerde kullanılan materyaller ile gösterip yaptırma ve eğitici oyun yöntemlerinin dersin niteliğini arttırdığını ifade etmekte; Çocuğuz Kur’an Okuyoruz programının kendileri için önemli bir kaynak olduğunu dile getirmektedirler.