Search

Primary/shariah evidence accepted by the majority of Islamic legal doctrines and used in deducing judgments are; book, sunnah, ijma and qiyas. However, apart from these primary evidences, it is known that many additional/methodical evidences are also used in the production of religious/legal judgments. Procedural evidences frequently used in Hanafi doctrine are; istihsan, custom, maslahat-i mursal, and the words of the companions. Other methodological evidence used in Islamic law by almost all legal doctrines, including Hanafis, with different intensity and with some additional conditions are; şer'u men kablena, istishâb, istislâh, deeds of the people of Medina, seddi zerâi' etc. can be listed as follows. However, when secondary issues are examined with the inductive method, it is observed that different evidence and methods, apart from the primary and secondary evidence mentioned above, are also used as legal instruments in deriving the verdict. In this context, the present study deals with the issue of "rational inference", which is used in determining the criminal sanction of the crime in the context of Hanafi criminal law, "in the context of the crime of cutting off hands". In the research, it has been determined that in Hanafi criminal law, in addition to the above-mentioned evidence, rational inference was also used as a basis for the decision. Considering the volume of the article, types of inference, evidentiary value and conceptualization process were excluded from the scope of the study. The subject is limited to the rational inferences that are effective in determining the criminal sanction of amputation of hands among effective acts; the crimes of hadd, retaliation for killing and ta'zir are excluded from the scope. In addition, examples of rational reasoning carried out on the issues of hudud and retaliation for killing are pointed out in the footnotes. In Islamic law, the punishment for the crime of cutting off a hand in accordance with retaliation is to cut off the hand of the perpetrator of the crime if he meets the necessary conditions. The focus of this study is on the rational inferences that are effective in determining a different penal sanction instead of the retaliation provision in some special cases for the perpetrator or victim(s). [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Islamic Research / İslâmi Araştırmalar Dergisi is the property of Turkey Economical & Cultural Solidarity (TEK-DAV) Foundation and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Kelamcıların eserlerinde Allah’ın birliğine ilişkin sundukları yegâne delil temânu‘ olarak adlandırılan tevhit delilidir. Bunun dışında literatürde tevhitle ilgili temânu‘ya dayanmayan müstakil bir başka delil bulmak neredeyse imkânsızdır. Allah’ın varlığına dair ortaya koyulan birçok delile bakınca birlik delillerinin neden bu kadar az olduğu düşündürücüdür. Burada iki ihtimalden bahsedilebilir: ya temânu‘ delili birlik hususunda yeterlidir ve bir başka delile ihtiyaç yoktur ya da temanu‘ dışında alternatif, müstakil bir delil bulunamamıştır. Benim tespit edebildiğim kadarıyla alternatif ilk müstakil delil hicrî altıncı yüzyılda yaşamış Horasanlı bir âlime aittir: Bahâüddîn en-Neccâr el-Kazvînî. Sirâcü’l-‘ukūl adlı eserinde temânu‘ delilini arz ettikten sonra “şaşırtıcı bir nükte” diyerek tevhitle ilgili bir argümana daha yer verir. İki cevher ve cevherlerin tahayyüz özelliği üzerinden şekillenen argüman en sonunda meselenin iki tanrının mekansızlıktaki durumuna, konumuna getirilerek tek tanrının olması gerektiği düşüncesiyle sonuçlandırılır.

The only argument that the theologians present in their works regarding to the unity of Allah is the argument of tawḥīd called tamānu'. Apart from this, it is almost impossible to find any other independent argument regarding tawḥīd in the literature that is not based on tamānu'. Contrary to the abundance of arguments for the existence of God, it is thoughtprovoking why there are very few argument of his unity. Two possibilities can be mentioned here: either the argument of tamānu' is sufficient for unity and there is no need for another argument, or no alternative, independent argument other than tamānu' has been found. To the best of my judgement, the first independent, alternative argument belongs to a scholar from Khorasan who lived in the sixth century Hijri: Bahāʾ al-Dīn al-Najjār al-Qazvīnī. In his work titled Sirāj al-'ukūl, after presenting the argument of tamānu', he includes an argument about tawḥīd, calling it a "surprising interpretation". The argument, which is shaped by two substances and their feature of placement, finally concludes with the idea that there should be only one God, by bringing the issue to the situation and position of two gods in spacelessness. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Eskişehir Osmangazi University Faculty of Theology is the property of Journal of Eskisehir Osmangazi University Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of ULUM Journal of Religious Inquiries is the property of ULUM Journal of Religious Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Mevzu is the property of Ali Sever and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of Turkish Studies - Comparative Religious Studies is the property of Electronic Turkish Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

The Qurʾān is a miraculous book, the like of which cannot be produced. The Qurʾān establishes a link between the visible (physical) world and the invisible (metaphysical) world. The Qurʾān proves what it says, it speaks with testimony and evidence. It is free from contradiction, vicious circle, superstition and delusion. The correct translation of the Qurʾān is important for the transmission of the divine message. There are different translations in many meaning of Qurʾān and tafsīr. One of these translations is about the 166th verse of Sūrat al-Nisāʾ. This verse deals with the testimony that the Qurʾān is from Allah. The meanings of Qurʾān are divided into two as whether this testimony is evidenced or not. A group of translators is making a translation stating that this testimony took place without evidence. Another group states that this testimony took place with the evidence of the Qurʾān. The translation of evidence-free testimony leads to the claim of tautology. How to solve the problem of tautology is an important part of the issue. In translations expressing that testimony must be evidenced, the forms of proof must be revealed. This article attempts to answer these two questions. As a solution, the siyāq-sibāq and general context of the Qurʾān is used. At the same time, the method of reasoning (istidlāl) is used. Thus, it is tried to reach the most appropriate translation and interpretation of the verse. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Eskişehir Osmangazi University Faculty of Theology is the property of Journal of Eskisehir Osmangazi University Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Nahwu is the key to understanding Arabic texts. Nahwu is growing rapidly so that many nahwu experts write about nahwu theories. And among the experts, there are different views related to the rules of nahwu. This research aims to know the methods of thinking of grammarians in the book Sharh Alfiyah Ibnu ‘Aqil. This research uses the qualitative approach to find out the differences between grammarians in controlling grammatical rulings. This research reveals five chapters in which scholars differ, including 1) presenting the subject over the subjunctive 2) abstracting the verb from a sign indicating the duality or plural 3) proving the t in the verb and its subject is an authentic feminine and with the separation of only 4) presenting the object on the subject 5) the return of the pronoun from the advanced subject is the delayed subject. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Öz Mâtürîdî, dinin anlaşılmasında akla verilen değer açısından Eş‘arîler ile Mu‘tezile arasında konumlandırılmaktadır. Mâtürîdî’nin akıl yürütme anlayışında, gerçekliği beş duyu ile algılanabilen ve şehâdet âlemi olarak adlandırılan dış dünyanın ayrı bir yeri vardır. Mâtürîdî’ye göre bu dünya, beş duyunun algı alanına girmeyen ve gayb âlemi olarak bilenen duyular ötesi âlemin varlığına delil teşkil etmektedir. Kitâbu’t-Tevhid’de bu delillendirme “Delâletü’ş-Şâhid ale’l-Gâib” terkibiyle ifade edilmiştir. “Görünür âlem” veya “duyular âlemi” de denilen bu âlem, bizzat varlığıyla onu var edenin varlığına şahitlik etmektedir. Ancak görünür âlemin, görünmezin varlığına şahitliğinin her zaman mümkün olup olmadığı tartışmalıdır. Şayet bu mümkünse hangi şartlarda gerçekleşeceği, üzerinde durulması gereken konulardandır. Söz gelimi görünür âlemin kendisinin özelliklerini taşıyan bir âleme şahitlik ettiği kabul edildiğinde bu durum Allah hakkında nasıl uygulanacaktır? Yani Allah’ın da bu âlem gibi fizik kurallarına bağlı bir varlık olduğu mu kabul edilecektir? Zira görünür âlemin kendisi gibi bir âleme şahitlik ettiğini kabul etmek böyle bir sonuca götürebilir. Öte yandan Allah ve sıfatları ile ahiret âlemi gibi konularda bu metodun kullanılmaması durumunda bilgi elde edilebilecek başka bir yol var mıdır? Mesela duyu organları bu sahada ne kadar etkindir? Veya “doğru haber”den elde edilen bilgi kendi başına yeterli midir? Çalışmamız, Mâtürîdî’nin görünür âlemi temel alarak görünmez âlemle ilgili yorumlamalarında nasıl bir yol takip ettiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma, literatür taraması, kavram tahlili, metin yorumlama yollarıyla yapılmış ve Mâtürîdî’nin Kitâbu’t-Tevhid ve Te’vîlat adlı eserleriyle sınırlandırılmıştır.

