Search

Para ikamesi, gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir terimdir. Örneğin, yüksek enflasyon dönemlerinde Rusya, Meksika, Arjantin ve Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler, yerli para birimlerini elinde tutmanın fırsat maliyeti nedeniyle döviz işlemlerinde bir değişiklik yaşamıştır. Bu dönemlerde yerli para birimi temel değer saklama ve hesap birimi ya da değer ölçüsü işlevlerinde yerini yabancı para birimlerine bırakmaya başlayacaktır. Ancak ekonomiyi etkileyen unsurlar düzelmeye başlayınca ikame süreci bir süre gerilese bile bir süre sonra yeniden artmaya başlamıştır. Bu çalışma, farklı dolarizasyon tanımları kullanarak Türkiye'de para ikamesi histerisi kavramını araştırmaktadır. Bu kalıcılığı test etmek için modele bir geçmiş dönemin maksimum değeri denilen ratchet değişkeni de eklenmiştir. Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) Sınır Testini kullanarak, sonuçlarımız Türkiye'de bir ratchet etkisi veya histerisi olduğunu göstermektedir. Tüm ekonomi üzerinde ratchet etkisi olması, Merkez Bankası'nın para politikası yürütmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla dolarizasyonun düşürülmesi için etkin politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca Türkiye ile ABD arasındaki politika faizi farkı ve beklenen para değer kaybı oranının ülkedeki dolarizasyon sürecinde önemli belirleyiciler olduğu tespit edilmiştir. Currency substitution is a term that is widely used in developing countries. For example, in periods of high inflation, developing countries such as Russia, Mexico, Argentina, and Turkey have experienced a change in their currency transactions because of the opportunity cost of holding domestic currencies. During these periods, the domestic currency will begin to be substituted with foreign currencies in its basic store of value and unit of account functions. But when factors affecting the economy began to improve, the substitution process remained in the country. This study searches for the persistence of currency substitution in Turkey using different dollarization definitions. We also add a ratchet variable into the model to test for this persistence. Using the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Bounds Test, our results suggest there is a ratchet effect or hysteresis in Turkey. Having a ratchet effect on the entire economy makes it difficult for the Central Bank to conduct monetary policy. Therefore, effective policies might be needed for the dollarization to be reduced. We also found that the policy rates differential between Turkey and the U.S. and the expected depreciation rate are significant determinants of the dollarization process in the country.

In this study, developed from the importance of the deformation caused by dollarization in developing countries, the effect of risk level on financial dollarization is examined. In the research conducted for Turkey, one of the riskiest countries in the world according to the five-year Credit Default Swaps (CDS) premium values as of the date of the study, weekly data between the period of December 14, 2012 and February 11, 2022 are used to determine the effect of the risk level for short periods. The relationship between variables is examined using the Fourier Cointegration Test (FSHIN) cointegration test and the Dynamic Least Squares (DOLS) estimator. The findings show that country risk, exchange rate, and domestic currency deposit interest rates affect financial dollarization positively, while foreign currency deposit interest rates affect it negatively. The study carried out for Turkey sheds light on the factors that should be considered in high-risk countries facing the dollarization problem and presents policy recommendations for developing countries in this direction., Gelişmekte olan ülkelerde dolarizasyonun neden olduğu deformasyonun öneminden yola çıkılarak geliştirilen bu çalışmada, para politikası, döviz kuru ve risk düzeyinin finansal dolarizasyon üzerindeki etkileri incelenmiştir. Çalışma tarihi itibariyle dünyanın en riskli ülkesi olan Türkiye için gerçekleştirilen araştırmada, risk seviyesinin kısa dönemler için etkisini belirlemek amacıyla haftalık veriler kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişki FSHIN eşbütünleşme testi ve DOLS tahmincisi kullanılarak incelenmiştir. Bulgular, ülke riski, döviz kuru ve yerli para mevduat faiz oranlarının finansal dolarizasyonu olumlu, yabancı para mevduat faiz oranlarının ise olumsuz etkilediğini göstermektedir. Makalenin özgünlüğü, yüksek riskli bir ülke için dolarizasyonun ekonomik göstergeler ve kısa dönemli riskler dikkate alınarak incelenmesinde yatmaktadır. Buna göre dolarizasyon, riskler ve ekonomi politikaları arasındaki ilişkiye ilişkin literatürdeki boşluğun doldurulması amaçlanmaktadır.

Tanınmış Uluslararası Yayınevi Türkiye’de Kredi Hacmi Genişlemesinin ve Reel Faiz Oranlarının Dolarizasyon Üzerindeki Etkileri Temelinde Güncel Değerlendirmeler

2008 financial crisis has led to a differentiation in the traditional monetary and fiscal policies implemented by the economies. With 2013 global financial recession, 2018 financial squeezing and pandemic process, the economic stability tried to ensured by structural policies besides monetary and economic policies. Especially financial deepening and exchange rate volatility brought the concept of stabilization and dollarization back to the agenda. In this research, it is aimed to examine the change in deposit and loan dollarization levels of participation and deposit banks operating in the Turkish banking sector after the exchange rate shock in 2018. The research was carried out in two stages, covering the periods 2012:08-2018:08 and 2015:08-2021:08, taking into account the structural breaks in deposits in the Turkish banking sector in 2018. However, in order to determine the differences between the periods, the data were subjected to the paired sample t-test. In the research findings, it has been determined that the level of deposit and loan dollarization in participation banks is higher than deposit banks and the banking sector, and participation banks react asymmetrically to the dollarization process compared to the banking sector and deposit banks., 2008 finansal krizi sonrası yaşanan süreç, ekonomilerin uyguladığı geleneksel para ve maliye politikalarında farklılaşmaya yol açmıştır. 2013 küresel finansal daralması, 2018 finansal sıkışıklığı ve pandemi süreci ile ekonomik istikrar, para ve maliye politikalarının yanı sıra yapısal politikalarla da sağlanmaya çalışılmaktadır. Özellikle finansal derinleşme ve döviz kurları oynaklığı, istikrar süreci ve dolarizasyon kavramını yeniden gündeme getirmiştir. Bu araştırmada 2018 yılında yaşanan kur şokunun ardından Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren katılım ve mevduat bankalarının mevduat ve kredi dolarizasyonu düzeylerindeki değişimin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2018 yılında Türk bankacılık sektöründeki mevduatta yaşanan yapısal kırılma dikkate alınarak 2012:08-2018:08 ve 2015:08-2021:08 dönemlerini kapsayacak şekilde iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte dönemler arası farklılıkların belirlenmesi amacıyla veriler eşleştirilmiş örneklem t testine tabi tutulmuşlardır. Araştırma bulgularında katılım bankalarındaki mevduat ve kredi dolarizasyon düzeyinin mevduat bankaları ve bankacılık sektörüne göre daha yüksek olduğu, katılım bankalarının dolarizasyon sürecine bankacılık sektörü ve mevduat bankalarına göre asimetrik tepki verdiği tespit edilmiştir.

