Search

Etika je važna za učinkovito obavljanje zadataka države i osiguranje javnog interesa. Kako bi se povratilo povjerenje u državna tijela, važno je unaprijediti etičku infrastrukturu te posvetiti više pažnje i uložiti više truda u izgradnju efikasne etičke infrastrukture. Negativne pojave u upravi povezane su s nedovoljno razvijenim sustavom etike. Korupcija je najteži oblik odstupanja od načela jednakosti i etičnog ponašanja. Neetično postupanje stvara prepreku u ostvarenju zadataka uprave i imaju negativne posljedice na pojedinca i društvo. Kako bi odnos između službenika i građana bio što uspješniji, potrebno je da se javnost informira o ciljevima i metodama rada upravnih organizacija. U Republici Hrvatskoj uspostavljena je etička infrastruktura i doneseni su propisi koji određuju temeljne etičke vrijednosti i etička načela. Etički kodeksi mehanizam su regulacije ponašanja javnih službenika. Kodeks profesionalne etike službenika Ministarstva financija, Porezne uprave sadrži pravila ponašanja kojih se trebaju pridržavati službenici Porezne uprave i druge osobe koje su na bilo koji način uključene u poslove Porezne uprave. Prema kodeksu službenici, u obavljanju poslova u poreznoj upravi obvezni su postupati sukladno Ustavu Republike Hrvatske, zakonima, podzakonskim propisima i pravilima struke.

Chronic myelogenous leukemia (CML) is a myeloproliferative disorder characterized by increased proliferation of predominantly myeloid cells in the bone marrow and their accumulation in the peripheral blood. Nowadays, drugs known as tyrosine kinase inhibitors (TKIs) are the standard treatment for CML. Since TKIs specifically target BCR-ABL, the activated tyrosine kinase fusion protein, they are expected to cause less hematological and nonhematological side effects than medications used before. We report a case of a 61-year-old patient treated with the second-generation TKI, nilotinib, that presented with very common side effects (skin rash, myalgia, and paresthesia), and also with rare, but severe hypocalcemia and potentially dangerous and fatal QTc elongation.

In der vorliegenden Arbeit wird die Erzählung Wälsungenblut von Thomas Mann, dem bedeutendsten deutschen Erzähler in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts, analysiert. Der Text dieser Erzählung entsteht zur Zeit des Wilhelminismus, wird aber fünfzehn Jahre danach zur Zeit der Weimarer Republik veröffentlicht. Dabei ist ein sehr intrigantes Merkmal dieser Erzählung ihr antisemitischer Zug, was dazu einlädt, sich die Frage zu stellen, ob hier Thomas Mann den um die Jahrhundertwende vorhandenen Antisemitismus bzw. Judenhass als Bestandteil des damaligen Zeitgeistes übernimmt oder unterwirft er diesen Hass in der Tiefenstruktur des Textes einer Kritik. Die Abschlussarbeit besteht aus fünf Kapiteln. Im einleitenden ersten Kapitel werden Thema, Absicht und Ziel der Arbeit vorgestellt. Diese liegen vor allem darin, die Funktion der Verwendung von Motiven wie Antisemitismus und Inzest zu erleuchten. Das zweite Kapitel enthält die wichtigsten Informationen über das Leben und Schaffen des Autors. Anschließend folgt das dritte Kapitel, das den Grundmerkmalen der Erzählung wie Entstehungsrahmen, Inhalt und Problematik gewidmet ist. Die Analyse des symbolischen Gehalts des Antisemitismus- und des Inzest-Motivs wird im vierten Kapitel vorgenommen, wo diesbezüglich festgestellt wird, dass der europäischen Gesellschaft um die Jahrhundertwende ein Dekadenzgefühl eigen ist, den dann Thomas Mann in seiner Erzählung kritisiert. Im fünften Kapitel wird abschließend auf eine zusammenfassende Weise die Schlussfolgerung der Arbeit hervorgehoben.

