Search

Çalışma kapsamında, Van Gölü Havzasındaki Süphan ve Meydan volkanizmalarının bulunduğu bölgeden alınan perlit örneklerinin mineralojik ve jeokimyasal özellikleri araştırılmıştır. Mineralojik özellikleri belirleyebilmek için örnekler üzerinde İnce Kesit ve XRD, jeokimyasal özelliklerin belirlenmesi için kimyasal analizler yapılmıştır. İnce kesit analizlerinde, tüm perlit örneklerinde yoğun olarak volkanik cam gözlenmektedir. Perlit örneklerinde en yoğun gözlenen mineraller biyotit ve feldispat kristalleridir. Perlit içerisinde görülen kuvars kristallerinin ise perlitik doku içinde ve kenarlarından itibaren kemirildiği tespit edilmiştir. XRD analizlerinde, tüm örneklerde feldispat ve kuvars kristallerinin pikleri gözlenmektedir. Jeokimyasal analizler sonunucunda, perlit örneklerinin SiO2 içerikleri %68 ile %73 arasında değişmektedir. TAS kayaç sınıflamasına göre perlitik kayaçların riyolitten türediği görülmektedir. Within the scope of study, mineralogical and geochemical features of perlite in Van Lake Basin containing Süphan and Meydan area have been investigated. In order to determine the mineralogical properties, thin section analysis and XRD have been performed on the samples and for the determination of geochemical properties chemical analysis have been done. In thin section analysis, intensively volcanic glass is observed in all perlite samples. The most intense observed phenocrysts in perlite samples were biotite and feldspar crystals, whereas quartz crystals have been found to be gnawed in perlite tissue. In XRD analyzes, peaks of feldspar and quartz crystals are observed in all samples. As a result of geochemical analyzes, the SiO2 contents of perlite samples ranged from 68% to 73%. It is observed that perlitic rocks are derived from rhyolite according to TAS rock classification.

The Pliocene aged Tutak volcanic rocks located in the northeast of Turkey is one of the most important basaltic plateaus related to the collision in the East Anatolia. Volcanic products have basaltic compositions and they plot on alkaline-sub-alkaline division line. All of the basaltic lavas composed of olivine, pyroxene, plagioclase and opaque mineral phenocrystals and microlites, displaying intersertal, subophitic and flow textures. Fractional crystallisation and EC-RAFC (Energy-constrained assimilation, fractional crystallisation and magma recharge) models indicate that fractional crystallisation and crustal contamination play an important role in the evolution of the Tutak volcanic rocks. Lower 144Nd/143Nd and higher 87Sr/86Sr isotopic ratios and enrichment of large ion lithophile elements (LILE) and light rare earth elements (LREE) relative to high strength field elements (HFSE) of the least evolved basaltic samples indicate that the mantle source region might be enriched by melts that were derived from subducted sediments. Partial melting models generated by using rare earth element systematics calculations show that basaltic melts might have been produced by melting of a metasomatised mantle source containing both amphibole and garnet with a partial melting degree between 0.2 and 2%., Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan Pliyosen yaşlı Tutak volkanitleri, Doğu Anadolu Bölgesi’nde çarpışmayla ilişkili en önemli bazaltik platolardan biridir. Volkanik ürünler bazaltik bileşime sahiptirler ve alkali-subalkali ayrım çizgisi üzerine iz düşerler. Bazaltik kayaçların tamamı olivin, piroksen, plajiyoklaz ve opak mineral fenokristalleri ve mikrolitlerinden oluşur ve intersertal, subofitik ve akma dokuları sergilerler. Fraksiyonel kristallenme ve EC-AFC (enerjiye bağımlı fraksiyonel kristallenme, ile birleşik asimilasyon) modelleri Tutak volkanitlerinin evriminde fraksiyonel kristallenme ve kıtasal kirlenmenin önemli rol oynadıklarına işaret eder. En az evrimleşmiş (yüksek MgO içerikli lavlar) bazaltik örneklerinin düşük 143Nd/144Nd ve yüksek 87Sr/86Sr izotopik oranları ile büyük iyon yarıçaplı litofil (BİYÇL) ve hafif nadir toprak elementlerinin (HNTE), yüksek alan şiddetli elementlerine (YAŞE) göre belirgin zenginleşmesi, manto kaynak alanında yitim bileşeninin varlığına ve baskın olarak sediment ergimeleri ile zenginleştiğine işaret eder. Nadir torak element sistematiğinin kullanılması ile üretilen kısmi ergime modelleri, bazaltik ergiyiklerin kısmi ergime derecesi %0,7 ile %2 arasında değişen ve amfibol ile granat içeren metasomatize olmuş manto kaynağının ergimesi ile üretilebileceğini göstermiştir.

