Search

SamenvattingVaccinatie is een belangrijk onderdeel in de bestrijding van het COVID-19-virus. Een voorspeller van het aandeel mensen dat daadwerkelijk een vaccinatie zal nemen is de vaccinatiebereidheid onder de bevolking. Uit buitenlandse literatuur blijkt dat de vaccinatiebereidheid onder mensen met een lagere sociaaleconomische status lager ligt dan onder andere groepen. In deze bijdrage beschrijven we in hoeverre dit ook in Nederland het geval is en laten we zien hoe risicoperceptie, vertrouwen in de werking en veiligheid van het vaccin en gezondheidsvaardigheden hier mogelijk mee samenhangen. Tot slot belichten we een aantal interventiestrategieën die positief aan de vaccinatiebereidheid onder laagopgeleiden kunnen bijdragen.

De Zuid-Limburgse bevolking heeft een sociaal-economische achterstand vergeleken met de rest van Nederland (Jansen & Meisters, 2018). Volgens Jansen & Meisters (2018) is in Limburg al enig tijd sprake van achterstanden in onderwijs, gezondheid en arbeidsparticipatie. Onder de potentiële Limburgse beroepsbevolking zijn relatief veel mensen zonder werk (Künn & Poulissen, 2019). Het meerjarenprogramma 4Limburg wil een bijdrage leveren aan het verkleinen van deze sociaal-economische achterstand (4-Limburg.nl, 2020). De betrokken partijen willen dit bereiken door de arbeidsparticipatie én de vitaliteit in Limburg naar een hoger niveau te tillen. Een van de Zuid-Limburgse gemeenten met een relatief lage arbeidsparticipatie is de gemeente Heerlen. In 2019 heeft het ROA de omvang van de risicogroepen in deze gemeente in kaart gebracht. Hieruit kwam naar voren dat één op de drie inwoners van de gemeente Heerlen in de leeftijd van 15-67, met of zonder een arbeidsongeschiktheids-, werkloosheids- of bijstandsuitkering, niet actief is op de arbeidsmarkt. Ook toonde dit onderzoek aan dat de Heerlense wijken duidelijk verschillen in het percentage van inwoners met een uitkering (Künn & Poulissen, 2019).

De Zuid-Limburgse bevolking heeft een sociaal-economische achterstand vergeleken met de rest van Nederland (Jansen & Meisters, 2018). Volgens Jansen & Meisters (2018) is in Limburg al enig tijd sprake van achterstanden in onderwijs, gezondheid en arbeidsparticipatie. Onder de potentiële Limburgse beroepsbevolking zijn relatief veel mensen zonder werk (Künn & Poulissen, 2019). Het meerjarenprogramma 4Limburg wil een bijdrage leveren aan het verkleinen van deze sociaal-economische achterstand (4-Limburg.nl, 2020). De betrokken partijen willen dit bereiken door de arbeidsparticipatie én de vitaliteit in Limburg naar een hoger niveau te tillen. Een van de Zuid-Limburgse gemeenten met een relatief lage arbeidsparticipatie is de gemeente Heerlen. In 2019 heeft het ROA de omvang van de risicogroepen in deze gemeente in kaart gebracht. Hieruit kwam naar voren dat één op de drie inwoners van de gemeente Heerlen in de leeftijd van 15-67, met of zonder een arbeidsongeschiktheids-, werkloosheids- of bijstandsuitkering, niet actief is op de arbeidsmarkt. Ook toonde dit onderzoek aan dat de Heerlense wijken duidelijk verschillen in het percentage van inwoners met een uitkering (Künn & Poulissen, 2019).

