Search

REZIME: Zdravstveni turizam ima svoje korene još u antičkom vremenu. I tada, na izvorima termalnih voda, nicali su objekti za organizovano kupanje-terme. Danas, pojam zdravstvenog turizma podrazumeva lečilišni turizam, medicinski turizam i wellness. Lečilišni turizam obuhvata lečenje, preventivu i rehabilitaciju. Pod medicinskim turizmom podrazumeva se putovanje u druge zemlje radi medicinske intervencije, najčešće iz oblasti stomatologije, hirurških usluga i usluga iz oblasti kardiologije. Wellness turizam podrazumeva prevenciju, odnosno očuvanje zdravlja, kroz regulisanje načina ishrane, eliminaciju stresa i eliminisanje drugih faktora koji mogu narušiti zdravlje i normalno funkcionisanje ljudskog organizma. U turizmu Srbije, zdravstveni turizam predstavlja njegov značajan segment zasnovan na brojnim termomineralnim izvorima, sa široko zastupljenim spektrom terapeutskih svojstava mineralnih voda i peloida. Na tim izvorima nicale su zdravstvene ustanove, bolnice i rehabilitacioni centri, u kojima se i danas pružaju usluge zdravstvenog turizma. Takođe, zdravstveni turizam se razvija i u planinama, koje zahvaljujući karakteristikama vazduha predstavljaju tzv. „vazdušne banje“ Srbije. Zdravstveni turizam, kao deo turističke privrede doprinosi ekonomskom rastu i povećanju nacionalnog dohotka. Turizam može imati direktne i indirektne efekte na privredu. Kao posledica njegovog direktnog efekta dolazi do povećanja društvenog bruto proizvoda, do otvaranja novih radnih mesta i bolje zaposlenosti stanovništva, utiče na platni bilans, na investicije. Takođe, uz pomoć turizma direktno se utiče na smanjenje neravnomernosti u regionalnom razvoju zemlje, utiče se na brži razvoj nedovoljno razvijenih zemalja. Indirektni uticaj turizma se odnosi na razvoj privrednih grana, poput poljoprivrede, saobraćaja, građevinarstva, industrije i dr. Prilikom proučavanja multiplikativnih efekata od turizma, treba naglasiti da je za jednu nacionalnu ekonomiju vrlo bitno razlikovati domaću od str, Summary: The health tourism was existed in ancient times. On thermal springs had made many facilities for organized bathing - spa. Today, the concept of health tourism involves health- recovery tourism, medical tourism, and wellness tourism. The health tourism includes treatment, prevention, and rehabilitation. The medical tourism is travel to other countries for medical intervention, in the field of dentistry, surgical services, and services in the field of cardiology. The wellness tourism means prevention, and the preservation of health, through the regulation of diet, stress elimination, and elimination of other factors, that can destroy the health and normal functioning of the human organism. An important segment of the Serbian tourism is the health tourism, based on numerous thermo-mineral springs, with a wide spectrum of therapeutic properties. On these springs were building up medical institutions, hospitals, and rehabilitation centres. They provide health tourism. Health tourism is developing in the mountains. Because of its specific air characteristics, they are known such as “Serbian air spa”. Health tourism, as part of the tourism industry contributes to economic growth and national income. Tourism can have direct and indirect effects on the national economy. Direct effects lead to an increase of GDP, foreign and domestic investments, creation of new jobs and better employment of the population. In addition, tourism directly affects on the reduction of disparities in regional development of the country, as well as faster development of undeveloped countries. The indirect effects relate on the development of economic sectors, such as agriculture, transport, construction, industry, and others. Regard to the multiplicative effects of tourism, it should be noted, that for a national economy is very important to distinguish domestic from foreign tourist consumption. They have different economic effects. There is a redistribution of income within an economy in

Kornealna topografija sa prikazanim svim parametrima različitih mapa za praćenje promena oblika rožnjače nov su korak ka boljem razumevanju rožnjače, kao i boljem sagledavanju pacijenata za različite oftalmološke procedure. Cilj istraživanja bio je da se ustanovi uticaj dejstva različitih cikloplegika i ciklokonstriktora na promenu parametara zakrivljenosti oblika i debljine rožnjače. Metod. Istraživanje je obavljeno na Klinici za očne bolesti Kliničkog centra Srbije Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, u periodu od 2010. do 2012. godine. Studija je bila prospektivno analitičko intervenciono istraživanje u okviru iste grupe ispitanika gde je svaki ispitanik sam sebi i kontrola za evaluaciju efekata tretmana čime se eliminiše potreba za balansiranjem karakteristika kao što su starost, pol, genetski faktori itd. U studiji je bilo ukupno 70 ispitanika podeljenih u dve grupe po starosti.Ukupan broj očiju u obe grupe iznosio je 124 oka. Kornealna topografija je rađena pre i u maksimumu dejstva aplikovane farmakološke supstance, koristeći tangencijalnu i aksijalnu mapu. Rezultati. Dijametar zenice u cikloplegiji bio je veći nakon sol. Cyclopentolate 1% kod odraslih ispitanika sa tamnim dužicama, dok je kod dece sa istim kapima veći dijametar bio kod svetlih dužica. Promene u refrakciji a nakon sol. Atropine 1% nije došlo kod