Search

W niniejszym artykule przedstawiono rolę tłumacza w postępowaniu karnym, polskie i międzynarodowe przepisy regulujące obowiązek powołania tłumacza do czynności karnoprocesowych, problemy tłumaczy związane ze współpracą z organami wymiaru sprawiedliwości oraz wyniki badania ankietowego dotyczącego doświadczeń tłumaczy przysięgłych wykonujących tłumaczenia na rzecz policji, prokuratury i sądów w ramach prowadzonych postępowań karnych w następujących aspektach: zapewnienie bezpieczeństwa w trakcie czynności, oczekiwania cudzoziemców i przedstawicieli organów wobec tłumacza, przygotowanie stanowiska pracy tłumacza i zapewnienie odpowiednich warunków pracy, prawidłowość rozliczania wynagrodzenia tłumaczy. W badaniu wzięło udział łącznie pięćdziesięciu pięciu tłumaczy przysięgłych, którzy regularnie świadczą usługi tłumaczeniowe na rzecz organów wymiaru sprawiedliwości. Ich zadaniem było wypełnienie ankiety składającej się z czternastu pytań, z czego połowę stanowiły pytania zamknięte jednokrotnego wyboru, pozostałą część pytania otwarte. This article presents the role of an interpreter in criminal proceedings, Polish and international regulations governing the obligation to appoint Tłumacz ustny w postępowaniu karnym an interpreter for criminal procedural activities, the problems of interpreters’ cooperation with justice authorities, and the results of a survey on the experiences of sworn interpreters who provide interpreting services to the Police, the prosecutor’s office, and the courts in criminal proceedings in the following aspects: ensuring safety in the course of the activities, expectations of foreigners and authorities’ representatives towards the interpreter, preparing the interpreter’s work station and ensuring appropriate working conditions, as well as agreeing upon an appropriate remuneration for interpreters. A total of fifty-five sworn interpreters who regularly provide interpreting services to justice authorities took part in the survey. Their task was to complete a questionnaire consisting of fourteen questions, half of which were closed single-choice questions and the rest were open-ended questions.

W artykule omówiono najważniejsze serbskie i polskie terminy z zakresu ochrony zdrowia psychicznego oraz przepisów karnych mających zastosowanie w sytuacji, w której konieczne jest powołanie biegłego psychiatry lub psychologa w celu zbadania stanu psychicznego sprawcy w momencie popełnienia czynu lub jego rozwoju umysłowego, jak również dokonania oceny stanu psychicznego świadka, jego zdolności umysłowych, zdolności postrzegania czy odtwarzania postrzeżeń. Analizie poddano fragmenty tłumaczeń z języka serbskiego na język polski opinii biegłych sporządzonych w sprawach karnych oraz wyroków sądów ze wskazaniem błędów popełnionych przez tłumaczy, które mogły rzutować na znaczenie treści oryginału i tym samym decyzje podjęte przez organ procesowy. Na podstawie przeprowadzonej analizy wyodrębniono trzy zasadnicze błędy krytyczne w tłumaczeniach opinii biegłych, które mogą wypaczać sens tekstu źródłowego i wywołać określone skutki prawne. The article discusses major Serbian and Polish terms in mental health and criminal regulations applicable in situations where it is necessary to appoint an expert psychiatrist or psychologist to examine the mental state of the perpetrator upon committing a crime, or one’s mental development, as well as to evaluate the mental state of a witness, one’s mental capacity, perception, or ability to recall perceptions. The analysis involved excerpts from translations from Serbian into Polish of expert opinions in criminal cases and court rulings, pointing to errors made by translators, which could affect the meaning of the source text, and thus the decisions made by the procedural authorities. Pursuant to the analysis, three fundamental critical errors have been identified in translations of expert opinions, and these errors can distort the meaning of the source text and lead to specific legal effects.

Mimo doniosłej roli, jaką odgrywają tłumacze środowiskowi jako pośrednicy między wymiarem sprawiedliwości, służbą zdrowia, administracją publiczną a ludnością, ten typ tłumaczeń traktowany jest jako drugorzędny w stosunku do tłumaczeń konferencyjnych, choć w kontekście jakości tłumaczenie środowiskowe jest tak samo wymagające, a czasem nawet bardziej wymagające niż tłumaczenie konferencyjne. W artykule omówiono istotne regulacje prawne dotyczące zawodu tłumacza środowiskowego, przedstawiono wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród polskich tłumaczy, dotyczącego przygotowania do zawodu tłumacza środowiskowego oraz zaproponowano metodykę kształcenia opartą na uczeniu przez doświadczenie.