Bu çalışmada Kadı Abdulcebbar’ın görüşlerinden hareketle marifetullah ve bu konuya taalluk eden diğer meseleler incelenmiş ve ortaya konulmuştur. Bu bağlamda kendisine ilahî mesaj ulaşsın ya da ulaşmasın kişiye Allah’ı bilmenin vâcip olup olmadığı incelenmiştir. Aynı zamanda marifetullah, vâcip ise bu vücûbiyetin akıl ile mi yoksa nakil ile mi sabit olduğu konusu ele alınmıştır. Ayrıca Allah’ı bilmede nazar ve istidlalin rolü gözetilerek, marifetullah meselesinde nazar ve istidlalin dinî hükmü ve kaynağı tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. Bunların yanı sıra Allah’ın hangi yönlerden bilgiye konu olamayacağı, hangi cihetlerden bilinebileceği üzerinde durulmuştur. Aynı şekilde marifetullahın zorunlu bilgi olup olmadığı, değilse bunun gerekçelerinin neler olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca marifetullah konusunda taklidin bilgi kaynağı olup olmayacağı, her hangi bir açıdan akıl yürütmeksizin sadece taklidî bir bilgiyle Allah’ı bilmenin yeterli olup olmadığı incelenmiştir. Son olarak Kadı Abdulcebbar’ın, kendilerine ilahî davet ulaşmayıp Allah’ı bilmeyen kişilerin ahiretteki durumunun ne olacağına yönelik görüşleri belirtilmiştir. Kadı Abdulcebbar’ın bu meselelerdeki yaklaşımı ortaya konulmakla beraber bu meselelerle ilgili bir takım analizler ve değerlendirmeler de yapılmıştır.

The purposes of Islamic law (Maqâshid syarî`ah) have become principal instruments for Muslim intellectual on producing or reproducing Islamic jurisprudence, to deal with everyday life of Muslim society. The purposes of Islamic law do not only enhance Islamic jurisprudence as a tool but also a spirit. In today’s globalization, maqâshid signify itself as practical necessity of Islamic jurisprudence for responding or challenging realities: from the text to the context. This paper attempts to describe istidlâl (extracting process of Islamic jurisprudence) on answering complexities of social issues and scrutinizing the classification of Maqâshid syarî`ah. This research found that maqâshid-based approach, that is, ingrained in the narrative of revelation, implicitly or explicitly, is needed to answer social problems. This approach could be classified as the necessary for expressing the illat (the underlying reason), explaining the wisdom and the purposes of syarî`ah: partially or communally, generally or specifically. This approach aims to introduce new perspectives of Maqâshid syarî`ah, such as hifz al-bi’ah (environmental preservation), hifz al-‘alm (cosmic protection), tolerance, human rights, and freedom, which are based on contextual relevance. (Maqâshid syarî`ah merupakan instrumen yang sangat penting bagi seorang mujtahid untuk memproduksi hukum Islam sebagai solusi persoalan kehidupan sehari-hari. Tanpa memahami fikih maqâshid, maka ajaran Islam hanya akan terkesan sebagai piranti tanpa ruh. Maqâshid mengindikasikan urgensi pembentukan hukum Islam sebagai tantangan dan jawaban bagi era globalisasi. Karenanya penting untuk merevitalisasi peran maqâshid dalam kajian istidlâl hukum dari teks ke konteks. Tulisan ini akan menggali istidlâl atau proses untuk menyimpulkan dalil dari teks hukum Islam (al-Quran dan al-Sunnah) untuk menjawab persoalan-persoalan kehidupan, dan mengetahui klasifikasi dan dimensi maqâshid syari`ah dalam kerangka revitalisasi hukum Islam. Temuan penelitian menunjukkan bahwa, persoalan dan tantangan kehidupan yang semakin kompleks dan berkembang, mesti bisa dijawab secara eksplisit maupun implisit melalui teks atau narasi wahyu dengan pendekatan berbasis maqâshid. Ia dapat diklasifikasikan dalam cakupan kepentingan yang sangat mendesak untuk menampakkan illat, menjelaskan hikmah dan tujuan syariah, baik secara parsial ataupun komunal, baik secara umum ataupun khusus, dalam segala sendi kehidupan dalam berbagai tema dalam hukum Islam. Sehingga timbul varian baru dalam koridor maqâshid yang bertajuk hifdz al-bi’ah, hifdz al-`alam, toleransi, HAM, dan kebebasan, yang berpijak pada maslahah yang bersifat kontekstual)

Mâturîdî’nin istidlâle verdiği önem bilinmektedir. Onun düşünce sisteminde istidlâle dayalı yorumlamanın ayrı bir yeri vardır. İstidlâli doğru haber ve sağlam duyularla birlikte bilgi edinmenin temel yolları arasında gören Mâturîdî’nin düşüncesinde istidlâlin bilgi edinme aracı olarak kullanılmasının reddi mümkün görünmemektedir. Zira istidlâli reddetmek için bile istidlâle ihtiyaç duyulurken, doğru haber ve duyulardan gelen bilginin test edilmesi için de gereken yine istidlâldir. Mâturîdî’ye göre insanlar için istidlâle dayalı yorumlamaya elverişli alanlar bulunmaktadır. Bu alanlarla ilgili istidlâller, genelde duyulur âlemden hareket ederek duyular ötesinin bilgisine ulaşma şeklinde kurgulanır. O, istidlâllerini Allah’ın varlığı ve birliği, ahiretin varlığı, âlemin hudusü gibi konularda görüşlerini delillendirmek maksadıyla kullanmıştır. Bu alanların bilgisine duyulur âlemde elde edilen bilgilerin delâletiyle ulaşmak mümkündür. Ancak Mâturîdî’nin düşüncesinde kişinin olaylara bağlı olarak değişkenlik gösterebilen ruhî yapısı, kimi zaman onun istidlâlde bulunmasını engelleyebilir. İnat ve kibir bu türden ruhî durumlara örnektir. Çalışmamız; literatür taraması, karşılaştırma ve yorumlama yöntemleriyle işlenecektir. Mâturîdî’nin Kitâbü’t-Tevhid ve Te’vîlât, adlı eserleri bu yöntemlerle taranarak Mâturîdî’nin özellikle bu iki eseri çerçevesinde istidlâli hangi açılardan ele aldığı, görüşlerini temellendirirken ondan nasıl yararlandığı, istidlâlin kapsamını ve işlev alanlarını nasıl belirlediği gibi sorular etrafında şekillendirilecektir.