Güçlü ekonomi ve buna bağlı olarak sağlam parası olmayan ulusal ekonomilerde yabancı paraya yönelimler söz konusu olmaktadır. Türkiye ekonomisinde de özellikle kısmi dolarziasyon olgusu olmakla birlikte, ekonomide kırılganlık unsurlarının artarak krize yönelimiyle birlikte yabancı paraya yönelim artarken, ekonomide istikrar ve güven unsurunu tesis edildiği durumda da dedolarizasyon yaygınlaşmaktadır. Dolarize olma durumunun ölçüm şekilleri olmakla birlikte en yaygın ölçüm şekillerinden biri de toplam mevduatlar içinde yabancı para mevduatlarının payıdır. Bu çerçevede dolarizasyondaki gelişmelerin Türkiye borsası üzerine etkileri zaman serisi analizleri bağlamında inceleme konusu yapılmıştır. 2009:06 ve 2021:11 arası dönem için BIST100 endeksindeki değişim üzerine başta yabancı para mevduatları olmak üzere ulusal para ve yabancı borsa değerlerindeki değişmeler SVAR analizleri ile incelenmiştir. Elde edilen bulgularda kısa dönemde borsa üzerine dolarizasyonun pozitif ve görece zayıf etkilerine dair sonuca ilaveten uzun dönem için de bunun yine pozitif ve daha da güçlü etkiler doğurduğu gözlenmiştir. Türkiye ekonomisinde dolarize olma durumunun ele alınan dönem içerisinde derinleşme eğilimleri olduğu ve bu durumun da borsayı olumlulaştırıcı etkiler yarattığı gözlenmiştir. Ancak borsanın dolarizasyon ile paralellik arz etmesinin sürdürülebilirliği konusunda çekincelerin bulunduğu ileri sürülebilir. There is a tendency towards foreign currency in economies that do not have a strong economy and, accordingly, strong money. Although the phenomenon of partial dollarization is also experienced in the Turkish economy, the tendency towards foreign currency increases with the increase of the fragility elements in the economy and their tendency to crisis. On the other hand, when the stability and confidence factor is established in the economy, dedollarization becomes widespread. While there are various measurement methods of dollarization, one of the most common measurement methods is the share of foreign currency deposits in total deposits. In this context, the effects of the developments in dollarization on the Turkish stock market are examined in the context of time series analysis. For the period between 2009:06 and 2021:11, the changes in the BIST100 index, especially the foreign currency deposits, and the changes in the national currency and foreign stock market values were analyzed by SVAR analysis. In the findings obtained, in addition to the positive and relatively weak effects of dollarization on the stock market in the short term, it was observed that this had positive and even stronger effects in the long term. It has been observed that the dollarization situation in the Turkish economy has a deepening trend during the period under consideration and this situation has positive effects on the stock market. However, it can be argued that there are reservations about the sustainability of the stock market’s parallelism with dollarization., {"references":["Alvarez-Plata, Patricia and Alicia García-Herrero (2008), \"To dollarize or de-dollarize: Consequences for Monetary Policy\", BBVA Working Papers, Economic Research Depertment No: 0808 (Erişim: Kasım 2021), https://www.bbvaresearch.com/wp-content/uploads/mult/WP_0808_tcm348-212943.pdf.","Aninat, Eduardo (2000), \"Globalization as An Economic and Social Force: Opportunities and Risks from a Humanistic Perspective\", (Ed: José Antonio Ocampo, Stefano Zamagni, Ricardo Ffrench-Davis and Carlo Pietrobelli), Financial Globalization and The Emerging Economies, Santiago, Chile, 2000, pp: 25-30.","Asel, Isakova (2010), \"Financial Sector Development and Dollarization in the Economies of Central Asia\", Center for Economic Research and Graduate Education – Economic Institute (CERGE-EI), Final Report Grant No. RRC IX-69, pp: 1-34.","Bărbută-Mişu, Nicoleta, Tuna Can Güleç, Selim Duramaz and Florina Oana Virlanuta (2020), \"Determinants of Dollarization of Savings in the Turkish Economy\", Sustainability, 12: 1-16.","Becker, J. and Weissenbacher, R. (eds.), Dollarization, Euroization and Financial Instability. Central and Eastern Europe between Stagnation and Financial Crisis?, Metropolis-Verlag, Marburg.","Ben, Mabel, The Effect of Dollarization on the Performance of the Zimbabwe Stock Exchange, University of the Witwatersrand, South Africa, 2015.","Calvo, Guillermo A. and Carlos Végh (1992), \"Currency Substitution in Developing Countries: An Introduction\", Revista de Análisis Económico, 7 (1): 3-27.","Calvo, Guillermo A. (2001), \"Capital Markets and the Exchange Rate with Special Reference to the Dollarization Debate in Latin America\", Journal of Money, Credit and Banking, 33 (2): 312-334.","Curutchet, Alfredo Schclarek, The Benefits and Costs of Official Dollarization for Argentina, Department of Economics, Lund University, Sweden, 2001.","Duffy, John, Maxim Nikitin and R. Todd Smith (2006), \"Dollarization Traps\", Journal of Money, Credit, and Banking, 38 (8): 2073-2097.","Fischer, Stanley (2006), \"Dollarization: Consequences and Policy Options\", At the 75th Anniversary Conference of the Central Bank of the Republic of Turkey, Istanbul, December 13-15 2006.","Kal, Süleyman Hilmi (2019), \"2003-2018 Dönemi Türk Ekonomisinde Dolarizasyon, Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri ve Kur Oynaklığı İlişkisi\", İstanbul İktisat Dergisi, 69 (2): 357-376.","Ozbay, Emrah, The Relationship between Stock Returns and Macroeconomic Factors: Evidence from Turkey, Master of Science (MSC) in Financial Analysis and Fund Management, University of Exeter, 2009.","Sadeghzadeh Emsen, Hatıra, Ziya Çağlar Yurttançıkmaz, Mine Gerni ve Ömer Selçuk Emsen (2021), \"Türkiye'de Yolsuzluk Endeksinin Borsa İstanbul100 Endeksi Üzerine Etkisi\", International Conference on Economics Finance and Banking, İstanbul, 24-25 Agust 2021, ss: 1-12.","Sarıöz,Ceyda, Currency Substitution: Theory and Evidence from Turkey, Çankaya University Graduate School of Social Sciences Financial Economics, Master Thesis, Ankara, 2021.","Seyidoğlu, Halil, Uluslararası Finans, Güzem Yayınları No: 8, İstanbul, 1994.","Seyidoğlu, Halil, Uluslararası İktisat, Güzem Can Yayınları No: 26, İstanbul, 2013.","Sims, A. Christopher (1980), \"Macroeconomics and Reality\", Econometrica, 48 (1): 1-48.","Tabak, Benjamin M. (2006), \"The Dynamic Relationship between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence for Brasil\", Banco Central Do Brasil, Working Paper Series 124, pp: 1-37.","Tweneboah, George, John Garchie Gatsi and Michael Effah Asamoah (2019), \"Financial Development and Dollarization in Ghana: An Empirical Investigation\", Cogent Economics & Finance, 7 (1): 1-21.","Yalçınkaya, Ömer (2019), \"Küresel Ekonomik, Politik ve Jeopolitik Belirsizliklerin Makroekonomik Etkileri: Türkiye Ekonomisi Üzerine SVAR Analizi (1992:Q1-2018Q:2)\", Journal of Yasar University, 14/53: 56-73.","Yeyati, Eduardo Levy and Hélène Rey (2006), \"Financial Dollarization: Evaluating the Consequences\", Economic Policy, 21 (45): 63-118.","Yeyati, Eduardo Levy, Financial Dollarization and De-Dollarization in the New Millennium, Latin American Reserve Fund – FLAR, Working Paper, January, 2021.","Živkovi, Andreja (2017), \"Financialisation in the Post-Yugoslav Region: Monetary Policy, Credit Money and Dollarization\", Revista de Economía Mundial, 46: 117-133.","Zubair, Abdulrasheed (2013), \"Causal Relationship between Stock Market Index and Exchange Rate: Evidence from Nigeria\", CBN Journal of Applied Statistics, 4 (2): 87-110."]}

