Search

Antioksidansi su važne molekule koje inhibiraju djelovanje nestabilnih slobodnih radikala u stanici donirajući im jedan svoj elektron. U novije vrijeme sve je veća potreba za prirodnijim antioksidansima odnosno bioaktivnim tvarima. Jedni od spojeva koji su pokazali najveći potencijal za antioksidacijsku zaštitu organizma od slobodnih radikala su fenolni spojevi. Istraživanja fenolnih spojeva se baziraju uglavnom na biljkama. Istraživanja za prirodnijim antioksidansima iz morskih organizama su u porastu, no i dalje je vrlo mali broj dostupnih podataka o antioksidacijskom potencijalu morskih školjkaša. Stoga se ovaj diplomski rad bavi određivanjem antioksidativne sposobnosti češljače Aequipecten opercularis pomoću triju spektrofotometrijskih metoda (ABTS, FRAP, DPPH). Za ekstrakciju fenolnih spojeva su korištena tri različita otapala deionizirana voda (dH2O), 70 % etanol (EtOH), te 90 % metanol (MeOH). Jedinke su uzorkovane na području Medulinskog zaljeva u rano proljeće. Kako bi se prikupili podaci za morfometrijska mjerenja i određivanje indeksa kondcije nad jedinkama su provedena morfometrijska mjerenja i vaganja. Na temelju dobivenih podataka je određen antioksidacijski kapacitet tkiva češljače. Antioksidacijski kapacitet bio je najvećih vrijednosti kod vodenog ekstrakta u sve tri korištene metode. Metoda ABTS je pokazala najbolje rezultate antioksidacijskog kapaciteta, zatim slijedi DPPH metoda i na kraju FRAP metoda. Fenolni spojevi u tkivu češljače Aequipecten opercularis pokazuju antioksidacijski potencijal, te bi se u budućnosti mogli koristiti za prehranu čovjeka, a u svrhu obrane organizma od slobodnih radikala i sprečavanja ili ublažavanja bolesti koje oni izazivaju. Antioxidants are important molecules that inhibit the action of unstable free radicals in the cell by donating one of its electrons. In recent times, there is an increasing need for natural antioxidants, ie bioactive substances. One of the compounds that showed the greatest potential for antioxidant protection of the body against free radicals are phenolic compounds. Research on phenolic compounds is mainly based on plants. Research on natural antioxidants from marine organisms is on the rise, but there is still very little available data on the antioxidant potential of marine shellfish. Therefore, this thesis deals with the determination of the antioxidant abilities of the comb Aequipecten opercularis using three spectrophotometric methods (ABTS, FRAP, DPPH). For the extraction of phenolic compounds, three different solvents were used: deionized water (dH2O), 70% ethanol (EtOH), and 90% methanol (MeOH). Individuals were sampled in the Medulin Bay area in early spring. In order to collect data for morphometric measurements and determination of the condition index, morphometric measurements and weighing were performed on the individuals. Based on the obtained data, the antioxidant capacity of comb tissue was determined. The antioxidant capacity was the highest in the aqueous extract in all three methods used. The ABTS method showed the best results of antioxidant capacity, followed by the DPPH method and finally the FRAP method. Phenolic compounds in the tissue of the comb Aequipecten opercularis show antioxidant potential, and in the future could be used for human use in order to defend the body against free radicals and prevent or alleviate the diseases they cause.

Research background. Antioxidants are important compounds present at low concentrations that inhibit oxidation processes. Due to the side effects of synthetic antioxidants, research interest has increased considerably towards finding natural sources of antioxidants that can replace the synthetic ones. The emergence and spread of antibiotic resistance require the development of new drugs or some potential sources of novel medicine. This work aims to extract the secondary metabolites of Saccharomyces cerevisiae using ethyl acetate as a solvent and to determine the antioxidant and antimicrobial activities of these extracted metabolites. Experimental approach. The antioxidant activity of the secondary metabolites of S. cerevisiae were determined using DPPH, ABTS and FRAP assays. Furthermore, the antimicrobial potential of the ethyl acetate extract of S. cerevisiae against Cutibacterium acnes, Staphylococcus aureus and Staphylococcus epidermidis was assessed. Results and conclusion. Five out of 13 of the extracted secondary metabolites were identified as antioxidants. The antioxidant activity of the S. cerevisiae extract exhibited relatively high IC50 of 455.26 and 294.51 μg/mL for DPPH and ABTS respectively, while the obtained FRAP value, expressed as ascorbic acid equivalents, was 44.40 μg/mL. Moreover, the extract had a significant antibacterial activity (p, Pozadina istraživanja. Antioksidansi su važni spojevi koji već pri niskim koncentracijama inhibiraju oksidacijske procese. Zbog štetnih nuspojava primjene sintetskih antioksidanasa porastao je interes za istraživanjem prirodnih izvora antioksidansa. Pojava i proširenost antibiotske rezistencije potakli su interes za razvojem novih lijekova ili mogućih izvora novih lijekova. Svrha je ovoga rada bila ekstrahirati sekundarne metabolite kvasca Saccharomyces cerevisiae pomoću etil-acetata kao otapala, te odrediti antioksidacijsku i antimikrobnu aktivnost dobivenih metabolita. Eksperimentalni pristup. Antioksidacijska aktivnost sekundarnih metabolita kvasca S. cerevisiae određena je pomoću metoda DPPH, ABTS i FRAP. Osim toga, ispitan je antimikrobni učinak etil-acetatnog ekstrakta kvasca S. cerevisiae na bakterije Cutibacterium acnes, Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis. Rezultati i zaključci. Od 13 izdvojenih sekundarnih metabolita, identificirano je njih pet s antioksidacijskim učinkom. Ekstrakt S. cerevisiae imao je relativno veliku IC50 vrijednost, i to 455,27 μg/mL utvrđenu DPPH metodom i 294,51 μg/mL dobivenu ABTS metodom, te FRAP vrijednost, izraženu u ekvivalentima askorbinske kiseline, od 44,40 μg/mL. Osim toga, ekstrakt je imao izraženi antibakterijski učinak (p

L-askorbinska kiselina, poznata pod imenom vitamin C, jedan je od najproučavanijih vitamina današnjice zbog izrazito povoljnih učinaka na organizam. Ljudski organizam ne može sintetizirati vitamin C te ga je stoga potrebno svakodnevno unositi hranom putem raznovrsnog voća i povrća. Svakodnevni unos vitamina C u određenoj dozi, ali i intravenozna primjena, predmet je brojnih in vitro i in vivo istraživanja. Takva istraživanja provode se s ciljem utvrđivanja antioksidacijskog i prooksidacijskog učinka ovog vitamina na ljudski organizam. Naime, kao antioksidans, vitamin C neutralizira slobodne radikale na način da im donira vodik i stabilizira ih. Slobodni radikali uzrokuju mnoge bolesti, a upravo vitamin C omogućuje borbu protiv istih. Osim kao antioksidans, u određenim uvjetima djeluje i kao prooksidans jer proizvodi vodikov peroksid koji je citotoksičan. To njegovo svojstvo se koristi u liječenju raka zbog toga jer vodikov peroksid ubija stanice raka bez da čini štetu zdravim stanicama organizma.

U disertaciji su istraženi mehanizmi i kinetike reakcija slobodnih radikala s halogeniranim organskim spojevima u nepuferiranim i puferiranim (bikarbonatnim i fosfatnim) vodenim otopinama. Rad obuhvaća istraživanje reaktivnosti α-aminoalkilnih C-radikala: α-aminoetilnog (•CH(CH_3 ) NH_2) i N-metil--aminoetilnog (•CH(CH_3 ) NHCH_3), zatim glicil radikal aniona (•CH(NH_2 ) COO^-) i atoma vodika (H^•) s trima halogenacetatima – klor-, brom- i jodacetatom – te s halogeniranom nukleobazom 5-bromuracilom. U reakcijama je uočeno nekoliko kompetitivnih mehanizama, od kojih je najznačajniji spregnuti prijenos protona i elektrona (PCET). Otapalo voda isprva je opisano implicitno, modelom PCM, a potom je istražen utjecaj eksplicitne molekule vode na mehanizme i reakcijsku energetiku. Na temelju parametara izračunatih teorijom funkcionala elektronske gustoće (DFT) određeni su dominantni reakcijski mehanizmi i kinetike reakcija. Kod izračuna konstanti brzina uporabljena je konvencionalna teorija prijelaznog stanja i njezina varijacijska inačica uz semiklasične popravke na tuneliranje. Sustavnim istraživanjem izmjensko-korelacijskih funkcionala duž Jakovljevih ljestvi DFT-a nađeni su funkcionali koji daju najbolje slaganje s izmjerenim konstantama brzina za niz radikalskih reakcija. In this doctoral thesis the reaction mechanisms and kinetics of free radical reactions with halogenated organic compounds in non-buffered and buffered (bicarbonate and phosphate) aqueous solutions were investigated. This includes a study of the reactivity of C-centered α-aminoalkyl radicals: •CH(CH_3 ) NH_2, •CH(CH_3 ) NHCH_3, glycyl radical anion •CH(NH_2 ) COO^- and hydrogen atom (H^•) with haloacetates: chloro-, bromo- and iodoacetate and a halogenated nucleobase 5-bromouracil. Reactions exhibit a variety of fundamentally important competing mechanisms, of which the most important one is the proton coupled electron transfer. The solvent was initially described implicitly, and then the influence of explicit water molecules on the mechanisms and reaction energetics was explored. Based on the parameters calculated by the theory of density functional theory (DFT), the dominant reaction mechanisms and reaction kinetics were determined. The reaction rate constants were calculated employing the conventional and variational transition state theory with semiclassical corrections for the tunneling. By systematically climbing up the Jacob's ladders of DFT, for the set of radical reactions, we investigated which types of exchange-correlation functionals produce the rate constants in best agreement with the measured ones.

Cilj ovog rada bio je utvrditi utjecaj tretiranja uzoraka origana i ružmarina hladnom plazmom na oksidativne i fizikalne parametre njihovih ekstrakata. U radu je provedena ekstrakcija visokonaponskim pražnjenjem u trajajnju od 3 i 9 minuta s 0, 25 i 50% vodenom otopinom etanola. Rezultati rada pokazali su promjene u pH vrijednosti te vrijednosti provodnosti nakon tretiranja, a nisu pokazali značajnije promjene u kocentraciji slobodnih radikala u uzorcima nakon tretiranja. Na temelju dobivenih rezultata može se zaključiti kako primjenom visokonaponskog pražnjenja dolazi do određenih fizikalnih i kemijskih promjena u ekstraktima uzoraka. The aim of this study was to determine the influence of cold plasma treatment on oxidative and physical parameters of oregano and rosemary extracts. In this study extraction assisted by high-voltage electrical discharge were performed for 3 and 9 minutes with 0, 25 and 50% of aqueous ethanol solution. The study has shown changes in pH value and conductivity after treatment, but hasn’t shown significant changes in free radicals concentration after treatment. Based on the results, it can be concluded that the application of high-voltage electrical discharge results in certain physical and chemical changes in extracts.