İcmâ, usûl ilminde Kur’ân ve Sünnet’ten sonra üçüncü sırada yer alan şer’î delillerden birisidir. Şâfiî, pratikte İslam âlimlerince bilinip uygulanmakta olan usûl ilkelerini ilk defa yazılı metin haline getiren ve icmâyı usûlde şer’î delillerin üçüncüsü olarak ilk defa öneren kişidir. İcmâ delilinden yararlanan ilimlerden biri de kelâm ilmidir. Kelâmcılar, usûl ilminin elverdiği ölçüde icmâ delilinden azami ölçüde yararlanmıştır. Bu bağlamda kelâmcılar, dinî kabul ve inançların esasında herhangi bir değişikliğe gitmeksizin icmâ delilini sürekli kullanmışlardır. Ehl-i Sünnet akāidinin naklî delillerden sayılan icmâyla desteklenmesi, inançlar hakkında zihinlere atılmaya çalışılan şüpheleri bertaraf etmede önemli rol oynamıştır. Bu makalede usûl ilminin temel kaynaklarından olan icmâ delilinin Ehl-i Sünnet akāid ve kelâmındaki önem ve işlevi konu edilmiştir. ÖzetKur’an’ın isteği ümmet arasında birlik ruhunun öne çıkarılması ayrılık ve bölünmeyi tetikleyen faktörlerin ise geri planda tutulmasıdır. Nitekim Kur’an’da, “Hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’an’a) sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin…” (Âl-i İmrân 3/103) ve “Kendilerine apaçık deliller geldikten sonra parçalanıp ayrılığa düşenler gibi olmayın…” ( Âl-i İmrân 3/105) buyurularak ümmetin birliğinin korunmasına vurgu yapılmıştır. Yüce Allah, ülü’l-azm adı verilen peygamberlere dini ikame etmeyi ve tefrikadan sakınılmasını emretmiştir (eş-Şûra 42/13). Dini dosdoğru tutma ve bu dinde ayrılığa düşmeme emri Allah’ın dininde tasdik edilmesi gerekenleri tasdik etmek, itaat edilmesi gerekenlere de itaat etmek demektir. Bu aynı zamanda bütün peygamberlerin üzerinde icmâ ettiği dinin esasının ilanıdır.Ehl-i Sünnet’in İslâm’ı anlama tarzı, Hz. Peygamber’in ve ashabının anlama tarzı ile özdeştir. Bu nedenle Ehl-i Sünnet, İslam’ın ana damarını temsil eden ekoldür. Ehl-i Sünnet kelâmında usûlî ve fürûî birçok mesele üzerinde icmâ gerçekleşmiştir. Bu icmâlar sahabe icmâsı ve sonraki dönemlerde mütekellimlerin ictihadları sonucunda oluşan istidlâli icmâlardır. Bu nedenle icmâ ve ictihad birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. İcmâ, ictihattan destek almakta, ictihad da icmâya kaynaklık etmektedir. Böylece mesele, salt ictihadî olmaktan çıkmakta ve nassdan sonraki bir dereceye yükselerek kat’î bilgi veren bir hükme dönüşmektedir. Ehl-i Sünnet kelâmcıları, iki türlü icmâdan söz etmektedirler. Birincisi “tasdikî icmâ”adını verdiğimiz sahabe icmâsına özgü ittifaklardır. Bunlar; zarurât-ı diniyye adı verilen esaslar üzerinde meydana gelen icmâlardır. Bu icma, dinde kesin olarak hüccet kabul edilmiştir. İman esasları, namazın ve oruçun farziyyeti gibi konular, zarurât-ı diniyyeden olup kat’î icmâ ile belirlenmiş konulardır. Bu tür icmâlar, var olan hükümler üzerinde meydana gelen tasdikî icmâlardır. Bu icmâlar, sübütu kat’î ve delâleti kat’î nasslara istinad etmektedir. Bu tür icmâlar, yeni bir bilgi vermez. Var olan bilgiler Müslümanların ittifakıyla kuvvetlenir. Söz konusu alanlarda ictihad yapılamadığı gibi Müslümanların bu konularda ictihada ihtiyacı da yoktur. İslâm’da zarurât-ı diniyye olarak kabul edilen esaslardan birisini ya da birkaçını inkâr eden kimsenin tekfîr edilmesi konusunda Ehl-i Sünnet âlimlerinin ittifakı vardır. Diğeri ise ictihadların devreye girdiği “istidlâlî icmâ”lardır. Bu nev‘i icmâlar, itikadî fer‘i meselelerde müçtehitlerin aynı görüş üzerinde konsensüsü sonucunda oluşur. İctihada açık olan füru-i akāid ile ilgili hususlarda yapılan ictihatlar ve elde edilen farklı sonuçlar tekfîr nedeni kabul edilmemiştir. Ancak konusuna göre günahkâr olmasına neden olabilir. İstidlâlî icmâlar, kelâm ilminde müstakil değil destekleyici delil kabul edilmiş ve naklî deliller kapsamında değerlendirilmiştir. Zira bu hususta dayanak kabul edilen naslar, zannî bilgi verirler. Bu bakımdan Ehl-i Sünnet âlimleri, fürû-i akâid alanında selefin icmâsına aykırı düşünceler ileri süren diğer mezhep mensuplarını ehl-i kıble kabul etmiş ancak onların icmâsına aykırı düşünceler ileri sürmelerinden dolayı ehl-i bid‘at olarak isimlendirmişlerdir. Dahası Ehl-i Sünnet âlimleri, ehl-i bid‘atın sahabeden sonraki kuşaklar arasında meydana gelebilecek olan icmâlara katılmalarını da uygun görmemiştir.İslâm’da bütün ihtilaflar yerilmiş değildir. İctihadî meselelerde farklı görüşler ileri sürmek ümmet için bir rahmettir. Zira bu sayede ümmet yeni ortaya çıkan meselelere çözümler getirecek bunun sonucunda İslâm dini dinamik bir çözüm üretme mekanizmasına kavuşmuş olacaktır. Bu da ancak ictihat sayesinde mümkün olabilir. İhtilaf, bir konuda farklı görüş ileri sürmektir. Bu görüş ümmetin birliğine zarar verebilecek olan usûlî meselelerde değil de ictihadî meselelerde olursa bu ihtilaf, rahmete dönüşür.Usûlcülerin icmâyı naklî deliller kapsamında değerlendirmelerinin nedeni icmânın mutlaka bir nassa istinad etmesini zorunlu görmelerindendir. Buradan hareketle sırf aklî meselelerde meydana gelen ittifaklar, icmâ olarak değerlendirilmemiştir. Kelâmcılar, icmâ iddialarını daima nasslarla teyit etmeye çalışmışlardır. İcmânın gerçekleşmiş olması durumunda, bilinsin ya da bilinmesin gerisinde mutlaka şer’î bir delilin var olduğu anlamını çıkarmışlardır. Çünkü üzerinde icmâ gerçekleşmiş hükümler asla Hz. Peygamber’den gelen haberlere aykırı olamaz. Akāid ve kelâm eserlerindeki birçok mesele aklî ve naklî delillerin yanı sıra istidlâlî icmâ ile de desteklenmiştir. Ancak söz konusu eserlerdeki icmâ iddialarının birçoğu Ehl-i Sünnet’in görüşlerini yansıtan mezhep içi icmâlardır. Ehl-i Sünnet dışındaki mezhepler dışarıda tutulmuştur. Bu tavır, her şeyden önce mezhep içerisindeki bütünlüğü sağlamaya yönelik olup, Ehl-i Sünnet itikadını koruma altına alma çabasıdır. Zira icmâ delili, her türlü keyfi ve bölücü düşünceyi engelleyici bir işleve sahip olmasının yanında zannî olan bilgiyi kat’î hale getirerek elde edilen hükmü salt ictihadî olmaktan çıkarmakta ve nassdan sonraki bir mertebeye yükseltmektedir. Ehl-i Sünnet’in öncüsü durumunda olan Mâtürîdî ve Eş‘arî kelamcılarının icmâ anlayışları usûl açısından farklı değildir. İcmânın tanımı ve muhtevası konusunda farklı görüşler ileri sürseler de müctehitlerin aynı görüş üzerinde ittifakları konusunda ortak anlayışa sahiptirler. Mâtürîdîler ve Eş‘arîler, icmâ delilini kelâmî bahislerde destekleyici bir delil olarak kullanmışlardır. Eş‘arî, icmâ delilini itikadi meselelerde sırf benimsemiş olmakla kalmamış, pratikte kullanmıştır. O, icmâ delilini amelî, itikadî, usûlî ve fer‘î şeklinde bir ayırım yapmamış, her alanda rahatlıkla kullanmıştır. Mâtürîdî ve Eş‘arî âlimleri, dini meselelerde icmânın oluşabileceğini, oluşması durumunda da hüccet olacağına hükmetmişler ancak aklî meselelerde icmânın kat’î bilgilere istinad etmesini şart koşmuşlardır. Salt aklî meselelerde ise icmânın meydana gelmesi hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bazı Ehl-i Sünnet âlimleri, salt aklî meselelerin yakînî bilgiler olduğunu dolayısıyla icmâya gerek olmadığını ifade ederken; müçtehitlerin bu bilgileri naslardan istinbat edebileceğini savunarak salt aklî meselelerde de icmânın gerçekleşebileceğine hükmetmişlerdir.