De TNO Arbeidssituatie Survey (TAS) is een tweejaarlijks onderzoek naar de arbeidssituatie in Nederland. De TAS is ontwikkeld door TNO om veranderingen in de arbeidssituatie van werkend Nederland in kaart te brengen. Het onderzoek is uitgevoerd in 2000, 2002 en 2004. In deze brochure worden twaalf onderwerpen uit de TAS in meer detail besproken, waarbij onder andere wordt gekeken naar trends in de tijd. In de detailtabel in het laatste deel van de brochure worden cijfers gepresenteerd over alle onderwerpen die in de TAS aan de orde zijn gesteld. Highlights uit de TAS zijn: afwijkende werktijden; daadwerkelijk en gewenst aantal uur werk per week; verantwoordelijkheid voor inkomen en huishouden; belang werk en vrije tijd; 'werk-thuis'- en 'thuis-werk'-conflict; telewerk; werkdruk en burnout; werkzekerheid; belangrijke aspecten in het werk; opleidingen; salaristevredenheid; werktevredenheid.

De TNO Arbeidssituatie Survey (TAS) is een tweejaarlijks onderzoek naar de arbeidssituatie in Nederland. De TAS is ontwikkeld door TNO om veranderingen in de arbeidssituatie van werkend Nederland in kaart te brengen. Het onderzoek is uitgevoerd in 2000, 2002 en 2004. In deze brochure worden twaalf onderwerpen uit de TAS in meer detail besproken, waarbij onder andere wordt gekeken naar trends in de tijd. In de detailtabel in het laatste deel van de brochure worden cijfers gepresenteerd over alle onderwerpen die in de TAS aan de orde zijn gesteld. Highlights uit de TAS zijn: afwijkende werktijden; daadwerkelijk en gewenst aantal uur werk per week; verantwoordelijkheid voor inkomen en huishouden; belang werk en vrije tijd; 'werk-thuis'- en 'thuis-werk'-conflict; telewerk; werkdruk en burnout; werkzekerheid; belangrijke aspecten in het werk; opleidingen; salaristevredenheid; werktevredenheid.

Deze Monitor Arbeidsongevallen bevat gegevens uit 2005 over dodelijke/ernstige arbeidsongevallen en arbeidsongevallen met letsel en verzuim. Hoofdstuk 2 bevat een korte beschrijving van de Monitor, inclusief een korte toelichting op de overgang van een nieuwe bron voor arbeidsongevallen met letsel en verzuim. Daarna worden de resultaten van de Monitor gepresenteerd me: kerncijfers; slachtoffers; bedrijven; toedracht van de ongevallen; letsels en gevolgen. Vervolgens worden de trends beschreven en wordt een vergelijking gemaakt met de situatie in Europa. Omdat de overgang naar een nieuwe bron tot gevolg heeft dat geen gegevens meer beschikbaar zijn over arbeidsongevallen van zelfstandigen, richt hoofdstuk 5 zich op arbeidsongevallen met letsel en verzuim bij zelfstandigen op basis van de oude bron. Het blijkt o.a. dat er naar schatting 3.500 slachtoffers van een arbeidsongeval na behandeling op de afdeling Spoedeisende Hulp, opgenomen zijn in het ziekenhuis. Het aantal arbeidsongevallen met dodelijke afloop bedroeg 75. De risicogroepen zijn: -oudere werkenden (bij dodelijke arbeidsongevallen en ziekenhuisopnamen); -jongere werkenden (bij ongevallen met letsel en verzuim); -mannen; -allochtonen; -werkenden met een lagere opleiding en in de bouwnijverheid, de sector vervoer, opslag en communicatie, de landbouw en visserij en de industrie en delfstoffenwinning. De Monitor bevat meerdere bijlagen daaronder één met meer aanvullende gegevens over ongevallen naar bedrijfstak.