Himalayan balsam, Impatiens glandulifera Royle, and Balfour’s touch-me-not, Impatiens balfourii Hooker f., are invasive weeds that are threatening habitat diversity in many European countries, including Croatia. Various bioactive secondary metabolites from species of genus Impatiens L. have been reported and some species are traditionally used as herbal medicines. Th e aim of this research was to determine total polyphenol (TP) and total fl avonoid (TF) content, as well as antioxidant activity of leaves and fl owers of species I. glandulifera and I. balfourii. Spectrophotometric methods were used to obtain TP, TF content and inhibition of 2,2’-azino-bis(3-ethylbenzothiazoline-6-sulphonic acid) (ABTS) and 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) radicals to measure antioxidant activity. Total polyphenol quantity ranged from 7.9 to 18.6 mg equivalent of gallic acid per g of dried plant material, while total fl avonoid content ranged from 4.6 to 20.5 mg equivalent of quercetin per g of dried plant material. Leaves of I. glandulifera contain more polyphenols than fl owers of the species (18.5 vs. 13.1 mg EGA/g DPM) but less fl avonoids comparing to fl owers (5.7 vs. 8.3 mg EQ/g D PM). However, in the case of I. balfourii both polyphenols and fl avonoids are more abundant in fl owers and have the highest quantity of polyphenols and fl avonoids overall (18.6 mg EGA/g DPM and 20.5 mg EQ/g DPM). Both TP and TF content showed no signifi cant correlation with antioxidant activity, except in the case of TP and DPPH test where correlation was found (r=0.67). Despite diff erences in phenolics, fl owers of I. glandulifera exhibit the highest antioxidant activity in both tests, 3.8 and 3.8 mg EGA/g DPM, for DPPH and ABTS test respectively. In sum, fl owers seem to possess higher quantity of antioxidant compounds than do leaves in case of both species.

Antioksidansi su kemijski spojevi koji inhibiraju oksidaciju, u organizmu reagiraju sa slobodnim radikalima i neutraliziraju njihovo štetno djelovanje. Prekidaju ciklus u kojem slobodni radikali razgrađuju masne kiseline, proteine i DNA, uzrokujući tako proizvodnju još veće količine slobodnih radikala koji na kraju dovode do potpunog uništenja stanice. Smatra se da su mnoge kronične i dugotrajne bolesti povezane sa štetnim djelovanjem slobodnih radikala odnosno oksidacijskog stresa. Oksidacijski stres stanje je organizma koje nastaje kada slobodni radikali nadvladaju mehanizme antioksidativne zaštite. Slobodni radikali nastaju kao produkti normalnog staničnog metabolizma, ali i vanjskih okolišnih čimbenika. Veća koncentracija slobodnih radikala u stanju oksidativnog stresa može rezultirati oksidacijom proteina, lipida i DNA te aktivirati faktore transkripcije uzrokovane stresom. Antioksidativni sustav u ljudskome tijelu sastoji se od zajedničkog djelovanja vitamina, minerala, aminokiselina i posebnih vrsta enzima. Učinkoviti antioksidansi su: selenij, cink, mangan, bakar, ubikinon (koenzim Q10), vitamini A, C, E, B1 (tiamin), B3 (niacin) i bioflavonoidi. Antioksidativno djelovanje imaju još i vitamin B12 (cijanokobalamin) te kemijski spojevi iz luka i češnjaka. Neke aminokiseline, β-karoten i neki lijekovi također djeluju kao antioksidansi. Antioksidanse dobivamo iz različitih izvora, uključujući i prerađene i konzervirane namirnice kojima se antioksidansi dodaju kako bi se spriječilo njihovo kvarenje i produžio im se vijek trajanja. Konzumiranjem tih namirnica povećava se količina antioksidansa u našem tijelu i smanjuje rizik od bolesti poput raka ili srčanih bolesti. Nažalost, većina ljudi ne unosi dovoljnu količinu hrane koja sadrži antioksidanse. Neke antioksidanse možemo sintetizirati u tijelu dok ostale moramo unositi prehranom budući da ih naš organizam ne može sam proizvesti. Namirnice bogate antioksidansima su svježe voće i povrće, orašasti plodovi, neke sjemenke, jaja i dr.

U ovom radu je izvršena sinteza šest estarskih derivata 2,6 dimetil-4-supstituisane-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilne kiseline: dietil-2,6-dimetil-4-fenil-1,4-dihidropiridin-3,5 dikarboksilata, dietil-2,6-dimetil-4-(3’-nitrofenil)-1,4 dihidropiridin-3,5-dikarboksilata, dietil-2,6-dimetil-4-(4’ nitrofenil)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilata, dietil-4-(2’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilata, dietil-4-(3’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilata i dietil-4-(4’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilata. Dobijena jedinjenja su zatim korišćena kao polazna za sintezu sledećih amida: 2,6-dimetil-4-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida, 2,6-dimetil-4-(3’-nitrofenil)-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida, 2,6-dimetil-4-(4’-nitrofenil)-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida, 4-(2’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida, 4-(3’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida i 4-(4’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamida. Amidni derivati 2,6-dimetil-4-supstituisane-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksilne kiseline su sintetisani u cilju utvrđivanja uticaja tipa i položaja supstituenta u molekulu na antioksidativnu aktivnost. Iz ove serije, najnižu vrednost IC50, tj. najbolju antioksidativnu aktivnost je pokazao 4-(2’-hidroksifenil)-2,6-dimetil-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamid, dok su zanemarljive vrednosti pokazali 2,6-dimetil-4-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamid i 2,6-dimetil-4-(3’-nitrofenil)-N3,N5-di(tiazol-2-il)-1,4-dihidropiridin-3,5-dikarboksiamid. Ispitivanje antioksidativne aktivnosti je izvršeno merenjem sposobnosti jedinjenja da hvataju slobodne radikale primenom metode inhibicije pomoću DPPH (1,1-difenil-2-pikril-hidrazil) radikala. Sintetisana jedinjenja su okarakterisana temperaturom topljenja, elementalnom analizom i FT-IR spektroskopijom.

Oksidativni stres je stanje organizma koje nastaje kada slobodni radikali nadvladaju mehanizme antioksidativne zaštite. Slobodni radikali nastaju kao produkti normalnog staničnog metabolizma i drugih okolišnih čimbenika. Veća koncentracija slobodnih radikala u stanju oksidativnog stresa može rezultirati modifikacijom proteina i lipida, uzrokovati oštećenja DNA te aktivirati faktore transkripcije uzrokovane stresom. Neki vitamini djeluju kao antioksidansi koji štite organizam od posljedica oksidativnog stresa i štetnih učinaka slobodnih radikala. Vitamin A, C, E i β-karoten su najznačajniji antioksidansi. Suplementi nemaju jednak učinak kao vitamini koji se prirodno nalaze u hrani. Pravilna i raznolika prehrana je ključna kod prevencije oksidativnog stresa., Oxidative stress is a condition that occurs when free radicals overpower mechanisms of antioxidant protections. Free radicals are products of normal cellular metabolism and other environmental factors. Increased concentration of free radicals in the state of oxidative stress could result in the modifications of proteins and lipids, it may induce damages in DNA and it could activate stress induced transcription factors. Some vitamins are antioxidants that protect the body from the effects of oxidative stress and the harmful effects of free radicals. Vitamins A, C, E and β-carotene are the most important antioxidants. Supplements do not have the same effect as naturally occurring vitamins in food. Proper and various nutrition is key to prevent an oxidative stress.

This review article is focused on the impact of antioxidants and prooxidants on health with emphasis on the type of antioxidants that should be taken. Medical researchers suggest that diet may be the solution for the control of chronic diseases such as cardiovascular complications, hypertension, diabetes mellitus, and different cancers. In this survey, we found scientific evidence that the use of antioxidants should be limited only to the cases where oxidative stress has been identified. This is often the case of specific population groups such as postmenopausal women, the elderly, infants, workers exposed to environmental pollutants, and the obese. Before starting any supplementation, it is necessary to measure oxidative stress and to identify and eliminate the possible sources of free radicals and thus increased oxidative stress., Ovaj pregledni članak se bavi utjecajem antioksidansa i prooksidansa na zdravlje s naglaskom na tip antioksidansa koji treba uzimati. Medicinski istraživači predlažu da dijeta može biti rješenje za kontrolu kroničnih bolesti kao što su kardiovaskularne komplikacije, hipertenzija, dijabetes melitus i različite vrste raka. U ovom pregledu našli smo znanstvene dokaze da upotreba antioksidansa treba biti ograničena samo na slučajeve gdje je prisutan oksidativni stres. To je često slučaj određenih populacijskih skupina kao što su žene u postmenopauzi, starije osobe, djeca, radnici izloženi onečišćivačima okoliša i pretile osobe. Prije početka bilo koje nadoknade obvezno je izmjeriti oksidativni stres te identificirati i ukloniti moguće izvore slobodnih radikala i posljedično povišeni oksidativni stres.

Sterigmatocistin je mikotoksin strukturno sličan aflatoksinu te je prekursor u biosintezi aflatoksina B1 (AFB1) i G1 (AFG1). Sintetizira ga 55 različitih vrsta plijesni koje pripadaju filogenetički i ekološki različitim rodovima. PronaĎen je u različitim prehrambenim namirnicama i nakon procesa obrade te u unutrašnjim vlaţnim prostorima i prašini. Ciljni organi njegovog djelovanja tijekom akutne izloţenosti su bubrezi i jetra. LD50 za oralnu izloţenost iznosi 160 mg kg-1 t.m. Do sada poznati mehanizam djelovanja povezan je s nastankom egzo-epoksida te formiranjem DNA-adukata te se zbog toga pretpostavlja da je mehanizam djelovanja povezan s nastanskom oksidacijskog stresa. U ovom radu istraţena je uloga sterigmatocistina u nastanku oksidacijskog stresa u muških štakora soja Wistar. Štakori su jednokratno tretirani sterigmatocistinom u tri različite doze: 1/4, 1/8 i 1/16 LD50 (40, 20 i 10 mg kg-1 t.m.). U tkivima bubrega i jetre te krvnoj plazmi mjereni su različiti parametri oksidacijskog stresa: aktivnosti enzima superoksid dismutaze, katalaze i glutation peroksidaze, koncentracija reduciranog glutationa i malondialdehida. Iz rezultata je vidljivo da sterigmatocistin uzrokuje oskidacijski stres, no u svrhu otkrivanja mehanizma toksičnosti sterigmatocistina potrebna su daljna istraţivanja. Sterigmatocystin is a mycotoxin structurally similar to aflatoxin and is a precursor to aflatoxin B1 (AFB1) and G1 (AFG1) in their biosynthesis. It is synthesized by 55 different mold species belonging to phylogenetically and ecologically diverse generas. It has been found in various foodstuffs even after the processing and in indoor humid spaces and the dust. Target organs during acute exposure are the kidneys and liver. The LD50 for oral exposure is 160 mg kg-1 b.w. The currently known mechanism of action is associated with the formation of exo-epoxides and the formation of DNA adducts and it is therefore assumed that the mechanism of action is related to the occurrence of oxidative stress. This study investigates the role of sterigmatocystin in the generation of oxidative stress in male Wistar rats. Rats were treated once with steigmatocystin at three different doses: 1/4, 1/8, and 1/16 LD50 (40, 20, and 10 mg kg-1 t.m.). Different parameters of oxidative stress have been measured in kidney and liver tissues and blood plasma: the activities of the enzyme superoxide dismutase, catalase and glutathione peroxidase, the concentration of reduced glutathione and malondialdehyde. The results show that sterigmatocystin causes oxidative stress. However, further studies are needed to discover the mechanism of sterigmatocystin toxicity.