Ekonomik istikrarsızlıklar ulusal paranın değer kaybetmesine, iktisadi karar birimlerinin ulusal para yerine ya da ulusal parayla birlikte yabancı para kullanmasına sebep olmaktadır. Dolarizasyon olarak tanımladığımız yabancı para kullanımı birçok makroekonomik parametreden etkilenme ve aynı zamanda etkilemektedir. Bu çalışmanın amacı dolarizasyona neden olan makroekonomik göstergeleri belirlemek ve dolarizasyon ile ekonomik büyüme (Sanayi üretim endeksi) arasındaki uzun dönem ilişkiyi Türkiye özelinde incelemektir. Veri seti 2014 Ocak ile 2022 Mart dönemini kapsamaktadır. Dolarizasyona sebep olan makroekonomik değişkenler zaman serisi metodolojine bağlı olarak ARDL yöntemi ile dolarizasyon - ekonomik büyüme arasındaki ilişki ise Johansen eşbütünleşme yöntemi ile analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre cari açığın artması, CDS risk priminin yükselmesi, döviz kurundaki artışlar, mevduat faiz oranının yükselmesi ve ithalat artışı dolarizasyona yol açarken genel kabul edilen teorinin aksine TÜFE’de meydana gelen artışların dolarizasyonu azalttığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca dolarizasyon ile ekonomik büyüme arasında ilgili dönemde pozitif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir., Economic instability causes the depreciation of the national currency, and the use of foreign currency instead of or together with the national currency by the economic decision units. The use of foreign currency, which we define as dollarization, is affected by and at the same time affects many macroeconomic parameters. The aim of this study is to determine the macroeconomic indicators that cause dollarization and to examine the long-term relationship between dollarization and economic growth in Turkey. The data set covers the period from January 2014 to March 2022. The macroeconomic variables causing dollarization were analyzed using the ARDL method depending on the time series methodology, and the relationship between dollarization and economic growth was analyzed by the Johansen cointegration method. According to the results obtained, it has been concluded that the increase in the current account deficit, the increase in the CDC risk premium, the increases in the exchange rate, the increase in the deposit interest rate and the increase in imports cause dollarization, while the increases in the CPI decrease the dollarization. In addition, it has been determined that there is a positive relationship between dollarization and economic growth in the relevant period.

In economies with high inflationary pressures and strong dollarization, banks' FX liabilities are taken into account as one of the criteria for dollarization. It is believed that bank-based dollarization can have significant effects on bank performance. In this study, the effects of increasing foreign currency liabilities, especially foreign currency deposits, on the performance of the banking system in Turkey were analyzed empirically. Dynamic panel data estimations were made using the 2002-2020 period data of 27 banks with different ownership structures operating in the Turkish banking system. Findings show that dollarization positively affects bank performance, although it is not obvious. It has not been determined that dollarization has any effect on the operational profitability of banks. On the other hand, dollarization reduces the average cost of resources and increases the capital profitability of banks. However, this positive effect is valid for the periods when exchange rates are stable. If the exchange rate destabilizes, for example, significant exchange rate shocks occur, the dollarization will increase the cost of capital of banks and cause serious losses. Yüksek enflasyonist baskılar yaşanan ve dolarizasyonun güçlü olduğu ekonomilerde, bankaların yabancı para yükümlülükleri dolarizasyonun ölçütlerinden biri olarak dikkate alınmaktadır. Banka temelli dolarizasyonun, banka performansına önemli etkileri olabileceğine inanılmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de başta döviz mevduatları olmak üzere artan yabancı para yükümlülüklerinin banka sisteminin performansına olan etkileri deneysel olarak analiz edilmiştir. Türk banka sisteminde faaliyet gösteren farklı mülkiyet yapısındaki 27 bankanın 2002-2020 dönemi verileri kullanılarak dinamik panel veri tahminleri yapılmıştır. Ulaşılan bulgular, belirgin olmasa da dolarizasyonun banka performansını pozitif şekilde etkilediğini göstermektedir. Dolarizasyonun bankaların operasyonel karlılıkları üzerinde herhangi bir etkisi olduğu saptanamamıştır. Buna karşılık dolarizasyon ortalama kaynak maliyetini indirgeyerek bankaların sermaye karlılıklarını yükseltmektedir. Ancak bu olumlu etki kurların istikrarlı seyrettiği dönemler için geçerlidir. Kur istikrarı bozulursa, örneğin önemli kur şokları yaşanırsa, dolarizasyon bankaların kaynak maliyetlerini arttıracak ve ciddi zararlara neden olacaktır.