Deze Monitor Arbeidsongevallen bevat gegevens uit 2005 over dodelijke/ernstige arbeidsongevallen en arbeidsongevallen met letsel en verzuim. Hoofdstuk 2 bevat een korte beschrijving van de Monitor, inclusief een korte toelichting op de overgang van een nieuwe bron voor arbeidsongevallen met letsel en verzuim. Daarna worden de resultaten van de Monitor gepresenteerd me: kerncijfers; slachtoffers; bedrijven; toedracht van de ongevallen; letsels en gevolgen. Vervolgens worden de trends beschreven en wordt een vergelijking gemaakt met de situatie in Europa. Omdat de overgang naar een nieuwe bron tot gevolg heeft dat geen gegevens meer beschikbaar zijn over arbeidsongevallen van zelfstandigen, richt hoofdstuk 5 zich op arbeidsongevallen met letsel en verzuim bij zelfstandigen op basis van de oude bron. Het blijkt o.a. dat er naar schatting 3.500 slachtoffers van een arbeidsongeval na behandeling op de afdeling Spoedeisende Hulp, opgenomen zijn in het ziekenhuis. Het aantal arbeidsongevallen met dodelijke afloop bedroeg 75. De risicogroepen zijn: -oudere werkenden (bij dodelijke arbeidsongevallen en ziekenhuisopnamen); -jongere werkenden (bij ongevallen met letsel en verzuim); -mannen; -allochtonen; -werkenden met een lagere opleiding en in de bouwnijverheid, de sector vervoer, opslag en communicatie, de landbouw en visserij en de industrie en delfstoffenwinning. De Monitor bevat meerdere bijlagen daaronder één met meer aanvullende gegevens over ongevallen naar bedrijfstak.

Het gemiddelde gezinsinkomen van de eerste generatie-immigranten in Europa en Noord-Amerika is lager dan dat van autochtonen. En dat valt niet te verklaren op basis van hun hoeveelheid human capital (opleiding, leeftijd, geslacht, woonplaats). Dit geldt vooral voor immigranten uit de tweede en derde wereld, die ook nog een lagere opbrengt hebben van hun opleiding(niveau). De inkomensachterstand van immigranten varieert tussen bestemmingslanden, ook na controle voor de individuele kenmerken van de immigranten en autochtonen. Slechts één kenmerk van immigratiebeleid heeft een significant effect op de variatie in inkomensachterstand bij immigranten in verschillende bestemmingslanden: de instroomratio van asielzoekers. Hoe hoger de instroomratio van asielzoekers in een bestemmingsland, hoe groter het inkomensverschil tussen vergelijkbare immigranten en autochtonen in dat bestemmingsland. Ook maar één kenmerk van de arbeidsmarkt voor vreemdelingen heeft effect op inkomensachterstanden bij immigranten in verschillende bestemmingslanden en afkomstig uit verschillende herkomstlanden. Een grotere arbeidsmarktparticipatie door vreemdelingen vergroot namelijk hun inkomensverschil met vergelijkbare autochtonen, maar die hogere arbeidsparticipatie door vreemdelingen verkleint dat inkomensverschil voor de hoger geschoolde immigrant en doet dat nog eens extra voor de hoger geschoolde immigranten uit de tweede of derde wereld.

Weinig werkgevers zijn zich ervan bewust dat laaggeletterdheid ook binnen hun bedrijf voorkomt. De grote nadruk in de hedendaagse maatschappij op kennis en de verwerving ervan maakt het noodzakelijk om in voldoende mate lees- en schrijfvaardigheden te beheersen. Niet alleen omdat laaggeletterdheid het functioneren van mensen in het dagelijks leven en in het werk belemmert, maar ook omdat de kenniseconomie vraagt om steeds beter opgeleide werknemers. De onderzoekers hebben aan de hand van zeven beroepen onderzocht welke lees-, schrijf- en rekentaken lager opgeleide werknemers moeten uitvoeren. En met welke taken of veranderingen daarin de laaggeletterden de meeste problemen ondervinden. Het onderzoek laat zien welke niveaus van geletterdheid worden gevraagd van bijvoorbeeld schoonmakers, beveiligingsbeambten of verkoopmedewerkers. Rond zes procent van de werknemers in Nederland kan niet of met zeer veel moeite lezen en schrijven. Technologische ontwikkelingen in de komende vijf tot tien jaar, maar ook de hogere eisen die klanten stellen, zullen grote gevolgen hebben voor de onderzochte beroepen. Kennisniveau en vaardigheden moeten daarom op een hoger peil worden gebracht. Gebeurt dat niet, dan stijgt het aantal werknemers dat ernstig wordt belemmerd in het functioneren, tot dertig procent van de beroepsbevolking.