Poszukiwanie niezawodnego sposobu wykrywania kłamstw towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Także współcześni badacze próbują ustalić, w jaki sposób kłamca nieświadomie informuje o zamiarze wprowadzenia w błąd. Remedium na kłamstwo jest częstym motywem popkultury i literatury popularnonaukowej, które problem oszukiwania przedstawiają w sposób uproszczony i atrakcyjny dla odbiorców. Problem detekcji kłamstwa, a konkretniej ustalenia badawcze jednego z czołowych specjalistów w zakresie komunikacji niewerbalnej, stały się inspiracją dla twórców serialu Lie to Me (pol. Magia kłamstwa). Głównym jego bohaterem jest dr Carl Lightman, behawiorysta potrafiący skutecznie ocenić intencje nadawcy komunikatu na podstawie mowy ciała. Z umiejętności Lightmana chętnie korzysta policja dla potrzeb prowadzonych śledztw. Twórcy serialu istotnie odwołują się do wiedzy naukowej, a jego konsultantem merytorycznym był sam Paul Ekman. Pomimo dobrych założeń serial również obfituje w uproszczenia, które mogą wprowadzać odbiorcę w błąd. W rozdziale omawiam, w jaki sposób serial przedstawia ustalenia badawcze z zakresu zachowań niewerbalnych kłamcy, które mogą być błędnie rozumiane przez widzów. The search for a reliable way of detecting lies has accompanied man since the dawn of time. Modern researchers are also trying to determine how a liar unknowingly informs about their intention to mislead. The remedy for a lie is a common motive of popular culture and popular literature, which present the problem of cheating in a simplified and attractive way. The problem of lie detection, and more specifically the research findings of one of the leading specialists in non-verbal communication, became the inspiration for the creators of the series Lie to Me (Polish: Magia kłamstwa). The main character is Dr. Carl Lightman, a behaviorist who can effectively assess the intentions of the author of the communication based on body language. The police willingly use Lightman's skills for the purposes of investigations. The creators of the series really refer to scientific knowledge, and its substantive consultant was Paul Ekman himself. Despite the good assumptions, the series also abounds in simplifications that can mislead the recipient. In this chapter, I discuss how the series presents research findings in the field of non-verbal behavior of a liar, which may be misunderstood by viewers.

W 2019 roku kilka zespołów młodych badaczy, studentów Katedry Przekładoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, przeprowadziło sześć odrębnych badań, z których każde dotyczyło innych aspektów pracy tłumacza, a łączy je próba odpowiedzi na pytania, kim jest tłumacz, jak jest postrzegany społecznie i jakie odgrywa role. Wszystkie badania zaprezentowano w niniejszym tomie.

W niniejszym artykule omówiono zasadnicze dylematy etyczne tłumaczy sądowych wynikające z niedookreślonej tożsamości, a co za tym idzie roli społecznej tłumacza. Choć od lat w wielu krajach tworzone są kodeksy etyczne, które mają być drogowskazem w praktyce zawodowej, są one na tyle ogólne, że trudno je odnieść do rzeczywistych sytuacji, z którymi styka się tłumacz sądowy. Co istotne wchodząc na salę rozpraw, tłumacz wchodzi w kreślony układ, w którym nie przewidziano miejsca dla pośrednika językowego. Ponadto sala rozpraw sama w sobie jest swoistym teatrem, którego „aktorów” społeczeństwo wyposażyło w rekwizyty i kostiumy. Tłumacz, który ma wypowiadać cudze kwestie, sam staje się aktorem, choć konwencje społeczne nie przewidują całkowitego rozdzielenia ról mówcy i tłumacza. Jednocześnie tłumacz musi się zmagać z różnymi, nierzadko sprzecznymi, oczekiwaniami uczestników postępowania sądowego, które mogą naruszać zasady etyczne wykonywania zawodu tłumacza, stąd tak ważne jest odpowiednie przygotowanie do zawodu i trening wrażliwości etycznej tłumacza. This article discusses fundamental ethical dilemmas of court interpreters, arising from their indeterminate identity and thus their social role as well. Although Codes of Ethics have been in place in many countries for years, and are supposed to serve as guidelines for professional practice, they are too general to relate to real situations a court interpreter comes to face. What’s important, when entering the courtroom, the interpreter comes into a specific arrangement with no space planned for a linguistic intermediary. Moreover, the courtroom is a kind of a theatre in itself, its actors provided by the society with props and costumes. The interpreter who is to speak other people’s words, becomes an actor in the process, although social conventions do not provide for the roles of a speaker and an interpreter to be separated. At the same time, the interpreter must deal with various, often contradictory expectations of the participants of court proceedings which may violate the ethics of the interpreter’s profession. This is why adequate professional training and practising ethical sensitivity of interpreters are of vital importance.