Objectives: The main aim of this study was to investigate the role of carbonylation in ageing and its role as biomarker for estimation of age. Materials and methods: The data from the 10.001 Dalmatians biobank were used, focusing on the 50 healthy subjects from the island of Korčula. One-dimensional carbonylation of plasma was measured, using HPLC. The results were correlated to a number of available variables from this dataset. Results: The results of this study suggest that carbonylation is linked to chronological age, but that it has limited power in individual age prediction (Spearman rank: P=0.046, r=0.283, Pearson’s correlation: P=0.006, r=0.381). Furthermore, carbonylation values were more diverse in elderly than the young men, the percent of variance explained was 15.3%. Similar to men, carbonylation values are lower in younger women, but show a stronger erratic pattern of carbonylation in elderly women, explained with a variance of 14.7%. Additionally, there is correlation between high levels of carbonylation and Pulse Wave Velocity and the Augmentation Index. A higher and therefore more unfavorable level of PWV and AI correlate with higher carbonylation and older age (PWV: P=0.031, r=0.305, AI: P=0.042, r=0.289). Last but not least, an increased level of carbonylation is associated with a worse performance in the Raven Standard Progressive Matrices test (P=0.054, r=-0.289). Conclusion: Carbonylation correlates chronological age, but either larger sample sizes or the use of two-dimensional carbonylation is required before individual age prediction can be more reliable., Ciljevi: Glavni cilj ove studije bio je istražiti ulogu karbonilizacije u starenju i mogućnosti korištenja za procjenu starosti. Materijali i metode: Upotrijebljeni su podaci iz biobanke 10.001 Dalmatinac, s naglaskom na 50 zdravih ispitanika s otoka Korčule. Jednodimenzionalna karbonilacija plazme mjerena je pomoću HPLC-a. Rezultati su korelirani s raznim mjerenjima iz ovog projekta. Rezultati: Rezultati ovog istraživanja sugeriraju da je karbonilacija povezana sa starenjem, ali da ima ograničenu snagu u predviđanju starosti pojedinca, (Spearman rank: P=0.046, r=0.283, Pearson’s correlation: P=0.006, r=0.381). Nadalje, vrijednosti karbonilacije bile su raznovrsnije kod starijih muškaraca, postotak objašnjenje varijacije iznosio je 15,3%. Slično muškarcima, vrijednosti karbonilacije niže su kod mlađih žena, ali u starijim dobnim skupinama pokazuju mnogo veću raznolikost, objašnjeno varijacijom od 14,7%. Osim toga, postoji korelacija između visokih nivoa karbonilacije i brzine pulsnog vala (PWV: P=0.031, r=0.305, AI: P=0.042, r=0.289). Posljednje, ali ne i najmanje važno, povećana razina karbonilacije povezana je s lošijom rezultatom kognitivnih testova (P=0.054, r=-0.289). Zaključak: Karbonilacija korelira sa starenjem, ali za provedbu osobne procjene dobi potrebna je ili veća veličina uzorka ili upotreba dvodimenzionalne karbonilizacije.

Pod utjecajem različitih čimbenika u organizmu se stvaraju štetni slobodni radikali, koji predstavljaju stalnu prijetnju ljudskom organizmu. Kako bi se obranio od istih organizam u normalnom fiziološkom stanju proizvodi antioksidanse, molekule sposobne da spriječe oksidaciju drugih molekula. Brojnim istraživanjima pokazalo se da morske alge imaju značajna antioksidacijska svojstva u borbi protiv slobodnih radikala i pozitivan učinak na ljudsko zdravlje. Za određivanje antioksidacijske sposobnosti nekog uzorka koriste se različite metode zasnivane na različitim mehanizmima djelovanja na određenu vrstu slobodnih radikala. U cilju određivanja antioksidacijskog kapaciteta uzorka praćenjem inhibicije djelovanja slobodnog peroksil radikala u ovom radu se koristio standardizirani test pod nazivom ORAC (engl. Oxygen Radical Absorbance Capacity). Analizirani su ekstrakti dviju smeđih algi, Padina pavonica (L.) Thivy i Dictyota dichotoma (Hudson) J.V.Lamouroux, te zelene makroalge Ulva lactuca L., pripravljeni korištenjem različitih otapala (voda, etanol i aceton) pri različitim temperaturama (20, 40 i 60 °C). Dobiveni rezultati ukazali su na najbolju antioksidacijsku aktivnost ekstrakata pripravljenih u etanolu, osobito ekstrakata alge D. dichotoma. Svi ekstrakti zelene alge U. lactuca pokazali su znatno nižu antioksidacijsku aktivnost. Također rezultati ukazuju na različitosti u antioksidacijskom potencijalu ekstrakata ovisno o primijenjenoj temperaturi u postupku ekstrakcije, stoga se ne može donijeti zaključak o utjecaju temperature ekstrakcije na bolji ili lošiji antioksidacijski potencijal ekstrakata. Free radicals are created under the influence of various factors in the body and they represent a permanent danger to the human organism. To protect themselves from them, organism in normal physiological state produce antioxidants, molecules capable of inhibiting the oxidation of other molecules. Numerous studies have shown that marine algae have significant antioxidant properties in the fight against free radicals and positive effect on human health. For determination of the antioxidant capacity of the samples, various antioxidant methods, based on different mechanisms of action on a particular type of free radicals, are used. In order to determine the antioxidant capacity of the sample by monitoring the inhibition of the action of the free peroxyl radical in this paper, a standardized test called ORAC (Oxygen Absorption Capacity) was used. The extracts of two brown algae, Padina pavonica (L.) Thivy and Dictyota dichotoma (Hudson) J.V.Lamouroux and green macroalgae of Ulva lactuca L. prepared using different solvents (water, ethanol and acetone) and at different temperatures (20, 40 and 60°C) were analysed. The obtained results showed the best antioxidant activity of ethanol extracts, in particular D. dichotoma extracts. All extracts of the green algae U. lactuca showed significantly low antioxidant activity. Also, the results indicate differences in the antioxidant potential of extracts depending on the applied extraction temperature, so general conclusion about the positive or negative effect of the applied temperature on the antioxidant properties of the extract can not be brought.

Kada se slobodni radikali nagomilavaju u našem organizmu i nadvladaju mehanizam antioksidativne zaštite javlja se stanje koje se naziva oksidacijski stres. Antioksidansi su aktivne tvari prisutne u hrani koji usporavaju ili inhibiraju djelovanje slobodnih radikala. Za određivanje aktivnosti nekog uzorka, odnosno antioksidansa, koriste se različite metode temeljene na različitim mehanizmima djelovanja. Mnoga istraživanja ukazuju na činjenicu da biljni ekstrakti posjeduju dobra antioksidacijska svojstva. Morske alge također su bogate antioksidansima pa im se u posljednje vrijeme pridaje posebna pozornost iako njihova upotreba u prehrani nije učestala. U cilju određivanja antioksidacijskog kapaciteta korišteni su ekstrakti jadranskih algi (dvije smeđe alge, Dictyota dichotoma i Padina pavonica te jedna zelena alga Ulva lactuca) pripravljeni u tri različita otapala (destilirana voda, etanol i aceton) i pri različitim temperaturama (20 °C, 40 °C i 60 °C). Za dobivanje rezultata korištene su dvije antioksidacijske metode, FRAP (engl. Ferric-raducing antioxidant power) i DPPH metoda (2,2-difenil-1-pikrilhidrazil radikal). Dobiveni rezultati pokazali su da najbolju antioksidacijsku snagu imaju ekstrakti smeđe alge Dictyota dichotoma, kao i alge Padina pavonica, pri različitim temperaturama, dok su se najslabijim pokazali ekstrakti zelene alge Ulva lactuca. Usporedbom rezultata ne može se donijeti zaključak o utjecaju temperature i/ili otapala na antioksidacijski potencijal ekstrakata. When free radicals accumulate in our organism and overcome the mechanisms of its antioxidant protection, the stage of oxidative stress starts. Antioxidants are active substances present in food that slow down or inhibit the action of free radicals. For determination of the sample activity, or antioxidants, different methods based on different mechanisms of action are used. Many studies point out the fact that herbal extracts possess good antioxidant properties. Marine algae are also rich in antioxidants, so numerous studies are focused on them, although their use in diet is still not frequent. In order to determine the antioxidant capacity, extracts of Adriatic algae (two brown algae, Dictyota dichotoma and Padina pavonica and one green algae of the Ulva lactuca) were prepared using three different solvents (distilled water, ethanol and acetone) and at different temperatures (20 °C, 40 °C and 60 °C). Two antioxidant methods, FRAP (Ferric-reducing antioxidant power) and DPPH (2,2-Diphenyl-1-picrylhydrazyl radical) were used. The obtained results showed that the best antioxidant power provide extracts of brown algae Dictyota dichotoma, as well as Padina pavonica, at different temperatures, while extracts of green algae Ulva lactuca showed the weakest activity. By comparing the results, the conclusion about the influence of temperature and/or solvent on the antioxidant potential of extracts cannot be brought.

Cerebralna ishemija nastupa kada protok krvi opadne ispod 20% normalnog protoka, dovodeći do smanjenog dotoka kiseonika i glukoze u mozak, i posledično poremećaja jonske homeostaze, smanjenje sinteze ATP-a, povećano oslobađanje glutamata i ekscitotoksičnost. U patogenezi moždane ishemije važno mesto ima povećano oslobađanje slobodnih radikala (ROS) odnosno nastanak oksidativnog stresa. Važno je što ranije ponovo uspostaviti cirkulaciju, međutim reperfuzija uzrokuje još veću produkciju slobodnih radikala i iscrpljivanje antioksidativnih kapaciteta ćelije. Potencijalni izvor ROS u ishemiji i reperfuziji mozga predstavljaju enzimi NADPH oksidaze (nikotinamid adenin dinukleotid fosfat oksidaze), čija je fiziološka funkcija stvaranje superoksidnog anjona. U ćelijama CNS-a (neuronima, astrocitima, mikrogliji), detektovana je ekspresija NOX2 (gp91phox) proteina, koji u asocijaciji sa p22phox, GTP-Rac, p47phox, p67phox i p40phox produkuje superoksidni anjon, dok je NOX4 je najzastupljenija izoforma na nivou vaskularne mreže. Kako NOX2 i NOX4 mogu predstavljati značajan izvor oksidativnog stresa nakon ishemije mozga ove izoforme predstavljaju potencijalne terapijske mete. Ishemijsko/reperfuziono (I/R) oštećenje pokreće i proces apoptoze i izaziva poremećaj procesa autofagije pri čemu uloga koju autofagija ima u ishemiji mozga još uvek nije razjašnjena. Sve se više proučava uloga vitamina D (vitD) u prevenciji kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih bolesti. Dosadašnje studije su pokazale da je snižena koncentracija vitamina D u serumu povezana sa povećanim rizikom od ishemijskog moždanog udara, kao i sa pogoršanjem ishemijskog oštećenja, težim funkcionalnim oporavkom i kognitivnim disbalansom. Uloga i mehanizmi delovanja vitamina D u cerebralnoj ishemiji još uvek nisu u potpunosti razjašnjeni. Cilj: Ispitati efekte pretretmana vitaminom D na parametre oksidativnog stresa, apoptoze, autofagije i zastupljenost pojedinih ćelija centralnog nervnog sitstema upotrebom odgovarajućih markera u prefrontalnom korteksu i hipokampusu mongolskih džerbila izloženih desetominutnoj prolaznoj globalnoj ishemiji mozga i reperfziji u trajanju od jednog, tri ili sedam dana... Cerebral ischemia occurs when blood flow drops below 20% of normal flow, leading to a reduced supply of oxygen and glucose to the brain, which further affects the disorder of ionic homeostasis, ATP synthesis, glutamate release, and excitotoxicity, which ultimately results in ischemic neuronal damage. Another mechanism thats plays an important role in the pathogenesis of cerebral ischemia is the disturbance of oxidative balance, which manifests itself through increased release of free radicals (FR) and oxidative stress. In ischemic tissue, it is of utmost importance to establish circulation, but reperfusion leads to even greater free radical production, exhaustion of antioxidative capacity and further oxidative damage. Potential FR source in ischemia and brain reperfusion is NADPH oxidase family (nicotinamide adenine dinucleotide phosphate oxidase), who’s main physiological function is superoxide anion production. Expression of NOX2 (gp91phox) protein was detected in CNS cells (neurons, astrocytes, microglia), which in association with p22phox, GTP-Rac, p47phox, p67phox and p40phox, produces a superoxide anion. NOX4 is the most common isoform at the level of the vascular network. As NOX2 and NOX4 could be a significant source of FR after brain ischemia, these isoforms represent potential therapeutic targets. In addition to oxidative stress, ischemic/reperfusion (I/R) injury also triggers the apoptosis and distorts the autophagy. The role of autophagy in brain ischemia has not yet been clarified. Recent studies focused on the prevention of cardiovascular and cerebrovascular diseases have been researching the impact of vitamin D. It has been shown that the reduced serum concentration of vitamin D is associated with an increased risk of ischemic stroke, as well as with exacerbation of ischemic damage, more severe functional recovery, and cognitive impairment. Calcitriol exhibits effects in the body through the vitamin D (VDR) nuclear receptor, which is present in the brain in both neurons and glial cells. The role and mechanism of vitamin D in cerebral ischemia have not yet been fully clarified...