Serotonin: The New Marker of Skin and Lung Involvement in Systemic Sclerosis

Hairy root cultures of lettuce (Lactuca sativa L.) were obtained by inoculation of cotyledonary leaves of in vitro lettuce seedlings (cvs. Nansen and Ljubljanska ledenka) with Agrobacterium rhizogenes A4M70GUS. Approximately in 96.7\% cvs. Nansen and in 91.2\% Ljubljanska ledenka inoculated explants produced hairy root when they were incubated on Murashige and Skoog (MS) half-strength medium without plant growth regulators. A total of 54\% of all hairy root cultures expressed GUS activity. Every hairy root represented an independent transformation event. Line Ljubljanska ledenka 18 showed the highest biomass (5.5 times the biomass of control root). A PCR analysis of the genomic DNA confirmed the presence of marker and target genes in 15 hairy roots examined. Ministry of Education, Science and Technological Development of the Republic of Serbia {[}TR-31019]

We have cloned the gene for carbohydrate oxidase (CHO) from Lactuca sativa in two species of yeasts (Saccharomyces cerevisiae and Pichia pastoris). The synthetic gene Department for Plant Physiology, Institute for Biological Research 'Siniša Stanković', drate oxidase (1821 bp) from L. sativa cloned into the vector pUC57 and inserted into plasmids pYES2 and pGAP using Escherichia coli DH5α strain. The P. pastoris strain X-33 and the S. cerevisiae strain InvSC1 were used for extracellular expression of CHO. After transformation of P. pastoris X-33 with CHO-pGAP construct none of the colonies showed CHO activity. Two samples displayed a band which did not exist in the sample with the empty vector similar to the molecular weight of CHO. The S. cerevisiae stran InvSC1 has been also transformed with CHO-pYES constructs. Three colonies grew on the plate with cells transformed with the construct. One of the samples showed a band corresponding to about 110 kDa, but no CHO activity was recorded in this case either. Cloning of the foreign genes and heterologous expression in yeasts is widely used in biotechnology, but sometimes can be very dependent on the gene sequence and strain used. In order to obtain active CHO enzyme the further studies on purification and refolding of expressed protein are necessary. Ugljeni hidrat-oksidaza (CHO) iz zelene salate (Lactuca sativa) je enzim koji je do danas nedovoljno ispitan. Vrlo se malo zna o njegovoj strukturi i funkciji. CHO pripada velikoj familiji ugljenihidrat-oksidaza, koje oksiduju šećere. Svaki od članova ove velike familije dobio je ime po supstratu koji oksiduje. Oksidaze iz ove familije enzima imaju kako sličnu ulogu tako i sličnu strukutru. Sve ili većina ovih enzima su monomeri, čiji se polipeptidni lanac uvija u dva domena. Jedan od domena vezuje flavinski kofaktor, a drugi domen je supstrat vezujući. Većina njih oksidaciju supstrata vrši po takozvanom ping-pong mehanizmu. Sve oksidaze iz karbohidrat-oksidaza familije, pa među njima i enzim koji je predmet ove studije (CHO), danas su našle veliku primenu u industriji. CHO se može primenjivati kako u medicinskoj djagnostici, konkretno u biosenzorima za određivanje glukoze u krvi, u prehrambenoj industriji, poljoprivredi, proizvodnji hleba, deterdženata i u raznim drugim industrijskim oblastima. Problem sa ovim enzimom, kao i sa ostalim članovima ove familije, jeste niska koncentracija u prirodnim izvorima. Zato su danas razvijene različite metode rekombinantne tehnologije, kojima se dobijaju ovi enzimi. U ovom radu opisano je kloniranje gena za CHO iz zelene salate u dve vrste kvasaca (Saccharomyces cerevisiae i Pichia pastoris). Sintetički gen za CHO (1821 bp) iz zelene salate kloniran je u vektor pUC57. Escherichia coli soj DH5α korišćen je za kloniranje gena i održavanje plazmida. P. pastoris soj X-33 i S. cerevisiae soj InvSC1 korišćeni su za ekstracelularnu ekspresiju CHO. Aktivnost CHO određena je ABST esejom, a promena absorbance merena je na 405 nm. Potvrda prisustva enzima rađena je na DNK agaroznoj elektroforezi i SDS-PAGE. Posle transformacije P. pastoris X-33, nijedan od klonova nije pokazivao aktivnost CHO. Posle prve fermentacije, kolonije su testirane na SDS-PAGE. Kako su dva uzorka pokazala trake, koje ne postoje na praznom vektoru, ove trake bi mogle odgovarati željenom enzimu, CHO. Traka se nalazi na molekulskoj masi koja je veća od teoretske (više od 120 kDa). Enzim bi mogao biti glikolizovan i zbog toga pokazivati ovako velike vrednosti za molekulsku masu. S. cerevisiae soj InvSC1 transformisan je konstruktom CHO-pZES. Posle 24 sata, tri kolonije su porasle na ploči na kojoj su bile ćelije transformisane pomenutim konstruktom. Uzorci su testirani na SDS-PAGE. Jedan uzorak je pokazao traku na oko 110 kDa, ali aktivnost CHO nije potvrđena takođe. Cilj ove studije je bio kloniranje CHO u kvascima S. cerevisiae i P. pastoris, kao i njena ekspresija u ovim, danas široko primenjivanim ekspresionim sistemima.