odraslih, dok jeste kod dece (hipermetropija). Hipermetropizacija je nastala i nakon sol. Cyclopentolate 1% i kod odraslih i kod dece. U pogledu vrednosti simulirane keratometrije SimK (ne u pogledu magnitude, niti osovine) nije došlo do promene u cikloplegiji kao i u ciklokontrakciji u obe grupe ispitanika. Nalaz na kornealnoj topografiji zadnje površine rožnjače (BFS) pokazao je zaravnjenje rožnjače u cikloplegiji nakon dejstva sol. Atropine 1%. Iregularnost rožnjače u centralnih 3 mm je postala manja nakon cikloplegije sa sol.Atropine 1%. Tangencijalna mapa na kornealnoj topografiji u cikloplegiji sa obe vrste kapi i u obe grupe ispitanik, Corneal topography had shown all the parameters of different maps for tracking changes in corneal shape, and that is a new step to a greater understanding of the cornea, and broader understanding of the patient’s condition applicable for different ophthalmological procedures. The goal of the research was to establish the impact of different cycloplegics and cycloconstrictors on changes in parameters of curvatures of the shape and thickness of the cornea. Method. The research was conducted at the Clinic for Eye Disease Clinical Centre of Serbia, and it lasted from year 2010 until 2012. The study was prospective analytical interventional research, where all of the subjects included were their own evaluation control, so the need for balancing the characteristics (such as age, sex, genetic factors, etc.) was eliminated. There were 70 subjects included in this study, divided in two age groups. The total number of eyes, in both age groups, was 124. Corneal topography was conducted before, and in time of the maximum effect of the pharmacological substance administered; with use of tangential and axial map. Results. The diameter of the pupil in cycloplegia was higher after use of sol. Cyclopentolate 1% in adult patients with dark iris, while in children with use of same drops the greater diameter was with brighter iris. Changes in refraction after use of sol. Atropine 1% did not occur in adults, while it did in children (hypmetropia). Hypermetropia has occurred in both adults and in children after sol.Cyclopentolate 1%. In terms of value, simulated keratometry SimK , there was no change in the cycloplegia as well as in cyclocontraction in both groups. The finding on the corneal topography of the posterior surface of the cornea (BFS) showed corneal flattening in cyclopegia after use of sol. Atropine 1%. Irregularity of the cornea, in the central 3mm, has become smaller after use of the cycloplegics such as sol.Atropine 1%. Tangential map on corneal topography in cycloplegia

Prirodni resursi predstavljaju jednu od najvažnijih resursnih kategorija razvoja ekonomskih aktivnosti. U prethodnim periodima, prirodni resursi su se eksploatisali daleko iznad svoje granice održivosti. Usled toga, razvoj mnogih privrednih aktivnosti je danas pred velikim izazovima, u smislu na koji način prevazići sve izraženiji nedostatak prirodnih resursa. Kako turizam predstavlja jednu od najbrže rastućih privrednih grana poslednjih decenija, a imajući u vidu da on prevashodno zavisi od raspoloživosti i kvaliteta prirodnih resursa područja u kojima se razvija, održivo korišćenje prirodnih resursa nameće se kao jedan od ključnih izazova saveremenog razvoja turizma, kako na globalnom, tako i na nivou pojedinih destinacija. U prethodnim periodima razvoja turizma, naročito u drugoj polovini prošlog veka, nije se vodilo računa o prirodnim resursima, već su oni bili posmatrani samo kao sredstvo stvaranja turističkog proizvoda. Područje Srbije poseduje očuvan potencijal prirodnih resursa, koji može biti značajna osnova budućeg razvoja turizma. To se naročito odnosi na vodne resurse, koji su u radu označeni kao jedni od ključnih prirodnih resursa razvoja održivog turizma Srbije u narednim periodima. Takođe, planinska područja poseduju raznovrstan i uglavnom nenarušen potencijal prirodnih resursa, s jedne strane, a ekonomski su najnerazvijena područja Srbije, s druge strane, pa predstavljaju potencijalno najperspektivnija područja razvoja održivog turizma Srbije zasnovanog na prirodnim resursima. U cilju analize dosadašnjeg stepena korišćenja prirodnih resursa kao osnove razvoja turizma, u radu su testirani indikatori održivog turizma planinskih i banjskih destinacija Srbije. Rezultati analize su pokazali da je dosadašnji razvoj turizma u tim područjima neodrživ, što jasno dovodi do zaključka da se u Srbiji, u prethodnom periodu, nije vodilo računa o održivom korišćenju prirodnih resursa u funkciji razvoja održivog turizma. Korišćenjem FAS analize, TOWS matrice i matric, Natural resources make one of the most important resource categories in the development of economic activities. In the past periods, the natural resources have been exploited far beyond the sustainability threshold. Consequently, the development of many economic activities is facing huge challenges today in terms of how to overcome the growing shortage of natural resources. Since tourism represents one of the fastest growing branches of economy in the recent decades, and having in mind that it depends primarily on the availability and quality of natural resources of the area in which it develops, the sustainable use of natural resources imposes itself as one of the key challenges of the modern tourism development, both