Search

Doktorski rad Strukturna i kulturna individualizacija u hrvatskom društvu od 1999. do 2019. godine uključuje teorijsko i empirijsko istraživanje procesa individualizacije kao važne dimenzije modernizacijskih procesa i vrijednosnih promjena. Na temelju analitičkog pristupa teorijskoj građi iz korpusa klasičnih i suvremenih društvenih teorija, individualizacija je podijeljena na strukturnu i kulturnu. Strukturna individualizacija konceptualizirana je kao oslobađanje od spona društvenih struktura (institucija i uloga), a kulturna individualizacija kao porast individualističkih vrijednosnih orijentacija koje se odražavaju u opadanju kolektivizma, solidarnosti i društvene odgovornosti kao univerzalnih vrijednosnih orijentacija. Ciljevi su disertacije analizirati trendove strukturne i kulturne individualizacije; istražiti njihovu povezanost u hrvatskom društvu; te istražiti njihovu povezanost višerazinskim regresijskim modelima na uzorku odabranih europskih država. U disertaciji je testirana i potvrđena glavna hipoteza Kulturna individualizacija povezana je sa strukturnom individualizacijom. Testirane su i hipoteze o rastućem trendu strukturne i kulturne individualizacije te o povezanosti pojedinih dimenzija kulturne individualizacije kao kriterija i strukturne individualizacije kao prediktorskog sklopa varijabli. Pomoću podataka Europske studije vrijednosti iz 1999., 2008. i 2018. godine dotični su koncepti operacionalizirani te pretvoreni u indekse i skale koje su korištene u analizama. U okviru većine pokazatelja utvrđen je rastući trend strukturne individualizacije. U slučaju kulturne individualizacije nema jednoznačnog obrasca, međutim nijedan pokazatelj nije imao najveću vrijednost u posljednjoj vremenskoj točki. U hrvatskom su društvu više razine egoističnog individualizma povezane sa strukturnom individualizacijom u domenama religije, obitelji i rada. Anomijski individualizam pozitivno je povezan sa svim istraživanim domenama strukturne individualizacije, dok je ekonomski individualizam pozitivno povezan s detradicionalizacijom obitelji. Višerazinskim regresijskim analizama utvrđeno je da na stupanj kulturne individualizacije najvećim dijelom utječu pokazatelji strukturne individualizacije mikro-razine, dok većina makro-pokazatelja nije povezna s kulturnom individualizacijom. The doctoral thesis Structural and Cultural Individualization in Croatian Society Between 1999 and 2018 includes theoretical and empirical research on the process of individualization as an important dimension of modernization processes and value changes in contemporary societies. The first part of the thesis offers an overview of the most important theories on individualism and individualization, which includes the works of many authors: from Tocqueville, Simmel, Durkheim and Weber to Beck, Beck-Gernsheim, Bauman and Giddens. After a review of relevant theoretical works, the results of previous empirical research on the topic in question are presented. Among the researchers represented are Inglehart, Hofstede, Schwartz, Triandis, Halman and others. The next part concerns the conceptualization of the main phenomena. Based on an analytical approach to the corpus of classical and contemporary social theories and previous empirical research, individualization is divided into structural and cultural individualization. While structural individualization is conceptualized as liberation from the bonds of social structures, institutions and roles, cultural individualization is seen as an increase in individualistic value orientations that are reflected in the decline of collectivism, solidarity, and social responsibility as universal value orientations. The research objectives of the thesis were to analyze the trends of structural and cultural individualization in Croatian society, with reference to the European context; to investigate the connections between structural and cultural individualization in Croatian society; and to investigate the connection between structural and cultural individualization by implementing multilevel regression models in the context of selected European countries. In accordance with the stated goals, the main hypothesis Cultural individualization is correlated to structural individualization was tested and confirmed. In addition to the main hypothesis, hypotheses about the growing trend of structural and cultural individualization and auxiliary hypotheses about the connection were tested, which refer to certain dimensions of cultural individualization as a dependent variable and structural individualization as a predictor set of variables. Using the variables from the databases of the European Values Study from 1999, 2008 and 2018, the respective concepts were operationalized and converted into indices and scales that were used in correlation analyses. Within most of our indicators, a growing trend of structural individualization was established. In the case of cultural individualization, there is no unequivocal pattern, however none of the indicators had the highest value in the last wave of research. Multilevel regression analyses revealed that the degree of cultural individualization is mostly influenced by indicators of structural individualization at the micro-level, and most macroindicators are not related to cultural individualization. Significant and positive correlations between structural individualization and anomic individualism and egoistic individualism (social indifference and identity indifference) were found, while correlations between structural individualization and economic individualism were mostly negative. Individualized political participation was negatively related to cultural individualization, which indicates a positive effect of individualized civic participation on social solidarity and cohesion. The scientific contribution of this doctoral thesis is reflected in the fact that the process of individualization was approached with an innovative theoretical-conceptual framework and empirical indicators from several domains and at several levels of analysis.

