Search

Klasik Türk edebiyatı şairleri yazmış oldukları manzumelerde yaşamış oldukları veya bir şekilde yollarının kesiştiği şehirleri ve bu şehirlerin sahip oldukları çeşitli özellikleri şiirlerine malzeme olarak kullanmışlardır. Bu kullanımlar neticesinde zamanla edebiyatımızda yerleşim yerlerini doğrudan veya dolaylı olarak konu edinen birçok edebî tür ortaya çıkmıştır. Bu edebî türler içerisinde yer alan şehrengizler, şehirlerin ve şehirlerde yaşayan meşhur kişilerin belli bir kompozisyon içerisinde anlatıldığı eserlerdir. Özellikle 16. yüzyılda büyük rağbet gören şehrengizler, her ne kadar sonraları gözden düşmüş olsa da 18. yüzyıla kadar yazılmaya devam etmiştir. Bu türün gelişmesinde özellikle Rumelili şairlerin büyük etkisi olmuştur. Şehrengiz türünün ilk örneğini kaleme alan Rumeli kökenli şairlerden Priştineli Mesîhî’den itibaren birçok şair, Rumeli coğrafyasındaki farklı şehirler için şehrengiz kaleme almıştır. Bu şehrengizlerden biri de Osmanlılar zamanında Karaferye olarak adlandırılan ve günümüzde Yunan Makedonyası’nın güneyinde yer alan Béroia (Véria) şehri için kaleme alınan şehrengizdir. Adlî mahlaslı bir şair tarafından 16. yüzyılda kaleme alınan ve 203 beyitten müteşekkil olan Karaferye Şehrengizi, mesnevi nazım şekline sahiptir. Eserde Karaferye şehrinin sahip olduğu bazı özellikler ile şehirde yaşayan yirmi güzel tavsif edilmiştir. Bu çalışmada şimdiye kadar varlığı bilinmeyen Karaferye Şehrengizi’nin şekil ve muhteva özellikleri üzerine birtakım değerlendirmelerde bulunularak eserin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir., The poets of classical Turkish literature used the cities they lived in or crossed paths in some way and the various features of these cities as materials for their poems. As a result of these uses, many literary genres have emerged in our literature that directly or indirectly deal with the settlements.Sehrengiz which is among these literary genres, is a work in which cities and famous people living in cities are described in a certain composition. Sehrengiz which was especially popular in the 16th century, continued to be written until the 18th century, although it fell in disfavor later. Especially Rumelian poets had a great influence on the development of this genre. As from Mesihi of Prishtina, one of the poets of Rumelian origin that wrote the first example of sehrengiz, many poets have written sehrengiz for different cities in the geography of Rumelia.One of these sehrengiz is the one that was written for the city of Béroia (Véria), which was called Karaferye in the time of the Ottomans and is located in the south of Greek Macedonia today. Consisting of 203 couplets, Karaferye Sehrengizi, written by a poet with a pseudonym in the 16th century or before, has the form of masnavi verse. In the work, some features of the city of Karaferye and twenty beauties living in the city are described.In this study some evaluations were made on the form and content features of Karaferye Sehrengiz whose existence was unknown until now and the translated text of the work was included.