2008 finansal krizi sonrası yaşanan süreç, ekonomilerin uyguladığı geleneksel para ve maliye politikalarında farklılaşmaya yol açmıştır. 2013 küresel finansal daralması, 2018 finansal sıkışıklığı ve pandemi süreci ile ekonomik istikrar, para ve maliye politikalarının yanı sıra yapısal politikalarla da sağlanmaya çalışılmaktadır. Özellikle finansal derinleşme ve döviz kurları oynaklığı, istikrar süreci ve dolarizasyon kavramını yeniden gündeme getirmiştir. Bu araştırmada 2018 yılında yaşanan kur şokunun ardından Türk bankacılık sektöründe faaliyet gösteren katılım ve mevduat bankalarının mevduat ve kredi dolarizasyonu düzeylerindeki değişimin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2018 yılında Türk bankacılık sektöründeki mevduatta yaşanan yapısal kırılma dikkate alınarak 2012:08-2018:08 ve 2015:08-2021:08 dönemlerini kapsayacak şekilde iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte dönemler arası farklılıkların belirlenmesi amacıyla veriler eşleştirilmiş örneklem t testine tabi tutulmuşlardır. Araştırma bulgularında katılım bankalarındaki mevduat ve kredi dolarizasyon düzeyinin mevduat bankaları ve bankacılık sektörüne göre daha yüksek olduğu, katılım bankalarının dolarizasyon sürecine bankacılık sektörü ve mevduat bankalarına göre asimetrik tepki verdiği tespit edilmiştir. 2008 financial crisis has led to a differentiation in the traditional monetary and fiscal policies implemented by the economies. With 2013 global financial recession, 2018 financial squeezing and pandemic process, the economic stability tried to ensured by structural policies besides monetary and economic policies. Especially financial deepening and exchange rate volatility brought the concept of stabilization and dollarization back to the agenda. In this research, it is aimed to examine the change in deposit and loan dollarization levels of participation and deposit banks operating in the Turkish banking sector after the exchange rate shock in 2018. The research was carried out in two stages, covering the periods 2012:08-2018:08 and 2015:08-2021:08, taking into account the structural breaks in deposits in the Turkish banking sector in 2018. However, in order to determine the differences between the periods, the data were subjected to the paired sample t-test. In the research findings, it has been determined that the level of deposit and loan dollarization in participation banks is higher than deposit banks and the banking sector, and participation banks react asymmetrically to the dollarization process compared to the banking sector and deposit banks.

anemon Seigniorage is the difference between the value of themoney and production cost. Seigniorage income is what the Government earns viaits right to print money. Inflation tax is the loss of capital, due toinflation, of those who keep cash with themselves. The use of Turkish Lira(TRY) as official currency of Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), because of the lack of emission authority of the Central Bank of TRNC can beclassified as dollarization. While the party with emission authority earnsseigniorage income, the other party is subjected to inflation tax due to lossin purchasing power of money in circulation. The aim of this study is toinvestigate the inflation tax that TRNC has been exposed to due to the use of TRYand to compare this with the aid received from Republic of Turkey in the sametime frame. Senyoraj, paranın üretim maliyetiyle üzerindeki yazılı değer arasındaki farktır. Senyoraj geliri, devletin para basma hakkınıelinde bulundurması neticesinde elde ettiği gelirdir. Enflasyon vergisi ise, enflasyon sebebiyle elinde para tutanların uğradıkları sermaye kaybıdır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti MerkezBankası’nın emisyon yetkisi bulunmaması nedeniyle resmi para birimi olarak TürkLirası’nı kullanması dolarizasyon kavramı olarak tanımlanır. Emisyon gücünesahip olan taraf para arzı ile senyoraj geliri elde ederken, dolarizasyonuuygulayan taraf ise dolaşımdaki paranın satın alma gücünün reel olarak azalmasısebebiyle enflasyon vergisine maruz kalır. Bu çalışma ile; Kuzey Kıbrıs TürkCumhuriyeti’nin Türk Lirası kullanımı nedeniyle maruz kaldığı düşünülenenflasyon vergisini yıllar itibariyle incelenmiş, ortaya çıkan bulguları, Türkiye Cumhuriyeti’nin aynı süreç içerisinde KKTC’ye yapmış olduğu yardımmiktarı ile karşılaştırmak suretiyle durum analizi yapılmıştır. 573179

1980 öncesi dönemde Türkiye’de, bireylerin yabancı para kullanımı sınırlı olduğundan dolarizasyon, önemli bir sorun teşkil etmiyordu. 24 Ocak 1980 kararları sonrasında, kambiyo rejimindeki düzenleme yabancı paranın, farklı amaçlarla talep edilmesine zemin hazırlamıştır. Enflasyon, iktisadi ajanların hem satın alma güçlerini hem de ulusal para cinsinden tutulan nakit varlıkların miktarını azaltmaktadır. Enflasyonist dönemlerde bireyler varlıklarını, gayrimenkul, altın ve döviz gibi yatırım araçlarına yatırarak, değersizleşen ülke parasından kaçmak isterler. Uzun yıllardır yüksek enflasyonun gözlendiği Türkiye, bu dolarizasyon sürecini deneyimleyen ülkeler arasındadır. Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisinin araştırıldığı bu çalışmada, ekonometrik yöntem olarak Vektör Otoregresif Modeli (VAR) kullanılmıştır. Varyans ayrıştırma sonuçları neticesinde, 10. dönemde enflasyon oranında meydana gelen %1’lik bir değişmenin %0,63’ü dolarizasyon oranı tarafından açıklanırken; aynı dönemde, dolarizasyon oranında meydana gelen %1’lik değişmenin %5,32’i enflasyon oranı tarafından açıklanmaktadır. Değişkenler arasındaki ilişki Johansen Eşbütünleşme Testi ile araştırılmış ve iki değişken arasında uzun dönemli bir ilişkiye rastlanmamıştır. Granger Nedensellik bulgularına göre ise %10 anlamlılık düzeyinde, dolarizasyon oranı enflasyon oranının nedeni olduğu belirlenmiştir.