globally and at the level of individual destinations. In the previous phases of tourism development, and in the second half of the last century in particular, exploitation of natural resources was not an issue, but they were regarded only as a tool to create a tourism product. The territory of Serbia shows a preserved potential of natural resources, which can be a significant basis for the future development of tourism. This particularly applies to water resources, which are marked in the paper as one of the key natural resources for sustainable tourism development of Serbia in the periods to come. Also, the mountain areas have a diverse and mainly untapped potential of natural resources on the one hand, and are economically the most underdeveloped areas of Serbia on the other; as such, they are potentially the most promising areas for development of sustainable tourism of Serbia as far as natural resources are concerned. For the purpose of an analysis of the current level of utilization of natural resources as the basis of tourism development, the paper examines indicators of sustainable tourism of mountain and spa resorts in Serbia. The results show that the previous tourism development of these areas hasn’t been sustainable, which clearly leads to

At the beginning of the motives that explain the choice of topics and points to a way of doctoral dissertations. Then, in a conceptually related topics will be discussed theoretical and methodological background and work harder to define. Will discuss the development of tourism as a modern social and global phenomenon. Analyze the geographic, traffic situation, as well as travel to some position emissive areas. There will be a complex evaluation of tourism resources to the methodology recommended by the World Tourism Organization (UNWTO). Also, based on tourist traffic and the number of nights will be determined by the quality and level of tourism development Tourism South Serbia. At the same time analyze the distribution of tourist traffic (seasonality), and types of traffic to tourist destinations (mountain resort, spa centers, town centers, etc.). In this regard, a review of the current forms of tourism in this tourist destination such as health care, transit, excursion, rural, mountain, events and other specific forms of tourism. Furthermore, we will investigate the specificity of the place of tourism in the economic structure of South Serbia. At the same time, a review of the structure of the economy by sectors and cross-cutting relationships between tourism and certain industries. In parallel, to consider the position of South Serbia as a tourist destination with the three most important aspects. The first is the setting up of indicators of competitiveness of tourism, another analysis of competitive strengths and weaknesses of tourism and the third aspect of the benchmarking analysis of tourism products and comparison with similar resources. All of this contributes to the determination of directions of development of some of the existing and new forms of tourism, as well as establishing a sustainable development of tourism. Finally, this paper will be on the development prospects of some forms of tourism in the short term may bring the greatest economic effect

Еногастрономски туризам има велики значај као селективни подсистем укупног туризма. Његов посебан значај је у остваривању осталих привредних делатности, где се истичу пољопривреда, прерађивачка индустрија, занатство, трговина, саобраћај, комуналне делатности и итд. Овај рад је усмерен на еногастрономски туризам Шумадије . Истраживање користи квалитативне и квантитативне методе да би пружило што бројније и поузданије податке о еногастрономском туризму Шумадије. Резултати истраживања, треба да дају бројне одговоре, како и на који начин побољшати квалитет услуге и тиме изаћи што више у сусрет туристима, како задовољити њихове жеље и потребе, пронаћи адекватну стратегију за развој винског туризма и подићи ниво свести о еногастрономској култури дестинације, путем часописа, брошура, едукације кадрова, курсева, семинара, екскурзија до винарија.Иако еногастрономски туризам последњих година добија све више на значају, на основу статистичких показатеља може се закључити да још увек није постигнуто адекватно унапређење квалитета еногастрономског производа, у циљу задовољавања како потреба потрошача, тако и пружању услуга. Данас, у појединим областима туризам хране и вина је веома добро развијен , док у другима и даље заузима мало тржиште и привлачи мањи број као домаћих тако и иностраних туриста. С тим у вези, јавила се потреба оваквог вида истраживања, а све у циљу побољшања квалитета винско-туристичких дестинација Шумадије. Како би еногастрономски туризам заживео и био један од пририотета Србије, неопходно је открити слабе тачке туристичког развоја и радити на њиховом побољшању, па је оваква врста истраживања веома корисна. Циљ рада је да укаже на значај утицаја развоја еногастрономских активности на ставове туриста о винским подрумима Шумадије, где је овај вид туризма и присутан., Enogastronomski turizam ima veliki značaj kao selektivni podsistem ukupnog turizma. NJegov poseban značaj je u ostvarivanju ostalih privrednih delatnosti, gde se ističu poljoprivreda, prerađivačka industrija, zanatstvo, trgovina, saobraćaj, komunalne delatnosti i itd. Ovaj rad je usmeren na