Overproduction of free radicals accompanied with their insufficient removal/neutralization by antioxidative defense system impairs redox hemostasis in living organisms. Oxidative stress has been shown to be involved in all the stages of carcinogenesis and malignant melanocyte transformation. The aim of this study was to examine association between oxidative stress development and different stages of melanoma.The measured oxidative stress parameters included: superoxide anion radical, total and manganese superoxide dismutase, catalase and malondialdehyde. Oxidative stress parameters were measured spectrophotometrically in serum samples from melanoma patients (n=72) and healthy control subjects (n=30). Patients were classified according to AJCC clinical stage.Average superoxide anion and malondialdehyde concentrations were significantly higher in melanoma patients than in control group, with the highest value of superoxide anion in stage III, while malondialdehyde highest value was in stage IV. The activity of total and manganese superoxide dismutase was insignificantly higher in melanoma patients than in control group, while catalase activity was significantly higher. The highest activity of total activity of manganese superoxide dismutase was in stage IV. Catalase activity was increasing with the disease progression achieving the maximum in stage III.Results of our study suggest that melanoma is oxidative stress associated disease, as well as deteriorated cell functioning at mitochondrial level.Prekomerna produkcija slobodnih radikala i njihova nedovoljna eliminacija/neutralizacija putem sistema antioksidativne odbrane, narušava redoks homeostazu u organizmu. Oksidativni stres je uključen u sve faze razvoja karcinoma i maligne transformacije melanocita. Cilj ove studije bio je da se ispita razvoj oksidativnog stresa u razlićitim stadijumima melanoma.Parametri za procenu oksidativnog stresa su: superoksil anjon radikal, ukupna i mangan superoksidna dizmutaza, katalaza i malondialdehid. Parametri oksidativnog stresa su mereni metodom spektrofotometrije u serumu bo lesnika sa melanomom (n=72) i zdravih kontrolnih oso ba (n=30). Bolesnici su klasifikovani prema AJCC kriterijumu.Prosečne koncentracije superoksil anjon radikala i malonaldehida bile su značajno veće kod bolesnika sa melanomom u odnosu na kontrolnu grupu, najveća vrednost superoksil anjon radikala bila je u III stadijumu, a malondialdehida u IV stadijumu. Aktivnost ukupne i mangan superoksidne dizmutaze bila je neznačajno povećana kod obolelih od melanoma u odnosu na kontrolnu grupu, dok je aktivnost katalaze bila statistički značajno veća. Najveća aktivnost ukupne superoksidne dizmutaze bila je u III stadijumu, a mangan superoksidne dizmutaze u IV stadijumu.Zaključak Aktivnost katalaze je rasla sa napredovanjem bolesti i dostigla maksimum u III stadijumu.Rezultati našem studije ukazuju na povezanost melanoma i oksidativnog stresa, kao i na pogoršanu funkciju ćelija na nivou mitohondrija.

Slobodni radikali su atomi ili molekuli s jednim ili više nesparenih elektrona u spoljašnjoj elektronskoj ljusci, što ih čini vrlo nestabilnima. Nastaju kao proizvod raznih fizioloških procesa, te su važna komponenta unutar-ćelijske signalizacije i imunološkog odgovora. Naš je organizam izložen i slobodnim radikalima iz okoline, čiji izvor mogu biti UV i jonizirajuće zračenje, zagađenje, duvanski dim i dr. Iako su slobodni radikali nužni za pravilno odvijanje fizioloških procesa, njihov višak ima negativan učinak na organizam i dovodi do nastanka oksidativnog stresa. Kako je oksidativni stres podloga za nastanak raznih bolesti, naš organizam ima sistem za borbu protiv suvišnih slobodnih radikala koji se zasniva na aktivnosti nekoliko enzima (katalaza, glutation peroksidaza i dr.) i endogenih antioksidansa (npr. mokraćna kiselina). U borbi protiv slobodnih radikala važni su i egzogeni antioksidansi (npr. flavonoidi), koji se mogu naći u hrani i piću. U našem prethodnom radu ispitali smo antioksidacijski potencijal mokraćne kiseline1. Na dalje, ispitali smo antioksidacijski potencijal raznih fenolnih i kumarinskih jedinjenja. Ravnotežne geometrije svih oblika ispitivanih jedinjenja, kao i odabranih slobodno radikalskih vrsta, izračunate su na M06-2X/6-311++G(d, p) nivou teorije, u pentil etanoatu i vodi. Na osnovu dobijenih rezultata može se reći da su HAT i SPLET dominantni i konkurentni mehanizmi antioksidativnog delovanja ispitanih jedinjenja, dok je SET-PT mehanizam najmanje verovatan reakcioni put.

Dosadašnja istraţivanja su dokazala kako antioksidansi produţuju čovjekov ţivot na način da sprečavaju razna oboljenja, kao što su bolesti kardiovaskularnog, probavnog, imunološkog sustava te središnjeg ţivčanog sustava. Novije studije potvrđuju pozitivan učinak hrane bogate antioksidansima, međutim znanstvenici poručuju da potreba za velikom količinom antioksidansa moţe značiti da nam u organizmu nedostaje prooksidansa. Dakle, visoke koncentracije antioksidansa mogu također imati prooksidacijsku aktivnost. To se najbolje moţe vidjeti u slučaju askorbinske kiseline, koja ''postaje'' prooksidant pri vrlo visokim koncentracijama. Zato je vrlo vaţno uspostaviti ravnoteţu između antioksidansa i prooksidansa te ne dozvoliti da ona bude narušena. Također, za neke od poznatih antioksidativnih spojeva, kao što su flavonoidi, pokazano je da djeluju kao prooksidanti, kada je u spoju prisutan prijelazni metal. Antioksidacijska i prooksidacijska aktivnost tih flavonoida koju pokreće upravo prijelazni metal, u ovom slučaju bakar, ovisi o njihovim strukturama. U eksperimentalnom dijelu završnog rada korištena je brza i jednostavna DPPH metoda, a mjerenja se mogu vršiti na običnom UV-VIS spektrofotometru. DPPH metodom smo pokušali odrediti prooksidacijski karakter odabranih boroksina te ustanoviti što se događa nakon kontakta sa askorbinskom kiselinom, koja je dokazano jaki antioksidans. Previous research has shown that antioxidants prolong human life by preventing various diseases such as cardiovascular, digestive, immune and cardiovascular diseases. Recent studies confirm the positive effect of food rich in antioxidants, but scientists confirm that the need for a large amount of antioxidants can suggest a lack of prooxidants in human body. Thus, high concentrations of antioxidants may also have prooxidative activity. This is best seen in the case of ascorbic acid, which becomes' proxidant at very high concentrations. It is therefore very important to establish a balance between antioxidants and prooxidants and not allow it to be disrupted. Also, some of the known antioxidant compounds, such as flavonoids, have been shown to act as prooxidants when a transition metal is present in the compound. The antioxidant and prooxidative activity of these flavonoids initiated by the transitional metal, in this case copper, depends on their structures. In the experimental part of the final work, the quick and easy the DPPH method was used, and measurements can be made on an ordinary UV-VIS spectrophotometer. By DPPH method we tried to determine the prooxidative character of the selected boroxine and determine what happens after contact with ascorbic acid, which is proven to be strong antioxidant.