From the earliest times when schools of legal thought (madhhab) have started to form, there has been debate whether or not “istiḥsān (juristic preference; moving away from the implications of an analogy to an analogy that has a stronger evidence from the Qurʾān, Sunnah or ijmāʿ)” is a method of “istidlāl (inference)”. At the basis of these discussions, the effect of the arbitrariness/subjectivity implied by the term “istiḥsān”, which has not yet completed its conceptualization process, is far too much. Therefore, those who adopted “istiḥsān” as a method were subjected to serious accusations. Hanafī jurists are at the forefront among those who adopted “istiḥsān”. So much so that the “istiḥsān” method has become known by the Hanafi School. However, we have come across with two opposing arguments about the approach of Zufar ibn Hudhayl, who is one of the leading representatives of the school, prominent with his analogical reasoning, to “istiḥsān”. As a result of our research and investigation, it is seen that neither of the claims is right; in addition to the skill of the Zufar to make analogies, he is in favor of analogical reasoning to the full extent on the issue of having recourse to “istiḥsān”; but in cases where analogies are inadequate in producing solutions to the issues or do not give correct outcomes, as a necessity for not to leave the issue without any verdict, he had recourse to “istiḥsān”. As a result, it can be said that being bound to the Hanafī method in general terms, Zufar ibn Hudhayl has narrowed the framework for using “istiḥsān” as a method of “istidlāl”; on the issue of having recourse to analogies, on the other hand, he tried to broaden the boundaries as much as possible. Starting from Hijri 2ndcentury which was the beginning of the formation of idolatry, in terms of whether it is the nature and the method of stratification, istiḥsān, generally described as “Because of stronger evidence, it would be better to abandon the provision of similar powers to another ruling”, has been argued. So much so that two different approaches have emerged in the form of supporters and opponents.The opponents of istiḥsān have accused the people who adopted and done sets of fiqh deductions accordingly of judging according to their desires and to establishing a new sharia. However, the effect of the concept of istiḥsān, which has not yet completed its conceptualization process, arbitrary/subjective sense of this oppositional approach is too great.Imam Shafī was a strong opponent of istiḥsān. However, Shafī, consulted istiḥsān to regard the amount of “mut‘a” (consolation gift) thirty dirham and the period of the “shuf‘a”(right of pre-emption) as three days, he even used this concept by saying “I am doing istiḥsān”. Therefore, it can be said that the opposition of Imam Shafī is aimed at the “logic of exception” which resides in istiḥsān rather than the provision reached by the means of istiḥsān.Imam Shafī’s istiḥsān opposition is more directed to the Hanafis, who are identified with istiḥsān. Particularly, it is seen that the students Abu Yûsuf and Imam Muhammad and Abu Hanifa one of the founder imams of Hanafi School consulted istiḥsān frequently. However, there are not sufficient and clear information about Zufar ibn Hudhayl’s view of istiḥsān. Zufar ibn Hudhayl, who is at this point also worth investigating and examining, because he is one of the founding imams of the school and has his own ideas.Different determinations on Zufar ibn Hudhayl’s approach to istiḥsān were done by contemporary researchers. One of these is a proof that Zufar ibn Hudhayl was using istiḥsān largely similarly to other founder of the Hanafi School; and the other is that he falled in line with Imam Shafī in terms of istiḥsān. Since both studies are not directly related to Zufar ibn Hudhayl’s approach to istiḥsān, the researchers did not feel the need to point the arguments that they based these assumptions on.Zufar ibn Hudhayl has passed away after a very short time (d. 158/775) from Abu Hanifa, and he spent the 6 of his last 8 years in Basra. Therefore, there is no detailed information about him like the other founding imams of the school. Moreover, the absence of any work or the lack of knowledge about it, makes it very difficult to determine Zufar ibn Hudhayl’s views of istiḥsān. This necessitates the application of Hanafi resources from the initial period for further investigation.Especially in the examination of the classical period Hanafi School’s method and furūʿ al-fiqh (substantive law) literature, we could not reach any knowledge about Zufar ibn Hudhayl’s approach to istiḥsān. However, almost all layered authors describe Zufar ibn Hudhayl as a “qiyās(analogy) expert” and emphasize his skill and expertise in using analogy. This is also quite remarkable. However, in the works of Pīrī-Zāde and Kawtharī, who directly examine Zufar ibn Hudhayl’s fiqh, there is no information about what philosophical background of his was about what is meant by the qualifications of “expert” or “qiyās expert” about him.Two conclusions can be reached from these characterizations about Zufar ibn Hudhayl: one of them is, he was quite successful and competent in using analogies against the matters where the provision is absent and the other one is his loyalty to istiḥsān where the different provisions can be obtained regarding fiqh matters unlike comparation.It is highly probable that the second meaning was the one intended. Because the literature shows that other founding imams besides Zufar ibn Hudhayl also were at least as wise and skillful as Zufar ibn Hudhayl in making analogies. In addition, some information contained in the classical Hanafi literature supports this opinion.Muhammad Biltaji, one of the contemporary researchers, also, says things that confirm the second approach: “Zufar ibn Hudhayl was trying to reduce the field of judgments via istiḥsān as much as possible; and in regard to qiyās he showed great effort to expand the boundaries as far as possible.The fact that Zufar ibn Hudhaylalmost never applies istiḥsān, does not leave him out of the general principles of the Hanafi School that was allied on. Because the method of Zufar ibn Hudhaylis in itself was the method itself. Zufar ibn Hudhayl'sunderstanding of fiqh is shaped generally within this procedural framework. That is why his resources were also qiyās and istiḥsān in the same manner. In practice, however, when applying the methods to the occasions, he preferred qiyās more frequently than istiḥsān. He was dissent about applying istiḥsān to the issues. This opposition, however, does not mean fundamentally opposing or rejecting it entirely, either about qiyās or about istiḥsān.”In the research we have conducted on the classical Hanafi literature, we have found that Zufar ibn Hudhayl was consulting to istiḥsān in a very limited area on only four subjects. Apart from these examples, we could not find any other use of istiḥsān by him. Zufar ibn Hudhayl’s preference for istiḥsān here is not because there is no possibility to use qiyās; perhaps, qiyās was not responding to necessity, or was not able to provide the right result.However, when Zufar ibn Hudhayl’s applications of istiḥsān in fiqh practices are examined, it is seen that all three of the other imams or some of them have passed judgements based on qiyās. This situation makes it very difficult to determine a general rule of Zufar ibn Hudhayl’s application of istiḥsān regarding the situations and purpose.Moreover, Zufar ibn Hudhayl’s application of istiḥsān, even in a narrow field, reveals that the findings of researchers today, such as his frequent use or refusal of istiḥsān as the other imams of the school, are far from reflecting the truth.To put it briefly, while qiyās was fundamental for Zufar ibn Hudhayl, even if for a limited and narrow field, he applied istiḥsān as well.