enogastronomski turizam Šumadije . Istraživanje koristi kvalitativne i kvantitativne metode da bi pružilo što brojnije i pouzdanije podatke o enogastronomskom turizmu Šumadije. Rezultati istraživanja, treba da daju brojne odgovore, kako i na koji način poboljšati kvalitet usluge i time izaći što više u susret turistima, kako zadovoljiti njihove želje i potrebe, pronaći adekvatnu strategiju za razvoj vinskog turizma i podići nivo svesti o enogastronomskoj kulturi destinacije, putem časopisa, brošura, edukacije kadrova, kurseva, seminara, ekskurzija do vinarija.Iako enogastronomski turizam poslednjih godina dobija sve više na značaju, na osnovu statističkih pokazatelja može se zaključiti da još uvek nije postignuto adekvatno unapređenje kvaliteta enogastronomskog proizvoda, u cilju zadovoljavanja kako potreba potrošača, tako i pružanju usluga. Danas, u pojedinim oblastima turizam hrane i vina je veoma dobro razvijen , dok u drugima i dalje zauzima malo tržište i privlači manji broj kao domaćih tako i inostranih turista. S tim u vezi, javila se potreba ovakvog vida istraživanja, a sve u cilju poboljšanja kvaliteta vinsko-turističkih destinacija Šumadije. Kako bi enogastronomski turizam zaživeo i bio jedan od pririoteta Srbije, neophodno je otkriti slabe tačke turističkog razvoja i raditi na njihovom poboljšanju, pa je ovakva vrsta istraživanja veoma korisna. Cilj rada je da ukaže na značaj uticaja razvoja enogastronomskih aktivnosti na stavove turista o vinskim podrumima Šumadije, gde je ovaj vid turizma i prisutan., Enogastronomic tourism bears a great significance as a selective subsystem of the total tourism. Its special importance lies in the accomplishment of other economic activities, including agriculture, manufacturing industry, handcraft, trade, traffic, communal activities, etc. This paper aims at enogastronomic tourists in Šumadija. Our research uses qualitative and quantitative methods to provide numerous and reliable data on enogastronomic tourism in Šumadija. The results of our research should give answers to how to improve the quality of service and therefore satisfy tourists' wishes and needs and find out an adequate strategy for the development of wine tourism as well as to raise consciousness about enogastronomic culture of the destination through magazines, brochures, staff education, training courses, seminars,excursions to winaries. Although enogastronomic tourism has been gaining much significance during the last years, statistical indicators show that there has been no adequate improvement in the enogastronomic products' quality regarding not only satisfying consumers' needs but upgrading services as well. Today food and wine tourism is well developed in certain areas on one side; on the other side this kind of tourism occupies very small-scale market attracting small number of both domestic and foreign tourists.Therefore the need for this kind of research has emerged with an aim to improve the quality of wine tourism destinations in Šumadija. In order for enogastronomic tourism to come to life and become one of Serbia's priorities, the drawbacks of tourism development should be identified and an effort to lessen those drawbacks should be made. In that respect this research could be quite useful.

Vitroretinalna dodirna površina (VRDP)je kompleks sastavljen od struktura koje povezuju vitrealni korteks i bazalne membrane ćelija retine..., Vitroretinal interface(VRI) is a complex composed of structures that connect vitreal cortex with retinal basal membrane...

Konkurentnost ruralnih turističkih destinacija je složen fenomen, jer podrazumeva ekonomsku, socijalnu, političku, kulturnu, tehnološku i prirodnu dimenziju. Zadatak menadžmenta ruralnih destinacija je da prati uticaje svih faktora iz okruženja i kontinuirano radi na unapređenju turističke ponude u cilju privlačenja većeg broja turista. Očuvana priroda ruralnih područja sa bogatim antropogenim nasleđem predstavlja posebnu atrakciju za ljude iz visoko urbanizovanih gradskih sredina. Kako bi ove atraktivnosti bile dostupne posetiocima, odnosno turistima koji žele da svoje slobodno vreme i odmor provedu u njima u poslednje četiri decenije intenziviran je razvoj ruralnog turizma. Ruralni turizam u velikoj meri može unaprediti ekonomski, socijalni, kulturni, politički, funkcionalni karakter ruralnih područja koja su opterećena problemima vezanim za populacionu politiku, smanjenje makroekonomskih pokazatelja, infrastrukturne probleme, itd. Razvoj ruralnog turizma zastupljen je u svim zemljama Evrope, Severnoj Americi, Rusiji, Australiji i dr. Razvoj ruralnog turizma u Srbiji u pojedinim regionima ima različite forme, karakter i intenzitet. Determinante su određene prirodno- geografskim karakteristikama područja, antropogenim nasleđem, stepenom društveno- ekonomskog razvoja, nivoom razvoja svesti lokalnog stanovništva o prednostima bavljenja ruralnim turizmom, i sl. Karakteistika razvoja ruralnog turizma je da u velikoj meri može da naruši ambijent ruralnog prostora, dok je sa druge strane sam koncept baziran na interesu turista za očuvanim prirodnim i antropogenim vrednostima seoskih sredina koje ih animiraju za posetu i boravak. Iz tog razloga koncept održivosti predstavlja osnovu za razvoj i uslov sticanja konkurentske prednosti. Polazeći od teorijskih i praktičnih aspekata razvoja ruralnog turizma u