U ovom diplomskom radu analizirana je intelektualna ostavština Borisa Marune iz njegovog emigrantskog i domovinskog razdoblja nakon povratka u Republiku Hrvatsku, do njegove smrti 2007. godine. Mada je po vokaciji bio primarno pjesnik, Boris Maruna je svojom širokom intelektualnom, političkom i javnom djelatnošću obilježio drugu polovicu dvadesetog stoljeća hrvatske povijesti. Svojim primjerom zalagao se za individualizam te beskompromisnost i neovisnost intelektualaca. Isticao je iznimno važnu društvenu ulogu i odgovornost intelektualca, u vidu hrabre i neprestane kritike svih društvenih anomalija - pa i po cijenu vlastite nesreće, a koju je on pak zaobilazio poezijom i ironijom. Svojim djelovanjem, nastojao je pomiriti raskorak između pragmatičnosti političke prakse i nesputanih intelektualnih ideala. Njegov emigrantski put obilježila je angažiranost u sklopu hrvatske političke emigracije protiv komunističke Jugoslavije te osobna, imanentna težnja za slobodnom i neovisnom Hrvatskom, koju je neizmjerno volio te koja mu je bila nepresušan izvor intelektualne inspiracije u egzilu. Po osamostaljenju Republike Hrvatske, razočaran surovom stvarnošću hrvatske postkomunističke tranzicije, povukao se u svojevrsnu unutarnju emigraciju, postavši jedan od najžešćih kritičara novih hrvatskih vlasti, na čelu s Franjom Tuđmanom i Hrvatskom demokratskom zajednicom. Odbio je zatvoriti oči pred sveopćom korupcijom, nepotizmom, nacionalizmom i svim drugim negativnim fenomenima hrvatske suvremenosti – ostavši do kraja intelektualno dosljedan samome sebi i svojoj unikatnoj ljubavi prema Hrvatskoj. Iza Borisa Marune ostaju njegova brojna intelektualna priviđenja, koja povjesničar ne smije previdjeti. This master's thesis analyzes the intellectual legacy of Boris Maruna, from his emigrant and homeland period after his return to the Republic of Croatia, until his death in 2007. Although he was primarily a poet by vocation, Boris Maruna marked the second half of the twentieth century of Croatian history with his broad intellectual, political and public activity. With his own example, he stood for individualism, uncompromisingness and independence of intellectuals. He emphasized the extremely important social role and responsibility of the intellectual, in the form of a brave and constant criticism of all social anomalies - even at the cost of his own misfortune, which he bypassed with poetry and irony. With his impact, he tried to reconcile the gap between the pragmatism of political practice and unrestrained intellectual ideals. His emigrant journey was marked by engagement within the Croatian political emigration against communist Yugoslavia and a personal, immanent desire for a free and independent Croatia, which he loved immensely and which was an inexhaustible source of intellectual inspiration in his exile. After the independence of the Republic of Croatia, disappointed by the harsh reality of Croatia's post-communist transition, he withdrew into peculiar kind of internal emigration, becoming one of the fiercest critics of the new Croatian authorities, led by Franjo Tuđman and the Hrvatska demokratska zajednica. He refused to close his eyes to the general corruption, nepotism, nationalism and all other negative phenomena of Croatian modernity - remaining intellectually consistent to himself and his unique love for Croatia. Behind Boris Maruna remain his numerous intellectual phantasms, which historian should not overlook.

