Search

19. yüzyılda Batı karşısında zayıf düşen Osmanlı İmparatorluğu devletin kurtuluşu için İslâmcılık ve Batıcılık akımlarına sarılmış ancak bu akımlar devleti yeniden ihya etme girişimleri için bir sonuç vermemiştir. 1789 yılında Fransız İhtilali ile önce Avrupa’ya sonra da dünyanın dört bir yanına yayılan milliyetçilik akımı Osmanlı İmparatorluğu’nu da etkisi altına almıştır. İslâmcılık ve Batıcılık akımları kurtuluş için çare olamayınca Osmanlı aydınları milliyetçilik akımına yönelmiştir. Şemseddin Günaltay da bir Osmanlı aydını olarak her ne kadar İslâmcı dergilerde yazdığı yazılardan dolayı İslâmcı olarak anılsa da Millî Mücadele sonrasında kurulan yeni ulus-devletin toplumu ulus yapabilmek adına tarih yazımını bir araç olarak kullanmasında başrol oynayan önemli bir şahıs olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda milliyetçi bir çizgide gelişen Türk Tarih Tezi’ne bir tarihçi olarak büyük katkılar veren Günaltay’ın tarihçi yönü onun aynı zamanda milliyetçilik anlayışını anlamamızda yardımcı olur. Bu çalışmada Şemseddin Günaltay’a giden süreçte Türk milliyetçiliğinin geçirdiği evreler ve Türk Tarih Tezi bağlamında Şemseddin Günaltay’ın milliyetçilik anlayışı ele alınmıştır. Çalışmanın temel sorusu inşa edilen ulusta, tarih biliminin yerinin ne olduğu ve milliyetçilik ideolojisi tarafından işlevsel yönü dikkate alınarak yeniden kurgulanan tarihin Günaltay’ın tarih yazımını ne doğrultuda etkilediği üzerinedir. Tezin temel önermesi Günaltay’ın Türk Tarih Tezi bağlamında kaleme aldığı eserlerin romantik, milliyetçi bir söylemle yazıldığını dile getirmesi ve Günaltay’ın tarihçiliğinin milliyetçilik akımının etkisinde olduğunu belirtmesidir. In the 19th century, The Ottoman Empire who was weakened against the West, sought to save itself by turning to movements of an-Islamism and Westernism. However, these attempts of revival were not successful. Following The French Revolution of 1789, the movement of nationalism spread to Europe and then to the whole world, affecting The Ottoman Empire as well. After the failure of pan-Islamism and Westernism to save the empire, Ottoman intellectuals turned to nationalism. Şemseddin Günaltay, although referred to as an Islamist due to his writings in pan-Islamist journals, was an important figure to the creation of the Turkish nation-state following the Turkish War of Independence, by using historiography as a tool. In this context, Günaltay made major contributions to The Turkish History Thesis which was developed under the influence of nationalism. Understanding the historian side of Günaltay helps us to understand his perception of nationalism. In this study, the stages of nationalism up to Günaltay and his understanding of nationalism were investigated. The main questions of this study are what is the place of history as a science in the process of nation building, and how this functional history reshaped by nationalism affected Günaltay’s historiography. The main statement of this thesis is that, the works of Günaltay were written with a romantic and nationalist rhetoric and his historiography was influenced by nationalism.

Türkçülük, Türklüğün tarihi seyrinde fikri bir hareketten başlayarak vatanın müdafaa aşamasında, düşünceden akıma dönüşen bir anlayış olmuştur. Daha çok devletin işgalini önlemeye yönelik bir proje olarak ortaya çıkan bu hareket, Osmanlı İmparatorluğu’nda birinci kuşak Türkçüler olan Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura gibi düşünürlerin fikirlerinde de başat bir aktör olmuştur. II. Meşrutiyet dönemine damgasını vuran İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin de savunucusu rolünü üstlendiği bir akım olmuştur. Milli Mücadele döneminde ise mücadelenin ateşini körükleyen ve mücadeleye ilham veren bir anlayış olmuştur. Bu anlayış, Kurtuluş Savaşı'nın başkumandanı Atatürk'ün de siyasi ve askeri hareketlerinin temelini oluşturmuştur. Milli Mücadele'nin kazanılmasında itici bir güç ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda da temel bir taşı olmuştur. Türkçülük, Genç Cumhuriyet döneminde kurulan derneklerin ve ocakların oluşum gayesini oluşturmuş, Türklüğün derin mazisini gün yüzüne çıkarmak üzere ortaya atılan tezlerin ve teorilerin de ilham kaynağı olmuştur. Bu çalışma da, Osmanlıcılık sonrası Türkçülük Akımının Atatürk döneminde Türkiye'nin iç siyasal gelişmelerine etkileri, etno-sembolizm kuram üzerinden açıklanmaya çalışılmış, bu minvalde kurulan kurumların, kuruluşların ve oluşumların kuram ile ilintisi hipotez çerçevesinde incelenmiştir. Turkism has been a tendency to defend the homeland from an intellectual movement in the historical course of Turkishness, and an understanding transformed from thought. Emerging in a project to prevent its invasion as more of a tool, it is also a dominant actor in the ideas of first generation Turkists in the Ottoman Empire, such as Ziya Gökalp and Yusuf Akçura. II. There was a movement in which he assumed the role of defender of the Committee of Union and Progress, which left its mark on the Second Constitutional Era. It has been an understanding that fueled the fire of the cause and inspired discussion in the national struggle. This understanding formed the head of the political and military movements of Atatürk, who was the commander of the War of Independence. It is a driving force in the victory of the National Struggle and a cornerstone of the Republic of Turkey. Turkism formed the purpose of formation of associations and associations established in the Young Republic period, and became a source of inspiration for the theses and theories put forward to reveal the deep past of Turkishness. In this study, the effects of the post-Ottoman Turkism Movement on Turkey's domestic political developments during the Atatürk period were tried to be explained through the theory of ethno-symbolism, and the relation of the institutions, organizations and formations established in this way with the theory was examined within the framework of the hypothesis.