radu su analizirani faktori koji utiču na proces upravljanja ruralnim turističkim destinacijama u Srbiji sa ciljem unapređenja njihove konkurentnosti. Pored toga, na osnovu, The competitiveness of rural tourist destinations is a complex phenomenon, because it involves economic, social, political, cultural, technological and natural dimension. Management of rural destinations has task to keep track of impacts from environment and constantly working to improve the tourism offer in order to attract more visitors/tourists. The preserved nature of rural areas with a rich anthropogenic heritage represents a special attraction for people from highly urbanized areas. To make this attraction available for visitors ie. tourists who want to spend their free time and vacations in that kind of tourist destination, in last four decades has been intensifying development of rural tourism. Rural tourism can significantly improve the economic, social, cultural, political, functional character of rural areas which are burdened by issues related to population policy, reducing macroeconomic indicators, infrastructure problems, etc. The development of rural tourism nowadays is present in all European countries, North America, Russia, Australia and others. The development of rural tourism in Serbia in certain regions has different forms, character and intensity. Determinants is specified by natural-geographical characteristics of the area, anthropogenic heritage, socio-economic development, the level of awareness of local people about the benefits which can bring implementation rural tourism, etc. Characteristic of rural tourism development is that it can jeopardise environment of rural areas in a large extent, while on the other hand, the concept is based on tourist interests for preserved natural and anthropogenic values of rural communities that animate them for visit and staying. For this reason, the concept of sustainability is the basis for development and condition for gaining competitive advantage. Starting from the theoretical and practical aspects of the development rural tourism, this paper analyzes the factors that have influence on the process of

Brze promene procesa i događaja, skraćivanje životnog ciklusa proizvoda i tehnologije, povećana konkurencija, koncentracija i centralizacija kapitala su pojave i procesi koji su uticali na povećanje uloge ljudskih resursa i značaja upravljanja ljudskim resursima u savremenom poslovanju. Posebno značajnu ulogu ljudski resursi kao najvažniji neopipljivi poslovni resursi imaju u turističkoj delatnosti. Kako bi preduzeća današnjice zadržala ostvarene konkurentske prednosti, ona moraju konstantno da analiziraju i predviđaju poslovno okruženje u svetlu izbora najbolje strategije za unapređenje svog rada. Zbog ovih razloga, turistička preduzeća mogu da kreiraju kvalitetan turistički proizvod i da pružaju kvalitetnu turističku uslugu na bazi kojih će ostvarivati konkurentske prednosti na promenjivom turističkom tržištu, jedino ukoliko poseduju kvalitetne i stručne turističke kadrove koji imaju sposobnost anticipacije, kontinuiranog stručnog usavršavanja i prilagođavanja potrebama i visoko sofisticiranim zahtevima savremenih turista. Konkurentnost turističkih preduzeća današnjice predominantno je, dakle, uslovljena stepenom znanja i sposobnosti menadžera, ali i svih zaposlenih koji na direktan i/ili indirektan način učestvuju u kreiranju i pružanju turističke usluge. Upravo je kvalitet turističkog proizvoda i pružene usluge u direktnoj korelaciji sa kvalitetom ljudskih resursa, a tržišni i ekonomski efekti tog znanja i stručnosti sagledavaju se kroz motivisanost i zadovoljstvo turističkih kadrova i nivo ostvarenog turističkog prihoda, što rezultati konkretnog empirijskog istraživanja i dokazuju. Srbija poseduje komparativne prednosti za razvoj turističke delatnosti koje su zasnovane prvenstveno na prirodnim atraktivnostima, ali i na stvorenim kulturno- istorijskim vrednostima. Da bi ostvarila i konkurentske prednosti na promenjivom turističkom tržištu današnjice, Srbija treba da izvrši novo turističko pozicioniranje. Permanentno učenje i usavršavanje turističkih kadrova i st, Rapid changes in processes and events, shortening products life cycle and technology, growing of competition, concentration and centralization of capital, are phenomena and processes that have contributed to increasing the role of human resources and importance of human resource management in modern business. Especially important role of human resources as the most important intangible business resources play in the tourism industry. In order to today’s companies retained achieved competitive advantage, they must constantly analyze and predict business environment in light of the selection of the best strategies for improving their work. For these reasons, tourism enterprises can create a quality tourism product and to provide quality tourist services on the basis of which will achieve a competitive advantage in the volatile tourism market only if they have the quality and professional tourism personnel who have the ability to anticipate, continuously train and adapt to the needs and highly sophisticated demands of modern tourists. The competitiveness of tourism enterprises today is predominantly, therefore, depends on level of knowledge and skills of managers, and all employees who directly and / or indirectly are involved in creating and providing tourism services. It is the quality of the tourism product and services rendered in direct correlation with the quality of human resources and market and economic effects of this knowledge and expertise are measured through motivation and satisfaction of employees in tourism and the level of realized income from tourism, which results of specific empirical research proves. Serbia has comparative advantages for development of tourism activities that are based primarily on natural attractions, but also created the cultural and historical values. In order to achieve the competitive advantage in the volatile tourism market today, Serbia needs to make a new tourist positioning. Continuing education and training of tourism per