Mezheplerin teşekkül etmeye başladığı ilk dönemlerden itibaren istihsanın bir istidlal yöntemi olup olmadığı tartışılagelmiştir. Bu tartışmaların temelinde kavramsallaşma sürecini henüz tamamlamamış olan istihsan teriminin çağrıştırdığı keyfiliğin/sübjektivitenin etkisi çok fazladır. Bu yüzden istihsanı bir yöntem olarak benimseyenler, ağır ithamlara maruz kalmışlardır. İstihsanı benimseyenlerin başında Hanefî hukukçular gelmektedir. Öyle ki istihsan yöntemi Hanefî mezhebiyle anılır hale gelmiştir. Bununla birlikte mezhebin önde gelen temsilcilerinden biri olan ve kıyas metodunu kullanmasıyla ön plana çıkan Züfer b. Hüzeyl’in istihsana yaklaşımıyla ilgili iki farklı yaklaşım tespitedilmiştir. Yaptığımız araştırma ve inceleme neticesinde her iki tespitinde isabetli olmadığını; Züfer b. Hüzeyl’inkıyas yapmadaki becerisinin yanı sıra istihsana müracaatta sonuna kadar kıyas taraftarı olduğunu; ancak kıyasın meselelere çözüm üretmede yetersiz kaldığı ya da doğru sonuç vermediği durumlarda ise ızdırârın da bir gereği olarak meseleyi hükümsüz bırakmama adına istihsana müracaat ettiği görülmektedir. Sonuç olarak Züfer b. Hüzeyl’in genel hatlarıyla Hanefî usulüne bağlı kalmakla birlikte istihsanı bir istidlâl yöntemi olarak kullanma hususunda çerçeveyi oldukça daralttığını; kıyasa başvurma konusunda ise sınırları mümkün olduğunca geniş tuttuğunu söylemek mümkündür. İctihad hürriyeti ve hukûkî zenginlik açısından oldukça önemli olan Hanefi mezhebindeki mezhep içi ihtilaflar, hukûkî istikrar ve emniyeti tehdit etme potansiyeli taşımakta ve ayrıca ihtilaflı meselelerde hüküm veya fetva verecek fakihlerin işini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle mezhep içerisindeki ihtilaflı meselelerde râcih görüşü tespit etmek, diğer bir ifadeyle mezhep içi tercih, zorunlu bir ihtiyaçtır.Mezhep içi tercih, “muayyen bir mesele ile ilgili mezhepteki muhtelif kavil veya rivayetlerden daha ağır basanı, üstün olanı belirlemek” şeklinde tarif edilebilir. Tarihi süreçte bu ihtiyacı karşılamak için muhtasar ve fetva kitapları gibi farklı telif türleri; esahh-ı akvâl ve maʻrûzât gibi farklı uygulamalar ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı gidermeyi hedefleyen uygulamalardan biri de Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki kanunlaştırmalardır.Fıkha dayalı kanunlaştırmanın ilk örneği olan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye ile mezhep içi tercih arasındaki ilişki ve bu bağlamda Mecelle hazırlanırken, mezhep içi tercihte nasıl bir usûl izlendiği; râcih görüşe ne oranda uyulduğu; Mecelleʼde yer alan râcih görüşe aykırı kanun maddeleri ve bunların gerekçeleri; ihtilaflı bütün konularda düzenleneme yapılıp yapılmadığı ve râcih görüşleri belirleme ihtiyacının ne kadar giderildiği, incelenmesi gereken konulardır.Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye gibi bir kanun metnine ihtiyaç duyulmasının temel nedenlerinden birisi, Hanefî mezhebinde mezhep içi ihtilafların çokluğudur. Buna bağlı olarak Mecelleʼnin hedefi râcih görüşler içeren oluşan bir kanun hazırlamaktır.Mecelle’nin esbâb-ı mûcibeleri mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, esbâb-ı mûcibelerin iki temel işlevi olduğu görülür. Bunlardan ilki, kanunun büyük oranda mezhepteki râcih görüşlere uygun olarak hazırlandığını vurgulamaktır. Öyle ki, Mecelle’nin ilk on kitabının esbâb-ı mûcibelerinde bu husus mutlaka ifade edilmektedir. Esbâb-ı mûcibelerin diğer işlevi ise niçin bazı maddelerde râcih görüşe riayet edilmediğini gerekçelendirmektir. Esbâb-ı mûcibelerde on iki maddenin râcih olmayan görüş doğrultusunda hazırlandığı belirtilmektedir. Mecelleʼnin 1851 maddeden oluştuğu göz önünde tutulduğunda Mecelleʼnin muhtevasında râcih görüşlerin ne kadar etkili olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Esasen devrin özelliği de bunu zorunlu kılmaktadır. Zira Kitâbüʼl-Havâlenin 692. maddesinde Züferʼin (ö. 158/775) râcih olmayan görüşünün tercih edilmesi, başta Şeyhülislam Hasan Fehmi Efendi (ö. 1298/1881) olmak üzere bazı çevrelerin tepkisine neden olmuş ve bu sebeple Ahmet Cevdet Paşa (ö. 1895) Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye nâzırlığından ve Mecelle Komisyonu başkanlığından azledilmiştir.Râcih görüşe aykırı maddelerin esbâb-ı mûcibeleri incelendiğinde, bu yöndeki tercihlerde maslahat ve örfün belirleyici olduğu görülmektedir. Ayrıca bazı fakihlerin tercihlerinin de bir tercih sebebi olarak zikredildiği görülmektedir. Hanefi kaynaklarda en sık karşılaşılan tercih sebebi naslara uygunluktur. Buna karşın Mecelleʼde sefîhin hacri konusu dışında, naslara uygunluğun bir tercih sebebi olarak işletilmemesi dikkat çekicidir.Mecelle Komisyonunun bazı tercihlerine diğer kurumlarca müdahale edilmiştir. Komisyonca hazırlanan kitaplar hem Meclis-i Vükelâ hem de Meşîhat tarafından incelenmiş ve bu esnada bazı tashihlere konu olmuştur. İşte râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlanan iki maddeye Meclis-i Vükelâ tarafından müdahale edilmiştir. Bunların birincisi hakk-ı mürur (geçit hakkı) ve hakk-ı şirbin (su alma hakkı) müstakil olarak satımının cevazını savunan Belh Meşâyihinin görüşü doğrultusunda yazılan 216. madde, ikincisi ise ecîr-i müşterekin tazmin sorumluluğunu düzenleyen 611. maddedir.Mecelle’nin ilk ve en hacimli kitabı olan Kitâbüʼl-Büyûʻun muhtevası mezhep içi tercih açısından incelendiğinde, ihtilaflı konularda genelde mezhepteki râcih görüşün esas alındığı görülmektedir. Kitâbüʼl-Büyûʻun esbâb-ı mûcibesinde, dört meselenin râcih olmayan görüş esas alınarak hazırlandığı ifade edilmekte ve bu tercihler örf ve maslahatla gerekçelendirilmektedir. Ancak Kitâbüʼl-Büyûʻdaki râcih görüşe aykırı maddeler bunlarla sınırlı değildir. Bizim araştırmamıza göre bunlara ilaveten üç madde daha râcih olmayan görüş tercih edilerek hazırlanmıştır. Bunlar beyʻ biʼl-vefânın menkullerde cevazına dair 118. madde, gabn-i fâhişin tanımı hakkındaki 165. madde ve şart muhayyerliğinin hükmü ile ilgili 309. maddedir. Bu üç madde, Mecelleʼdeki râcih görüşe aykırı düzenlemelerin sadece esbâb-ı mûcibelerde açıklananlardan ibaret olmadığını göstermektedir ve bu durum Mecelle hazırlanırken izlenen usûle aykırıdır.Hanefi mezhebindeki bazı ihtilaflı meselelerde hangi görüşün râcih olduğu konusunda tercih ehli fakihler ihtilaf etmişlerdir. Bu meselelerde Mecelleʼde düzenleme yapılırken nasıl bir yol izlendiği açıklanmamıştır. Bu meseleler incelendiğinde çoğunluk tarafından tercih edilme, kolaylığı temin etme ve bazı fakihler tarafından tercih edilme gibi hususların etkili olduğu söylenebilir.Mecelleʼdeki tercihler sadece şerʻî hükümler arasında gerçekleşmemiştir. Buna ilaveten tanımlar ve tanımlarda yer alan kayıtlar da tercihe konu olmuştur. Bu kapsamda Kitâbüʼl-Büyûʻdaki beyʻ akdi, mevkûf akid ve gabn-i fâhişin tanımına ilişkin tercihler örnek olarak zikredilebilir.Hanefi mezhebin içerisindeki ihtilaflı bazı meseleler Mecelleʼde düzenlenmemiştir. İhtilaflı meselelerin çokluğu ve dolayısıyla bütün bunları kapsayan bir kanun hazırlamanın zorluğu dikkate alındığında bu durum doğaldır. Ayrıca bu meselelerden bazıları sık gerçekleşmediği ve lüzumlu görülmediği için Mecelleʼde düzenlenmemiş olabilir. Ancak düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin tamamını bu sebeplerle izah etmek mümkün değildir. Zira yasal düzenleme yapılmayan ihtilaflı meselelerin bazıları temel, görece önemli meselelerdir ve muhtasarlarda yer almaktadır. Bu durum Mecelle hazırlanırken, ihtilaflı bazı meselelerde tercih yapmak yerine bu meselelere ilişkin düzenleme yapmama metodunun benimsendiğini göstermektedir. İhtilaftan ârî bir kanun metni oluşturmanın bir yolu olarak da bu usûlün benimsendiği söylenebilir. Böylece bu meselelerde râcih görüşü tespit etme işi hâkimlere bırakılmıştır. Bu durum Mecelleʼnin hedefi olan râcih görüşleri tespit etme ihtiyacını gidermeye uygunluk arz etmemektedir. Ancak bu durum bütün meseleleri kuşatan bir kanun yapmanın güçlüğünün bir sonucudur.