Atatürk'ün vefatının ardından Cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü'nün siyasi kimlik olarak daha çok ön planda olduğu Milli Şef Dönemi, hem siyasi hem de kültürel alanda değişimlere sahne olmuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı ile birlikte dünyada yaşanan gelişmeler Türk tarihini etkilemiştir. İkinci Dünya Savaşı ile birlikte barış, özgürlük, hürriyet kavramlarının önemi anlaşılarak, hümanist eğilimler etkili olmaya başlamıştır. Atatürk sonrası dönemde bir yandan milliyetçilikten hümanizme doğru bir yönelme görülmüştür. Bu yeni kültürel anlayış, Atatürk döneminin resmi tarih tezine açıkça karşı çıkmamakla birlikte onun yerini almak amacı ile farklı bir tarihsel söylem olarak ortaya çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı Döneminde varlığını kültür politikasında ve özellikle tarih öğretiminde gördüğümüz hümanizm devletin bütün kültür ve eğitim müesseselerinde varlığını göstermiş, dönemin ortaokul tarih ders kitapları da yeni anlayışa göre dönemin ideolojisini yansıtan araçlar olarak karşımıza çıkmıştır. İkinci Dünya Savaşı döneminde Türkiye'de ortaöğretimde tarih eğitim ve öğretiminin gelişimi, Maarif Bakanlığı'nın politikaları çerçevesinde ele alınarak dönemin resmi tarih anlayışında ortaya çıkan süreklilik ve değişim ortaya konulmuştur. 1939 dönemi ve sonrası dünyadaki değişim ve dönüşümler ile birlikte Atatürk ve sonrası dönem kıyaslandığında tarihsel yaklaşımların değişim gösterdiği açıkça ders kitaplarında görülmektedir. İkinci Dünya Savaşı ve yenidünya düzeni içinde Hasan Ali Yücel'in Bakanlığı döneminde kültür politikasına damgasına vuran Hümanizm tarih ders kitaplarına ve tarih yaklaşımını da yön vermiştir. Bu dönemde Türk Tarih Tezi'nin etkisi azalmakla birlikte Batı kaynaklarına yöneliş varlığını göstermiştir. Bu dönem zarfında Kemalist tarih anlayışının etkisi kısmen varlığını gösterse de tarih öğretim programları ve tarih ders kitapları, Hümanist anlayış doğrultusunda 1938 yılından sonra tekrar düzenlenmiş ve Türk Tarih Tezi inkâr edilmeden bazı değişimlere uğramıştır. The National Chief Period Upon the decease of Ataturk during which the President of Republic Ismet Inonü, as a political entity, was more in the forefront witnessed both political and cultural changes. The changes experienced by the world particularly with the World War II affected he Turkish History. With the World War II, the humanist tendencies came into play with the better understanding of the importance of the concepts like peace, freedom, independence etc. In the post Ataturk period, there was a shift of attitude from nationalism to humanism on the one side. While this new cultural perspective does not explicitly object to the official historical thesis of the Ataturk period, it emerged as a different historical discourse to replace it. Humanism the presence of which we see in the cultural policy and particularly in history teaching, made its presence felt in all cultural and educational institutions of the state and the secondary school history course books of the period appeared as tools reflecting the ideology of the period according to this perspective. The development of the history teaching and in the secondary education in Turkey during the era of the World War II was addressed within the framework of the policies of the Ministry of Education and the continuity and change emerged in the official historical perspective of the period was put forth. It is clearly seen in the course books that the approaches to the history were evolved with the changes and transformation in the period of 1939 and later, and when the Ataturk period and post Ataturk periods are compared. Having made its mark in the cultural policy in the Ministerial period of Hasan Ali Yücel during the World War II and in the new world order, Humanism shaped the history course books and approach to history. With the diminishing effect of the Turkish History Thesis in this period, a tendency occurred towards the Western resources. Within this period, the history curriculums and course books were re-organized in line with the Humanist mindset after 1938 and underwent certain changes without denying the Turkish History Thesis.

Türkiye’de 1930’lu yılların başlarından günümüze lise tarih ders kitaplarında İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yerde meydana gelen değişimi ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada “doküman incelemesi” yöntemi ve “içerik analizi” tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda 1976-1978 yılları arasındaki iki yıllık dönem hariç olmak üzere Türkiye’de 1931- 1983 yılları arasındaki dönemde lise tarih öğretiminde İlkçağ uygarlıkları ile ilgili konuların önemli yer tuttuğu, aynı dönemde lise 1. sınıf tarih konularının tamamının İlkçağ uygarlıklarından oluştuğu anlaşılmıştır. Bu tarihten itibaren İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yer azaltılmış; 1991-1992 öğretim yılından itibaren ise daha da azaltılarak Anadolu ve yakın çevresiyle sınırlandırılmıştır. Bu dönemde Ön Asya ve Eski Batı uygarlıklarına da sadece Anadolu uygarlıklarıyla ilişkileri boyutuyla yer verilmiştir. Lise tarih öğretiminde İlkçağ uygarlıklarına yönelik bu yaklaşım günümüze kadar değişmeden devam etmektedir. Araştırma sonunda öğrencilerin insanlık tarihinin gelişim evreleriyle ilgili olarak değişim ve sürekliliği doğru ve eksiksiz bir şekilde algılamalarını sağlamak için tarih dersi öğretim programlarında İlkçağ uygarlıklarına ayrılan yerin artırılması önerilmiştir., In this research which aims to reveal the changes occurring in the parts of the high school textbooks allocated for Ancient civilizations from the 1930s till today in Turkey, the method of “document analysis” and “comment analysis” technique have been utilized. As a result of the research, it has been understood that the topics related to Ancient age civilizations in high school history teaching in the periods between 1931-1983 in Turkey are important except for the two years periods between 1976-1978 and also high school 1st class history topics all consist of Ancient civilizations. From this date on less space has been allocated for Ancient civilizations; from the academic year 1991-1992, it has been decreased more and has been limited to Anatolia and its close surroundings. In this period Asia, Minor, and Old Western civilizations have been focused with regards to Anatolian civilizations. This approach regarding Ancient civilizations in high school history teaching continues unchanged until today. At the end of the research, it has been proposed to increase the space allocated to Ancient civilizations in the history lesson curriculum to ensure that students perceive the change and continuity accurately and completely in relation to the development stages of human history.