Snake's head fritillary (Fritillaria meleagris L.) is an endangered and protected plant species in the family Liliaceae mainly inhabiting moist grasslands. As a result of negative anthropogenic impacts such as ameliorization and urbanization, the habitats rapidly disappear and/or are affected by pollutants such as heavy metals. The aim of the study is to estimate level of sensitivity and/or resistance of snake's head fritillary to nickel (Ni), a metabolically important microelement though also toxic when present at excessive amounts in soil. Plants grown in culture conditions were subjected to increasing Ni concentrations (0-5 mM) for four weeks. Relative growth rate (RGR) and certain indicators of oxidative stress - soluble proteins, malondialdehyde content and antioxidant enzyme activities were measured. A decrease of RGR based on fresh weight and protein content was noted in response to growing Ni concentrations (0-5 mM) whereas malondialdehyde (indicator of lipid peroxidation) content increased. Antioxidant response was observed under Ni stress, with large increases in catalase and peroxidases. The results suggest induction of oxidative stress under Ni toxicity, but also demonstrate capacity of F. meleagris to upregulate its antioxidative defense, thus indicating certain degree of plant's tolerance to Ni exposure.

S obzirom na važnost vodika kod prerade nafte neophodno je osigurati djelotvoran način upotrebe vodika kako bi se zadovoljile rafinerijske potrebe. Dobro upravljanje s vodikom znači i maksimalno iskorištenje vodika, pri čemu važnu ulogu ima i kvalitetna bilanca tokova tvari u kojima se nalazi vodik. Cilj rada je analizirati sustav vodika, rafinerijske procese u kojima vodik nastaje i one u kojima se troši. Nakon dobivanja distribucijske mreže tokova vodika i analize postojećeg stanja, pristupa se integraciji sustava primjenom razvijenih sustavskih metoda. U ovom radu prikazana je metodologija i rješavanje problema integracije sustava vodika na primjeru sustava vodika u Rafineriji nafte Sisak. Pinch analizom određena je minimalna potrebna količina vodika za rad mreže tokova vodika. Razvojem matematičkog modela temeljenog na superstrukturi provedena je optimizacija mreže s obzirom na minimalne operativne troškove. Proračun je proveden uporabom optimizacijskog programskog sustava GAMS, pri čemu je optimizacijski problem definiran kao problem nelinearnog programiranja. Izrađen je i prijedlog unaprjeđenja mreže tokova vodika, uvođenjem dodatne jedinice za pročišćavanje vodika. Izvedba mreže tokova vodika s dvije jedinice za pročišćavanje vodika pokazala se kao optimalno rješenje, s obzirom na odabranu funkciju cilja.

Proučavana je in vitro regeneracijia košutice (Fritillaria meleagris), višegodišnje lukovičaste geofite. Indukcija morfogeneze in vitro košutice postignuta je u kulturi zrelih zigotskih embriona, segmenata lukovica kao i bazalnih delova listova in vitro formiranih lukovica. U kulturi zrelih zigotskih embriona regeneracija biljaka je postignuta procesom somatske embriogeneze i organogeneze u isto vreme i na istom eksplalntatu na hranljivoj podlozi bez regulatora rastenja ili hranljivoj podlozi obogaćenoj sa TDZ. U kulturi segmenata in vitro formiranih lukovica indukcija morfogeneze postignuta je na hranljivoj podlozi sa 2,4-D ili TDZ na svetlosti ili u mraku. Regeneracija biljaka je bila postignuta na obe hranljive podloge putem somatske embriogeneze i organogeneze, s tim da je regeneracija putem organogeneze bila uspešnija na hranljivoj podlozi obogaćenoj sa TDZ. U kulturi bazalnih delova listova indukovana je somatska embriogeneza na hranljivim podlogama sa 2,4-D, KIN ili 2,4-D i KIN. Anatomska istraživanja su pokazala da je somatska embriogeneza direktna, a somatski embrioni imaju višećelijsko poreklo i nastaju od epidermalnih i subepidermalnih slojeva ćelija bazalnih delova lista. Ispitan je uticaj niskih temperatura (15 i 4 °C), povećane koncentracije saharoze u hranljivoj podlozi kao i predtretman sa GA3 na rastenje, razviće i prevazilaženje dormancije in vitro formiranih lukovica košutice. Pokazano je da predhodno gajenje lukovica na sniženim temperaturama i hranljivoj podlozi sa 4,5 % saharoze pozitivno utiče na rastenje i umnožavanje lukovica. Pored toga, predtretman rastvorom GA3 pre izlaganja lukovica niskoj temperaturi (4 °C) dovodi do stimulacije umnožavanja i klijanja lukovica. Izlaganjem in vitro formiranih lukovica košutice niskoj temperaturi dolazi do promena u sadržaju šećera (saharoze, glukoze i fruktoze), fotosintetičkih pigmenata i poliola. Ispitana je aktivnost antioksidativnh enzima (SOD, CAT, GR i