Şer’iyye sicilleri genel olarak kadılar veya onun naibleri tarafından tutulan mahkeme kayıtlarından oluşan belgelerdir. Karaferye (Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir. Tamamı 96 hükümden oluşan sicil defterimizin ışığında, Karaferye’de dönemin sosyal, idari ve ekonomik yapısına ait özellikler incelenecektir. Bu çalışma aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşra yönetimleri arasındaki hukuki ilişkilerin nasıl şekillendiğine örnek teşkil ederek Osmanlı hukuk sisteminin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda Karaferya Kazası’nın sosyal ve ekonomik durumu örneklerle sunulacaktır. The Kadı Registers (Şer'iyye Sicilleri) are documents consisting of court records kept by the judges or their regents. The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197). Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroring social life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors, debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a local administrator and a judge in the administration of the city. In the light of our registry, which consists of 96 provisions, the social, administrative and economic structure of Karaferye (Veria) will be examined. This study will also help to better understand the Ottoman legal system by setting an example of how the legal relations between the central and provincial governments of the Ottoman Empire were shaped. In this context, the social and economic situation of Veria will be presented with examples., Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilimdalı'nda 2020 yılında kabul edilen "566 Numaralı (H.1196- 1197/M.1782-1783) Karaferye Kazası Şer'iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi" adlı Yüksek Lisans Tezinden türetilmiştir., {"references":["566 Numaralı Karaferye Şer'iyye Sicil Defteri (K.Ş.S.)","Akkuş, Y. (2017). Osmanli Maliyesi Literatüründe İhmal Edilmiş Bir Tartişma: Tevzi 'Defterlerinden Vergi-i Mahsûsa'ya Geçiş. Tarih Dergisi, (65), 29-61.","Baran, B.ve Gördegir, E. (2019). XIX. Asrın İlk Yarısında Menteşe Yöresinde Gayrimüslim Nüfus Hakkında Bir Değerlendirme, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 2(11): 826-843.","Barkan, O. L. (1966). Edirne Askerî Kassamı'na Âit Tereke Defterleri:(1545-1659). Türk Tarih Kurumu Basimevi, Ankara.","Berki, A. H. (1965). Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Eserlerde Geçen Istılah ve Tâbirler, Ankara.","Biçici, M. (2014). 569 No'lu Şer'iyye Siciline Göre Afyonkarahisar Şehrinin Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Durumu, Asia Minor Studies Dergisi (4).","Çatal, H. (2012). Karaferye Kazası Hicri 1201-1202(Miladi 1781-1788)) Tarihli Şer'iyye Sicili (Transkripsiyon ve İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler, İzmir","Çelik, S. (2020). 566 Numaralı (H.1196-1197/M.1782-1783) Karaferye Kazası Şer'iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman.","Duman, A. (2007). Kadı Defterleri (Şer'iyye Sicilleri) Mahiyetleri Muhtevaları ve İslam Hukuku Açısından İncelenmeleri'nin Önemi. Ekev Akademi Dergisi, 33.","Erken, İ. (2018). Şer'iyye Sicillerinin Şehir Tarihi ve İdari Taksimat Çalışmalarında Kullanılması: Berat Kazası Örneği (1840-1913). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 61.","Gara, E. ve Kiel, M. (2001). \"Karaferye\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24.","Günay, V. (2016). Karaferye Kazası Kadı Sicilleri. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2(2).","İnalcık, H. (2000). Osmanlı'da Devlet, Hukuk ve Adalet. Eren Yayıncılık, İstanbul.","Kazıcı, Z. (1986). Osmanlılarda Örfi Vergiler ve Bu Vergilerin Kaynağı Olan Örfi Hukuk, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (4), syf.292-302.","Örenç, A. F. (2016). \"Kalyoncu\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. Ek-2.","Özcan, A. (1992). \"Bölük\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.6.","Özcan, N. (2003). \"Mehter\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.28.","Özkaya, Y. (2006). \"Mütesellim\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.32.","Teber, Ö. F. (2000). Osmanlı Devleti Adlî Yapısından Bir Kesit: Şer'iye Sicilleri, Erdem, 35.","Uğur, Y. (2013). \"Şer'iyye sicilleri\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 39.","Yediyıldız, B. (1992). \"Vakıf\", DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 42."]}

Şer’iyye sicilleri genel olarak kadılar veya onun naibleri tarafından tutulan mahkeme kayıtlarından oluşan belgelerdir. Karaferye (Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir. Tamamı 96 hükümden oluşan sicil defterimizin ışığında, Karaferye’de dönemin sosyal, idari ve ekonomik yapısına ait özellikler incelenecektir. Bu çalışma aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin merkez ve taşra yönetimleri arasındaki hukuki ilişkilerin nasıl şekillendiğine örnek teşkil ederek Osmanlı hukuk sisteminin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu bağlamda Karaferya Kazası’nın sosyal ve ekonomik durumu örneklerle sunulacaktır., The Kadı Registers (Şer'iyye Sicilleri) are documents consisting of court records kept by the judges or their regents. The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197). Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroring social life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors, debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a local administrator and a judge in the administration of the city. In the light of our registry, which consists of 96 provisions, the social, administrative and economic structure of Karaferye (Veria) will be examined. This study will also help to better understand the Ottoman legal system by setting an example of how the legal relations between the central and provincial governments of the Ottoman Empire were shaped. In this context, the social and economic situation of Veria will be presented with examples.