‘Erken Cumhuriyet Dönemi’ olarak nitelendirilen 1923-1938 yılları arası, Cumhuriyet tarihinin resmi tarih çalışmaları bakımından en yoğun dönemidir denilebilir. Bu dönemin temel özelliği, onun hem yeni bir yönetim biçimini, hem de kendisini yeniden tanımlayan bir zihniyet oluşturmayı amaçlamasıdır. Bu makalede, bu dönemde tarih alanında meydana gelen değişimlere değinilmekte, ardından asıl araştırma konumuz olan İslam tarihi alanındaki çalışmalar üzerinde yoğunlaşılmaktadır

Ulus-devlet, 19. yüzyıldan itibaren, modern bir mefhum ve güçlü bir paradigma olarak karşımıza çıkmıştır. Bu dönemden itibaren geleneksel kurumlar ve oluşumlar güç kaybederken, yerine modernitenin getirdiği yeni kurum ve oluşumlar gelmiştir. Değişimin başlangıç yeri olan Batı'da, ulus- devlet mefhumu özgün bir karaktere sahip iken batı dışı toplumlarda, tüm bu değişimin ana motivasyon kaynağı Batı olmuştur. Batı'da toplumsal dönüşümün doğal çıktısı sayılabilecek ulus devlet, Batı dışında, Batı'dan alıntı düşünce, tavır ve olgular üzerinden inşa edilmeye çalışılmıştır. Türkiye örneğinde de görebileceğimiz bu inşa, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren hız kazanmıştır. 20. yüzyılın ilk çeyrek asrının neredeyse tamamını savaşlarla geçiren bir devlet, nihayetinde tarih sahnesinden silinmiştir. Yerine yine bir savaş sonrasında Anadolu topraklarında mukim yeni bir devlet ve toplum inşa edilecekti. Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde bir ulus devlet inşa edilmeye çalışılmıştır. İçerisinde bulunduğu toplumun ve koşulların da etkisinde, Anadolu'da yeni bir toplum ve devlet inşasına girişilmiştir. Ulusal anlayışa sahip bir devlet kurulacak, toplum ise modern normları bünyesinde barındıracaktı. Geleneksel olanın en açık simgesi olan din ile başlangıçta birliktelik söz konusu iken, laiklik ilkesinin benimsenmesi ile dinin toplumsal ve hukuki belirleyici vasfına son verilmiştir. İnşa edilecek Ulus, milliyetçi ve seküler kimliğe sahip olacaktı. Özellikle Türk Tarih Tezi çalışması bu anlayışın en somut örneğidir. Ulus inşasında güçlü bir materyal olan eğitim ve eğitim özelinde ders kitapları başat role sahiptir. Ulus inşasında siyasal iktidarın mesajları ders kitapları sayesinde genç dimağlara ulaştırılacaktı. Ders kitaplarındaki bilgiler gündelik hayatı kolaylaştıran ve entelektüel birikime katkı sağlayan bilgiler olmaktan çok dönemin sayısal ve toplumsal mesajları olarak kabul edilmektedir. Türkiye'de ulus devlet inşasının yansıması ders kitaplarında görülmektedir. From the 19th Century on nation-states, a modern concept, appeared as a powerful paradigm. From this period on, new constitutions and formations brought out by modernity took over on the conventional ones, which were in a power-loss. While in West, the starter cell of the change, the nation- state concept had a genuine character, in non- Western societies the main motivational source of this change was the West. Out of the nation- state, which can be regarded as the natural output of the societal change in the West, had to be constructed on thoughts, attitudes and matters of fact that were taken in from the West. This construction, an example of which we can see in Turkey, gained momentum starting from the first quarter of the 20th Century. A state that had spent the first quarter of the 20th Century at war eventually went out of existence. In place of this state, a new state and a new society would be built to reside in the Anatolian territories, yet again after a war. It was an effort to build a nation-state in the leadership of Mustafa Kemal Ataturk. The construction of a new society and state was embarked on, well under the influence of the very society and circumstances by which it was encircled. A state with a modern understanding would be founded, and the society was going to bear within the modern norms. While in the beginning a togetherness with religion, the most conspicuous epitome of the conventional, was the case, following the embracement of secular principle, the decisive quality of religion in social and legal matters came to an end. The nation to be founded was going to have nationalistic and secular identity. Turkish History Thesis in particular is the most pronounced example of this perceptivy. Education, an influential material in the construction of nations, and specific to education, schoolbooks have a leading role. During the establishment of the nation, the messages of the political power was going to be communicated to young minds through the textbooks. The data in those textbooks are considered as the quantitave and social dispatches of the period, rather than knowledge that eases everyday life and contributes to the intellectual

Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015, Thesis (M.Sc.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 2015, Bu çalışmada, Türkiye'de sanat tarihinin bir disiplin olarak ortaya çıkmasının başlangıcı olarak Ernst Diez'in 1943 yılında İstanbul Üniversitesi'ne davet edilerek Türkiye'deki ilk sanat tarihi kürsüsünü kurma süreci, bu sırada kaleme aldığı ders kitabı 'Türk Sanatı' ve Türkiye'de kitaba karşı oluşan tepki ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, Viyana Okulu'ndan bir sanat tarihçisi olan Diez'in 'Türk Sanatı'nın, dönemin tarihçi, siyasetçi ve tarihçi-siyasetçilerinin Türk Tarih Tezi'ni besleyecek bir disiplin olarak sanat/mimarlık tarihinden beklentileri ile bu beklentileri karşılayacağı düşünülen Viyana Okulu'nun karşı karşıya gelmesinin somutlaştığı bir örnek olarak ele alınmasıdır. Çalışmanın ikinci bölümünde, Türk milliyetçiliği ve sanat/mimarlık tarihi ile arasındaki ilişkinin açıklanması hedeflenmiştir. Bu amaçla, Türk milliyetçiliğinin 19. yüzyıla uzanan geçmişi, ilk milliyetçi oluşumlar ve Cumhuriyet'in kurulmasından sonra oluşturulan yeni resmi tarih söyleminin ele alınmasının ardından, bu söylemin sanat/mimarlık tarihi alanındaki uzantıları ve sanat/mimarlık tarihine dair ilk oluşumlar incelenmiştir. Üçüncü bölüm, Diez'in yaklaşımının arka planını oluşturan Viyana Okulu'na, Viyana ile erken Cumhuriyet dönemi aydınları arasındaki