Weinig werkgevers zijn zich ervan bewust dat laaggeletterdheid ook binnen hun bedrijf voorkomt. De grote nadruk in de hedendaagse maatschappij op kennis en de verwerving ervan maakt het noodzakelijk om in voldoende mate lees- en schrijfvaardigheden te beheersen. Niet alleen omdat laaggeletterdheid het functioneren van mensen in het dagelijks leven en in het werk belemmert, maar ook omdat de kenniseconomie vraagt om steeds beter opgeleide werknemers. De onderzoekers hebben aan de hand van zeven beroepen onderzocht welke lees-, schrijf- en rekentaken lager opgeleide werknemers moeten uitvoeren. En met welke taken of veranderingen daarin de laaggeletterden de meeste problemen ondervinden. Het onderzoek laat zien welke niveaus van geletterdheid worden gevraagd van bijvoorbeeld schoonmakers, beveiligingsbeambten of verkoopmedewerkers. Rond zes procent van de werknemers in Nederland kan niet of met zeer veel moeite lezen en schrijven. Technologische ontwikkelingen in de komende vijf tot tien jaar, maar ook de hogere eisen die klanten stellen, zullen grote gevolgen hebben voor de onderzochte beroepen. Kennisniveau en vaardigheden moeten daarom op een hoger peil worden gebracht. Gebeurt dat niet, dan stijgt het aantal werknemers dat ernstig wordt belemmerd in het functioneren, tot dertig procent van de beroepsbevolking.

Het gemiddelde gezinsinkomen van de eerste generatie-immigranten in Europa en Noord-Amerika is lager dan dat van autochtonen. En dat valt niet te verklaren op basis van hun hoeveelheid human capital (opleiding, leeftijd, geslacht, woonplaats). Dit geldt vooral voor immigranten uit de tweede en derde wereld, die ook nog een lagere opbrengt hebben van hun opleiding(niveau). De inkomensachterstand van immigranten varieert tussen bestemmingslanden, ook na controle voor de individuele kenmerken van de immigranten en autochtonen. Slechts één kenmerk van immigratiebeleid heeft een significant effect op de variatie in inkomensachterstand bij immigranten in verschillende bestemmingslanden: de instroomratio van asielzoekers. Hoe hoger de instroomratio van asielzoekers in een bestemmingsland, hoe groter het inkomensverschil tussen vergelijkbare immigranten en autochtonen in dat bestemmingsland. Ook maar één kenmerk van de arbeidsmarkt voor vreemdelingen heeft effect op inkomensachterstanden bij immigranten in verschillende bestemmingslanden en afkomstig uit verschillende herkomstlanden. Een grotere arbeidsmarktparticipatie door vreemdelingen vergroot namelijk hun inkomensverschil met vergelijkbare autochtonen, maar die hogere arbeidsparticipatie door vreemdelingen verkleint dat inkomensverschil voor de hoger geschoolde immigrant en doet dat nog eens extra voor de hoger geschoolde immigranten uit de tweede of derde wereld.

In dit boek wordt aan de hand van vijf onderzoeksvragen het beeld van de Nederlandse informatiemaatschappij getoetst. Achtereenvolgens komen de volgende mythen aan bod: Nederland is een kenniseconomie; Nederland is een ICT-land; Nederland is een samenleving van keuzekrachtige individuen; Nederland is koploper nieuwe organisatievormen; en, de informatiemaatschappij is goed voor iedereen. Het blijkt dat het beeld dat van de Nederlandse informatiemaatschappij wordt geschetst niet of nauwelijks overeenkomt met het beeld dat uit de onderzoeksresultaten naar voren komt. Er wordt beschreven wat zowel bedrijven als de overheid kunnen doen om de situatie te verbeteren voor de Nederlandse economie als geheel en individuele werkgevers en werknemers in het bijzonder.