Dinî yapı türleri arasında camilerin ibadet amaçlı kullanımları dışında, yeniden işlevlendirilmeleri dinî değerinden dolayı hassasiyet taşımakla birlikte, çok aykırı bir fonksiyonel kullanımı olmaması önemlidir. Balkanlardaki somut kültürel mirasımızın önemli erken tarihli örneklerinden Yunanistan’ın Karaferye şehrinde inşa edilen dört caminin, mübadele sonrası ev olarak halen kullanılması bu çalışmanın konusudur. Osmanlı mimari kültürel çeşitliğinin somut kanıtları camilerin farklı bir işlev verilerek, mesken/konut olarak kullanılması kültürel mirasın korunması çalışmalarının tartışmalı konularından biridir. Türkiye-Yunanistan arasında 30 Ocak 1923’te imzalanan Nüfus Mübadelesi Anlaşması sonrasında, Yunanistan’da bıraktığımız kültürel mimari envanterin uğradığı fonksiyonel farklılıkları izlemek, dönüştürülme sürecinin doğru tanımlanması ve camilerin kültürel miras içindeki yerinin belirlenmesi de büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, çalışmada dört örneği barındıran mevcut ulusal ve uluslararası bilimsel kaynaklarda yer almayan bu gizlenmiş camilerimizin, Karaferye (Veria) şehrinde halen konut olarak kullanımları ilk defa olarak tespit edilerek, ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın bulguları arşiv, literatür araştırması ve saha çalışmasına dayanmaktadır. Türkiye-Yunanistan Nüfus mübadelesi sonucunda Yunanistan’ın başka hiçbir şehrinde, Karaferye (Veria)’da ki kadar cami, konuta dönüştürülmemiştir., Among the types of religious buildings, it is important that the re-functioning of mosques, except for their use for worship purposes, is sensitive due to its religious value, but not a very contrary functional use. It is the subject of this study that four mosques built in Veria, Greece, which are one of the important early examples of our concrete cultural heritage in the Balkans, are still used as houses after the exchange. Concrete evidence of Ottoman architectural cultural diversity is one of the controversial issues of cultural heritage conservation studies, giving mosques a different function and using them as dwellings. Turkey and Greece signed between January30, 1923 after the Population Exchange Agreement, the cultural and architectural inventory we have left Greece to follow the functional differences incurred, accurate identification of the conversion process and determining the location of mosques and cultural heritage is also of great importance. For this reason, the use of these hidden mosques, which are not included in the existing national and international scientific sources, which contain four examples in the study, has been determined for the first time in Karaferye(Veria) and revealed for the first time. The findings of the study are based on archive, literature research and fieldwork. No other city in Greece as a result of the Population exchange between Greece and Turkey, Karaferye (Veria), in which mosques were converted into housing.