köprülere ve Türkiye'deki aydınların dikkatini çeken Josef Strzygowski ve Heinrich Glück gibi isimlerin Türk sanatına yaklaşımlarına ayrılmıştır. Bu bölümde, Türkiye'de ilk sanat tarihi kürsüsünü kurmak üzere Viyana Okulu'ndan bir sanat tarihçisinin davet edilmesinin sebeplerinin ve bu ekolden beklentilerin açıklığa kavuşturulması amaçlanmıştır. Ernst Diez'in Türkiye'deki öğretim hayatı ve Türkiye'de sanat ve mimarlık tarihi disiplinlerinin temelini oluşturan 'Türk-İslâm San'atı Kürsüsü'nün kuruluş yılları, tez çalışmasının dördüncü bölümünde incelenmiştir. Bölümün ağırlık noktasını ise, Diez'in üniversiteden uzaklaştırılmasına sebep olan kitabı 'Türk Sanatı', kitaba yöneltilen eleştiriler ve üniversitede yürütülen soruşturma oluşturmaktadır. Diez'in öğretim hayatı hakkında bilgi için, İstanbul Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi'nin arşivleri ile Başbakanlık Devlet Arşivleri'ne danışılmıştır. 'Türk Sanatı'nın yarattığı tepkinin basına yansıyan yüzünü incelemek için ise dönemin yayın organları taranmıştır. Ekler bölümünde, Diez'in kısa bir biyografisi, belgeler vasıtasıyla Türkiye'deki öğretim hayatının dökümü, 'Türk Sanatı' üzerine inceleme yazılarının kronolojisi, inceleme yazılarından örnekler, İstanbul Üniversitesi'nden ayrılma süreci üzerine basında çıkan bazı önemli haberler, arşiv belgelerinden örnekler ve Diez'in kapsamlı bir bibliyografyası sunulmuştur., The establishing of the art history and architectural history disciplines in Turkey were closely interlinked as they were in other countries. Until the emerging of architectural history as a separate discipline in the 1950s, studies relating to the history of architecture were commonly conducted in art historical institutions, but with the evolving meaning of architecture as a profession, the place of architectural history studies has changed as well. While architectural history began to become confined within the walls of architecture schools, art history did not leave architecture outside of its boundaries even though its methods and outlook on theory differed from those of architectural history. Therefore, the founding of the first department of art history in Turkey represents a turning point for the establishment of both disciplines. The Chair of History of Turkish-Islamic Art established in Istanbul University in 1943 by Ernst Diez, an art historian of the famous Vienna School, marks the beginning of the institutionalization of art history in Turkey. During his time in Turkey, he maintained his chair at Istanbul University with the exception of his internment period in Istanbul and Kırşehir for a year and a half in 1944 and 1945. After his internment he resumed teaching at Istanbul University while beginning to teach history of Turkish and Islamic art and architecture to various departments of Devlet Güzel Sanatlar Akademisi [State Academy of Fine Arts] and to the architecture students of İstanbul Teknik Okulu [Technical School of Istanbul], entering the domain of art and architecture education in Turkey. Diez's "Türk Sanatı" [Turkish Art], published as a textbook by Istanbul University's Faculty of Letters in 1946, created a reaction amongst a number of intellectuals that expanded with the appearance of multiple negative reviews in media. Istanbul University, taking notice of the allegations, started investigating the issue towards the end of 1948. The debate between the Faculty of Letters who intended to keep Diez as a faculty member and the university senate who opposed lasted for months. As a result, Diez's contract with Istanbul University was not renewed and he left the university in June 1949. Diez also had to leave İstanbul Teknik Okulu at the end of 1949 due to its architecture department being temporarily shut down. It is still unclear whether he left Devlet Güzel Sanatlar Akademisi in October 1949 or stayed another year as there is not enough documentation available, yet it is known that he was back in Vienna by 1950. In this thesis, the founding of this first art history chair of Turkey and the abrupt ending to Diez's employment at Istanbul University due to the reaction to his book 'Türk Sanatı' are examined as a case demonstrating the expectations of the newly founded Republic from disciplines like art/architecture history and archaeology in the years of nation building and how Diez's notion of Turkish art clashed with the official historical discourse, the so-called 'Turkish History Thesis'. In order to depict a clear picture of the expectations and the rhetoric of the Republic, the second section of this thesis aims to explain the foundations and history of Turkish nationalism and its first institutions, followed by the first institutions relating to art/architecture history in Turkey. Turkish nationalism was an ideology that surfaced during the final years of the Ottoman Empire which was in need of a notion to define its people as one. While Ottomanism and Islamism were the other influential ideologies present, Turkish nationalism grew as the effect of Turcology studies which had started outside the borders reached Ottoman Empire and the Pan-Turkism movement was brought over by the 'Outside Turks' when they fled from the Czarist Russia. After the Turkish Republic was founded, the young state attempted to form a new historical discourse to establish the idea of a nation state. The Turkish History Thesis, formed in late 1920s and early 1930s, presented the Turkish people as the source of many major civilizations of the world, with a history that went back to ancient times. The old indigenous cultures of Anatolia were depicted as Turks, while the second linear narrative followed the nomadic Turks from Central Asia to Anatolia. In this rhetoric, Turks were represented by the ancient inhabitants of Anatolia and the nomadic tribes arriving from Central Asia simultaneously, hence claiming the role of a vast cultural influence on all cultures of Eurasia and ownership of Anatolia at the same time. As in every nation building process, many disciplines were employed to aid this new historical