POX) tokom prevazilaženja dormancije lukovica gajenjem na niskoj temperaturi. Analize su pokazale da enzimi antioksidativnog stresa aktivno učestvuju u procesima prekidanja dormancije in vitro formiranih lukovica košutice, kao i aklimatizacije lukovica na ex vitro uslove. Enzimi antioksidativne zaštite su aktivni i tokom indukcije morfogeneze košutice u kulturi segmenata lukovica, a njihova aktivnost zavisi od sastava hranljive podloge i predtretmana kome su lukovice prethodno izložene. Zimogramskom detekcijom esteraza tokom indukcije morfogeneze in vitro u kulturi segmenata lukovica utvrđeno je prisustvo 6 izoformi i njihova aktivnost kao i zastupljenost pojedinih izoformi zavise takođe od predtretmana na kojima su lukovice predhodno gajene kao i od regulatora rastenja u hranljivoj podlozi. Praćena je promena sadržaja arabinogalaktanskih proteina (AGP) u eksplantatima tokom indukcije morfogeneze in vitro u kulturi bazalnih delova listova i segmenata lukovica na dve hranljive podloge obogaćene sa 2,4-D i KIN ili TDZ. Koncentracija AGP u eksplantatima se povećava već posle 7 dana gajenja bazalnih delova listova odnosno posle 21 dana gajenja segmenata lukovica na hranljivim podlogama sa regulatorima rastenja. Koncentracija AGP je veća u bazalnim segmentima lista gajenim na hranljivoj podlozi sa 2,4-D i KIN nego na hranljivoj podlozi sa TDZ. Analizom profila AGP dobijenog ukrštenom elektroforezom pokazano je prisustvo samo jednog tipa AGP tokom indukcije morfogeneze in vitro. We have investigated in vitro regeneration of snake’head fritillary (Fritillaria meleagris L.), a perennial bulbous geophyte. The induction of morphogenesis in vitro of snake’head fritillary was achieved in mature zygotic embryo culture, scale segment and leaf base culture of in vitro formed bulbs. Plant regeneration via somatic embryogenesis and organogenesis was obtained in mature zygotic embryo culture on a growth regulator-free medium or on medium supplemented with TDZ. The induction of morphogenesis in vitro was achieved in scale segment culture of the in vitro formed bulbs on media supplemented with 2,4-D or TDZ, grown either on light or in darkness, with more efficient regeneration on media supplementned with TDZ. Somatic embryogenesis was induced in leaf base culture of the in vitro formed plants on media with 2,4-D, KIN or 2,4-D and KIN. Anatomical studies revealed that the somatic embryogenesis was direct, with somatic embryos of multicellular origin formed from epidermal and subepidermal leaf base cells . The effect of low temperature (4 and 15 °C), higher concentration of sucrose in the nutritional media and GA3 pretreatment on growth, differentiation and dormancy breaking of the in vitro formed bulbs was investigated. It was shown that pre-cultivation of the in vitro regenerated bulbs at lower temperatures and higher concentration of sucrose in the nutrition media (4,5 %) have stimulatory effect on growth and multiplication of the bulbs. Also, GA3 pretretment followed by cultivation at low temperature (4 °C) had a stimulatory effect on multiplication and germination of the bulbs. Cultivation at low temperature breaks dormancy of the bulbs and causees changes in the sugar content (sucrose, glucose and fructose), photosinthetic pigments and poliols. Activity of antioxidative enzymes (SOD, CAT, GR i POX) during dormancy breaking was investigated. It was shown that these enyzmes are actively involved in dormancy breaking of the in vitro formed bulbs, and in the process of acclimatization of the bulbs to ex vitro conditions. Antioxidative enzymes were active during the induction of morphogenesis in vitro in bulb segment culture and their activity depended on the nutritional media and the pretreatment to which the bulbs were exposed. During morphogenesis in vitro in the scale segment culture of snake’s head fritillary, up to 6 esterase isoforms have been detected, depending on the pretreatment and media composition. The content of arabinogalactan proteins (AGPs) in explants during the induction of morphogenesis in vitro in leaf base and scale segment cultures at media supplemented either with 2,4-D and KIN or with TDZ was determined. Concentration of AGPs increased after seven days of cultivation of explants on media with growth regulators in the leaf base culture and 21 days in the scale segment culture. In the leaf base culture, concentration of AGPs in explants was higher on a medium with 2,4-D and KIN than on a medium with TDZ. The AGP profile obtained by crossed electroforesis reveiled the presence of one AGP type during induction of morphogenesis in vitro of F. meleagris.