Alkali silis reaktivitesi (ASR) beton yapılarının dayanıklılığını önemli derecede etkileyen, tek yönlü kompleks bir reaksiyondur. Bu çalışma kapsamında, Van ili kuzeyinde yer alan trakit ve pomza agregalarının alkali silis reaktivitesine (ASR) ilişkin özellikleri araştırılmıştır. ASR’yi belirlemek amacıyla örnekler üzerinde hızlandırılmış harç çubuğu deneyi, kimyasal yöntem deneyleri yapılmıştır. Hızlandırılmış harç çubuğu deneyi için trakit yerine ağırlıkça sırasıyla %10, %20, %30 pomza konularak 16 adet, harç çubuğu hazırlanmıştır. Hızlandırılmış harç çubuğu deneyine göre 3, 7, 14, 28 ve 56 günlük boy değişimleri ölçülmüştür. Kimyasal yöntemle ASR’yi belirlemek amacıyla agregalardan 0.250 mm ve 0.125 mm’lik elek aralığında kalan malzemeden 25 gr 3 adet örnek alınarak deney yapılmıştır. Harç çubuğu numunelerinin deney öncesi ve sonrası farklarını görebilmek amacıyla numuneler üzerinde SEM analizleri yapılmıştır. Hızlandırılmış harç çubuğu öncesi ve sonrası elde edilen SEM görüntülerinde belirli farklılıklar gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, hızlandırılmış harç çubuğu deneyine göre trakit agregasının genleşme oranının %0.2’den büyük olduğu ve zararlı agregalar sınıfında yer aldığı tespit edilmiştir. Trakit yerine ağırlıkça %20 ve %30 pomza ikamesinin ASR etkilerini düşürdüğü gözlemlenmiştir. Kimyasal analiz sonuçlarına göre pomza ve trakit agregaları ASTM C 289 standardında belirtilen alkali silis reaktivitesi açısından “zararlı agregalar”ın yer aldığı III. bölge içerisinde yer almaktadır.

The Eastern Anatolian Cenozoic continental intraplate volcanism was initiated in Middle Miocene as a result of the convergence between the Arabian and Anatolian plates. The origin of Eastern Anatolian volcanism has been the focus of many petrological studies that have aimed to resolve the relative contributions of asthenospheric mantle and/or lithospheric mantle with/without subduction component in the genesis of magmas that compositionally have many affinities to ocean island basalts (OIB) and volcanic arcs. Volcanism in the region characterized by mainly stratovolcanoes, basaltic lava plateaus and are dominantly spread at the northern parts of Bitlis Pötürge Massif (BPM). Our study focuses on a small scale Quaternary basaltic system that firstly observed within the BPM. The volcanic rocks of our study located 50 km to the south of Lake Van and are basanitic in composition. They exposed along K–G striking tensional fissures and crosscut the Upper unit of the Bitlis Massif. Initial products of the volcanism are scoria fall deposits. Thick basanitic lava flows overly the pyroclastics and formed columnar structures. The basanites are generally fine-grained with phenocrysts of olivine+clinopyroxene. The groundmass is typically of clinopyroxene, olivine and Ti magnetite and Cr spinel with interstitial nepheline. The olivine phenocrysts are typically euhedral to subhedral with Forsterite contents of Fo73-83. Clinopyroxenes are highly calcic and show modest variations in Wo47-52-En34-42-Fs10-15 and are weakly zoned with mg# 89-87 at cores to 86-84 at rims. Nephelines occur as minor minerals within the networks of other groundmass minerals. Ti rich and Fe-Cr spinels occur as inclusions in olivine and clinopyroxenes as well as within the groundmass. LILE and LREE enrichments over HFSE and HREE suggest similarities with magmas generated from enriched mantle sources. EC-AFC modeling of trace element and isotope compositions indicates that assimilation of crustal lithologies have minor effect on the evolutionary stages of basanitic rocks. Based on LREE/HREE, MREE/HREE ratios and partial melting models, we suggest that basanitic rocks of Çatak are produced from a lower degree melting of a garnet bearing mantle source.