discourse. Since art is always viewed as a crucial part to a nation's culture, relevant disciplines had to carry a certain responsibility as well. While archaeology was expected to act as the tool to collect new evidence to support these theories, art history was meant to conceptualize Turkish art and create a synthesis of the past and present findings. Therefore, art/architecture history was not neglected during the process of the writing of the Turkish History Thesis and texts on the art and architecture of Turks throughout the history were produced with the initiative of the state. These texts, written by scholars such as Celâl Esad Arseven and Halil Edhem, also reflected the rhetoric of the Turkish History Thesis with some exceptions. With the intention of depicting Diez's background and the interest of the Republic in Vienna School, the third part of this study aims to examine the school's history and Diez's colleagues' approach to Turkish art while pointing out the various relations between the intellectuals of Turkey and Vienna. As the appointing of Ernst Diez to the first chair of art history at Istanbul University in 1943 marked the establishing of art history as a discipline in Turkey, it was clear that it was not a coincidence that Diez was a scholar from the Vienna School of art history. Vienna School, with its history dating back to 1847, represented a common methodology and appreciation of systematic research despite harbouring different approaches to the universal history of art. Diez can easily be viewed as a representative of the institute of Josef Strzygowski, a prominent figure in the history of art history, as he first was a student of Strzygowski at the University of Graz where he completed his dissertation under Strzygowski's supervision and later became Strzygowski's assistant along with Heinrich Glück at the I. Kunsthistorische Institut [I. Institute of Art History] at the University of Vienna. I. Kunsthistorische Institut was founded by Strzygowski in 1909 after he caused a division within the art history department when he was assigned to one of the two chairs of art history following the death of Franz Wickhoff. Strzygowski's views, following the transmigration of tribes and looking for the source of all European art in the art of the East and the North, differed from his neo-humanist colleagues' in Vienna vastly. It was Strzygowski and his students' views on Turkish art that had caught the attention of Turkish scholars such as Fuat Köprülü, a historian and later a politician, who took it upon himself to make their ideas known in Turkey after the appearing of two prominent texts by Glück and Strzygowski in 1917. While the cultural relations between Vienna and the intellectuals of the late Ottoman/early Republic era continued, attempts to invite an art historian from the Vienna School to establish the first chair of art history began in 1939, although Ernst Diez was invited by Istanbul University and not as a result of the attempts by the Ministry of Education. The founding years of the first department of art history and Ernst Diez's years in Turkey are explained in the fourth section of this thesis, with a special focus on Diez's book 'Türk Sanatı' that brought the end of his employment at Istanbul University. In this section, the book's approach to the idea of Turkish art, cultural interactions and various periods of 'Turkish art' is analyzed followed by an examination of the reviews that appeared in media and the investigation that was carried out in Istanbul University. While it seems clear that Diez was an art historian who advocated interactions and mutual artistic influences between cultures, it was also apparent that the newly founded Republic was in search of a rhetoric that bestowed a prominent role upon Turkish art in the universal history of art, as evidenced by the Turkish History Thesis that was composed more than a decade earlier. As Diez traced the history of Turkish art from 7th century Central Asia to the end of Ottoman Empire in early 20th century, he examined the various cultural influences of other peoples on Turkish art. His book put a special emphasis on the decorative arts of the nomadic Turks and the architecture of the Seljuks and the Ottomans. Since he believed Armenian and Byzantine building traditions to have the biggest influence on Seljuk and Ottoman architecture, references to Armenian and Byzantine architecture became a common theme in his 'Türk Sanatı'. This approach openly clashed with the Turkish History Thesis which, despite being altered over time, was already absorbed in the psyche of the society. The role of Armenian architecture in Diez's narrative contradicted the official discourse's presentation of indigenous Anatolian cultures; Turks had to be the true owners of Anatolia, having settled in this land in ancient times and being the main source of all other Anatolian cultures that came after. This caused a stir as he presented Armenian art as a source for Seljuk art. Another aspect of 'Türk Sanatı' that was widely criticized was its approach to the relation of the great imperial mosques and the Church of Hagia Sophia, a grand Byzantine monument in Istanbul. Here Diez reflected the views of many Western scholars before him, pointing out the resemblance between said buildings and appointing the Church of Hagia Sophia/Byzantine architecture as the main source of inspiration for the religious architecture of the Ottoman era. However, he did not depict this influence as a mere imitation and instead presented it as somewhat of a rivalry and a drive to surpass a great monument of architecture. Yet this was not the expectation of the interested parties such as academy teachers, architects and archaeologists whose favored rhetoric had been that Turkish architecture had always emphasized the dome and possessed an innate monumentality. The distinction made by Diez between a Turkish 'folk art' and a 'Turkish-Islamic state art' was also widely criticized. In this categorization, Ottoman art was clearly defined as 'state art', formed by