U ovom se tekstu feministička kritika liberalizma razvija preko analize liberalne dihotomije javno – privatno, pojma individue i liberalnog individualizma, pojma formalne jednakosti, apstraktnih modela kao osnove za izgradnju teorija, kao i preko analize zanemarivanja etike i prakse brige. Na temelju ovih razmatranja pokazuje se zašto se u feminističkoj filozofiji liberalizam predstavlja kao rodna i patrijarhalna tradicija, ali se također analiziraju i neki feministički odgovori na feminističke kritike liberalizma koji su razvijeni u cilju prikazivanja liberalne tradicije kao heterogene te kao one koja možda daje mogućnost razvoja radikalnog feminističkog političkog programa. Analizirani pojmovi, kao mjesta glavnih sporova između feminizma i liberalizma, predstavljaju se kao oni koji upravo pokazuju mogućnost ili nemogućnost usvajanja ili redefiniranja ideja liberalizma u feminističkoj filozofiji i promišljanjima promjene svijeta, ali i kao oni koji pokazuju granice liberalnog diskursa u svakom feminističkom pokušaju da se usvoje i/ili redefiniraju pojmovi iz teorija liberalizma., This article develops a feminist critique of liberalism through analyses of the liberal private-public dichotomy, the concept of the individual and liberal individualism, the concept of formal equality, abstract models as the basis of political theory, and through analyses of the liberal neglect of ethics and the practice of care. These analyses show why feminist philosophy usually presents liberalism as a gendered and patriarchal tradition. On the other hand, the article aims to highlight some of the feminist responses to the feminist critique of liberalism in order to present the tradition as heterogeneous and one that has the potential to develop the radical feminist political programme. The concepts that are the subject of analysis in this article are precisely those that demonstrate the possibility or impossibility of adopting or redefining liberal ideas in feminist philosophy and commitment to social change, but also those that represent the limits of liberal discourse in any feminist attempt to adopt and/or redefine key concepts and ideas from liberal theories.

Konzumacija alkohola tijekom ljudske je povijesti ostala konstantom te unatoč štetnim učincima opstaje diljem svijeta kao nezamjenjiv ritual. Međutim, razlike u ljudskoj percepciji uporabe alkohola i pristupu toj uporabi zamjetne su. Uz druge utjecaje koji objašnjavaju porijeklo tih razlika, ključnim se čimbenikom pokazala kultura. Čimbenici kulture mogu se promatrati na dvjema razinama, koje nisu međusobno isključive: makrorazini, koja odražava kroskulturalne razlike u vrijednostima i orijentacijama pojedine skupine, te na mikrorazini, u vidu pojedinačnih karakteristika, poput dobi, spola i pripadnosti manjinskoj zajednici. U radu su opisani makrorazinski čimbenici kulturalnih utjecaja na uporabu alkohola, poput Hofstedeovih i Schwartzovih dimenzija kulture, kao i regionalno specifični utjecaji etniciteta i političkih uvjerenja unutar širih nacija. Navedeni se čimbenici razmatraju kroz prizmu prototipnih država dihotomije individualizam – kolektivizam u svjetskom i europskom kontekstu, uz dodatan osvrt na kontekst Republike Hrvatske.

Ageizam je jedan od najčešćih oblika diskriminacije, no bitno se razlikuje od mnogih drugih oblika. Suprotno razmjerno stabilnom članstvu u različitim skupinama, prirodnim procesom starenja pripadnici jedne dobne skupine postaju pripadnici drugih dobnih skupina ulazeći u stariju životnu dob te postajući „drugi“, kao i potencijalne žrtve diskriminacije. Cilj ovog istraživanja bio je ispitati prediktivnost sociodemografskih varijabli, osobina ličnosti te dimenzija individualizma i kolektivizma za ageizam. U istraživanju je sudjelovalo 533 sudionika dobi od 18 do 74 godine (M = 32.41, SD = 10.7, 75.4% žena). Kriteriji za ageizam bili su moderni rasizam (1), sadržaj stereotipa (toplina (2) i kompetencija (3) stereotipa) te uvjerenja o ageizmu (4) (pozitivna ličnost (5) i društveni položaj (6) starijih osoba). Rezultati istraživanja pokazuju kako je spol sudionika prediktivan za sve mjere ageizma pri čemu su muškarci skloniji diskriminaciji. Dob je pozitivan prediktor modernog rasizma i topline stereotipa, a negativan prediktor uvjerenja o starijim osobama. Važnost vjere u životu pozitivan je prediktor modernog rasizma. Od osobina ličnosti ugodnost je negativan prediktor svih mjera ageizma, savjesnost negativan prediktor topline i kompetencije stereotipa, a otvorenost negativan prediktor kompetencije stereotipa i uvjerenja o starijim osobama. Horizontalni kolektivizam negativan je prediktor topline i kompetencije stereotipa, dok je vertikalni kolektivizam pozitivan prediktor kompetencije stereotipa, a vertikalni individualizam uvjerenja o starijima. Nalazi upućuju kako su osobine ličnosti najbolji prediktori ageizma, posebice sadržaja stereotipa o starijim osobama. Ageism is one of the most common forms of discrimination yet quite distinct from the other forms of discrimination. Contrary to the relative stability of group membership in different groups, members of one age group will naturally become members of another age group through natural aging process, eventually becoming the elderly „others“. The aim of this study was to determine predictivity of sociodemographic variables, Big Five personality traits and the dimensions of individualism and collectivism for ageism. The study was conducted on a sample of 533 participants ranging from 18 to 74 years old (M = 32.41, SD = 10.7, 75.4% women). The criterion variables were modern racism (1), stereotype content (warmth (2) and competence (3)) and beliefs about ageism (4) (positive personality (5) and the social role (6) of the elderly). Study results show that the sex of the participants is predictive for all measures of ageism (with men more likely to discriminate). Participants' age is positively predicitve for modern racism and stereotype warmth, but negatively predictive for beliefs about the elderly and their social position. Importance of faith in life is positively predictive for modern racism. Among personality traits, agreeableness is a negative predictor of all measures of ageism, conscientiousness is a negative predictor of stereotype warmth and competence, and openess is a negative predictor of stereotype competence and beliefs about the elderly. Horizontal collectivism is a positive predictor of stereotype competence, while vertical individualism is a positive predictor of the beliefs about the elderly and their positive personality. Findings indicate that the best predictors of ageism are personality traits, especially of the stereotype content about the elderly.