Muhammed b. Yusuf es-Senûsî, IX. (XV.) yüzyıl Kuzey Afrika’sının önemli Eşʻarî kelâmcılarındandır. Onun başta kelâm ve tasavvuf olmak üzere ilâhiyât ilimlerinin pek çoğunda eserler kaleme aldığı bilinmektedir. Bu ilimlerin arasında mantık ilminin de yer almış olması onun, “istidlâl” konusunda söz sahibi olduğunu göstermektedir. Senûsî’nin Ümmü’l-berâhin adlı risâlesi “Lâilâhe illallah Muhammedün Resulullah” sözünün bütün akîdenin kaynağı olduğu inancını delillendirmek maksadıyla yazılmıştır.Allah’ın varlığı ve sıfatlarının ispatı için kullandığı istidlâller yanında o, risâlesinde “Muhammedün Resulullah” sözüne dayanarak peygamberlerde bulunması gereken özellikleri de ortaya koymuş ve sıdk, emânet ve tebliğ olarak saydığı bu özellikleri çeşitli delillerle ispatlamaya çalışmıştır. Senûsî, bu sözün kapsamına diğer peygamberlere, meleklere, semavî kitaplara, âhiret gününe inanmanın da girdiğini savunur. Ona göre bunun sebebi, Hz. Peygamber’in bütün bunları tasdik etmeyi din olarak getirmiş olmasıdır. O, “Ümmü’l-berâhin”de peygamberlerin sahip oldukları sıfatlarla ilgili istidlâllerini daha çok hulfî kıyâsa dayandırmıştır. Bunun yanında muʻcize ile istidlâl, iki aslı bir sonuca göre düzenleme, zincirleme kıyâs, matvî kıyâs formlarını da kullanmıştır.