U sklopu izrade ovoga rada pripremljena su i analizirana 4 kopolimera i 12 nanokompozita na temelju stirena i funkcionalnog dimetilaminoetil-metakrilata, s alkil-metakrilatima (metil-metakrilatom, heksil-metakrilatom, dodecil-metakrilatom, oktadecil-metakrilatom) i višestjenčanih ugljikovih nanocijevi kao punila. Nanokompoziti su pripremljeni in-situ metodom, a nanocijevi su umješavane u masenim udjelima od 0, 1%, 1, 0% i 5, 0%. Čisti kopolimeri sintetizirani su kako bi se jasnije mogao vidjeti utjecaj dodatka nanocijevi na njihova svojstva. Reakcije su provođene u kotlastom reaktoru u inertnoj atmosferi pri izotermnim uvjetima. Svojstva sintetiziranih materijala ispitana su s četiri karakterizacijske metode. Mehanička svojstva kopolimera ispitana su klasičnom dinamičko mehaničkom analizom i Oberstovom metodom (modificiranom dinamičko-mehaničkom analizom). Svojstva površina (hidrofobnost odnosno hidrofilnost) pripremljenih materijala ispitana su metodom kontaktnog kuta. Nadalje, skenirajućom elektronskom mikroskopijom proučavana je morfologija i dispergiranost nanocijevi kod uzoraka nanokompozita koji osim stirena i dimetilaminoetil-metakrilata sadrže i metil-metakrilat, odnosno, dodecil-metakrilat.

Proučavana je in vitro regeneracijia košutice (Fritillaria meleagris), višegodišnje lukovičaste geofite. Indukcija morfogeneze in vitro košutice postignuta je u kulturi zrelih zigotskih embriona, segmenata lukovica kao i bazalnih delova listova in vitro formiranih lukovica. U kulturi zrelih zigotskih embriona regeneracija biljaka je postignuta procesom somatske embriogeneze i organogeneze u isto vreme i na istom eksplalntatu na hranljivoj podlozi bez regulatora rastenja ili hranljivoj podlozi obogaćenoj sa TDZ. U kulturi segmenata in vitro formiranih lukovica indukcija morfogeneze postignuta je na hranljivoj podlozi sa 2,4-D ili TDZ na svetlosti ili u mraku. Regeneracija biljaka je bila postignuta na obe hranljive podloge putem somatske embriogeneze i organogeneze, s tim da je regeneracija putem organogeneze bila uspešnija na hranljivoj podlozi obogaćenoj sa TDZ. U kulturi bazalnih delova listova indukovana je somatska embriogeneza na hranljivim podlogama sa 2,4-D, KIN ili 2,4-D i KIN. Anatomska istraživanja su pokazala da je somatska embriogeneza direktna, a somatski embrioni imaju višećelijsko poreklo i nastaju od epidermalnih i subepidermalnih slojeva ćelija bazalnih delova lista. Ispitan je uticaj niskih temperatura (15 i 4 °C), povećane koncentracije saharoze u hranljivoj podlozi kao i predtretman sa GA3 na rastenje, razviće i prevazilaženje dormancije in vitro formiranih lukovica košutice. Pokazano je da predhodno gajenje lukovica na sniženim temperaturama i hranljivoj podlozi sa 4,5 % saharoze pozitivno utiče na rastenje i umnožavanje lukovica. Pored toga, predtretman rastvorom GA3 pre izlaganja lukovica niskoj temperaturi (4 °C) dovodi do stimulacije umnožavanja i klijanja lukovica. Izlaganjem in vitro formiranih lukovica košutice niskoj temperaturi dolazi do promena u sadržaju šećera (saharoze, glukoze i fruktoze), fotosintetičkih pigmenata i poliola. Ispitana je aktivnost antioksidativnh enzima (SOD, CAT, GR i POX) tokom prevazilaženja dormancije lukovica gajenjem na niskoj temperaturi. Analize su pokazale da enzimi antioksidativnog stresa aktivno učestvuju u procesima prekidanja dormancije in vitro formiranih lukovica košutice, kao i aklimatizacije lukovica na ex vitro uslove. Enzimi antioksidativne zaštite su aktivni i tokom indukcije morfogeneze košutice u kulturi segmenata lukovica, a njihova aktivnost zavisi od sastava hranljive podloge i predtretmana kome su lukovice prethodno izložene. Zimogramskom detekcijom esteraza tokom indukcije morfogeneze in vitro u kulturi segmenata lukovica utvrđeno je prisustvo 6 izoformi i njihova aktivnost kao i zastupljenost pojedinih izoformi zavise takođe od predtretmana na kojima su lukovice