influences other than Turkish, such as the Greek, Persian and Islamic cultures, and entirely foreign to the essence of the 'folk art' of the nomadic Turks. This approach meant that Diez did not argue for an unchanging essence of the Turkish art that would have aligned with the official discourse. Even though Diez was invited to Turkey as a representative of the Vienna School, he did not receive the same appreciation in Turkey as his professor Josef Strzygowski and his colleague Heinrich Glück for a number of reasons. Vienna School had entered the field of view of Turkish nationalism with texts by Strzygowski and Glück as early as 1917 and expectations of a reinforcement of the Turkish identity by this school were formed, as their ideas on Turkish art held a great value for the intellectuals of the late Ottoman/early Republic era. While Glück believed in a constant essence of Turkish art that was misunderstood and underrated by the Western world for centuries, Strzygowski assigned a crucial role to the art of the nomadic Turks in the forming of all European art, depicting them as the link between Europe and the art of the Aryan people from the North. Diez, despite sharing a similar outlook on the universal history of art, did not mirror his colleagues' views on Turkish art entirely and mainly focused on cultural interactions with indigenous Anatolian cultures. Yet it is more important to examine the differences between their general approach to the universal art history and the texts that reached the Turkish readers at the time of their publishing. As Glück was in closer contact with the Turkish readers as a result of his numerous travels to Turkey, he shared their concerns more directly and reflected this in his writing. Hence his views generally received a positive reaction in Turkey. Strzygowski's views, however, had certain aspects that would potentially have been troubling to the same audience, like his notion of Armenian art and architecture as a source/carrier for Aryan art which was quietly reflected in Diez's book and turned into one of the most problematic points of the debate in Turkey. As his views on Armenian art and architecture remained present in the background of Diez's 'Türk Sanatı' which had several references to Strzygowski's 'Die Baukunst der Armenier und Europa' [The architecture of Armenians and Europe], Strzygowski's own texts on Turkish art were mostly free of these particular ideas. Since the only texts by Strzygowski that were translated to Turkish are those relating to Turkish art, the general opinion on Strzygowski in Turkey was formed on texts that did not present the crucial role that he assigned to Armenian art and architecture. Such differences help to explain why these scholars were perceived differently from each other in Turkey and why Diez's employment at Istanbul University, the oldest higher education institution in Turkey, came to an end despite the fact that he was from Vienna School, a school of art history that had many expectations attached to it in Turkey. Despite having to leave Istanbul University after 6 years, Diez left behind a generation of alumni who continued to solidify the foundations of the art history discipline in Turkey. The relation of the discipline in Turkey with Vienna School of art history once again became clear in 1954 when another student of Strzygowski, Katharina Otto-Dorn was appointed to hold the second chair of art history in Turkey at Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi [Faculty of Language, History and Geography] in Ankara. Diez's and Otto-Dorn's students, such as Oktay Aslanapa, Gönül Öney and Semavi Eyice, trained the following generations of art historians, therefore linking the development of the discipline in Turkey with Vienna School permanently., Yüksek Lisans, M.Sc.

Yüksek Lisans Tezi 1930’lar Türkiye’de büyük bir değişimin yaşandığı yıllar olarak tarihe geçmiştir. Bahsedilen değişim hareketi, sosyal hayatın her alanında olduğu gibi tarihte de gerçekleşti. Yeni kurulmuş olan genç Türkiye Cumhuriyeti ve devletin ideologları tarihe çok büyük önem atfettiler. Bunu yaparken de başlıca amaçları,gerçekleştirdikleri inkılapları doğrulayacak, o inkılaplara temel oluşturacak, tarihi dayanaklar sunan bir tarih yazımı geliştirmek oldu. İnkılap hareketini geliştiren kadronun inkılaplara tarihin içinden payandalar bulmak kadar, Türk milli kimliği etrafında birleşilmesini öngördüğü için, ortaya daha milliyetçi ve Türk adı etrafında şekillenen bir tarih kurgusu da çıktı. Türk tarihinin Osmanlı ve İslami dönemleri öncesini ön plana çıkartmak, ortaya atılan tarih tezlerinin başlıca hedefi oldu. Bu yöntem izlenirken Avrupa Hunları hakkında neler yazıldığı, Avrupa Hun tarihinin Türk Tarih Tezi içerisinde nereye oturtulabileceği ve değeri, tarihin bir araç olarak imgeleri beslemesi ve bu imgelerin günlük hayatta üstlenebilecekleri rollerin 30’lu yıllar için ne oldukları soruları, tezin başlıca problemini oluşturmaktadır. Abstract 1930s made history as a major change years in Turkey. This transformation movement took place also in history as in all areas of social life. Young Turkish Republic newly established and the ideologues of state attributed great importance to history. Its principal aims in doing so were to verify the reforms realized and to develop a historiography offering historical grounds in order to form basis for those revolutions. The cadre that improved the revolutionary movement found historical pillars from the history. So as to foresee the unity around Turkish national identity, it emerged more nationalist and historical fiction shaping about the Turkish name. The main target of history thesis became the featuring the pre-Ottoman and Islamic periods of Turkish history. By viewing this method, the main problems of thesis are that what were written about European Huns, that where could be placed to European Hun history in Turkish History Thesis and its value, that history as a means supplies the images and that the questions about those images undertaking roles in the daily life of 1930s years.