Karaferye(Béroia/Véria) kazasının sosyal, ekonomik ve idari hayatına ışık tutan 566 Numaralı Karaferye kazası şer’iyye sicili, 1782-1783 (1196-1197) yıllarını kapsamaktadır. Toplam dört bölümden oluşan çalışmamızın giriş bölümünde şer’iyye sicillerine değindikten sonra ikinci bölümde Karaferye kazasının tarihine ve Osmanlı’da hukuk konusuna odaklandık. Sicilin transkripsiyonu yapıldıktan sonra da bazı önemli konu başlıkları altında değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Vergiler ve vergilerin toplanmasında meydana gelen aksaklıklar, sicilin önemli bir kısımını oluşturmaktadır. 96 hükümden oluşan şer’iyye sicilinde şehir hayatına ayna tutan başlıca konular şunlardır; vergiler, tayinler, miras kayıtları, vakfiye kayıtları, zahire, et ve kalyoncu ihtiyaçları, borç-alacak meseleleri, arazi mülkiyeti, eşkiyalık, darp etme, hırsızlık ve gasp. Sicil, bize aynı zamanda yargıç, ve yerel yönetici olarak görev yapan kadının Osmanlı şehir hayatındaki kilit konumunu da göstermektedir., The Karaferye court record numbered 566, which sheds light on the social, economic and administrative life of Karaferye (Béroia / Véria), covers the years of 1782-1783 (1196-1197).In the introduction part of this research, which consists of four parts, Ottoman court records is discussed. Then, the history of Karaferye and Ottoman law is examined in the second part of the study. After the transcription of the court record, we evaluate and interpret the court record under some important topics. Taxes and disruptions at the collection of taxes are an important part of the court record. In the court record consisting of 96 provisions, the main topics mirroringsocial life of the city are as follows; taxes, appointments, inheritance records, charity records, the supply of cereal, meat and sailors,debt-liability issues, land ownership, banditry, assault, theft and extortion. The record also shows us the key position of Kadi acting as a localadministrator anda judgein the administration of the city.

Osmanlı Devleti’nin taşradaki temsilcisi, yargıç ve yerel yöneticisi olan kadıların kendilerine akseden konuları ve yaptıkları işlemleri kaydettikleri şer‘iye sicilleri Osmanlı arşiv evrakı arasında ayrıcalıklı ve önemli bir konuma sahiptir. İçerdikleri belge çeşitliliği bakımından çok farklı alanlara ışık tutan ve birinci dereceden kaynak durumundaki bu defterler özellikle Osmanlı taşrasının sosyo-ekonomik tarihine ilişkin paha biçilemez bilgiler içermektedir. Yunanistan Makedonyası’nın güneyinde, Selânik körfezine pek te uzak olmayan bir konumda yer alan Karaferye (Béroia/Véria) beş yüzyılı aşkın Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında bulunmuş, farklı dinî ve etnik grupların birlikte yaşadıkları, üretim ve ekonomik canlılık açısından kayda değer potansiyele sahip bir kazadır. Kazanın, Osmanlı geçmişinin aydınlatılması açısından mahallinde kaleme alınmış belgelerin varlığı ve verdikleri bilgilerin değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Karaferye kazasının Yunanistan’da 127, ülkemizde ise 13 adet olmak üzere toplam 140 adet kadı sicil defteri tespit edilebilmiştir. Defterler XVII. yüzyıla ait 43, XVIII. yüzyıla ait 67 ve XIX. yüzyıla ait 30 adet olmak üzere sayısal olarak dağılmışlardır. Söz konusu külliyat 1602-1891 yılları arası dönemi içermektedir. Karaferye Sicilleri toplam on iki binin üzerinde sayfada barındırdığı binlerce belgeyle büyük bir koleksiyon oluşturmuştur. Oldukça iyi durumda ve çoğu orijinal hallerini koruyan defterlere dayalı çalışmalar kaza ölçeğinde yerel tarih araştırmaları için kaynak teşkil ettiği gibi Osmanlı tarihinin sondaj ve örnekleme yöntemleriyle yürütülecek incelemeler için de önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada her iki ülkede bulunan siciller ile ilgili mevcut malumat derlenmiş, ülkemizdeki defterler ve yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiş, sicillerin durumu genel olarak değerlendirilmiş ve bir toplu katalog oluşturulmuştur.