U radu su ispitani fitohemijski profil, antioksida-tivna i in vitro biološka aktivnost ekstrakata klijanaca šest sorti žitarica: pšenica Spelt, Simonida, (WSSPE, WSSIM) ječam, hibrid “NS565” (Hordeum vulgare L. ssp distichum.) (BSNS) i ne-hibridni “Golozrni” (Hordeum vul-gare var nudum.) (BSG) i ovas Golozrni, Jadar (OSG, OSJ). U cilju poređenja šest istraživanih vrsta klijanaca ispitivanja su obuhvatila određivanje TPC, TFC, TChl, Chla, Chlb i TCX vrednosti i testiranje njihove biološke aktivnosti (antioksidativnog kapaciteta, redukcione sposobnosti, antiinflamatorne i antihiperglikemijske aktivnosti), kao i sposobnost oslobađanja fenolnih jedinjenja iz FDS tokom in vitro gastrointestinalnog varenja. Spektrofotometrijskim metodama utvrđeno je da su fenolna jedinjenja najdominantnije fitohemikalije u svim ispitivanim klijancima žitarica. U uzorku BSNS utvrđen je najveći sadržaj (p ≤ 0,05) ukupnih fenolnih jedinjenja, hlorofila i karotenoida, a najveći sadržaj ukupnih flavonoida imali su BSNS i BSG. Najniži TFC je registrovan u uzorku OSJ (p ≤ 0,05). Antioksidativna aktivnost uzoraka FDS ispitana je primenom DPPH, ABTS testa i određivanjem redukcione sposobnosti (RP). Uzorak BSNS pokazao je najveći antioksidantni kapacitet u DPPH i ABTS testu, kao i najveću redukcionu sposobnost (IC50DPPH = 0,54 mg/ml; IC50ABTS = 0,79 mg/ml; IC0,5RP = 9.35 mg / ml). U svim uzorcima FDS sprovedena su in vitro određivanja: antihiperglikemijske aktivnosti dobijenih klijanaca (definisanje potencijala inhibicije en-zima α-glukozidaze); antiinflamatorne aktivnosti klijanaca i gastro-intestinalne digestije klijanaca pšenice, ovsa i ječma. OSG je pokazao značajno veći AHgA (p ≤ 0,05) u odnosu na druge FDS uzorke, zatim slede BSNS, OSJ i BSG. Svi uzorci FDS su ispoljili koncentracijski zavisnu inhibiciju denaturacije proteina (albumina) u celom opsegu ispitivanih koncentracija koncentracija, ali je ona manja od dejstva natrijumdiklofenaka (IC50AIA=0.79 mg/ml). Simulacija digestije u crevnim tečnostima (SIF) izazvalo je veće oslobađanje polifenola iz uzoraka FDS od želudačnog varenja, što ukazuje na dobru stabilnost uzoraka u crevnoj tečnosti. Može se zaključiti da antioksidativni kapacitet i redukciona sposobnost raste sa povećanjem koncentracije polifenola u FDS, a zavisi i od strukturnih karakteristika. Utvrđena je vrlo dobra pozitivna korelacija između TPC i antioksidativne aktivnosti i redukcione spo-sobnosti, kao i između TFC i antiinflamatorne aktivnosti. This study was performed to evaluate the phytochemical com-position, and in vitro antioksidativnidant capacity, reducing power, antihyperglycemic, antiinflammatory activities, and simulated gastrointestinal digestion of seven-day old cereal sprouts (CS): Cultivars, barley NS565 (BSNS), barley Golozr-ni (BSG), wheat Spelta (WSSPE), wheat Simonida (WSSIM), oat Golozrni (OSG) and oat Jadar (OSJ). Phenolic compounds were the most dominant bioactives in all CS. BSNS expressed significantly higher (p ≤ 0.05) content of total phenols, chlorophyll and carotenoids. The total flavonoids content (TFC) in CS showed that the BSNS and BSG had the higher value respectively. The lowest TFC was registered in OSJ (P ≤ 0.05). The FDS extracts were screened for possible antioxidant capacities using DPPH, ABTS, and reducing power (Rp) assays. The results indicated that the BSNS possessed higher antioxi-dant capacities in DPPH and ABTS assays, and reducing power (IC50DPPH = 0.54 mg/ ml; IC50ABTS = 0.79 mg/ml; IC0.5RP = 9.35 mg/ml) respectively. The inhibitory effect of FDS extracts on α-glucosidase activity was investigated. The BSNS extracts exhibited higher inhibitory activity (IC50AHgA = 1.43 mg/ml) against α-glucosidase (p ≤ 0.05). The antiinflammatory activity (Denaturation of protein in vitro) showed significantly different between the CS, and Diclofenac sodium (DS). The IC50AIA of DS and BSNS was 0.79 and 1.86 (mg/ml) respectively. The in vitro simulation of gastro-intestinal (GI) digestion showed TPC was a higher release (p ≤ 0.05) of phenolic compounds in intestinal fluid than in gastric fluid in all FDS. There was a strong positive correlation between TPC and antioxidant activities and reducing power, and also between TFC and antiinflammatory activity.

Posljednjih godina, ispitivanje bioaktivnih spojeva s antioksidacijskim svojstvima omogućuje optimizaciju njihovih svojstava i formulaciju novih funkcionalnih svojstava u svrhu prevencije i liječenja različitih bolesti. U ovom radu provedeno je određivanje antioksidacijskih svojstava pojedinačnih i kombinacije bioaktivnih spojeva kvercetina, askorbinske kiseline i aminokiselina lizina i karnitina kako bi se utvrdilo njihovo sinergističko međudjelovanje te učinak inkapsulacije njihove formulirane mješavine u alginatne i etil-celulozne čestice. U tu svrhu primijenjene su in vitro metode određivanja antioksidacijskog kapaciteta putem „gašenja“ slobodnih radikala (ABTS i DPPH metode) te metoda na modelnim staničnim linijama karcinoma grkljana (HEp2) i debelog crijeva (CaCo2). Dobiveni rezultati pokazali su da se formuliranjem mješavina kvercetina i askorbinske kiseline u kombinaciji s aminokiselinama lizinom i karnitinom u vodenim otopinama postiže sinergistički učinak na povećanje antioksidacijskog kapaciteta mješavina. Mješavina navedenih spojeva pokazuje citoprotektivno i antioksidacijsko djelovanje na HEp2 stanice, što se pripisuje jednakom djelovanju kvercetina i askorbinske kiseline dok pojedinačne aminokiseline lizin i karnitin ne pokazuju nikakvo djelovanje na HEp2 i CaCo2 stanice. Inkapsulacija navedene mješavine učinkovitija je u slučaju formuliranja alginatnih čestica primjenom ionskog geliranja, no za postizanje izraženijih bioloških učinaka potrebna je daljnja optimizacija inkapsuliranih sustava. During recent years, evaluation of bioactive compounds with antioxidant properties enables the optimization of their properties and formulation of new functional properties aiming at their use in prevention and treatment of different health issues. In this study, antioxidant properties of single and the combination of bioactive compounds quercetin, ascorbic acid, aminoacids lysine and carnitine was assessed to evaluate their synergistic interactions and effects, as well as the potential of their encapsulation in alginate and ethyl-cellulose particles. For that purpose, in vitro methods of antioxidant capacity determination by free radical scavenging assays (ABTS and DPHH assays) and methods on model human laryngeal carcinoma (HEp2) and (CaCo2) cell lines were employed. The obtained results indicated that by formulating mixtures of quercetin, ascorbic acid in combination with aminoacids lysine and carnitine in water solutions synergistic effect on the enhancement of antioxidant capacity is achieved. The formulated mixture exhibits cytoprotective and antioxidant activity on HEp2 cells, which is attributed to the same effect of quercetin and ascorbic acid, while single aminoacids lysine and carnitine have no effect on HEp2 and CaCo2 cells. Encapsulation of formulated mixture is more efficient in case of alginate particles obtained by ionic gelation, but for achieving more pronounced biological effects further optimization of encapsulated delivery systems is required.

Listeria innocua nepatogena je bakterija, široko rasprostranjena u okolišu i hrani, te se zbog sličnosti s patogenom bakterijom Listeria monocytogenes koristi kao modelni organizam u istraživanjima. U ovom radu određivani su mehanički utjecaji ultrazvuka visoke snage na stvaranje parametara stresa bakterijske kulture Listeria innocua ATC33090. Uzorci bakterijske suspenzije tretirani su toplinom te toplinom i ultrazvukom u kombinaciji. Uzorcima koji su tretirani ultrazvučnom sondom frekvencije 20 kHz, mjerene su tri nezavisne varijable: amplituda (75 %, 100 %), temperatura (40 °C, 60 °C) i vrijeme tretmana (5, 10 minuta). Rezultati su analizirani metodom odzivne površine (RSM) koristeći program STATGRAPHICS Centurion. Pri 40 °C i amplitudi od 100 %, postignuta je potpuna inaktivacija već nakon 5 minuta ultrazvučnog tretmana, te najviši stupanj redukcije (4,31 log10 CFU ml-1). Najveći porast koncentracije slobodnih radikala je 30 % od početne vrijednosti, pri 60 °C i 100 %-tnoj amplitudi, nakon 10 minuta tretmana. Kod istih uvjeta tretmana u vremenu od 5 minuta dobivena je najznačajnija redukcija stvaranja biofilma (92,25 %). Primjenom viših temperatura (60 °C) uz ultrazvučno tretiranje dolazi do apoptoze stanica te se one ne mogu revitalizirati. Značajnu ulogu pri inaktivaciji bakterijskih stanica osim uvjeta tretmana ima i kavitacijski efekt ultrazvuka, pri kojem se formiraju slobodni radikali. Listeria innocua is a non-pathogenic bacterium, widespread in the environment and food, and because of its similarity to the pathogenic bacterium Listeria monocytogenes, is used as a model organism in researches. In this paper, the mechanical effects of the high power ultrasound have been determined on the creation of stress parameters of bacterial culture Listeria innocua ATC33090. Samples of the bacterial suspension were treated by heat and ultrasound in combination. Samples were analyzed by ultrasound probe frequency of 20 kHz and three independent variables were measured: amplitude (75 %, 100 %), temperature (40 °C, 60 °C) and treatment time (5, 10 minutes). The results were analyzed by response surface methodology (RSM) using the STATGRAPHICS Centurion program. At 40 °C and 100 % amplitudes, complete inactivation was achieved after 5 minutes of ultrasonic treatment and the highest degree of reduction (4,31 log10CFU ml-1). The highest increase in free radical concentration was 30 %, at 60 °C and 100 % amplitude, after 10 minutes of treatment. At the same treatment conditions, in 5 minutes the most significant reduction in biofilm production (92.25 %) was achieved. Applied to higher temperatures (60 °C) with ultrasound treatment, cell apoptosis occurs and cells can not be revitalized. A significant role in the inactivation of bacterial cells, apart from the condition of the treatment, has the cavitation effect of ultrasound, creating free radicals.

U ovom završnom radu obrađena je tema o slobodnim radikalima. Poznato je da su slobodni radikali čestice koji imaju nespareni elektron i nastaju homolitičkim cijepanjem kovalentne veze. Slobodni radikali mogu reagirati s alkanima, alkenima, alkinima i sl. Ukoliko se radi o alkanima u reakciji sa slobodnim radikalima nastalim iz molekula halogen (najčešće broma i klora) dolazi do reakcije supstitucije (halogeniranje alkana). Kod alkena karakteristična reakcija sa slobodnim radikalima je adicija, koja se odvija u prisutnosti peroksida. Slobodni radikali ključni su u sintezi polimera kao što su polivinilklorid, polipropilen, politetrafluoretilen, polistiren, itd. Proučavanjem mehanizama u kojima nastaju slobodni radikali zaključeno je da stabilnost slobodnih radikala slijedi niz: tercijarni ˃ sekundarni ˃ primarni. Slobodni radikali nastaju i u organizmu i tijekom procesiranja i prerade hrane, a poznavajući uvijete koji su potrebni za reakcije u kojima nastaju slobodni radikali može se odrediti koji antioksidansi mogu spriječiti nastajnje slobodnih radikala ili ih ukloniti. Postoje prirodni i sintetski antioksidansi koji na specifičan način reagiraju sa slobodnim radikalima i na taj način spriječavaju njihovo štetno djelovanje. In this final paper it is elaborated subject about free radicals. It is known that free radicals are compounds that have unpaired number of electrons and are neutralized with antioxidants. We distinguish natural and synthetic antioxidants, but we are primarly interested in natural antioxidants which are in our daily environment. Many of them are very common in herbs in the form of vitamins, amino acids, enzymes or hormones. Each of them in a specific way works with free radicals by immobilizing or removing them from our organism. That is the way they prevent development of deseases or unwanted conditions within the organism.But to know how vitamin E works or coenzyme Q10, which is just one of the antioxidants discussed in this paper, we must first become familiar with the nature of free radicals and how they are created. These chemical compounds called free radicals are characterized as short-living particles. They can occur in reactions with aclanes, alkenes, etc. As far as alkanes are concerned, the most common form of formation of free radicals is halogenation of alkanes.In this mechanism, the alkane atom reacts with hydrogen to form a free radical that continues the chain reaction and the end product the alkyl halide is formed. For alkene, the characteristic reaction of the formation of free radicals is the addition, which takes place in the presence of peroxide. Bromine and hydrogen are bonded to double bonds of alkene and free radicals are formed in intercourse. By studying the mechanisms in which free radicals are formed, it is concluded that the stability of free radicals follows the following sequence: tertiary ˃ secondary ˃ primary. Knowing the conditions that are needed for the reactions in which free radicals are formed, we now know which antioxidants can cure the creation of free radicals or remove them, which is why we often call them free radicals cleaners.