Tanzimat’tan önce Osmanlı Tarihi, İslam Tarihi ve daha ziyade yüksek okullarda Tarih-i Umûmî (Genel Tarih) dersleri okutuluyordu. Bu gelenek bazı değişikliklerle Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar sürdü. Ancak, 19. yüzyıldan itibaren Batılılaşmayla birlikte tarih yazımı ve öğretiminde bazı değişiklikler gerçekleşti. 1869 tarihli Maarif-i Umûmîye Nizamnamesi’nde ilköğretimden yüksek öğretime kadar tüm eğitim kademelerindeki mekteplerde “Muhtasar Tarih-i Osmanî”, “Tarih-i Umûmî ve Tarih-i Osmanî”, “Muhtasar Tarih ve Coğrafya” ve “Tarih-i Umûmî” gibi muhtelif derslere yer verildi. Tanzimat’tan sonra birçok tarih ders kitabı yayınlanmıştır. Bunlar arasında Tarih-i Umûmîler, Batı etkisinin en fazla görüldüğü kitaplardır. Yusuf Akçura, Abdülaziz döneminden Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar okutulan Tarih-i Umûmî kitaplarındaki Batı etkisini örnekleriyle ortaya koymuştur. Batıdan yararlanılarak ve Türk dünyasına önem verilerek yazılan ilk Tarih-i Umûmî kitabı, Süleyman Paşa’nın 1876’da yazdığı Tarih-i Âlem’dir. Daha sonraları Selim Sabit’in Muhtasar Tarih-i Osmanî, İbrahim Necati’nin Yeni Osmanlı Tarihi, Ali Cevad’ın Muhtasar Osmanlı Tarihi ve Abdurrahman Şeref Bey’in Tarih-i Devlet-i Osmaniye adıyla iki ciltlik kitabı yayınlamıştır. II. Abdülhamid’in saltanatının başlarında Mizancı Murat Bey, Hakkı Bey, Binbaşı Ali Tevfik Bey Tarih-i Umûmî kitapları yazdılar. II. Abdülhamid, 1890’lardan itibaren tarih öğretiminde sınırlandırmalar getirdi. 1893 tarihli programla sıbyan mekteplerinden tarih dersi ile rüşdiyelerde okutulan Tarih-i Umûmî kaldırıldı. II. Meşrutiyet döneminde okulların tarih müfredatı üzerindeki sınırlamalar kalktı. Rüşdiye, sultaniye ve idadiye programlarında Osmanlı Tarihi, Umumî Tarih ve Asr-ı Hâzır tarihlerine yer verilmiştir. Bu okullarda okutulmak üzere Ali Reşad, Ali Seydi, Mehmet Şakir, Ahmet Refik (Altınay), A. Nüzhet ve Hüseyin Cahit (Yalçın) tarafından muhtelif tarih ders kitapları yayınlanmıştır. Bu dönemde, tarih öğretim yöntemleriyle ilgili yeni görüş ve uygulamalara yer verilmiştir. İstanbul Dârülmuallimîn’inde önemli ıslahatlar gerçekleştiren Satı Bey, Tedrisat-ı İbtidâîye Mecmuası’nda tarih öğretim usulleriyle ilgili görüşlerini dile getirdiği gibi, bu düşüncelerinin uygulanması için büyük çaba sarf etti. Balkan Savaşlarından sonra Osmanlıcılığın yerini Türkçülük almaya başlamışsa da, bu durum tarih öğretimine pek yansımamıştır. Milli Mücadele dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında tarih öğretimi, önemli ölçüde İkinci Meşrutiyet döneminin devamı şeklinde sürdürüldü. 1930’lara gelinceye kadar ilköğretim tarih müfredat ve ders kitaplarında bazı değişiklikler yapıldı ise de, lise eğitiminde benzer değişiklikler aynı oranda gerçekleştirilemedi. 1930’lardan itibaren tarih öğretimi Türk Tarih tezine uygun olarak, yeni tarih anlayışı çerçevesinde düzenlenmiştir. Yeni anlayışa uygun ders kitapları hazırlanmıştır. Makalede, Türkiye’de tarih öğretimi Tanzimat’tan Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar gelen süreç içerisinde ele alınmaktadır. Bu çerçevede tarih müfredatları, okutulan dersler, ders kitapları ve yazarları, öğretim metotlarındaki değişiklikler kronolojik bir sırayla incelenmektedir. Ottoman history, Islam history and general history courses had been taught in the Ottoman Empire before Tanzimat Edict. This tradition in the history of education in the Ottoman Empire had continued until the establishment of the Turkish Republic. At this point it should be noted that there were changes on histography and history education since the 19th Century. Especially, after the regulation regarding reshaping education proclaimed in 1869, history courses were seen at all level of education from primary to higher education in the Ottoman Empire. New history textbooks were prepared and issued after Tanzimat Edict. Especially general history textbooks were under the influence of Europe. Yusuf Akcura who is a Turkish scholar claimed that there was Europe influence on the general history textbooks from late 19th century to the establishment of the Turkish Republic. We can see this influence especially on a textbook namely the World History prepared by Süleyman Paşa in 1876. The Turkish world was also given attention in this book. Besides this, Selim Sabit, Ibrahim Necati and Ali Cevad prepared new textbooks in this period. Mizanci Murat Bey, Hakki Bey, Binbasi Ali Tevfik also prepared textbook namely the world history in the early era of Sultan Abdulhamit who limited history education in 1890. Besides this, history courses were banned in the primary level in 1893. Furthermore, world history course was also banned in the secondary level. Restrictions on the history curriculum in the era of Second Constitutional Monarchy disappeared. The number of history courses increased in the secondary level in this period. Ali Resad, Ali Seydi, Mehmet Sakir, Ali Refik, A. Nüzhet and Huseyin Cahit prepared history textbooks for secondary schools in the era of Second Constitutional Monarchy. There were also changes on the teaching methods of history education in this period. Especially, Sati Bey wrote papers on how to teach history in academic journal in the Ottoman Empire. Turkism was an increasing value in the Ottoman society after the Balkan Wars and influenced history education to some extent. There were not important changes on the history education during the Turkish national struggle for independence and in the early period of the Turkish Republic. However, history education were given attention since 1930s and history education was shaped in the light of the Turkish History Thesis. New history textbooks were prepared and important decisions were taken about history education in this period. The purpose of this paper is to examine history education from Tanzimat edict to the early years of the Turkish Republic. With this in mind, history curriculum, history textbooks and teaching method will be examined in this period.