Om aan de behoefte van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan cijfers over de arbeidssituatie van arbeidsgehandicapten te voldoen, heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek sinds april 2000 vragen in de Enquête Beroepsbevolking opgenomen om deze situatie te monitoren. Deze vragen zijn door het CBS, in samenwerking met TNO Arbeid, ontwikkeld. In dit document wordt een kwantitatief beeld geschetst van de arbeidsgehandicapte en zijn/haar positie in de maatschappij. In 2003 waren er 1,7 miljoen mensen van 15-64 jaar die door een langdurige aandoening, ziekte of handicap belemmerd worden in het verkrijgen van werk of het uitvoeren van hun werk; de arbeidsgehandicapten. Bijna 44% van de arbeidsgehandicapten behoort in 2002 tot de werkzame beroepsbevolking. Meer dan de helft van de arbeidsgehandicapten is 45 jaar of ouder. Lager opgeleiden zijn oververtegenwoordigd. Er is tevens geïnventariseerd wat voor soort klachten arbeidsgehandicapten hebben. De grootste categorie wordt gevormd door mensen met rug- en nekklachten. Daarnaast worden relatief veel klachten aan de armen en benen, psychische klachten en migraine genoemd. Het afsluitende hoofdstuk bevat een beschrijving van de onderzoeksmethode.

Om aan de behoefte van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan cijfers over de arbeidssituatie van arbeidsgehandicapten te voldoen, heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek sinds april 2000 vragen in de Enquête Beroepsbevolking opgenomen om deze situatie te monitoren. Deze vragen zijn door het CBS, in samenwerking met TNO Arbeid, ontwikkeld. In dit document wordt een kwantitatief beeld geschetst van de arbeidsgehandicapte en zijn/haar positie in de maatschappij. In 2003 waren er 1,7 miljoen mensen van 15-64 jaar die door een langdurige aandoening, ziekte of handicap belemmerd worden in het verkrijgen van werk of het uitvoeren van hun werk; de arbeidsgehandicapten. Bijna 44% van de arbeidsgehandicapten behoort in 2002 tot de werkzame beroepsbevolking. Meer dan de helft van de arbeidsgehandicapten is 45 jaar of ouder. Lager opgeleiden zijn oververtegenwoordigd. Er is tevens geïnventariseerd wat voor soort klachten arbeidsgehandicapten hebben. De grootste categorie wordt gevormd door mensen met rug- en nekklachten. Daarnaast worden relatief veel klachten aan de armen en benen, psychische klachten en migraine genoemd. Het afsluitende hoofdstuk bevat een beschrijving van de onderzoeksmethode.

Dit rapport behandelt de resultaten van een grootschalige survey van TNO Arbeid in 2002 naar ‘Arbeid in de Informatiemaatschappij’. Centraal in dit onderzoek staat de relatie tussen enerzijds het gebruik van soft-, hardware en ICT en anderzijds de organisatie, kwaliteit van de arbeid en het personeel dat die arbeid uitvoert. Het gebruik van ICT kan nieuwe risicofactoren met zich meebrengen. Met ICT is het immers mogelijk het werk intensiever te maken. Als dat gepaard gaat met plezierig en geboeid werken levert dat geen problemen op. Maar als medewerkers alleen maar hollen en geen momenten hebben om stil te staan bij hun verrichtingen of om daarop te reflecteren met anderen levert dat op de lange termijn weinig op. Laat staan dat medewerkers kennis opbouwen en het ideaal van een kenniseconomie dichterbij zullen brengen. ICT brengt zowel kansen als bedreigingen voor werknemers met zich mee brengt. Meer duidelijkheid is gewenst omtrent de samenhang van ICT met scholing, de positie van achterstandsgroepen, de organisatorische context en de arbeidsrelaties en -verhoudingen.