predhodno gajene kao i od regulatora rastenja u hranljivoj podlozi. Praćena je promena sadržaja arabinogalaktanskih proteina (AGP) u eksplantatima tokom indukcije morfogeneze in vitro u kulturi bazalnih delova listova i segmenata lukovica na dve hranljive podloge obogaćene sa 2,4-D i KIN ili TDZ. Koncentracija AGP u eksplantatima se povećava već posle 7 dana gajenja bazalnih delova listova odnosno posle 21 dana gajenja segmenata lukovica na hranljivim podlogama sa regulatorima rastenja. Koncentracija AGP je veća u bazalnim segmentima lista gajenim na hranljivoj podlozi sa 2,4-D i KIN nego na hranljivoj podlozi sa TDZ. Analizom profila AGP dobijenog ukrštenom elektroforezom pokazano je prisustvo samo jednog tipa AGP tokom indukcije morfogeneze in vitro. We have investigated in vitro regeneration of snake’head fritillary (Fritillaria meleagris L.), a perennial bulbous geophyte. The induction of morphogenesis in vitro of snake’head fritillary was achieved in mature zygotic embryo culture, scale segment and leaf base culture of in vitro formed bulbs. Plant regeneration via somatic embryogenesis and organogenesis was obtained in mature zygotic embryo culture on a growth regulator-free medium or on medium supplemented with TDZ. The induction of morphogenesis in vitro was achieved in scale segment culture of the in vitro formed bulbs on media supplemented with 2,4-D or TDZ, grown either on light or in darkness, with more efficient regeneration on media supplementned with TDZ. Somatic embryogenesis was induced in leaf base culture of the in vitro formed plants on media with 2,4-D, KIN or 2,4-D and KIN. Anatomical studies revealed that the somatic embryogenesis was direct, with somatic embryos of multicellular origin formed from epidermal and subepidermal leaf base cells . The effect of low temperature (4 and 15 °C), higher concentration of sucrose in the nutritional media and GA3 pretreatment on growth, differentiation and dormancy breaking of the in vitro formed bulbs was investigated. It was shown that pre-cultivation of the in vitro regenerated bulbs at lower temperatures and higher concentration of sucrose in the nutrition media (4,5 %) have stimulatory effect on growth and multiplication of the bulbs. Also, GA3 pretretment followed by cultivation at low temperature (4 °C) had a stimulatory effect on multiplication and germination of the bulbs. Cultivation at low temperature breaks dormancy of the bulbs and causees changes in the sugar content (sucrose, glucose and fructose), photosinthetic pigments and poliols. Activity of antioxidative enzymes (SOD, CAT, GR i POX) during dormancy breaking was investigated. It was shown that these enyzmes are actively involved in dormancy breaking of the in vitro formed bulbs, and in the process of acclimatization of the bulbs to ex vitro conditions. Antioxidative enzymes were active during the induction of morphogenesis in vitro in bulb segment culture and their activity depended on the nutritional media and the pretreatment to which the bulbs were exposed. During morphogenesis in vitro in the scale segment culture of snake’s head fritillary, up to 6 esterase isoforms have been detected, depending on the pretreatment and media composition. The content of arabinogalactan proteins (AGPs) in explants during the induction of morphogenesis in vitro in leaf base and scale segment cultures at media supplemented either with 2,4-D and KIN or with TDZ was determined. Concentration of AGPs increased after seven days of cultivation of explants on media with growth regulators in the leaf base culture and 21 days in the scale segment culture. In the leaf base culture, concentration of AGPs in explants was higher on a medium with 2,4-D and KIN than on a medium with TDZ. The AGP profile obtained by crossed electroforesis reveiled the presence of one AGP type during induction of morphogenesis in vitro of F. meleagris.