Bu çalışmanın amacı dolarizasyon kavramının incelenmesi ve Türkiye ekonomisindeki dolarizasyon olgusu görünümünün ortaya konulmasıdır. Bu bağlamda dolarizasyon kavramı, türleri, maliyet ve faydaları, nedenleri, ekonomi üzerine etkileri, gelişmekte olan ülkelerdeki görünümü ve dolarizasyonun ölçümü ele alındıktan sonra, Türkiye'nin ekonomik dönemleri, yaşanılan başlıca ekonomik krizler ve Türkiye'deki dolarizasyon sürecinin görünümü ortaya konmaktadır.Türkiye'de 1980'li yıllar itibariyle görülmeye başlanan dolarizasyon olgusu, 1990'lı yıllar itibariyle etkisini daha çok göstermiştir. Özellikle de ekonomik kriz dönemlerinde artış gösteren dolarizasyon olgusu üzerinde, yüksek enflasyon oranlarının etkisi olduğu söylenebilmektedir.Türkiye'de dolarizasyon süreci 1989-2001 dönemi arasında bir yükseliş eğilimi göstermektedir. 1994 ve 2001 krizleriyle birlikte ortaya çıkan belirsizlik ortamıyla dolarizasyon seviyesinde artış görülmüştür. 2001 yılının akabinde uygulanan ekonomik program ile birlikte 2003-2012 yılları arasında dolarizasyon seviyesinde düşme olmuşsa da, bu tarih itibariyle günümüze doğru yeniden artış gösterdiği görülmektedir. The purpose of this study examining of dollarization concept is to demonstrate and Turkey view of the phenomenon of dollarization in the economy. In this context, the concept of dollarization the types of costs and benefit, its causes, its effects on the economy, the view in developing countries, and after taken the dollarization of measurement, Turkey's economic periods, the majör economic crises experienced and reveals the appearance of the dollarization process in Turkey.1980s began to be seen as the phenomenon of dollarization in Turkey, 1990 showed the effect as much. It can be said that high inflation rates have an effect on the phenomenon of dollarization, which increases especially during economic crisis periods.Dollarization process in Turkey shows an upward trend in the 1989-2001 period. The dollarization level increased with the uncertainty that emerged with the 1994 and 2001 crises. Although the dollarization level decreased between 2003 and 2012 with the economic program implemented after 2001, it is seen that it has increased again to the present as of this date.

Danışman: PROF. DR. KÜRŞAT YALÇİNER Yer Bilgisi: İstanbul Gelişim Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / İşletme Ana Bilim Dalı / İşletme Bilim Dalı Konu:İşletme = Business Administration, Dünya genelinde para birimi uluslararası rezerv para özelliği taşımayan ülkeler, dünyanın geri kalanı ile ticari faaliyetlerini devam ettirmek, para politikalarının etkinliğini artırmak, büyüme ve kalkınmalarını sürdürebilmek için uluslararası rezerv paraya ihtiyaç duymaktadırlar. Bu bağlamda borçlanma yöntemiyle yabancı para cinsinden kaynak temini bu ülkelerin finansal sektörünü ve işletmelerini dolarizasyon sorunu ile karşı karşıya bırakmaktadır. İşletmelerin mikro düzeyde maruz kaldığı dolarizasyon sorunu makro düzeyde birleşerek ülke ekonomisinin dolarizasyon sorununa dönüşmektedir. Türkiye'de dolarizasyon sorununun neden olduğu olumsuzluklara maruz kalan ülkelerden bir tanesidir. Dolarizasyon sorununun yansımaları, etkileri ve sonuçları, gelişen iletişim teknolojilerinin finansal alanda kullanımının yaygınlaşması ile birlikte çok hızlı şekilde görülmeye ve hissedilmeye başlamıştır. Ancak bu etki finansal kesime göre reel sektörde gecikmeli olarak hissedilmektedir. Türkiye özelinde özellikle imalat sanayi sektörünün dolarizasyon eğilimin ölçülmesine ve etkilerinin incelenmesine yönelik literatür eksiktir. Bu bağlamda çalışma imalat sanayi sektörü dolarizasyon eğilimi üzerine odaklanmaktadır. Çalışma, dolarizasyon eğiliminin işletme finansman politikalarını ne yönde ve nasıl etkilediğini bilmeleri, finansman politikalarını şekillendirmelerinde izleyecekleri alternatif yöntemleri belirlemeleri açısından finansman yöneticilerine rehber olabilir. Bu kapsamda BİST imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan 113 işletmenin 2007-2019 çeyrek dönemlik verileri, stata programında ekonometrik panel veri analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, yükümlülük dolarizasyonu Toplam borç / Özsermaye oranını ve Kısa vadeli borç / Toplam aktif oranını istatistiksel olarak anlamlı negatif etkilemektedir. Devamlı sermaye / Duran varlıklar, Uzun vadeli borç / Toplam aktif ve Finansal borç / Toplam aktif oranı üzerindeki etkisi ise istatistiksel olarak anlamlı ve pozitiftir. Varlık dolarizasyonun ise Toplam borç / Toplam aktif ve Kısa vadeli borç / Toplam aktif değişkenleri üzerinde istatistiksel olarak anlamlı negatif, Özsermaye / Toplam aktif değişkeni üzerinde ise istatistiksel olarak anlamlı pozitif etkiye sahip olduğu ortaya konulmuştur. Tüm sonuçlar bir arada değerlendirildiğinde dolarizasyon eğiliminin işletmelerin finansman politikalarını etkilediği yönündeki temel hipotez doğrulanmıştır. Yükümlülük dolarizasyonunun varlık dolarizasyonuna göre finansman politikaları bağımlı değişkenleri üzerindeki sayıca ve anlamlılık düzeyinde etkisinin daha fazla olması teorik çerçeve ile uyumludur. Yükümlülük dolarizasyonu değişkenin Devamlı sermaye / Duran varlıklar oranını anlamlı pozitif, Toplam borç / Toplam aktif oranını anlamlı negatif etkilemesi, teorik beklenti ile örtüşmektedir. Ancak yükümlülük dolarizasyonunun Uzun vadeli borç / Toplam aktif oranı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı pozitif etkisi ve Kısa vadeli borç / Toplam pasif üzerindeki istatistiksel olarak anlamlı negatif etkisi teorik beklenti ile uyumlu değildir. Diğer bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerindeki etkileri çalışmanın ikincil sonuçları olarak ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, firma toplam aktif büyüklüğünün (FTAB), borç ile ilgili bağımlı değişkenlerin tamamını istatistiksel olarak anlamlı pozitif, öz sermaye ile ilgili değişkenlerin tamamını anlamlı negatif etkilediği tespit edilmiştir. Firma büyüklüğünün tersine firma piyasa değeri (FPD) borç ile ilgili bağımlı değişkenleri istatistiksel olarak anlamlı negatif, öz sermaye ile ilgili bağımlı değişkenleri anlamlı ve pozitif etkilemektedir. Aktif kârlılık (ROA) ve özsermaye kârlılığı (ROE) bağımsız değişkenlerinin bağımlı değişkenler üzerindeki etki katsayısı diğer bağımsız değişkenlere göre düşük seviyededir. Ayrıca özsermaye kârlılığı (ROE) bağımsız değişkeni hariç, diğer tüm bağımsız değişkenler Kısa vadeli borç / Toplam pasif bağımlı değişkenini değişik anlamlılık düzeylerinde istatistiksel olarak etkilediği sonucuna ulaşılmıştır., Countries around the world whose currency does not have the characteristics of international reserve money need international reserve money to continue their commercial activities with the rest of the world, to increase the effectiveness of monetary policies, to sustain growth and development. In this context, obtaining resources in foreign currency by borrowing method causes the financial sector and businesses of these countries to face the problem of dollarization. The dollarization problem that businesses are exposed to at micro level merges with the macro level and turns into the dollarization problem of the country's economy as a whole. Turkey is one of the countries which is exposed to the negativities caused by the problem of dollarization. With the widespread use of developing communication technologies in the financial field; the reflections, effects and consequences of the dollarization problem have begun to be seen and felt very quickly. However, this effect is felt with lag in the real sector compared to the financial sector. There is scarce literature which examines and measures the effects of dollarization trend especially in the manufacturing industry in Turkey. In this context, the study focuses on the dollarization trend of the manufacturing industry. The study can guide finance managers in terms of knowing how and in what direction the dollarization trend affects business financing policies and determining alternative methods that can be followed in shaping their financing policies. Within this scope, 2007-2019 quarterly data of 113 enterprises operating in the BIST manufacturing industry were analyzed in the Stata program by using econometric panel data analysis methods. According to the analysis results, liability dollarization has a statistically significant negative effect on the Total Debt / Equity ratio and the Short-term debt / Total asset ratio. The effect on continuous capital / fixed assets, Long-term debt / Total assets and Financial debt / Total assets ratio is statistically significantly and positive. Moreover, it has been shown that asset dollarization has a statistically significant negative effect on the Total debt / Total asset and Short-term debt / Total asset variables, besides of a statistically significant positive effect on the Equity / Total asset variable. When all the results are evaluated, the basic hypothesis about the effects of dollarization tendency on enterprises' financial policies is confirmed. It is in line with the theoretical framework that liability dollarization has a greater number and significance level on the dependent variables of financing policies than asset dollarization. The fact that the liability dollarization variable has significant positive effect on the continuous Capital / Fixed Assets ratio and significant negative effect on the Total debt / Total assets ratio is consistent with the theoretical expectation. However, the statistically significant positive effect of liability dollarization on the Long-term debt / Total liability ratio and the statistically significant negative effect on Short-term debt / Total liability are not consistent with the theoretical expectation. The effects of other independent variables on dependent variables emerged as secondary results of the study. In this context, it has been determined that Firm total asset size (FTAS), one of the independent variables, has a statistically significant positive effect on all dependent variables related to debt and significant negative effect on all variables related to equity. Unlike firm size, the firm market value (FMV) independent variable has a statistically significant negative effect on dependent variables related to debt and significant positive effect on equity-related dependent variables. The influence coefficient of return on assets (ROA) and return on equity (ROE) independent variables on dependent variables is low compared to other independent variables. In addition, it is concluded that, except the return on equity (ROE) independent variable, all other independent variables affect the Short-term debt / Total liability dependent variable statistically at different significance levels.