In dit boek wordt aan de hand van vijf onderzoeksvragen het beeld van de Nederlandse informatiemaatschappij getoetst. Achtereenvolgens komen de volgende mythen aan bod: Nederland is een kenniseconomie; Nederland is een ICT-land; Nederland is een samenleving van keuzekrachtige individuen; Nederland is koploper nieuwe organisatievormen; en, de informatiemaatschappij is goed voor iedereen. Het blijkt dat het beeld dat van de Nederlandse informatiemaatschappij wordt geschetst niet of nauwelijks overeenkomt met het beeld dat uit de onderzoeksresultaten naar voren komt. Er wordt beschreven wat zowel bedrijven als de overheid kunnen doen om de situatie te verbeteren voor de Nederlandse economie als geheel en individuele werkgevers en werknemers in het bijzonder.

Dit rapport behandelt de resultaten van een grootschalige survey van TNO Arbeid in 2002 naar ‘Arbeid in de Informatiemaatschappij’. Centraal in dit onderzoek staat de relatie tussen enerzijds het gebruik van soft-, hardware en ICT en anderzijds de organisatie, kwaliteit van de arbeid en het personeel dat die arbeid uitvoert. Het gebruik van ICT kan nieuwe risicofactoren met zich meebrengen. Met ICT is het immers mogelijk het werk intensiever te maken. Als dat gepaard gaat met plezierig en geboeid werken levert dat geen problemen op. Maar als medewerkers alleen maar hollen en geen momenten hebben om stil te staan bij hun verrichtingen of om daarop te reflecteren met anderen levert dat op de lange termijn weinig op. Laat staan dat medewerkers kennis opbouwen en het ideaal van een kenniseconomie dichterbij zullen brengen. ICT brengt zowel kansen als bedreigingen voor werknemers met zich mee brengt. Meer duidelijkheid is gewenst omtrent de samenhang van ICT met scholing, de positie van achterstandsgroepen, de organisatorische context en de arbeidsrelaties en -verhoudingen.

Although overschooling is regarded as the result of imperfect allocation in the labour market, hardly any attention has been given to the influence of another imperfection, unemployment. Several researchers report about an increasing incidence of overschooling in the Netherlands. Although a lot of research has been done in the Netherlands on overschooling, this is not a phenomenon restricted to the Netherlands. Overschooling was found and measured in the United States, Germany, Spain, Portugal the United Kingdom and may be around in other Western European countries as well. Remarkably, however, is that in this line of research no attention has been paid to the effect of unemployment on overschooling. Because it can be argued that almost all unemployed are overschooled, the incidence and amount of overschooling and its rate of return should be directly affected by the unemployment rate in a country. However for the Netherlands we cannot find a relation between the unemployment rate and the amount of overschooling. The amount of overschooling is in 1998, a year with low unemployment, as high as in 1985, a year with high unemployment. After correcting the selectivity bias, caused by the unemployed, we also do not find changes in the rate of return on education, suggesting that wages in the Netherlands are rather sticky. Therefore efficiency wage theory seems to be a better candidate in explaining overschooling than a matching model as propesed by Hartog.

Although overschooling is regarded as the result of imperfect allocation in the labour market, hardly any attention has been given to the influence of another imperfection, unemployment. Several researchers report about an increasing incidence of overschooling in the Netherlands. Although a lot of research has been done in the Netherlands on overschooling, this is not a phenomenon restricted to the Netherlands. Overschooling was found and measured in the United States, Germany, Spain, Portugal the United Kingdom and may be around in other Western European countries as well. Remarkably, however, is that in this line of research no attention has been paid to the effect of unemployment on overschooling. Because it can be argued that almost all unemployed are overschooled, the incidence and amount of overschooling and its rate of return should be directly affected by the unemployment rate in a country. However for the Netherlands we cannot find a relation between the unemployment rate and the amount of overschooling. The amount of overschooling is in 1998, a year with low unemployment, as high as in 1985, a year with high unemployment. After correcting the selectivity bias, caused by the unemployed, we also do not find changes in the rate of return on education, suggesting that wages in the Netherlands are rather sticky. Therefore efficiency wage theory seems to be a better candidate in explaining overschooling than a matching model as propesed by Hartog.

