Search

Ikonografska analiza pojedinačnih likova svetaca na minijaturama Hrvojeva misala upućuje na niz zajedničkih osobina, prisutnih u srednjovjekovnoj bizantskoj, zapadnoj i dalmatinskoj (hrvatskoj) umjetnosti. Najviše sličnosti pronađeno je u slikarstvu, uključujući minijature u hrvatskoglagoljskim misalima. Većina minijatura nisu čisti ikonografski tipovi, već su kombinacija bizantske i zapadne tradicije. Bizantskih je elemenata više na prikazima svetaca koje časti istočna i zapadna liturgija, a zapadnih na minijaturama franjevačkih svetaca i svetaca omiljenih u srednjem vijeku na Zapadu. Bizantski se elementi očituju u načinu slikanja svetaca kao pojedinačnih likova ili likova u nizu na freskama i ikonama, a zapadni u slikanju narativnih i deskriptivnih detalja tipičnih za gotiku. Konzervativnost ikonografskih obrazaca izraženija je u bizantskom utjecaju, dok zapadna ikonografi ja više ovisi o razvoju umjetničkih stilova od ranoga kršćanstva do rane renesanse i o suvremenom srednjovjekovnom ukusu., L’analisi iconografi ca delle immagini singole dei santi nelle miniature del »Messale del Duca Hrvoje« presenta un certo numero di caratteristiche comuni nell’arte bizantina, occidentale e dalmata (croata) medievale. La maggior parte delle somiglianze è stata trovata nell’arte pittorica, tra cui sono anche miniature dei messali glagolitici croati. La maggioranza delle miniature non sono puri tipi iconografi ci, ma una combinazione di tradizione bizantina e occidentale. Gli elementi bizantini sono più numerosi nelle rappresentazioni dei santi che vengono venerati nella liturgia orientale e occidentale; gli elementi occidentali sono più presenti nelle miniature dei santi francescani e di quelli popolari nel Medioevo in Occidente. Gli elementi bizantini sono evidenti nei modi di dipinto dei santi nelle immagini singole oppure in una serie di loro rappresentazioni negli affreschi e nelle icone; gli elementi occidentali vengono più presenti nelle illustrazioni dei dettagli narrativi e descrittivi tipicamente gotici. Il conservatismo degli schemi iconografi ci è più espresso nell’infl uenza bizantina, mentre l’iconografi a occidentale dipende più dallo sviluppo dei stili artistici dall’epoca paleocristiana al primo Rinascimento e dal gusto contemporaneo medievale.

U okviru izložbe Prvih pet stoljeća hrvatske umjetnosti obrađeni su predmeti od bjelokosti u hrvatskim zbirkama te minijature rukopisa iz XI.-XII. stoljeća.

Studija donosi moguću interpretaciju "plenarija od bjelokosti", najstarijeg sačuvanog predmeta u Riznici zagrebačke katedrale, koji je u prethodnoj literaturi najčešće označen kao korice liturgijske knjige. Premda su bjelokosni reljefi jedini sačuvani izvorni dio plenarija, opisi u najstarijim imovnicima pružaju nam mogućnost rekonstrukcije njegova izgleda te ukazuju na njegovu liturgijsku namjenu, koja je neposredno vezana uz posebno vrijednu relikviju zagrebačke crkve - česticu "Gospodinova drveta".

Prikaz izložbe Svijet Bizanta - Nasljeđe europskog istoka /Die Welt von Byzanz. Europas östliches Erbe/, održane u Archäologische Staatssammlung, München, 2004./2005.

Povijest kršćanske umjetnosti, od svojih najranijih manifestacija pa do kraja srednjeg vijeka, obuhvaća vremenski raspon od više od tisuću godina, a od stilova izmjenjuju se ranokršćanska i bizantska umjetnost, zatim ranosrednjovjekovna ili predromanička, te romanička i gotička umjetnost. U svakoj od njih nastoji se likovnim jezikom, koji u sebi uključuje i govor simbola, vizualizirati bitne sadržaje kršćanske vjere, pri čemu se uvijek poštuju strogo određeni ikonografski obrasci i liturgijske potrebe. U procesu razvoja kršćanske umjetnosti, koji u morfološkom smislu na svom početku uključuje i neke zatečene predloške poganske antike koji potom u svom umjetničkom i značenjskom aspektu doživljuju radikalnu preobrazbu, potrebno je respektirati i njegovu teološko-filozofsku potku. Tu je i nezaobilazni prinos raznih crkvenih redova koji su, birajući najbolje graditelje, kipare i slikare, u duhovnom i estetskom pogledu kroz cijelo srednjovjekovno razdoblje kršćanske Europe (doba vjere, smislenosti, čvrstog hijerarhijskog ustrojstva i oslonca na Božji i crkveni autoritet) neprestano darivali Bogu ono najljepše što su umjetnici mogli stvoriti i što Bogu jedino i pripada.