Introduction Antioxidants protect against reactive oxygen species and expose beneficial anti-inflammatory activity when in contact with biological tissues. Dental materials that are used as temporary luting on fixed dental restorations are often in contact with injured gingival tissue, hence they should contain anti-inflammatory characteristics that are essential after prosthetic procedures preceding cementation of final restauration. Objective The aim of this study was to investigate the antioxidant effect through the oxidation inhibition (OI) of mixed dental cement for temporary luting or their liquid component. Methods Eight study groups were prepared each by ten samples: 1) ex tempore preparation of zinc-oxide eugenol paste (Kariofil Z Galenika, Serbia), 2) Viko Temp paste (Galenika, Serbia), 3) Temp Bond NE paste (Kerr, Germany), 4) ScutaBond (ESPE, Germany), 5) Cp-CAP paste (Germany, Lege Artis) and oil component of 6) Kariofil Z, 7) Viko Temp and 8) Cp-CAP. The samples were subjected to spectrophotometer to measure OI 2,2'-azino-di-(3-ethyl-benzthiazoline-6-sulphonic acid) (ABTS) using Randox kit, United Kingdom. The control samples were pure ascorbic acid (1% w/v). Results High values of OI exposed materials (groups 1, 5, 6, 7, 8) with content of eugenol (or its derivates) in the range of 100-88.8% were statistically more significant than the values of non-eugenol substances (groups 2, 3, 4) with the range of 8.2-43.5%. Conclusion Eugenol containing temporary fixation materials show significant antioxidative properties and therefore they may be used in those clinical situations where surrounding gingival tissue is injured during restorative procedure., Uvod Antioksidansi štite živa tkiva od reaktivnih kiseonikovih slobodnih radikala, čime ispoljavaju poželjno antiinflamatorno dejstvo u kontaktu sa živim tkivom. Stomatološki materijali koji služe za privremeno cementiranje protetičkih restauracija često su u kontaktu s lediranim tkivom gingive, pa stoga treba da poseduju poželjne antiinflamatorne osobine, vrlo bitne nakon protetičkih procedura koje prethode cementiranju fiksnih restauracija. Cilj rada Cilj ispitivanja je bio da se pomoću zabeleženih vrednosti inhibicije oksidacije (IO) utvrdi antioksidativni efekat nekoliko pripremljenih preparata za privremeno cementiranje i njihovih tečnih komponenata. Metode rada Po deset uzoraka je pripremljeno u osam eksperimentalnih grupa: 1) ex tempore zamešana cink-oksidna (ZnO) eugenol pasta (Kariofil Z Galenika, Srbija); 2) pasta Viko Temp (Galenika, Srbija); 3) pasta Temp Bond NE (Kerr, Nemačka); 4) pasta ScutaBond (ESPE, Nemačka); i 5) pasta Cp-CAP (Lege Artis, Nemačka); njihove tečne komponente: 6) ulje Kariofil Z; 7) ulje Viko Temp; i 8) ulje Cp-CAP. Uzorci su podvrgnuti spektrofotometru radi merenja vrednosti IO na ABTS primenom seta reagensa (Randox kit, Velika Britanija). Kontrolnu grupu su činili uzorci čiste askorbinske kiseline (1% w/v). Rezultati Visoke vrednosti IO ispoljili su uzorci u grupama eugenolnih materijala 1, 5, 6, 7 i 8 u rasponu od 88,8% do 100%, što je bilo statistički značajno u odnosu na niže vrednosti kod neeugenolnih materijala (raspon 8,2-43,5%) u grupama 2, 3 i 4. Zaključak Nije zabeležena statistička značajna razlika u vrednostima IO međusobnim poređenjem eugenolnih grupa (p>0,05). Poređenjem vrednosti IO između neeugenolnih grupa, samo je kod grupe 4 utvrđena statistički značajna razlika prema grupama 2 i 3 (p lt 0,01). Poređenjem uzoraka 2 i 3 zabeležena je statistički beznačajna razlika za vrednosti IO (p>0,05).

Cilj. Ova studija imala je za cilj da se proceni uticaj različitih vrsta fizičke aktivnosti na redoks status ronioca, ispitivanjem oksidacionih i antioksidativnih parametra neposredno pre i posle različitih vrsta fizičkog opterećenja. Metode. Studijom je obuhvaćeno 37 profesionalnih policijskih ronilaca. Svi ispitanici su bili muškarci, starosti 32 ± 5.1 godina, dobro obučeni, sa ronilačima iskustvom od najmanje pet do maksimalno 20 godina. Studija je podeljena u tri eksperimentalne protokole: 1) test opterećenja na atmosferskom pritisku, 2) zaron u moru (30 metara za 30 minuta), i 3) ronjenje u rečnoj struji (10 metara, 30 minuta). Neposredno pre i posle testa opterećenja ronilaca na atmosferskog pritiska i neposredno pre i posle ronjenja, uzeti su uzorci krvi kako bi se utvrdilo vrednosti oksidacionih markera: O2-, H2O2, NO2- i TBARS, kao i antioksidativna enzima (SOD i CAT). Biohemijskih parametari mereni su spektrofotometrijski. Rezultati. Upoređivanjem rezultata pre i nakon testa opterećenja ronilaca na atmosferskom pritisku ne postoji statistički zanačajna razlika u vrednostima za TBARS, O2- , NO2- i H2O2 kao i za CAT i za SOD. Upoređivanjem rezultata pre i nakon zarona na 30 metara 30 minuta postoji visoko statistički zanačajna razlika u vrednostima za TBARS i NO2- .Upoređivanjem rezultata pre i nakon zarona na 10 metara 10 minuta u rečnoj struji ne postoji statistički zanačajna razlika u vrednostima za TBARS, O2- , NO2- i H2O2 ,CAT i SOD. Upoređivanjem rezultata pre i posle fizičke aktivnosti u sva tri protokola za TBARS, SOD i CAT nije bilo statistički značajnih razlika u vrednostima, a postoji visoka statistički zanačajna razlika u vrednostima za NO2-, O2- i H2O2. Zaključak. Rezultati su najverovatnije posledica spoljnih faktora: učestalost treninga, učestalost zarona, ishrana i drugih, kao i perioda kada su vršena istraživanja. Objective. This study was aimed to assess the influence of different types of physical activity on redox status of scuba divers testing the proand anti-oxidative parameters immediately before and after the different types of physical load. Methods. The prevalence study included 37 professional police divers. All examinees were male, 32 ± 5.1 years old, well trained, with diving experience of a minimum of five to a maximum of 20 years. The study was divided into three experimental protocols: 1) exercise test (on atmospheric pressure), 2) at sea dive (30 meters for 30 minutes), and 3) dive into the river current (10 meters for 30 minutes). Immediately before and after the test load of divers at atmospheric pressure and immediately before and after the dive, blood samples were taken in order to determine values of pro-oxidant markers: O2-, H2O2, NO2- and TBARS, as well as antioxidant enzymes (SOD and CAT). Biochemical parameters were measured spectrophotometrically. Results. By comparing the results before and after exercise test (on atmospheric pressure), no significant statistical differences in the values of TBARS, NO2-, O2-, H2O2, CAT and SOD. By comparing the results before and after , at sea dive (30 meters for 30 minutes) statistically high significant differences appear in values for TBARS and NO2-. By comparing the results before and after , dive into the river current (10 meters for 30 minutes) no significant statistical differences in the values of TBARS, NO2-, O2-, H2O2, CAT and SOD. By comparing the results before and after physical activity in all three protocols, statistically high significant differences appear in values for NO2-, O2-, H2O2 and CAT. Conclusion. It can be concluded that the values of all oxidative stress markers depends on the season of the year when the research was carried out, or on the frequency of dives and physical exertion in this period of the year.