Bu tez Türkiye'nin 81 ilindeki 2007:Q4 ve 2019:Q1 dönemi mevduat dolarizasyonunun belirleyicilerini konu edinmekte olup, bu kapsamda mevduat dolarizasyonunu döviz kuru, CDS primleri, il enflasyonu, il ihracatı ve il ithalatının bir fonksiyonu olarak ele almaktadır. Ekonometrik model olarak panel veri analiz yöntemlerinden sabit etkili (fixed effect) model ile rassal (random) etkili modelin Python programlama dilinde ilgili kütüphaneler kullanılarak yapılan çalışmada, öncelikle tüm bağımsız değişkenlerinin dolarizasyon üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde ve pozitif bir ilişkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Etki büyüklüklerine göre değerlendirildiğinde ise, sırasıyla, enflasyon, ithalat, ihracat, döviz kuru ve CDS primlerinin illerdeki mevduat dolarizasyonu üzerinde belirleyici olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, sıfır (null) hipotezi "rassal etkili model (random effect) tahmincisi doğrudur" olan Hausman testi ile iki model sınandığında, modelimiz için rassal (random) etkili modelin daha uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, yurtdışında yaşayan gurbetçi vatandaşların illerdeki dolarizasyon üzerinde bir etkisi olup olmadığına bakmak için sabit (fixed) etkili modelde her bir il için hesaplanan sabit terim ile il nüfusuna kayıtlı gurbetçi vatandaşlar (Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olup yurtdışında ikamet eden) arasında nispeten güçlü sayılabilecek bir korelasyon bulunmuştur., This study investigates the determinants of deposit dollarization within 81 cities of Turkey for the period of 2007:Q4 - 2019:Q1. Within this scope, exchange rate, CDS premiums, city inflation, city export and import are used to model deposit dollarization. As an econemetric approach both fixed and random effect panel data methods are implemented using relevant libraries in Python programming language to measure the impact of independent variables. As a result, all independent variables have statistically significant and positive effect on deposit dollarization within cities. When evaluated according to the effect sizes, inflation, import, export, exchange rate and CDS premiums are considered to be determinant, respectively, on deposit dollarization in Turkish cities. On the other hand, when the two models are tested with the Hausman test, which has a null hypothesis "random effect estimator is true", it is concluded that the random effect model is more suitable for our model. In addition, to see if citizens living abroad that have registered in the cities have an impact on the dollarization, Pearson correlation is conducted and it is found that there is relatively strong correlation between the number of expatriate citizens and deposit dollarization in the city.