Although overschooling is regarded as the result of imperfect allocation in the labour market, hardly any attention has been given to the influence of another imperfection, unemployment. Several researchers report about an increasing incidence of overschooling in the Netherlands. Although a lot of research has been done in the Netherlands on overschooling, this is not a phenomenon restricted to the Netherlands. Overschooling was found and measured in the United States, Germany, Spain, Portugal the United Kingdom and may be around in other Western European countries as well. Remarkably, however, is that in this line of research no attention has been paid to the effect of unemployment on overschooling. Because it can be argued that almost all unemployed are overschooled, the incidence and amount of overschooling and its rate of return should be directly affected by the unemployment rate in a country. However for the Netherlands we cannot find a relation between the unemployment rate and the amount of overschooling. The amount of overschooling is in 1998, a year with low unemployment, as high as in 1985, a year with high unemployment. After correcting the selectivity bias, caused by the unemployed, we also do not find changes in the rate of return on education, suggesting that wages in the Netherlands are rather sticky. Therefore efficiency wage theory seems to be a better candidate in explaining overschooling than a matching model as propesed by Hartog.

Dit rapport maakt deel uit van het project Deskundigheidsbevordering Arbodiensten 1998. Aangezien op het terrein van de arbodienstverlening een internationalisering te verwachten is, zijn de opleidingseisen binnen de nationale wet- en regelgeving van de EU-landen onderzocht. In de meeste landen is het gebruik van OHS-services verplicht, wat niet wil zeggen dat dit altijd is geëffectueerd. Eisen aan de multidiciplinariteit verschillen per land. Bij de arbeidshygiënisten valt de diversiteit op in wettelijke verplichting, taakomschrijvingen en opleidingen. Bij de bedrijfsartsen is sprake van een Europees erkend 4-jaars programma. In de ons omringende landen kennen zij differentiatie in eindniveau en zijn ze sterk gelieerd aan de medische professie. Bovendien wordt er in de ons omringende landen meer geëxamineerd. Nederland legt meer accent op verzekeringsgeneeskunde, adviesvaardigheden en relatiebeheer.

Dit rapport maakt deel uit van het project Deskundigheidsbevordering Arbodiensten 1998. Aangezien op het terrein van de arbodienstverlening een internationalisering te verwachten is, zijn de opleidingseisen binnen de nationale wet- en regelgeving van de EU-landen onderzocht. In de meeste landen is het gebruik van OHS-services verplicht, wat niet wil zeggen dat dit altijd is geëffectueerd. Eisen aan de multidiciplinariteit verschillen per land. Bij de arbeidshygiënisten valt de diversiteit op in wettelijke verplichting, taakomschrijvingen en opleidingen. Bij de bedrijfsartsen is sprake van een Europees erkend 4-jaars programma. In de ons omringende landen kennen zij differentiatie in eindniveau en zijn ze sterk gelieerd aan de medische professie. Bovendien wordt er in de ons omringende landen meer geëxamineerd. Nederland legt meer accent op verzekeringsgeneeskunde, adviesvaardigheden en relatiebeheer.

Het doel van deze studie is om de rol van de sociaal-economische status (SES), geoperationaliseerd als opleidingsniveau, naast die van leeftijd en werksituatie, in het proces van arbeidsongeschikt-worden te verhelderen. Uit resultaten van deze studie kan geconcludeerd worden dat leeftijd en lichamelijke inspanning in het werk een belanrijke rol spelen in het proces naar arbeidsongeschiktheid. Andere aspecten van de werksituatie zijn hierbij van veel minder belang. De resultaten van dit onderzoek wijzen uit dat de invloed van het opleidingsniveau in het proces van arbeidsongeschikt-worden geen belangrijke rol speelt. Deze conclusies gelden voor mannelijke werknemers in industriële bedrijven. Vertaling van de resultaten naar de dienstverlening en naar vrouwelijke werknemers is op basis van de gebruikte gegevens niet zonder meer mogelijk.