Cilj studije: Cilj sprovedene studije bio je utvrĎivanje povezanosti standardnih biomarkera inflamacije kao što su sedimentacija, fibrinogen, C-reaktivni protein, holesterol i njegove frakcije trigliceridi kao i novog biomarkera inflamacije hitinaza 3 protein 1 u krvi ispitanika u pacijenata sa različitim stadijumom dijabetesne retinopatije. Metode: U krvi svih ispitanika odreĎivani su standardni biohemijski parametri (glikemija, holesterol i njegove frakcije, trigliceridi, HbA1c, urea, kreatinin), standardni biomarkeri inflamacije (sedimentacija, fibrinogen, C-reaktivni protein), i hitinaza 3 protein 1, nov biomarker inflamacije. Intenzitet oksidativnog stresa pratili smo odreĎivanjem vrednosti produkata uznapredovale oksidacije proteina, TBA-reagujućih substanci i ukupnih SH grupa. Dobijeni rezultati obraĎivani su statističkim programom, Sigma stat verzija 3,5. Korišćeni su Mann-Whitney Rank Sum Test i Studentov t test. Digitalne slike očnog dna ispitanika, blagom neproliferativnom dijabetesnom retinopatijom i teškom preproliferativnom su podeljene u pet različitih zona, koncentričnih, sa centrom na optičkom disku. Nakon morfološke analize digitalne fotografije su dodatno kvantitativno analizirane uz pomoću sistema za procesiranje i analizu digitalne slike ImageJ (http://rsbweb.nih.gov/ij/). Statistički paket SPSS verzija 16 je korišćena za statističku analizu dobijenih rezultata. One Way ANOVA je korišćena za utvrĎivanje statističke zanačajnosti Dodatne razlike izmeĎu tri grupe ispitanika analizirane su pomoću Tukey’s i Games-Howell post hoc testova. Rezultati: Redukcija broja krvnih sudova i povećanje njihovog spoljašnjeg dijametra, uočeno je na očnom dnu sa progresijom dijabetesne retinopatije. Parametri sistemske inflamacije bili su statistički značajno viši u ispitanika sa dijabetesom i retinopatijom. Zaključak: Morfometrijska analiza dijametra i broja krvnih sudova na digitalnim fotografijama očnog dna može biti značajna za skrining dijabetesne retinopatije.

Dijabetesna retinopatija je među vodećim uzročnicima stečenog slepila, kako u razvijenim zemljama, tako i zemljama u razvoju. Dijabetesna retinopatija je jedna od najčešćih komplikacija Dijabetes Mellitus-a. U sklopu dijabetesne retinopatije jedan od najranijih razloga koji dovodi do pada vidne oštrine je dijabetični makularni edem (DME). Pad vidne oštrine kod pacijenata sa dijabetesom narušava njihov kvalitet života i umanjuje radnu sposobnost. Dosadašnji oblik lečenja laserfotokoaguacijom makule, nije dao zadovoljavajuće rezultate. U novije vreme sve više je zastupljeno farmakološko lečenje edema koje podrazumeva intrvitrealnu aplikaciju lekova iz grupe inhibitora vaskularnog endotelnog faktora rasta (VEGF inhibitori), koji dovodi do stabilizacije zidova krvnih sudova. Cilj ove studije je da se ispita efikasnost lečenja DME uz pomoć intravitrealno aplikovanih lekova iz grupe inhibitora vaskularnog endotelnog faktora rasta u odnosu na konvencionalno do sada priznato lečenje laserfotokogulacijom makule. Efikasnost lečenja je procenjivana na dva načina: anatomski, na osnovu smanjenja centralne makularne debljine izražene u μm, merene metodom optičke koherentne tomografije, i funkcionalno, na osnovu poboljšanja vidne oštrine koja je izražavana u log MAR jedinicama. U ovoj prospektivnoj, randomiziranoj kliničkoj studiji sa minimumom praćenja od 6 meseci, u eksperimentalnoj grupi tretiran je 51 pacijent, odnosno 84 oka aplikacijom bevacizumaba (anti VEGF agens) u dozi od 1,25 mg, sa ili bez dodatnog laser tretmana. Uz prosečno 2,46 inekcije postignuta je prosečna redukcija centralne makularne debljine od 139,15 μm. Dobijene vrednosti su nakon svake aplikovane doze su značajno bolje u odnosu na početnu. Edemi sa većom centralnom makularnom debljinom su zahtevali tretman sa većim brojem inekcija. Kod većih edema je postignuta i veća redukcija centralne makularne debljine. U odnosu na vidnu oštrinu u eksperimentalnoj grupi postignuto je poboljšanje od 0,135 log MAR jed, Diabetic retinopathy is among the leading causes of acquired blindness in developed countries, as well as in developing countries. Diabetic retinopathy is one of the most frequent Diabetes Mellitus complications. Within diabetic retinopathy, diabetic macular edema (DME) is one of the earliest causes of the loss of visual acuity. Impaired vision causes decline in life quality in diabetic patients and it decreases their working ability. Up to this date, laser photocoagulation treatment has not given satisfactory results. Recently, new promising treatment forms have