Copyright of Turkey Journal of Theological Studies is the property of Turkey Journal of Theological Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Mezheplerin teşekkül etmeye başladığı ilk dönemlerden itibaren istihsanın bir istidlal yöntemi olup olmadığı tartışılagelmiştir. Bu tartışmaların temelinde kavramsallaşma sürecini henüz tamamlamamış olan istihsan teriminin çağrıştırdığı keyfiliğin/sübjektivitenin etkisi çok fazladır. Bu yüzden istihsanı bir yöntem olarak benimseyenler, ağır ithamlara maruz kalmışlardır. İstihsanı benimseyenlerin başında Hanefî hukukçular gelmektedir. Öyle ki istihsan yöntemi Hanefî mezhebiyle anılır hale gelmiştir. Bununla birlikte mezhebin önde gelen temsilcilerinden biri olan ve kıyas metodunu kullanmasıyla ön plana çıkan Züfer b. Hüzeyl’in istihsana yaklaşımıyla ilgili iki farklı yaklaşım tespit edilmiştir. Yaptığımız araştırma ve inceleme neticesinde her iki tespitin de isabetli olmadığını; Züfer b. Hüzeyl’in kıyas yapmadaki becerisinin yanı sıra istihsana müracaatta sonuna kadar kıyas taraftarı olduğunu; ancak kıyasın meselelere çözüm üretmede yetersiz kaldığı ya da doğru sonuç vermediği durumlarda ise ızdırârın da bir gereği olarak meseleyi hükümsüz bırakmama adına istihsana müracaat ettiği görülmektedir. Sonuç olarak Züfer b. Hüzeyl’in genel hatlarıyla Hanefî usulüne bağlı kalmakla birlikte istihsanı bir istidlâl yöntemi olarak kullanma hususunda çerçeveyi oldukça daralttığını; kıyasa başvurma konusunda ise sınırları mümkün olduğunca geniş tuttuğunu söylemek mümkündür. Genel olarak “daha güçlü bir delil sebebiyle meselenin benzerlerine verilen hükümden vazgeçip başka bir hükme yönelme” şeklinde tarif edilen istihsan mezheplerin oluşmaya başladığı hicri II. asırdan itibaren mahiyeti ve istidlal yöntemi olup olmaması bakımından tartışıla gelmiştir. Öyle ki istihsân taraftarları ve muhalifleri şeklinde iki farklı yaklaşım ortaya çıkmıştır. İstihsana muhalif olanlar, istihsanı benimseyip ona göre bir takım fıkhî istidlallerde bulunanları kendi arzularına göre hüküm vermek ve yeni bir şeriat ihdas etmekle suçlamışlardır. Ancak bu muhalif yaklaşımın sergilenmesinde kavramsallaşma sürecini henüz tamamlamamış olan istihsan teriminin çağrıştırdığı keyfilik/sübjektif anlamının etkisi çok fazladır. İstihsana şiddetle muhalefet edenlerin başında İmam Şâfiî gelmektedir. Ancak Şâfiî, “müt’a”nın miktarının otuz dirhem, şüf’anın müddetinin üç gün olarak takdir edilmesinde istihsana başvurmakta, hatta bizzat “istihsân yapıyorum” diyerek bu kavramı kullanmaktadır. Bu yüzden Şâfiî’nin muhalefetinin istihsân yoluyla ulaşılan hükümden ziyade, istihsânın oturduğu “istisna mantığı”na yönelik olduğu söylenebilir. Şâfiî’nin istihsan karşıtlığı daha ziyade istihsan ile özdeşleşen Hanefîlere yöneliktir. Özellikle Hanefî mezhebinin kurucu imamlarından Ebû Hanîfe ile öğrencileri Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’in istihsana sıkça müracaat ettiği görülmektedir. Ancak Züfer’in istihsana bakış açısıyla ilgili kaynaklarda yeterli ve sağlam bilgiler bulunmamaktadır. Hem mezhebin kurucu imamlarından biri hem de kendine has fikirleri olması hasebiyle Züfer, bu noktada araştırılmaya ve incelenmeye değer bir kişiliktir. Günümüz araştırmacıları tarafından Züfer’in istihsana yaklaşımı ile ilgili farklı tespitler yapılmıştır. Bunlardan biri, Züfer’in Hanefî mezhebinin diğer kurucu imamları gibi istihsanı bolca kullandığı şeklindeki tespit; diğeri ise istihsan konusunda Şafii ile aynı çizgide olduğu tespitidir. Her iki çalışma da doğrudan Züfer’in istihsana yaklaşımıyla ilgili olmadığı için, araştırmacılar bu tespitlerini dayandırdıkları argümanlara işaret etme gereği hissetmemişlerdir. Züfer hocası Ebû Hanîfe’den çok kısa bir süre sonra vefaat etmiş, hocasından sonraki sekiz yıllık sürenin yaklaşık altı yılını da Basra’da geçirmiştir. Bu yüzden mezhebin diğer kurucu imamları gibi hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır. Ayrıca herhangi bir eserinin bulunmaması ya da bize ulaşmamış olması da Züfer’in istihsana bakışıyla ilgili görüşlerinin tespitini bir hayli zorlaştırmaktadır. Bu durum, meselenin tahkiki için ilk dönem Hanefî kaynaklarına müracaatı zorunlu kılmaktadır. Özellikle klasik dönem Hanefî mezhebine ait usûl ve furû-ı fıkıh literatüründe yaptığımız incelemede de Züfer’in istihsana yaklaşımıyla ilgili bir bilgiye ulaşamadık. Ancak hemen hemen bütün tabakât müellifleri Züfer hakkında “kıyasçı” nitelemesi yapmakta ve onun kıyas delilini kullanmadaki becerisine ve uzmanlığına vurgu yapmaktadırlar. Bu da oldukça dikkat çekicidir. Ancak doğrudan Züfer’in fıkhını inceleyen Pîrizâde ve Kevserî’nin eserlerinde, onun hakkındaki “kıyasçı” ya da “kıyas konusundaki uzman” nitelemelerinden kastedilenin ne olduğuna yani felsefi arka planına dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Züfer hakkındaki bu nitelemelerden iki farklı sonuca ulaşılabilir: Bunlardan birisi onun, hükmü naslarda bulunmayan meselelere kıyası tatbik konusunda çok başarılı ve yetkin olduğu; diğeri ise istihsan ve kıyasa göre farklı hükümlerin verilebileceği fıkhî meselelerde istihsan karşısında kıyasa sıkı sıkıya bağlılığıdır. İkinci anlamın kastedilmiş olması kuvvetle muhtemeldir. Çünkü Züfer dışındaki diğer kurucu imamların da kıyas yapma konusunda en az Züfer kadar mâhir ve becerikli oldukları kaynaklar da sabittir. Ayrıca klasik Hanefî literatüründe yer alan bazı bilgiler de bu görüşü desteklemektedir. Bununla birlikte çağdaş araştırmacılardan Muhammed Biltâcî de ikinci yaklaşımı teyit eden şeyler söylemektedir: “Züfer istihsanla hüküm vermenin alanını mümkün olduğunca daraltma; kıyasa başvurma konusunda ise sınırları alabildiğince genişletme çabası içerisindedir. Züfer’in istihsana neredeyse hiç müracaat etmemesi, onu üzerinde ittifak edilen Hanefî mezhebinin genel esaslarının dışarısına çıkarmaz. Çünkü Züfer’in yöntemi genel hatlarıyla bu metodun bizzat kendisidir. Züfer’in fıkıh anlayışı umumiyetle bu usul çerçevesinde şekillenmektedir. Bu yüzden onun da kaynakları aynı şekilde kıyas ve istihsandır. Ancak pratikte meselelere tatbik ederken kıyası daha fazla, istihsanı ise nadiren tercih etmektedir. O, istihsana meselelere tatbiki çerçevesinde muhalif davranmaktadır. Bu muhalefet ise, kıyas ve istihsandan birisiyle amel etmeye kökten karşı çıkmak ya da tümüyle onu reddetmek anlamına gelmemektedir.” Klasik Hanefî literatürü üzerinde yaptığımız araştırmalarda Züfer’in istihsana çok sınırlı bir alanda sadece dört konu özelinde müracaat ettiğini tespit edebildik. Bu örneklerin dışında istihsana başvurduğu başka bir yer bulamadık. Züfer’in buralarda istihsanı tercih etmesi, kıyasın uygulanma imkânının olmamasıyla değil; belki, onun nazarında kıyasın ihtiyaca cevap vermemesiyle ya da doğru sonuca götürmemesiyle açıklanabilir. Bununla birlikte Züfer’in fıkıh pratiğindeki istihsan uygulamaları incelendiğinde diğer üç imamın tamamının ya da bazılarının kıyasa dayanarak hüküm verdikleri görülmektedir. Bu durum, Züfer’in istihsana hangi durumlarda ve ne amaçla müracaat ettiğine dair genel geçer bir kuralın belirlenmesini de oldukça zorlaştırmaktadır. Ayrıca Züfer’in dar bir alanda da olsa istihsana müracaat etmesi, günümüz bazı araştırmacıları tarafından dillendirilen onun, istihsanı mezhebin diğer imamları gibi sıkça kullandığı ya da reddettiği şeklindeki tespitlerinin gerçeği yansıtmaktan uzak olduğunu da ortaya koymaktadır. Kısaca ifade etmek gerekirse Züfer için kıyas esas olmakla birlikte, sınırlı ve dar bir alanda da olsa istihsana müracaat etmektedir.

Copyright of Hileya: Scientific Bulletin / Gileya is the property of GILEYA Publishing and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Copyright of KADER is the property of Kelam Arastirmalari Dergisi and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Arabic linguists have set general and comprehensive language rules concerning the whole language. But they weren't content with this and have discussed the rules which they have set in all its aspects. Especially with the emergence of language schools resulting from differences in method and opinion, the debates on language between linguists have gained intensity and speed. In these discussions, the linguists have developed a variety of ways and methods to establish the correctness of their own opinions and to invalidate the opinions of interlocutors that they found wrong. They also showed different ways of reasoning to explain, to justify the rules and to convince their respondents on controversial language issues. In this study, the several ways of reasoning that linguists frequently use will be discussed by giving various examples. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of KADER is the property of Kelam Arastirmalari Dergisi and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