Bu çalışmanın amacı dolarizasyon kavramı hakkında detaylı bilgiler vererek, özellikle Türkiye’de son yıllarda etkisini artıran dolarizasyon etmenleri açıklamak ve 2008 finansal ekonomik krizinden sonra ortaya çıkan ortamda Türkiye’nin dolarizasyon pozisyonlarını detaylarıyla birlikte incelemektir. Dünya ekonomilerinde belirsizliklerin arttığı kriz dönemlerinde ismi daha çok anılmaya başlayan dolarizasyon, küresel ekonomide finansal krizlerin ortaya çıkmasıyla daha da ilgi çekici bir hal almıştır. Dolarizasyon en yalın haliyle bugünün finansal dünyasında kendisine güvenilen yabancı para birimleri üzerinden finansal işlemlerini gerçekleştirmek olarak tanımlanabilir. Bu duruma sebep olan önemli bir faktör olarak, finansal krizlerden sonra genellikle ortaya çıkan enflasyonist baskının hane halkı üzerindeki olumsuz etkisidir. Hane halkının bu duruma çözüm sağlanmasını amaçlayarak, finansal istikrarı sağlamak adına güven duyulan yabancı para birimlerine yöneltmesi ve özellikle ithal ürünlerin fiyatlarının doğrudan yabancı para birimleri üzerinden belirlenmesiyle ortaya çıkan zincirleme bir süreçtir. Çalışmada, enflasyon ile dolarizasyon olgusu karşılaştırmalı olarak incelenecek ve dolarizasyonun hane halkı üzerindeki finansal etkisinin sonuçları ortaya koyulacaktır. The purpose of this study is to give detailed information about the concept of dollarization and especially explain dollarization effects on latest year in Turkey. In addition, this study examine dollarization pozitions after 2008 financial crisis with details. The consept which more remembered in financial crisis times is dollarization and also this consept was getting more and more interesting. Dollarization, in its simplest form, can be defined as performing financial transactions in foreign currencies that are trusted in today's financial world. An important factor causing this situation is the negative effect of inflationary pressure on households, which usually occurs after financial crises. It is a process that aims to provide a solution to this situation by directing households to foreign currencies in order to ensure financial stability and especially by determining the prices of imported products directly in foreign currencies. In the study, the phenomenon of inflation and dollarization will be examined comparatively and the results of the financial impact of dollarization on the household will be revealed..

In this study by the help of surveys it is adressed that how banks are affected by liability dollarization. In this research, Minimum Variance Portfolio ( MVP) has been calculated as the dollarization value representing the optimum level. MVP has been compared with realized dollarization values, with the conclusion that the current level of dollarization is high. The findings of Granger Causality Test show that MVP is the cause of liability dollarization., Bu çalışmada bankaların Türkiye ekonomisi vasıtasıyla yükümlülük dolarizasyonundan hangi düzeyde etkilendikleri incelenmiştir. Çalışmada, olması gereken dolarizasyon düzeyini ifade etmesi amacıyla minimum varyans portföyü (MVP) değeri hesaplanmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre, MVP, mevcutta sahip olunan dolarizasyon rakamları ile karşılaştırılmış ve dolarizasyon düzeyinin, olması gereken optimum dolarizasyon düzeyinden daha yüksek bir seviyede olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Gerçekleştirilen Granger Nedensellik Testi sonuçları da MVP'nin, yükümlülük dolarizasyonunun nedeni olduğunu da ortaya koymuştur.

ÖZETEnflasyon kontrolünün zayıf, iç taahhüt yeteneğinin eksik ve uluslararası ticaret hacminin fazla olduğu ülkeler; dolarizasyon politikasını izlemeye daha çok eğilimli olmaktadır.ABSTRACTCountries with a history of weak inflation control, a lack of domestic commitment ability and a large volume of international trade are more inclined to adopt dollarization.

Günümüzün çalkantılı ekonomik ortamında kendisini kanıtlamış yabancı para birimleri üzerinden işlem yapma eğilimleri artmaktadır. Dolarizasyon olarak bilinen bu eğilimler, ekonomiler üzerinde olumlu ve olumsuz çeşitli etkiler yaratmaktadır. Buna bağlı olarak ekonomik aktörlerin en önde gelenlerinden birisi olan bankaların dikkate alınmaları gerekmektedir. Bu çalışmada bankaların dolarizasyondan ne şekilde etkilendikleri, bir araştırma vasıtasıyla ele alınmaktadır. Bankaların finansal işlemlerinde dolarizasyonun belli derecelerde olmasının, finansal performansı etkilemesi beklenti dahilindedir. Gerçekten de araştırma sonucunda, bu hususa yönelik önemli bulgular elde edilmiştir. Çalışmada TC Merkez Bankasından yıllara göre 3 aylık periyotlarla dolarizasyon, enflasyon, zorunlu rezerv karşılık oranı ve reel kesim güven endeksi rakamları alınmıştır. Hayali bir firmanın belli sabitlerle ve aynı tarihteki faiz oranları ile birlikte finansman giderleri bulunmuştur. Bu veriler birbiri ile korelasyon analizine tabi tutulmuş olup, aralarında çeşitli yoğunluklu ilişkiler bulunmuştur., Today's unsettled economic environment has turned out itself to trade foreign currencies trend is increasing. These tendencies known as dollarization which creats variety of positive and negative effects on the economy. Thereore, banks one of the foremost economic actors must be taken into account. In this study by the help of surveys it is adressed that how banks are affected by dollarization. The dollariszation at certain levels in financial transactions of the banks is estimated to affect the financial performance . Indeed, at the end of the research important evidences are obtained related to this subject. In the study the dollarisation, inflation, the real sector confidence index and the response rate of compulsory reserves figure per three-month periods according to the years has been recieved by Central Bank of the Republic of Turkey. An imaginary company's financial expenses related to certain contrains and the interest rates on the same dates have been found out. These data elements are subjected to a correlation analysis , There has been observed various density correlation.