We investigated possibility of ex vitro genetic transformation of Impatiens walleriana using Agrobacterium rhizogenes A4M70GUS and Agrobacterium tumefaciens C58C1pac1 bacterial suspension mixture with aim to obtain composite plants carrying GUS and pac1 genes. Compared to the control, treated plants exhibited increase of 27% in number of roots, while a difference in shoot length and number of leaves was not statistically significant. The PCR analysis did not confirmed integration of transgenes in the plant genome. The reason for this can be inadequate sampling or low transformation efficiency. U ovom radu je proučavana mogućnost ex vitro genetičke transformacije Impatiens walleriana pomoću smeše bakterijskih suspenzija Agrobacterium rhizogenes A4M70GUS i Agrobacterium tumefaciens C58C1 pac1, a cilj je dobijanje kompozitnih biljaka koje nose GUS i pac1 gene. Tretirane biljke su imale 27% veći broj korenova, a razlike u dužini izdanaka i broju listova u odnosu na kontrolu nisu bile statistički značajne. PCR analizom nije potvrđena inkorporacija navedenih gena u biljni genom, što može biti posledica lošeg izbora uzoraka ili malog procenta transformacije. Projekat ministarstva br. TR 31019

"null"

U ovoj doktorskoj disertaciji ispitivana je mogućnost uklanjanja fenola iz rastvora, korišćenjem različitih sorti zelene salate, sa ciljem njihove upotrebe u procesu fitoremedijacije. Ispitivano je 11 različitih sorti zelene salate, čija semena su klijala na podlogama sa različitim koncentracijama fenola (0-400 mgL-1) tokom 20 dana. Pokazano je da dve sorte zelene salate mogu klijati na visokim koncentracijama fenola. Sorta Ljubljanska ledenka (LJL) klija na koncentraciji fenola do 350 mgL-1 i sorta Nansen (N) podnosi koncentraciju fenola do 300 mgL-1. Dalja istraživanja aktivnosti antioksidativnih enzima peroksidaza (POX), katalaza (CAT), kao polifenol oksidaza (PPO) rađena su na klijancima koji su gajeni na inhibitronim koncentracijama fenola (IK50), odnosno onim koncentracijama fenola, specifičnim za svaku sortu, na kojima klija 50% semena. Rezultati su prikazani za četiri sorte zelene salate i pokazano je da je aktivnost POX relativno niska, dok je aktivnost CAT i PPO viša u odnosu na klijance koji su gajeni bez prisustva fenola. Uporedo je praćena i morfologija klijanaca koji su gajeni na IK50 fenola. Praćen je tempo uklanjanja fenola iz otpadne vode i analiziran je tokom gajenja odrasle zelene salate u hidroponičnim uslovima. Odabrane su dve sorte zelene salate (LJL i N) koje su pokazale najveću otpornost na prisustvo fenola, i gajene su na koncentraciji fenola u rastvoru od 200 mgL-1. Ova koncentracija fenola je najviša koncentracija ispod IK50 na kojoj klija 100% semena. Pomenuta koncentracija fenola dodavana je u hidroponični rastvor na početku eksperimenta (početna koncentracija fenola) ili svaka dva dana tokom trajanja eksperimenta (konstantna koncentracija fenola). Praćena je promena koncentracije fenola u rastvoru posle 2, 4, 6, 8 i 10 dana gajenja, kao i aktivnost enzima (POX, CAT, SOD i PPO) u korenu i listovima zelene salate. Obe sorte zelene salate uklanjaju fenol iz rastvora za osam dana, a brzina uklanjanja fenola je veća kod sorte LJL u odnosu na sortu N. Fenol konstantne koncentracije biljke obe sorte nisu u mogućnosti da u potpunosti uklone, a kapacitet za uklanjanje fenola kontantne koncentracije gubi se posle osam dana gajenja. Kod svih ispitivanih enzima, osim POX, primećen je porast aktivnosti tokom gajenja biljaka na fenolu. Pored promena u enzimskoj aktivnosti, primećena je promena u koncentraciji prolina, hlorofila, ukupnih pigmenata, kao i anatomiji korena zelene salate koja je gajena na fenolu. Uspešno je dobijena kultura hairy roots zelene salate genetičkom transformacijom pomoću Agrobacterium rhizogenes A4M70GUS, a najveći prinos biomase imala je linija Ljubljanska ledenka 18 (LJL18), koja je dalje gajena na različitim koncentracijama fenola u rastvoru, da bi se ispitala mogućnost fitoremedijacije pomoću kontinualne kulture korenova. Pokazano je da linija LJL18 uklanja fenol početne koncentracije od 100 mgL-1 iz rastvora za deset dana, dok kultura netransformisanih korenova iste sorte može ukoliniti najviše 50 mgL-1 