In the Islamic law methodology, the induction, which is examined in the context of the method problem, is to reach a verdict on the whole, based on singularities. The Methodists have subjected the induction to a double classification as complete induction and incomplete induction. The complete induction is that the verdict is valid for the whole, as a result of the examination of all singularities. This type of induction is a religious hujjat (argument) by all methodologists because it provides precise information. Incomplete induction is the examination of most or some of the singularities that make up the whole. There is controversy among the methodologists about whether or not this inductive implies religious evidence in the jurisdiction. Hanafians do not regard it as methodological evidence. On the other hand, the majority of the singularities of a whole are examined by examining one by one and the conclusion that the lack of the majority is a religious document, which gives the reason that the disputed subject matter will be subject to the same provision. The inductive method has an important function in resolving the provisions of the Book, circumcision, ilm and unspecified fiqh. Namely, faced with a fiqh problem and seeking solutions, a fakih, first of all, identifies the matter he encounters with all his important features. Then, he can solve the problem by considering the general provision reached based on similar examples. It is inevitable that the activity of this stage will be based on the inductive method. In this study, it is explained whether the methodists used the induction method as a method in the law methodology and to what extent the fakihs used it in analyzing juridical issues. In this context, the inductive method has been discussed and how it is used in the solution of jurisprudence. In addition, criticisms of the inductive method, which are presented by the majority as a religious document, are also included and the way of the induction method is emphasized. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Discussions on Tawassul have been done by scholars since antiquity. However, the diversity of beliefs that have emerged lately including the existence of the 'Selawat Perdana' and 'Malam Cinta Rasul' phenomenon that was brought by Habib group causing discussion on this issue to become warm again. Among the expressions introduced by the Habib group in their occasion were al-Madad Ya Rasulullah which in that expression includes the practice of Tawassul with the dead and Tawassul with the word Madad. What is more alarming is that the Islamic community is so easy to accept the practices introduced by Habib group because of their position as the descendants of the Prophet. Hence, this paper is produced to re-evaluate the arguments submitted by the Habib group in defending the practice of Tawassul with the dead and with the word of Madad. This study is a qualitative study using case study method where the data collection process is done through content analysis and internet studies. Meanwhile, the data analysis process is done through descriptive, thematic and comparative approaches. The findings show that the arguments posed by some of the Habib's groups against these two issues were not strong and thus the necessity of the practices was also questioned. The results of this study have important implications for the Muslim community to evaluate whether the Tawassul practices highlighted by the Habibians are in accordance with the law or otherwise. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Proofs of the existence of God have been a prominent scholastic area both for theology and philosophy. Muslim thinkers handled this topic under the title of "Isbat al-Wajib". Muslim philosophers and theologians had tried to prove the existence of God with rational demonstrations in order to save the belief of God from dogmatism and therefore they presented several proofs focused on rational endeavor. Yet, their basic reference point was the proofs mentioned in the Holy Qur'an. In this study, we will evaluate al-Kindi's (d. 252/ 866 CE), first philosopher of Arabs, proofs of God in terms of the science of Logic. These proofs can be listed as, proof of generation, cosmological argument, argument from first cause, teleological argument and argument from design. In this study, we will try to reach the principles of reasoning from the examples given in al- Kindi's treatises. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Al-Tahawi and Al-Karhi use a method of ijtihad which it's theory was established by Al-Cassas and called al-istidlal bi al-usul. Although this method of ijtihad is not discussed directly in the next period, it is understood that it is respected in classical hanafi theory. Some of the examples given by Al-Cassas are considered within the literal interpretation in the classical hanafi theory and the other examples corresponds to a method of ijtihad which has been stated that the former scholars have respected. The expression al-istishad bi al-usul which had been used in the context of the preference problem in the early periods also corresponds to the concept of al-istidlal bi al-usul. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi / Cumhuriyet Theology Journal is the property of Cumhuriyet Universitesi, Ilahiyat Fakultesi / Cumhuriyet University, Faculty of Theology and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Islamic Jurisprudence is a knowledge on the practical Islamic law based on its detailed approve concerning with the deeds of human. This article discusses on the position of Jurisprudence in relation with two different functions, indeed as a positive law and moral standard. In order to derive the Islamic law from its primary sources, al-Qur’an and the Sunnah, Islamic Jurisprudence needs theoretical tool and methodology which commonly named as the Principle of Islamic Jurisprudence. So the Islamic Jurisprudence is considered as Islamic epistemology which stands as the basis of the development of Islamic Jurisprudence as a knowledge. As the basis of epistemology, the principle of Islamic Jurisprudence is closely related to theology. Furthermore, this knowledge develops a principle on adillah which its foundation has been constructed by Syafi’i, indeed al-Qur’an, the Sunnah, Ijma’ and Qiyas. Since constructed by Syafi’i, this Principle of Islamic Jurisprudence has some changes and innovations. This innovation has been in the long duration of time with complicated problems and helped the ummah to solve the problems.

Imam Fakhr al-Din al-Razi is a powerful cleric who widely mastered various branches of science, is also avery prolific scholar. He was preoccupied with alifetime of scientific activities, many essays he wrote, show the breadth of knowledge that he had. One of his works in the field of ushul al-fiqh is the book al-Mahshul fi 'Ilm Ushul al-Fiqh. The book is used as the main reference for Muslims in studying the science of ushul al-fiqh. The book has agreat contribution in the dynamics of the development of Islamic law. His ideas about the istidlal methods in the book of al-Mahshul which indicated him as an expert on ushul (ushuliyyun) are authoritative. Although he has been declared as aclass adherents Mutakallimun (Syafi'iyah flow) in the science of ushul al-fiqh, there are some ushul ideas he actually differed with Imam Shafi'i. He also tried to give a brilliant arguments against the concept of Syafi'iyah flow ushul fiqh which has none of the bigotry.

Copyright of Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches / İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi is the property of Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)

Özgün ve eleştirel yaklaşımlarıyla İbn Teymiye’nin İslam düşüncesinde önemli bir yeri vardır. Kelâmî akılcılığın, Selefin yolundan ayrıldığını düşünen İbn Teymiye Selefin mezhebini canlandırmak için nassçı akılcılığı olabildiğince genişletmeye çalışmıştır. İbn Teymiye hariçten getirilen terminoloji, yöntem ve delillere tabi olma durumuna düşen dinî hüküm ve haberlerin zamanla az çok mahiyetlerini ve asliyetlerini kaybedeceği endişesini taşımaktadır. Diğer yandan Kur’an terminolojisiyle sınırlı bir akliliğin pratikteki imkanının önündeki güçlüğü gördüğü için de bu problemi aşmak maksadıyla yeni bir yöntem oluşturmuştur. Böylece İslam kelâmı ile nasslar arasında gördüğü mesafeyi kaldırmayı hedeflemiştir. İlk Selefîlerde bulunmayan tartışmacı ve tenkitçi üslûbu ile o, Selefiye’ye yeni bir yaklaşım tarzı ve usûl kazandırmıştır. Rasyonalist yöntemin spekülasyonlarını gereksiz ve güvenilmez olarak görmüştür ve yaklaşımlarına empirist bir tavır renk vermiştir. Biz bu makalede İbn Teymiye’nin kelâmcılara yönelttiği bazı eleştirileri ele alarak, onun yaklaşımlarının altında yatan zihniyeti ve onun yeni hareketinin karakterlerini analiz etmeye çalıştık.

Önemli bir mutasavvıf müellif olan İbn Ataullah el-İskenderî’nin (ö.709/1309), Tanrı’nın varlığına dair kanıtlara yönelttiği eleştiri, tasavvuf disiplini açısından olduğu kadar, din felsefesi bakımından da dikkat çekicidir. Onun eleştirisinin temelleri marifet anlayışındadır. Ona göre Allah’ı tanımanın gerçek yolu müşahededir. Bu ise sufilerin yoludur. Bu yol dışında yer alan ve kelamcılara ve filozoflara ait kabul ettiği istidlal yolu ise nitelikçe müşahede yolunun gerisindedir. Müşahede yolu, delile ihtiyaç bırakmayan bir kesinlik taşır. İskenderî’nin Allah’ın varlığına dair kanıtları eleştirmesinin bir başka sebebini de onun hakiki ve gölge varlık ayrımında buluruz. Ona göre hakiki varlık Allah’tır ve gölge varlık ise Allah dışındakiler. Durum böyle olunca, gölge varlıkları hakiki varlığın var oluşuna delil ve dolayısıyla temel yapmak doğru değildir. Varlığı kanıtlanması gereken Tanrı değil, onun dışındakilerdir. İskenderî’nin kanıtlar karşısındaki bu pozisyonu fideist düşünürlerin kanıtlara bakışını hatırlatır. Ama aralarında bazı farklar vardır. Bunlardan en önemlisi de fideistlerin kanıtları eleştirilerinin epistemolojik sebeplere dayanması, bunun yanında İskenderî’nin eleştirisinin ontolojik temelde olmasıdır.

This study that substantially explains the Relationship of the Principles of Jurisprudence (Usul al-Fiqh) with Logic, clarifies the position of Logic at methodologist and their methodology of definitions and aptitude that they differ from Greek logic. Methodologists had a special perspective about definitions and compositions. They separated methodological syllogism and Aristotelian figuration from each other. Although some of methodologists before Al-Ghazali had included logic subjects in their studies, they couldn't meet the requirements in this field. Afterwards Ghazalî had taken the necessary parts of logic with a gradual innovative methodology for the methodology of Fiqh. With this methodology, after Makâsıd, Mi'yâr and Mihek, he wrote the book called 'al-Mustasfa min 'ilm al-usul' in which he converted concepts of logic into Islamic concepts and shaped the logic pattern according to the methodology of Fiqh's service. With this methodology, the methodologists that came after him, has included sections and chapters called "methodology prefaces" for logic in their prefaces of their books. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

In this article taken as a matter existence of God whether by reason in Maturîdi's approach. This discrimination is very important matter in Maturîdi's Theology and Ash'ariah's Theology. Maturîdi has taken into consideration the verses in the Koran which command to thinking. For this reason, he has defended the man must to know the existence of God (Mârifetullah). Because everything in universe testifying the existence of God. The man has to obey the reason's datum alike obey the senses' datum. This knowledge (mârifetullah) isn't private of God but position of God. [ABSTRACT FROM AUTHOR]