Küreselleşme ve sermaye piyasalarının entegre olmasıyla başlayan dolarizasyon süreci ekonomiler açısından önemli sonuçlar ortaya çıkarması sebebiyle oldukça tartışılan bir konu haline gelmiştir. Bu tezin amacı da dolarizasyon olgusunun incelenmesi ve Türkiye Ekonomisi'nde meydana getirdiği kırılganlıkların ortaya konmasıdır. Bu amaçla bu tezde dolarizasyonun teorik temelleri incelendikten sonra Türkiye Ekonomisi'nde oluşumu ve etkileri analizler ve ekonometrik uygulamalarla ortaya konmuştur.Yapılan ekonometrik uygulamalar sonucu, varlık dolarizasyonunun en önemli belirleyicileri enflasyon ve reel döviz kuru olarak bulunurken, yükümlülük dolarizasyonunun en önemli belirleyicisi varlık dolarizasyonu olarak bulunmuştur.Dolarizasyonun Türkiye Ekonomisi'nde oluşturduğu kırılganlıkları açıklamak üzere yapılan analizlerde ise bankacılık sektöründe kırılganlıkların 2001 öncesine göre önemli ölçüde azalmış olmasına rağmen reel sektörde kırılganlıkların hala devam ettiği sonucuna varılmıştır. Bu bulgular ışığında ekonomideki kırılganlıkların azaltılması adına yükümlülük dolarizasyonu azaltılmalıdır. Ekonometrik uygulamaların da ortaya koyduğu gibi varlık dolarizasyonu yükümlülük dolarizasyonunun önemli bir belirleyicisidir. Bu durum varlık dolarizasyonla mücadeleyi dolarizasyonun etkilerinin azaltılması adına oldukça gerekli kılmaktadır. Dolarization has evolved with globalization and the integration of the financial markets. It has been widely discussed because of it?s consequences. The main issues in this thesis are presenting the dollarization phenomena and the fragilities of the Turkish Economy that occurs because of the dollarization. With this aim in this thesis after the theoretical foundations of the dollarization process has been investigated, the evoluation and the effects of the dollarization process in the Turkish Economy has been discussed with the help of analysis and econometric applications.The econometric applications prove that the main determinants of the asset dollarization are inflation rate and the real exchange rate. And the main determinant of the liability dollarization is asset dollarization as well.The analsis that aim to present the fragilities in the Turkish Economy, signaling the fragilities in the real sector. On the contrary, banking sector seems to remove its fragilities. With respect to these findings in order to minimize fragilities in the economy liability dollarization should be diminished. As the econometric applications presented; asset dollarization is an important determinant of liability dollarization. In this framework the policies that aim to lessen asset dollarization become highly important. 138

Paradan sıfır atma operasyonu, yüksek kronik enflasyon yaşayan ülkelerin tamamında karşılaşılan bir uygulamadır. Ülkelerin genellikle istikrar programlarının sonucunda uyguladıkları sıfır atma operasyonları, ulusal paraya itibar sağlama ve fonksiyonlarını yerine getirme özelliği kazandırmaktadır. Ancak bu tür uygulamaların tamamının başarılı olması mümkün değildir. Bu tür uygulamalar, doğru ve zamanında para-maliye ve yapısal politikalarla desteklenmez ise başarı elde edilememektedir. Ayrıca siyasal otoritenin kararlılığı ve insanların yeni para birimini benimsemesi ve sahip çıkması gerekmektedir., Deleting zeros is a widespread practice experienced in the countries with chronic high inflation. The zero deleting operations are generally the result of stability programs and the aim is to provide esteem to the national money and to achieve functionality. However, the success in these operations is not always guaranteed. When such practices are not backed up by correct and timely monetary, fiscal and structural policies, failure is inevitable. Besides, resolution of political authority and the acceptance and adoption of people are required.

Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı, Bu çalışmanın ana amacı, yerli para birimlerinin fonksiyonlarının yabancı para birileri tarafından yerine getirilmesi olarak tanımlanan para ikamesinin ortaya çıkış koşullarının ve etkilerinin Türkiye ekonomisi açısından araştırmaktır. Türkiye ekonomisinde para ikamesi için gerekli koşulların oluşmasına rağmen, liberalizasyon sürecinin yaşanmaması nedeniyle 1980 yılına kadar bu yönde bulguların olmadığı gözlenmiştir. 24 Ocak 1980 kararları ile birlikte, özellikle finansal liberalizasyonun sağlanması ve yaşanan enflasyonist sürecin etkileriyle, Türkiye ekonomisinde para ikamesinin meydana geldiği görülmektedir. 1990-2002 arası için yapılan ekonometrik çalışmanın ışığı altında Türkiye'de para ikamesin açısından birinci ana faktörün reel döviz (dolar) kurundaki artışların olduğu ve ikinci ana faktörün de yaşanan enflasyon olgusu olduğu tespit edilmiştir., The Effects of Currency Substitution on Turkish Economy Abstract The main purpose of this study is to investigate the causes and results of currency substitution for the 1990-2002 period in Turkey. It is argued that currency substitution has not been occured until 1980. Due to financial liberalization and high inflation, currency substitution is occured for 1990-2002. Estimation results show that the main factors for the currency substitution are the increases in real exchange rates and high inflation in Turkey.

This study investigates the determinants of deposit dollarization within 81 cities of Turkey for the period of 2007:Q4 - 2019:Q1. Within this scope, exchange rate, CDS premiums, city inflation, city export and import are used to model deposit dollarization. As an econemetric approach both fixed and random effect panel data methods are implemented using relevant libraries in Python programming language to measure the impact of independent variables. As a result, all independent variables have statistically significant and positive effect on deposit dollarization within cities. When evaluated according to the effect sizes, inflation, import, export, exchange rate and CDS premiums are considered to be determinant, respectively, on deposit dollarization in Turkish cities. On the other hand, when the two models are tested with the Hausman test, which has a null hypothesis "random effect estimator is true", it is concluded that the random effect model is more suitable for our model. In addition, to see if citizens living abroad that have registered in the cities have an impact on the dollarization, Pearson correlation is conducted and it is found that there is relatively strong correlation between the number of expatriate citizens and deposit dollarization in the city., Bu tez Türkiye'nin 81 ilindeki 2007:Q4 ve 2019:Q1 dönemi mevduat dolarizasyonunun belirleyicilerini konu edinmekte olup, bu kapsamda mevduat dolarizasyonunu döviz kuru, CDS primleri, il enflasyonu, il ihracatı ve il ithalatının bir fonksiyonu olarak ele almaktadır. Ekonometrik model olarak panel veri analiz yöntemlerinden sabit etkili (fixed effect) model ile rassal (random) etkili modelin Python programlama dilinde ilgili kütüphaneler kullanılarak yapılan çalışmada, öncelikle tüm bağımsız değişkenlerinin dolarizasyon üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde ve pozitif bir ilişkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Etki büyüklüklerine göre değerlendirildiğinde ise, sırasıyla, enflasyon, ithalat, ihracat, döviz kuru ve CDS primlerinin illerdeki mevduat dolarizasyonu üzerinde belirleyici olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, sıfır (null) hipotezi "rassal etkili model (random effect) tahmincisi doğrudur" olan Hausman testi ile iki model sınandığında, modelimiz için rassal (random) etkili modelin daha uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, yurtdışında yaşayan gurbetçi vatandaşların illerdeki dolarizasyon üzerinde bir etkisi olup olmadığına bakmak için sabit (fixed) etkili modelde her bir il için hesaplanan sabit terim ile il nüfusuna kayıtlı gurbetçi vatandaşlar (Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olup yurtdışında ikamet eden) arasında nispeten güçlü sayılabilecek bir korelasyon bulunmuştur.