Türkiye’nin modernleşme sürecinde hem çağdaşlaşma hem de ulusal kimliğin inşası açısından Türkçenin merkezî bir önemi vardır. Genç Türkiye Cumhuriyeti otuzlu yıllarda hem ulusal kimliğin inşası hem de çağdaşlaşma uğruna birçok devrimler yapmıştır. Cumhuriyet bu uğurda Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ile Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ni kurmuş ve kongreler düzenlemiştir. Bu kongrelerde çağdaşlaşma ve ulusal kimliğin inşası için Türk tarih tezi ve Türk dil tezi geliştirilmiştir. Bu iki tez anlaşılmadan Türk modernleşmesinin hedefleri anlaşılamaz. Türk tarih ve Türk dil tezinin ruhunu en iyi yansıtan şeyse Üçüncü Türk Dili Kurultayı’nda geliştirilen Güneş-Dil Teorisi’dir. Bu makalede Türk modernleşmesine temel teşkil eden Türk tarih tezi ile Türk dil tezinin ruhunu en iyi yansıtan Güneş-Dil Teorisi ele alınmaya çalışılmıştır. Turkish has a vital importance in Turkey’s modernization and nation building process. To reach that particular aim, Young Turkish Republic radically changed so many things in the thirties. The republic established Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti and Türk Dili Tetkik Cemiyeti and organized congresses, in which thesis of Turkish history and language was developed. It is not possible to understand the aim of Turkish modernization without grasping the meanings of those two particular thesis. We claim that it was Sun-Language Theory which reflects the spirit of those two thesis. In this article I will try to show the importance of Sun-Language Theory.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti‘nin ilk ders kitapları Türk Tarih Tetkik Cemiyet‘i tara-fından yazılmıĢtır.Cemiyet Türk Ocağı‘nın kapanmasıyla eski üyelerinin de yer aldı-ğı siyasetçi tarihçiler tarafından kurulmuĢ olup Atatürk‘ün de üzerinde aktif olarak çalıĢtığı ―Türk Tarihinin Anahatlar‖ı adlı çalıĢmayı 1931 ile 1941 yılları arasında okullarda okutulan yeni tarih ders kitaplarına yansıtmıĢtır. Ders kitaplarında Türk Tarih Tezi‘nin etkisiyle Türk ulusunun üstün bir uygarlığa sahip olduğu ispatlanma-ya çalıĢılmıĢtır. Bu tezin etkisiyle tarih ders kitapları milliyetçi bir söylem doğrultu-sunda yazılmıĢ, yeni Türk toplumu düĢünce bazında da ulusal bir kimlik etrafında bütünleĢtirilmeye baĢlanmıĢtır. Genel olarak 1931 ile 1941 yılları arasında Türk Tarih Tezi ders kitaplarına damgasını vururken 1940-50 yılları arasında ders kitap-ları üzerinde Hümanist akımdan bahsedilmektedir. Gerçekte ise Hümanist akımın yansıması sadece lise ders kitaplarında antik dönem içerisinde yer alan medeniyet-lerin üzerindeki Türklük vurgusunun kısmen azaltılması dıĢında farklı bir durum değildir. Türk Tarih Tezi dünden bugüne kendi içerisinde kırılmalara uğrayarak günümüze kadar gelen ders kitaplarında da etkisini göstermiĢtir., The first text books of Turkish Republic was written by Turkish History Examination Association. After Turkish OCAK was closed the association was founded by politi-cian historians some of whom are the ex-members of the OCAK and the study called ‗The Framework of Turkish History‘ on which Ataturk studied actively, was reflec-ted on the new history text books studied in schools between 1931 and 1941. The superior civilization of Turkish nation was tried to be proven in the text books thro-ugh the effect of Turkish History Thesis. With the effect of this thesis the text books were written through a nationalist declaration, and the new Turkish society began to integrate around the national identity also in thinking base. Between 1931 and 1941 the Turkish History Thesis was effective among the text books but between 1940-1950 humanist approach was effective among text books. In reality, humanist app-roach is nothing else than decreasing the Turk emphasis over the civilizations of antique period taking place in the high school text books. Turkish History Thesis has reflects on text books which are coming upto present time with the breakings in itself.

Tarihin 19. yüzyılda profesyonel bir bilim dalı olarak ortaya çıkmasından sonra tarihsel araştırma ve yazımının dayandığı temel kabuller üzerine yapılan çalışmala-rın sayısı artmıştır. Ülkemizde Türk Tarih Tezi tarih yazımı üzerine yapılan çalışma-ları yönlendirip belli bir döneme damgasını vurmuştur. 1930‟larda ortaya çıkan tez bir millet olarak var olmada tarihin öneminin farkında olan Atatürk tarafından desteklenerek Osmanlı tarih yazımının mirası olan İslâm merkezli tarih yorumlarına ve Avrupa merkezli tarih yorumlarına karşı milliyetçi bir söylem doğrultusunda yazılmıştır. Tezle Türk tarihi alanında yapılan önemli çalışmalara ulusçu yorum getirilerek Türk ulusunun üstün bir uygarlığa sahip olduğu ispatlanmaya çalışılmış-tır. Tezin yansıması olan tarih ders kitapları vatandaşlık eğitiminin önemli bir par-çası olmuştur. Bu çalışmamızda Türk Tarih Tezi‟nin dayandığı temel önermeler ve bu önermelerin yansıdığı tarih ders kitaplarından kısa alıntılar sunduk., After the science of History appeared as a professional principle of science in the 19th century, the number of studies on basic admissions of historical research and writing increased. In our country, The Turkish History Thesis has directed the research on writing of history, affecting a certain period. The Thesis that brought about in 1930s, supported by Ataturk who was aware of the importance of history in existence as a nation, was written in the frame of national discourse against Islamic centered historical critics inherited from Ottoman history writings and western centered writings. Through the thesis, important studies carried out in the field of Turkish History were interpreted in nationalist aspect, and it was tried to prove that Turkish nation has a superior civilization. History textbooks, reflection of the Thesis, have been important parts of citizenship education. In the study, we presented basic proposals that Turkish History Thesis based on and short citations from history textbooks that these proposals are reflected.