emerged, including the intravitreal application of vascular endothelium growth factor (VEGF inhibitors), which lead to stabilization of the vessel wall. The aim of this study is to evaluate the efficacy of DME treatment consisting of intravitreal VEGF inhibitor application alone or as a part of combined treatment (intravitreal VEGF inhibitor plus laser photocoagulation) compared with conventional laser treatment alone. The effect of treatment was evaluated according to morphological parameters by measuring central macular thickness (CMT) in μm with optical coherence tomography, and according to functional parameter by visual acuity in log MAR scale. In this prospective randomized clinical trial, with minimum follow up of 6 months, in experimental group 51 patient, or 84 eyes were treated with bevacizumab (VEGF inhibitor) in 1.25 mg dosage, alone or in combination with laser. The mean reduction in was 139.15 μm, which was achieved with 2.46 doses on average. The difference between the final and initial CMT values after each dos age was tatistically significant. Edemas with high central macular thickness required high number of intraviteal aplicatons and the reduction was higher. In our study, mean visual acuity improved significantly in 0.135 log MAR. In control group (50 patient, 92 eyes) treated with laserphotocolagulation alone, the effect on visual acuity and central acular thickness was not statistical

Uvod: Senilna degeneracija makule (SDM) je vodeći uzrok ozbiljnog, trajnog oštećenja vida kod ljudi preko pedeset godina života. To je stanje kod koga primarno dolazi do oštećenja fotoreceptora makule. Subretinalna ili horoidalna neovaskularizacija je patološki supstrat za formiranje neovaskularne membrane (SNM) kod vlažne forme senilne degeneracije makule (nSDM). U patogenezi ove membrane značajnu ulogu, ako ne i ključnu, ima angiogenetski faktor, tzv. vaskularni endotelni faktor rasta (VEGF), koji je odgovoran za povećanje vaskularnog permeabiliteta i stimulaciju neovaskularizacije. Zato je jedna od mogućih strategija prevencije i tretmana subretinalne neovaskularne membrane inhibicija VEGF i smanjenje vaskularnog permeabiliteta. Cilj: je da se utvrditi efikasnost i bezbednost intravitrealne primene leka iz grupe ihhibitora VEGF, bevacizumaba u dozi od 1,25 mg (0,1mL) u terapiji nSDM, kao i da li intravitrealna primena ovog leka po PRN protokolu (pro-re-nata, ili po potrebi), utiče na promenu vidne oštrine (poboljšanje/stabilizacija/pogoršanje) i veličinu SNM merene optičkom koherentnom tomografijom (OCT) u periodu praćenja od 44±4 nedelje. Cilj ovog istraživanja je i da se utvrdi eventualni prognostički značaj vidne oštrine i vrste SNM ustanovljene fluoresceinskom angiografijom (FA) i OCT-om na krajnji ishod terapije. Takođe, jedan od ciljeva je i da se utvrde mogući lokalni i sistemsi neželjeni efekti intravitrealno aplikovanog bevacizumaba i njegov potencijalni efekat na promenu u vrednostima sistolnog i dijastolnog arterijskog krvnog pritiska, s obzirom da se lek primenjuje "off label". Metodologija: U retrospektivnu kliničku komparativnu studiju uključeno je 92 pacijenta sa dijagnozom nSDM. Dijagnoza nSDM je ustanovljena kliničkim pregledom, a potvrđena FA i OCT-om. Kriterijum uključenja bio je postojanje SNM tačno definisanog tipa (klasična, minimalno klasična ili okultna)..., Introduction: Age-related macular degeneration (AMD) is the leading cause of serious, permanent sight damage after the age of fifty. In this condition macular photoreceptors are the primary sight of damage. Subretinal or choroidal neovascularization is the pathological substrate underlying the formation of a subretinal, choroidal neovascular membrane (CNM) in the wet form of age-related macular degeneration (wet AMD). In the pathogenesis of this membrane an important, if not crucial role is played by an angiogenesis factor known as vascular endothelial growth factor (VEGF), which is responsible for increasing the vascular permeability and stimulating neovascularization. Therefore, one of the possible strategies in the prevention and treatment of subretinal neovascular membrane is inhibition of VEGF and decrease in vascular permeability. Aim: is to determine the efficacy and safety of intravitreal administration of 1.25mg (0.1mL) of the vascular endothelial growth factor inhibitor bevacizumab in the treatment of wet AMD, as well as to determine whether PRN (pro-re-nata, or as needed) application of this drug has any influence on visual acuity (improvement/stabilization/deterioration) and the size of SNM measured by optical coherence tomography (OCT), in the follow-up period of 44±4 weeks. The aim of this research is also to determine the prognostic importance of visual acuity and CNM type determined by fluorescein angiography (FAG) and OCT on the outcome of treatment. Moreover, one of the aims is to determine the possible local or systemic side effects of the intravitreal application of bevacizumab and its potential effects on systolic and diastolic blood pressure, considering the “off label” application of the drug. Methodology: A total of 92 patients with the diagnosis of wet AMD were included in the retrospective clinical comparative study. The diagnosis of wet AMD was established by physical exam, and confirmed on FAG and OCT. The inclusion criterion was the exis