W wielu postępowaniach sądowych zeznania pozostają jedynym dowodem winy lub niewinności. Niestety wielokrotnie mamy do czynienia z błędnymi wyrokami, na skutek których ucierpieli niewinni, zaś winni zostali uniewinnieni, tylko dlatego że świadek bądź sugestywnie kłamał, bądź nie był w stanie przekonać sądu do prawdziwości podawanych danych. Dlatego też zaczęto stosować nowe, bardziej złożone metody badania wiarygodności świadka i jego zeznań, które zaprezentowano w niniejszym artykule. U velikom broju sudskih postupaka, svedočenje ostaje kao jedini dokaz nečije krivice ili nevinosti. Nažalost, svedoci smo brojnih loših presuda zbog kojih su stradali nevini ili krivci bili oslobođeni samo zbog toga što je svedok ili uverljivo lagao ili nije bio u stanju da ubedi sud u istinitost navedenih činjenica. Zbog toga se pribeglo novim, složenim metoda procene verodostojnosti svedoka i njegovih iskaza koje su predstavljene u ovom članku.

W oparciu o doświadczenie niemieckich i szwedzkich ekspertów, którzy poddwali ocenie wiarygodność zeznań małoletnich świadków, Steller i Köhnken stworzyli metodę SVA (Ocena Wiarygodności Zeznań) zawierającą 19 kryteriów analizy treściowej. Höfer, Köhnken, Hanewinkel i Bruhn w niepublikowanym raporcie dla Uniwersytetu w Kilonii zaproponowali zastosowanie dodatkowych 5 kryteriów: styl sprawozdawczy (reporting style), powtórzenia (repetitions), wtrącenia (clichés), uzasadnianie luk pamięciowych (providing reasons lack memory) i wyrażanie niepewności (display insecurities), jako uzupełnienie lub modyfikację arkusza Statement Validity Assesment. Do badania wykorzystano 2 grupy wypowiedzi: osób opowiadających o prawdziwym lub fikcyjnym zdarzeniu z przeszłości lub przedstawiających w sposób prawdziwy lub fałszywy teraźniejsze doświadczenia i aktualną sytuację. Każde zeznanie poddane zostało analizie pod kątem obecności danego kryterium, co oceniane było na skali 0-2, zachowując tym samym tę samą skalę, jaka stosowana jest w przypadku SVA, gdzie 0 oznacza „nie występuje”, zaś 2 „zdecydowanie występuje”. Po zestawieniu uzyskanych wyników, poddano je analizie statystycznej w celu sprawdzenia, czy proponowane kryteria różnicują zeznania prawdziwe od zeznań sfabrykowanych. Wyniki przeprowadzonej analizy wskazują, że zaledwie jedno z zaproponowanych kryteriów: wyrażanie niepewności, różnicuje zeznania prawdziwe od sfabrykowanych, zaś pozostałe cztery występują w obu kategoriach zeznań. W toku analizy udało się wyodrębnić dwa dodatkowe kryteria, które różnicują dwie grupy zeznań na poziomie istotnym statystycznie: spontaniczne uzasadnianie oraz wnioskowanie odpowiedzi. In order to improve Steller’s and Köhnken’s Statement Validity Assessment (SVA), criticised by experts for its criteria-based content analysis, Höfer, Köhnken, Hanewinkel and Bruhn, in an unpublished report for the University of Kiel, proposed five additional criteria: reporting style, repetitions, clichés, providing reasons for lack of memory, and display of insecurities, used as a supplement to the SVA sheet or a modification thereof. In order to verify the diagnostic accuracy of the additional CBCA criteria, Polish linguistic material was studied, using two types of statements: those made by people talking about a real or fictitious event from the past and those presenting a real or fictitious experience and the current situation. Each testimony was analysed for the presence of a given criterion, which was assessed based on the 0-2 scale. This is the same scale as the one used for the SVA, where 0 means “not present”, and 2 “definitely present”. After comparison of the obtained results, a statistical analysis was made in order to verify whether the proposed criteria differentiate a true testimony from a fabricated one. The results show that only one of the proposed criteria, i.e. “display of insecurities”, differentiates a true testimony from a fabricated one, and the remaining four are present in both categories. The analysis, however, resulted in singling out two additional criteria that are able to differentiate the two groups of testimonies at a statistically significant level: “spontaneous justification” and “inference of answer”.