fenola. Pored praćenja morfologije transformisanih korenova gajenih na fenolu, analizirana je i aktivnost enzima (POX, CAT, SOD i PPO) posle 2, 4, 6, 8 i 10 dana gajenja. Primećena je značajna promena u aktivnosti enzima tokom gajenja hairy roots na početnoj ili konstantnoj koncentraciji, kao i razlika u odnosu na netransformisane korenove podvrgunte istom tretmanu. Rezultati ove doktorske disetracije dokazuju da se zelena salata može uspešno koristiti za uklanjanje fenola iz otpadnih voda korišćenjem celih biljaka ili hairy roots kulture. In this doctoral dissertation, the possibilities of use of various cultivars of lettuce have been investigated for removal of dissolved phenol in the process of phytoremediation. Seeds of 11 different cultivars of lettuce germinated on media with different phenol concentrations (0-400 mgL-1) over 20 days. It has been shown that seeds of two cultivars of lettuce can germinate even on high phenol concentrations: Seeds of Ljubljanska ledenka (LJL) can germinate on 350 mgL-1, while Nansen (N) tolerates as high as 300 mgL-1. Further investigation of antioxidant enzyme proxidases (POX), cataleses (CAT) and polyphenol oxidase (PPO) activity was carried out on seedlings grown on inhibitory concentrations of phenol (IC50), that is, the cultivar-specific concentration of phenol reducing the germination efficiency to 50% for the seeds of a given cultivar. Results are shown for four lettuce cultivars, revealing that POX activity is relatively low, while CAT and PPO activity show higher values compared to seedlings grown without phenol. Morphological features of seedlings grown on IC50 of phenol were also recorded. Dynamics of phenol removal from waste water were recorded in adult lettuce plants grown hydroponically. Two lettuce cultivars that showed the highest tolerance to phenol, were chosen for hydroponic growth at 200 mgL-1 phenol, which is the highest concentration on which 100% germination has been recorded for these cultivars. This concentration of phenol was either established in the hydroponic solution once, at the beginning of the experiment (this was called the "starting phenol concentration") or maintained by supplying additional phenol to the solution every two days (which was called the "constant phenol concentration"). Changes in phenol concentration in the solution, as well as enzyme activity (POX, CAT, SOD and PPO) in lettuce roots and leaves were recorded after 2, 4, 6, 8 and 10 days of growth. Both lettuce cultivars are able to completely remove the starting concentration of phenol from the solution within eight days, the cultivar LJL being more efficient than N. Plants of both cultivars were unable to completely remove the phenol at constant concentration. Furthermore, they lost the capacity for removing constant concentrations of phenol after eight days. All the investigated enzymes except POX show a trend of activity increase over the course of growth on media containing phenol. Beside changes in enzyme activity, changes in endogenous concentrations of proline, chlorophyll, total pigments, as well as changes in root anatomy of lettuce grown on phenol, were also recorded. A culture of lettuce hairy roots was successfully established with the use of Agrobacterium rhizogenes A4M70GUS, with the highest value for biomass yield being recorded for the clone Ljubljanska ledenka 18 (LJL 18), which was further cultivated on different concentrations of phenol in the solution, in order to investigate the potential of use of continuous root cultures for phytoremediation purposes. It has been shown that LJL18 can remove the 100 mgL-1 starting concentration of phenol from the solution within 10 days, while the culture of non-transformed roots of the same cultivar can remove only 50 mgL-1 phenol. Significant changes in POX, CAT, SOD and PPO activity were recorded over the course of hairy roots growth on starting or constant concentrations of phenol, as well as a difference in comparison to non-transformed roots growing in the same conditions. The results of this doctoral dissertation show that lettuce, either in the form of intact plants or hairy roots cultures, can be successfully used for removing phenol from waste waters.