У оквиру ове докторске дисертације испитан је хемијски састав и биолошке активности ЕtOH, H2Oи CHCl3 екстраката четири врсте гљива рода Ganoderma (Basidiomycota): G. applanatum, G. lucidum,G. pfeifferi, G. resinaceum са територије Војводине.Хемијски састав анализираних врста је одређен применом: ААЅ методе (састав макро- имикроелемената у сувим остацима гљива) и LC-MS/MS технике (квантитативни састав фенолних једињења и флавоноида) при чему је детектовано 12 једињења. Спектрофотометријским методама је одређен садржај протеина, шећера, укупних фенола и флавоноида, код којих је највећи садржај протеина утврђен за ЕtOH екстракте G. applanatum и G. pfeifferi. Испитивања биолошких активности екстраката обухватила су: одређивање in vitro и in vivo антиоксидантне, антимикробне, антиинфламаторне, антипролиферативне и антијабето гене aктивности. Антиоксидантна активност (способност неутрализације слободних радикала и редукциони потенцијал) је одређена спектрофотометријским методама, при којој су најбољу активност остварили Н2О екстракти G. applanatum. Антимикробнa активност анализираних екстраката одређена је испитивањем антибактеријског, антифунгалног и антивиралног потенцијала где се издвојила G. pfeifferi врста. Антиинфламаторни потенцијал EtOH и CHCl3 екстраката одређен је ex vivo методом мерењем способности инхибиције продукције медијатора инфламације (продукти метаболизма арахидонске киселине) при којој су бољу активност испољили CHCl3 екстракти. Ефекат EtOH и H2O екстраката врста рода Ganoderma на раст MCF ћелијске линије испитан је MTT тестом, а посебно су се издвојили EtOH екстракти врста после 72h. Остварена антидијабетогена активност EtOH и Н2О екстраката врста G. pfeifferi и G. resinaceum код алоксан-индукованог D. mell itus-a на експерименталним животињама праћена je регенерацијом ß- ћелија Лангерхансових острваца панкреаса. Као потенцијални нефро- и хепатопротективни агенси се издвајају екстракти G. resinaceum. Сумарно, укупни биопотенцијал анализираних врста рода Ganoderma на основу спроведених анализа хемијске kарактеризације и биолошке активности упућује на могућност њихове потенцијалне примене као нутрацеутика и додатака исхрани, у будућности уз неопходност додатних микохемијских истраживања ових врста, посебно терпеноида и полисахарида, као и других биолошких активности као што је неуропротективна. U okviru ove doktorske disertacije ispitan je hemijski sastav i biološke aktivnosti EtOH, H2Oi CHCl3 ekstrakata četiri vrste gljiva roda Ganoderma (Basidiomycota): G. applanatum, G. lucidum,G. pfeifferi, G. resinaceum sa teritorije Vojvodine.Hemijski sastav analiziranih vrsta je određen primenom: AAЅ metode (sastav makro- imikroelemenata u suvim ostacima gljiva) i LC-MS/MS tehnike (kvantitativni sastav fenolnih jedinjenja i flavonoida) pri čemu je detektovano 12 jedinjenja. Spektrofotometrijskim metodama je određen sadržaj proteina, šećera, ukupnih fenola i flavonoida, kod kojih je najveći sadržaj proteina utvrđen za EtOH ekstrakte G. applanatum i G. pfeifferi. Ispitivanja bioloških aktivnosti ekstrakata obuhvatila su: određivanje in vitro i in vivo antioksidantne, antimikrobne, antiinflamatorne, antiproliferativne i antijabeto gene aktivnosti. Antioksidantna aktivnost (sposobnost neutralizacije slobodnih radikala i redukcioni potencijal) je određena spektrofotometrijskim metodama, pri kojoj su najbolju aktivnost ostvarili N2O ekstrakti G. applanatum. Antimikrobna aktivnost analiziranih ekstrakata određena je ispitivanjem antibakterijskog, antifungalnog i antiviralnog potencijala gde se izdvojila G. pfeifferi vrsta. Antiinflamatorni potencijal EtOH i CHCl3 ekstrakata određen je ex vivo metodom merenjem sposobnosti inhibicije produkcije medijatora inflamacije (produkti metabolizma arahidonske kiseline) pri kojoj su bolju aktivnost ispoljili CHCl3 ekstrakti. Efekat EtOH i H2O ekstrakata vrsta roda Ganoderma na rast MCF ćelijske linije ispitan je MTT testom, a posebno su se izdvojili EtOH ekstrakti vrsta posle 72h. Ostvarena antidijabetogena aktivnost EtOH i N2O ekstrakata vrsta G. pfeifferi i G. resinaceum kod aloksan-indukovanog D. mell itus-a na eksperimentalnim životinjama praćena je regeneracijom ß- ćelija Langerhansovih ostrvaca pankreasa. Kao potencijalni nefro- i hepatoprotektivni agensi se izdvajaju ekstrakti G. resinaceum. Sumarno, ukupni biopotencijal analiziranih vrsta roda Ganoderma na osnovu sprovedenih analiza hemijske karakterizacije i biološke aktivnosti upućuje na mogućnost njihove potencijalne primene kao nutraceutika i dodataka ishrani, u budućnosti uz neophodnost dodatnih mikohemijskih istraživanja ovih vrsta, posebno terpenoida i polisaharida, kao i drugih bioloških aktivnosti kao što je neuroprotektivna. Whitin this doctoral thesis the chemical composition and biological activity of EtOH, H 2 O and CHCl3 extracts of four fungal species which belong to genus Ganoderma (phylum Basidiomycota) : G. applanatum, G. lucidum, G. pfeifferi, G. resinaceum were determinated. The samples were collected from different localities in Vojvodina. Chemical characterization included: AAS methods (compositon of macro- and microelements in d.w. of fungi) and LC-MS/MS technique (quantitative analysis of phenolic compounds and flavonoids) wherein the 12 selected phenolic compounds were detected. The total proteins, sugars, phenolics and flavonoids content were determined using spectrophotometric methods. The highest protein content was determined in EtOH extracts of G. applanatum and G. pfeifferi species. In order to assess the biological potential, the in vitro and in vivo antioxidant, antimicrobial, anti-inflammatory, antiproliferative and antidiabetic activities of the extracts were investigated. The antioxidant activity (the ability of neutralizing free radicals and reduction potential) estimated byspectrophotometric methods. The highest antioxidant potential was noticed in H2O extracts of G. applanatum. Evaluation of antimicrobial activity included the estimation of antibacterial, antifungal and antiviral activity, whereby the species G. pfeifferi showed the highest potential The anti-inflammatory activity of EtOH and CHCl3 extracts was determined by ex vivo method measuring the ability of production inhibition of inflammation mediators (products of arachidonic acid metabolism), where the CHCl3 extracts were exhibited better activity. The effect of EtOH and H2O extracts of Ganoderma species on the growth of the cell line MCF-7, has been examined using MTT assay (stand out ethanolic extracts of analyzed species after 72h incubation period). Achieved antidiabetic activity of EtOH and H2O extracts of G. pfeifferi and G. resinaceum at alloxan-i nduced D. mellitus in experimental animals was followed by regeneration of cells of Langerhans pancreatic islets. Extracts of G. resinaceum were allocated as a potential nephro- and hepatoprotective agents. In summary, the overall biological potential of the analyzed species of the genus Ganoderma based on results for chemical and biological characterization indicate that they could be used as a nutraceuticals and food supplements in the future, with further the necessity of additional mycochemical investigation (especially terpenoids and polysaccharides) and other biological activity such as neuroprotective.

У оквиру ове докторске дисертације испитан је хемијски састав и биолошке активности ЕtOH, H2Oи CHCl3 екстраката четири врсте гљива рода Ganoderma (Basidiomycota): G. applanatum, G. lucidum,G. pfeifferi, G. resinaceum са територије Војводине.Хемијски састав анализираних врста је одређенприменом: ААЅ методе (састав макро- имикроелемената у сувим остацима гљива) и LC-MS/MS технике (квантитативни састав фенолних једињења и флавоноида) при чему је детектовано 12 једињења. Спектрофотометријским методама је одређен садржај протеина, шећера, укупних фенола и флавоноида, код којих је највећи садржај протеина утврђен за ЕtOH екстракте G. applanatum и G. pfeifferi. Испитивања биолошких активности екстраката обухватила су: одређивање in vitro и in vivo антиоксидантне, антимикробне, антиинфламаторне, антипролиферативне и антијабетогене aктивности.Антиоксидантна активност (способност неутрализације слободних радикала и редукциони потенцијал) је одређена спектрофотометријским методама, при којој су најбољу активност остварили Н2О екстракти G. applanatum. Антимикробнa активност анализираних екстраката одређена је испитивањем антибактеријског, антифунгалног и антивиралног потенцијала где се издвојила G. pfeifferi врста. Антиинфламаторни потенцијал EtOH и CHCl3 екстраката одређен је ex vivo методом мерењем способности инхибиције продукције медијатора инфламације (продукти метаболизма арахидонске киселине) при којој су бољу активност испољили CHCl3 екстракти.Ефекат EtOH и H2O екстраката врста рода Ganoderma на раст MCF ћелијске линије испитан је MTT тестом, а посебно су се издвојили EtOH екстракти врста после 72h.Остварена антидијабетогена активност EtOH и Н2О екстраката врста G. pfeifferi и G. resinaceum код алоксан-индукованог D. mellitus-a на експерименталним животињама праћена je регенерацијом ß- ћелија Лангерхансових острваца панкреаса. Као потенцијални нефро- и хепатопротективни агенси се издвајају екстракти G. resinaceum.Сумарно, укупни биопотенцијал анализираних врста рода Ganoderma на основу спроведених анализа хемијске kарактеризације и биолошке активности упућује на могућност њихове потенцијалне примене као нутрацеутика и додатака исхрани, у будућности уз неопходност додатних микохемијских истраживања ових врста, посебно терпеноида и полисахарида, као и других биолошких активности као што је неуропротективна., U okviru ove doktorske disertacije ispitan je hemijski sastav i biološke aktivnosti EtOH, H2Oi CHCl3 ekstrakata četiri vrste gljiva roda Ganoderma (Basidiomycota): G. applanatum, G. lucidum,G. pfeifferi, G. resinaceum sa teritorije Vojvodine.Hemijski sastav analiziranih vrsta je određenprimenom: AAЅ metode (sastav makro- imikroelemenata u suvim ostacima gljiva) i LC-MS/MS tehnike (kvantitativni sastav fenolnih jedinjenja i flavonoida) pri čemu je detektovano 12 jedinjenja. Spektrofotometrijskim metodama je određen sadržaj proteina, šećera, ukupnih fenola i flavonoida, kod kojih je najveći sadržaj proteina utvrđen za EtOH ekstrakte G. applanatum i G. pfeifferi. Ispitivanja bioloških aktivnosti ekstrakata obuhvatila su: određivanje in vitro i in vivo antioksidantne, antimikrobne, antiinflamatorne, antiproliferativne i antijabetogene aktivnosti.Antioksidantna aktivnost (sposobnost neutralizacije slobodnih radikala i redukcioni potencijal) je određena spektrofotometrijskim metodama, pri kojoj su najbolju aktivnost ostvarili N2O ekstrakti G. applanatum. Antimikrobna aktivnost analiziranih ekstrakata određena je ispitivanjem antibakterijskog, antifungalnog i antiviralnog potencijala gde se izdvojila G. pfeifferi vrsta. Antiinflamatorni potencijal EtOH i CHCl3 ekstrakata određen je ex vivo metodom merenjem sposobnosti inhibicije produkcije medijatora inflamacije (produkti metabolizma arahidonske kiseline) pri kojoj su bolju aktivnost ispoljili CHCl3 ekstrakti.Efekat EtOH i H2O ekstrakata vrsta roda Ganoderma na rast MCF ćelijske linije ispitan je MTT testom, a posebno su se izdvojili EtOH ekstrakti vrsta posle 72h.Ostvarena antidijabetogena aktivnost EtOH i N2O ekstrakata vrsta G. pfeifferi i G. resinaceum kod aloksan-indukovanog D. mellitus-a na eksperimentalnim životinjama praćena je regeneracijom ß- ćelija Langerhansovih ostrvaca pankreasa. Kao potencijalni nefro- i hepatoprotektivni agensi se izdvajaju ekstrakti G. resinaceum.Sumarno, ukupni biopotencijal analiziranih vrsta roda Ganoderma na osnovu sprovedenih analiza hemijske karakterizacije i biološke aktivnosti upućuje na mogućnost njihove potencijalne primene kao nutraceutika i dodataka ishrani, u budućnosti uz neophodnost dodatnih mikohemijskih istraživanja ovih vrsta, posebno terpenoida i polisaharida, kao i drugih bioloških aktivnosti kao što je neuroprotektivna., Whitin this doctoral thesis the chemical composition and biological activity of EtOH, H2O and CHCl3 extracts of four fungal species which belong to genus Ganoderma (phylum Basidiomycota): G. applanatum, G. lucidum, G. pfeifferi, G. resinaceum were determinated. The samples were collected from different localities in Vojvodina. Chemical characterization included: AAS methods (compositon of macro- and microelements in d.w. of fungi) and LC-MS/MS technique (quantitative analysis of phenolic compounds and flavonoids) wherein the 12 selected phenolic compounds were detected. The total proteins, sugars, phenolics and flavonoids content were determined using spectrophotometric methods. The highest protein content was determined in EtOH extracts of G. applanatum and G. pfeifferi species. In order to assess the biological potential, the in vitro and in vivo antioxidant, antimicrobial, anti-inflammatory, antiproliferative and antidiabetic activities of the extracts were investigated. The antioxidant activity (the ability of neutralizing free radicals and reduction potential) estimated byspectrophotometric methods. The highest antioxidant potential was noticed in H2O extracts of G. applanatum. Evaluation of antimicrobial activity included the estimation of antibacterial, antifungal and antiviral activity, whereby the species G. pfeifferi showed the highest potential The anti-inflammatory activity of EtOH and CHCl3 extracts was determined by ex vivo method measuring the ability of production inhibition of inflammation mediators (products of arachidonic acid metabolism), where the CHCl3 extracts were exhibited better activity. The effect of EtOH and H2O extracts of Ganoderma species on the growth of the cell line MCF-7, has been examined using MTT assay (stand out ethanolic extracts of analyzed species after 72h incubation period). Achieved antidiabetic activity of EtOH and H2O extracts of G. pfeifferi and G. resinaceum at alloxan-induced D. mellitus in experimental animals was followed by regeneration of cells of Langerhans pancreatic islets. Extracts of G. resinaceum were allocated as a potential nephro- and hepatoprotective agents.In summary, the overall biological potential of the analyzed species of the genus Ganoderma based on results for chemical and biological characterization indicate that they could be used as a nutraceuticals and food supplements in the future, with further the necessity of additional mycochemical investigation (especially terpenoids and polysaccharides) and other biological activity such as neuroprotective.