Pseudoeksfolijacije (PEH od eng. Pseudoexfoliation) predstavljaju čestu okularnu manifestaciju sistemskog oboljenja i jedan su od vodećih uzrokaa nastanka glaukoma. Pseudoeksfolijativni sindrom je poremećaj organizma koji karakteriše izmenjen sastav ekstracelularnog matriksa sa patološkim nakupljanjem fibrilarnog materijala u intra- i ekstra- ćelijskom tkiva organizma (pluća, jetra, srce, bubreg, žučna kesa, krvni sudovi, moždanice, oko, ekstraokularni mišići). U oku u kome su nastali hemodinamski poremećaji usled nakupljanja pseudoeksfolijacija i poremećaja protoka krvi u krvnim sudovima retine razvija se pseudoeksfolijativni glaukom., Pseudoexfoliation (PEX) is ocular manifestation of the systemic disease and one of themost common cause of glaucoma. PEX syndrome is disorder, characterized with extracellular tissue disorder with abnormal accumulation of fibrilar material in intra and extracellualr tissue of the body (lung, heart, kidney blood vessel , eye, extraocular muscles). PEX can produce hemodinamyc disorder in the eye, as also as in retinal blood vessel, so PEH glaucoma can be developed. Using known contents of the PEX fiber and reachable date of the fibrous tissue production, we explore the production process of the PEX. We measured ascorbic acid and nitric oxide concentrations in the humour aqueousus and sera of thepatients to prove oxidative stress conditions. For explanation of the PEX process production we measured evels of the proinfalmmatory and regulatory cytokines. Aqueous humour level of proinflammatory cytokines TNF-α and IL-17 are increased in patients with early and late stage of PEX syndrome and PEX glaucoma, while IL-6 levels are increased in early stage of PEX syndrome and PEX glaucoma. Serum level of proinflammatory cytokine IL-6 is increased in patients with early and late stage of PEX syndrome. Aqueous humour level of regulatory cytokine TGF-β is increased in early stage of PEX syndrome. Early and late stage of PEX syndrome show increased level of PDGF. PEX glaucomatous patients have increased level of EGF, IL-8, and ITAC; but IGF levels were detected only in PEX glaucoma. Increased TGF-β level activates fibrous tissue production in early stage of PEX syndrome with later activities of PDGF, EGF and IL-8 in late stage of PEX syndrome. Fibrous tissue production is furthermore controlled with IGF, IL-8 and ITAC in PEX glaucoma stage. We used our results to make sheme for potential PEX production process. In the future, it will be interesting to investigate what the locus minoris of this process is, and where it can be interrupted.

Cilj: Analizirati rezultate operacije ablacije retine (AR) klasičnom metodom kod nekomplikovanih AR sa zahvaćenom makulom. Metod: Prospektivna studija obuhvata bolesnike sa AR sa zahvaćenom makulom, koji su operisani klasičnom metodom, u periodu od godinu dana (2011) u referentnom centru za vitreoretinalnu hirurgiju, Klinika za očne bolesti, Klinički Centar Srbije (KCS), Beograd, Srbija. Resultati: Ukupno 168 bolesnika (prosečne starosti 58.2±13.9 godina) sa AR sa zahvaćenom makulom je bilo uključeno u studiju. Anatomski uspeh je bio postignut kod 90.5% bolesnika, češće kod postojanja jedne rupture retine (p=0.040), providnog sočiva (p=0.041) i bez prisustva preoperativnog PVR-a (p<0.001). Dužina trajanja odvojenosti makule (Duration of macular detachment - DMD) i ranija trauma oka, nisu uticali na anatomski uspeh operacije. Najbolji funkcionalni rezultati dobijeni su kad je operacija izvršena u prvih sedam dana od nastanka ablacije makule u poređenju sa kasnije operisanim (p<0.001) bez razlike u dobijenim postoperativnim vidnim oštrinama unutar ovog perioda. Refrakcija oka nema uticaja na funkcionalni rezultat. Pacijenti starosti od 50-60 godina postižu najbolji anatomski uspeh operacije, dok funkcionalni uspeh opada sa godinama starosti. Zaključak: Operacija AR klasičnom metodom je efikasna hirurška procedura za nekomplikovane slučajeve AR. Najbolji rezultati se dobijaju kada se operacija izvrši u prvih sedam dana od nastanka ablacije makule., Objective: To analyze the results of scleral buckling (SB) for the repair of uncomplicated macula-off retinal detachment (RD). Methods: A prospective observational study of consecutive patients that underwent SB for macula-off RD was conducted in a one year period (2011) at the single referral centre for vitreoretinal surgery in Serbia. Results: A total of 168 consecutive patients (mean age 58.2±13.9 years) with macula-off RD were included in the study. Anatomical success was achieved in 90.5% and was more often in cases with a single retinal break (p=0.040), transparent lens (p=0.041) and without PVR (p<0.001). Duration of macular detachment (DMD) and previous ocular trauma did not affect the anatomical result. However, the best functional results were achieved if surgery was performed within seven days of macular detachment compared to surgery at all later times (p<0.001) with no difference in postoperative visual acuity during this period. Refraction of the eye did not influence the functional result. Patients aged 50-60 years were most likely to achieve the best anatomical outcome, but functional results decreased with age. Conclusions: SB is an efficacious surgical procedure for uncomplicated RD cases. The best results are achieved if the operation is performed within the first seven days of DMD.