Oksidativni stres je vrlo složen mehanizam prooksidativne i antioksida-tivne interakcije koji rezultira prevagom prooksidantnog sistema sa sledstvenim oštećenjem i disfunkcijom bioloških struktura. Proizvodnja slobodnih radikala kao odgovor na prekomernu fizičku aktivnost rezultat je mitohondrijske respira-cije, autooksidacije kateholamina, oksidazne enzimske aktivnosti, poremećaja ho-meostaze kalcijuma i/ili destrukcije proteina koji sadrže gvožđe. CILj: Cilj ove studije je da se praćenjem parametara oksidacionog stresa i kompo-nenti antioksidacione zaštite u toku prekomerne fizičke aktivnosti ispita oksi-dantni i antioksidantni status eksperimentalnih životinja (zamoraca - Guinea pigs). METOD: In vivo eksperimentalna studija je sprovedena na zamorcima (n=40) oba pola, prosečne telesne mase 450g±50g, koji su metodom slučajnog izbora bili svr-stani u 8 eksperimentalnih grupa od po 5 životinja. Prva eksperimenatalna grupa je kontrolna. Drugoj grupi administrirano je 20 mg/kg, intraperitonealno (i. p.) l-askorbinske kiseline (vitamin C). Trećoj grupi administrirano je 25 mg/kg, i.p. alfa-tokoferola (vitamin E). Četvrtoj eksperimentalnoj grupi administrirana je kombinacija 20 mg/kg, i. p. l-askorbinske kiseline (vitamin C) i 25 mg/kg, i. p. alfa-tokoferola (vitamin E). Peta eksperimentalna grupa bila je izložena testu prekomerne fizičke aktivnosti koja je određena metodom plivanja do iscrpljenosti. Šesta eksperimentalna grupa bila je izložena testu fizičkog opterećenja i suple-mentaciji l-askorbinske kiseline (20 mg/kg, i. p.). Sedma eksperimentalna grupa bila je izložena testu fizičkog opterećenja i suplementaciji alfa-tokoferolom (25 mg/kg, i. p.). Osma eksperimentalna grupa bila je izložena testu fizičkog opte-rećenja i suplementaciji kombinacije l-askorbinske kiseline i alfa-tokoferola. Pre izlaganja testu bio je uzet uzorak venske krvi. Nakon žrtvovanja, takođe se po-navlja procedura uzimanja uzorka krvi venepunkcijom iz srca i uzimani su uzorci tkiva jetre, srca i skeletnog mišića. Određivani su markeri oskidantnog statusa (LPx, XOD) i antioskidantnog statusa (TAS, CAT, GSH, koncentracija l-askorbin-ske kiseline) u hemolizatu krvi i homogenatu jetre, srca i skeletnog mišića. REZULTATI: 1) Prekomerna fizička aktivnost dovodi do promene parametara oksidacionog stresa [intenzitet lipidne peroksidacije (LPx), aktivnost ksan-tinoksidaze (XOD)] u serumu, jetri, skeletnom mišiću i srcu eksperimentalnih za-moraca; 2) Prekomerna fizička aktivnost dovodi do promene parametara endogenog antioksidantnog sistema [aktivnost celokupnog antioksidantnog sistema (TAS), koncentracija glutationa (GSH) i aktivnost katalaze (CAT)] u serumu, jetri, skeletnom mišiću i srcu eksperimentalnih zamoraca; 3) L-askorbinska kiselina dovodi do promene parametara oksidacionog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimentalnih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomerne fizičke aktivnosti; 4) L-askorbinska kiselina dovodi do promene parametara antioksidantnog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimental-nih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomerne fizičke aktivnosti; 5) Alfa-tokoferol dovodi do promene parametara oksidacionog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimentalnih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomerne fizičke aktivnosti; 6) Alfa-tokoferol dovodi do promene parametara antioksidantnog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimental-nih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomernoj fizičkoj aktivnosti; 7) Kom-binacija L-askorbinske kiseline i alfa-tokoferola dovodi do promene parametara oksidacionog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimentalnih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomerne fizičke aktivnosti; 8) Kombinacija L-askorbinske kiseline i alfa-tokoferola dovodi do promene parametara antioksidantnog sistema u krvi, jetri, skeletnim mišićima i srcu eksperimental-nih zamoraca pre i nakon izlaganja prekomerne fizičke aktivnosti; 9) L-askor-binska kiselina, alfa-tokoferol i njihova kombinacija imaju protektivnu ulogu u ublažavanju posledica izazvanih prekomernom produkcijom slobodnih radikala (kao što su povećan intenzitet lipidne peroksidacije i povećana aktivnost ksan-tin-oksidaze), pri čemu alfa-tokoferol ima bolji efekat u odnosu na L-askorbinsku kiselinu, a efekat njihove kombinacije je veći u odnosu na pojedinačni efekat što ukazuje na njihovo sinergističko dejstvo; 10) L-askorbinska kiselina data poje-dinačno ima izrazit efekat na celokupni antioksidantni sistem (TAS) u skeletnim mišićima a u kombinaciji sa alfa-tokoferolom najizraženiji pozitivan efekat na TAS ostvaruje se u srcu; 11) Postoji pozitivan efekat L-askorbinske kiseline na sintezu GSH u skeletnom mišiću, alfa-tokoferola na sintezu GSH u serumu i njihove kombinacije na sintezu GSH u jetri i srcu; 12) Postoji pozitivan efekat L-askorbinske kiseline na sintezu CAT u skeletnom mišiću i kombinacije L-askorbinske kiseline i tokoferola na sintezu CAT krvi i srcu; 13) Najbolje dejstvo L-askorbinske kiselina ispoljava na vreme izdržljivosti u akutnoj prekomernoj fizičkoj aktivnosti (plivanju) eksperimentalnih zamoraca. Oxidative stress is complex mechanism in which pro oxidant and antioxidant interaction results in pro oxidant system leverage with damage and dysfunction of biological structure. Output of free radicals in relation to excess physical activity is result of mitochondrial respiration, autoxidation of catecholamine, oxidase enzyme activity, disruption of homeostatic calcium andor destruction of iron-containing protein. Goal: Purpose of this study is to examine oxidant and antioxidant status of experimented animals (guinea pigs) by monitoring parameters of oxidative stress and components of antioxidant protection during excessive physical activity. Method: In vivo experimental study was conducted on guinea pigs (n=40) both sexes, average body mass of 450g±50g, devided in 8 equal groups by random selection. First group was used as control group. Second group was administrated with 20 mg/kg, intraperitoneally (i.p.) L-ascorbic acid (vitamin C). Third group was administrated with 25 mg/kg, i.p. alpha-tocopherol (vitamin E). Fourth experimental group was administrated with combination 20 mg/kg, i.p. L-ascorbic acid and 25 mg/kg, i.p. alpha-tocopherol (vitamin E). Fifth group was exposed to a test of excessive physical activity through swimming to exhaustion. Sixth group was exposed to test of physical load and supplementation of 20 mg/kg, i.p. L-ascorbic acid. Seventh group was exposed to test of physical load and supplementation of 25 mg/kg, i.p. alpha-tocopherol (vitamin E). Eight group was exposed to test of physical load and supplementation of combination 20 mg/kg, i.p. L-ascorbic acid and 25 mg/kg, i.p. alpha-tocopherol (vitamin E). At beginning blood sample was taken. After sacrificing, blood sample was taken by venipuncture of hart and tissue samples taken from liver, heart and skeleton muscle. Markers of oxidant (LPx, XOD) and antioxidant status (TAS, CAT, GSH, concentration of l-ascorbic acid) were determined in blood hemolysis and liver, heart and muscle homogenate. Results: 1) Excessive physical activity leads to change of oxidant stress parameters (LPx, XOD) in serum, leaver, skeletal muscle and heart of guinea pigs. 2) Excessive physical activity leads to change of endogenous system parameters (TAS, GSH, CAT) in serum, leaver, skeletal muscle and heart of guinea pigs. 3) L-ascorbic acid leads to change of oxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity. 4) L-ascorbic acid leads to change of antioxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity. 5) alpha-tocopherol leads to change of oxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity. 6) alpha-tocopherol leads to change of antioxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity. 7) combination of L-ascorbic acid and alpha-tocopherol leads to change of oxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity 8) combination of L-ascorbic acid and alpha-tocopherol leads to change of antioxidant system parameters in heart, leaver, blood and skeletal muscle before and after exposure to excessive physical activity 9) L-ascorbic acid and alpha-tocopherol and combination of two have protective role in mitigate the effects caused by excessive production of free radicals (such as increase intensity of lipid peroxidase and increased activity of xanthine oxidase), whereby alpha-tocopherol have better effect compared to L-ascorbic acid and combination of two vitamins shoved best results witch implicates synergic effects. 10) L-ascorbic acid has pronounced effect on antioxidant system of skeleton muscle and in combination with alpha-tocopherol most pronounced effect of TAS is achieve on heart 11) There is positive effect of L-ascorbic acid on synthesis of GSH in skeleton muscle, alpha-tocopherol on synthesis of GSH in serum and there combination on synthesis of GSH in leaver and heart. 12) There is positive effect of L-ascorbic acid on CAT synthesis in skeletal muscle and combination of two vitamins on CAT synthesis in blood and heart. 13) Best effect L-ascorbic acid have on endurance during acute excessive physical activity (swimming) of guinea pigs.

Na plodnost mliječih krava mogu utjecati razni čimbenici bili oni genetski, okolišni ili hranidbeni. Uz kompleksnu interakciju ovih čimbenika teško je odrediti točan razlog. Jedan od mogućih razloga mogao bi biti stres definiran kao stres uzrokovan visokom proizvodnjom mlijeka, abiotički ili oksidativni stres. Oksidativni stres predstavlja neravnotežu u proizvodnji slobodnih radikala kisika i nedostatku antioksidansa u tijelu. Oksidativni stres kod mliječnih krava može uzrokovati reproduktivne poremećaje koji direktno utječu na pad proizvodnje. Poremećaji kao što su otok vimena, zaostajanje posteljice i mastitis mogu smanjiti proizvodnju mlijeka, njegovu industrijsku vrijednost i nepovoljno utjecati na proizvodni ciklus samog goveda. Kao rezultat pojavljuje se estrusa, opća ne mogućnost začeća ili smrt embrija u ranom periodu nakon začeća. Svim ovim poremećajima može pridonijeti oksidativni stres. U borbi protiv oksidativnog stresa služe antioksidansi. Nastaju prirodnim putem metabolizma stanice ili se u organizam unose hranom, u obliku vitaminskih suplemenata. Kao takvi, reagiraju sa slobodnim radikalima i izlučuju se iz organizma. Antioksidansi se dijele u dvije skupine, a to su antioksidacijski enzimi i supstance topive u vodi i lipidima. Antioksidacijski enzimi su superoksid- dismutaza, katalaza i glutation peroksidaza. Dok u drugu skupinu propadaju "čistači" slobodnih radikala koji vrlo reaktivne molekule radikala kisika prevode u spojeve topive u vodi i izlučuju se iz organizma. To su: askorbinska kiselina, tokoferol, polifenoli, likopen, koenzim Q i minerali.