The tumultuous 1960s were a decade marked by the countercultural movement on social, political, and cultural level in terms of challenging the traditional social norms and mainstream attitudes. The influence of the counterculture can be observed in many of the popular art forms, such as literature, music and filmmaking, originating both back in the day and nowadays. For that reason, the present thesis aims to analyze different ways in which the filmmakers depict the lifestyle and ideology of the members of the counterculture, providing the viewpoint of the conventional society as well as their personal one. The principal focus is placed on the type of community the countercultural members live in, its structure and the position of the female members, the hazards of misusing one’s entitlement to individualism within the community and the deviant acts of its members, the motives behind specific outfits, hairstyles, and drug consumption, as well as gatherings and protests caused by the social and political injustice. Being the crucial part of the moviemaking process, the thesis also deals with the cinematography along with the musical numbers that accompany it and reflect the spirit of the era. Godine 1960-e bile su desetljeće previranja obilježeno kontrakulturalnim pokretom na društvenoj, političkoj i kulturalnoj razini na način da je osporavao tradicionalne društvene norme i dominantne stavove. Utjecaj kontrakulture vidljiv je u mnogim popularnim umjetničkim formama, kao što su književnost, glazba i film, nastalim u to doba i u današnje vrijeme. Iz tog je razloga svrha ovog rada analizirati različite načine na koje filmaši prikazuju stil života i ideologiju pripradnika kontrakulture, nudeći također stajalište konvencionalnog društva ali i njihovo vlastito. Rad se fokusira na vrstu zajednice u kojoj žive pripadnici kontrakulture, njezinu strukturu i položaj ženskih članova, štetnost zloupotrebe prava na individualizam unutar zajednice i devijantne postupke njezinih članova, motive koji stoje iza specifične odjeće, frizura i konzumacije droga, kao i okupljanja i prosvjede protiv društvenih i političkih nepravdi. Budući da je ona od iznimne važnosti u procesu stvaranja filma, rad se bavi i filmskom fotografijom uz koju se također vežu glazbeni brojevi čije melodije i stihovi dočaravaju duh tog razdoblja.

The author of the article attempted to define the character of contemporary, new form of spirituality and show its connections with religion. The appearance of a new kind of spirituality is the result of processes taking place in social life. On the one hand, it is marked by secularization and secularism, on the other, it is desecularization and post-secularism. The analyzes were based on the belief that a new spirituality alone is insufficient in the life of a particular man, but it must find a complement to some religion. The article consists of three parts. In the first one the following phenomena were discussed: secularization, secularism, post-secularism. The second part analyzes the phenomenon of new spirituality. In the third, however, attention was drawn to the issue of religion, the traditional understanding of spirituality and the nature of the relationship between religion and spirituality., Autor članka je pokušao definirati karakter suvremenog, novog oblika duhovnosti i pokazati njezinu povezanost s religijom. Pojava nove duhovnosti rezultat je procesa koji se odvijaju u društvenom životu. S jedne strane je duhovnost obilježena sekularizacijom i sekularizmom, a s druge strane desekularizacijom i postsekularizmom. U radu se polazi od pretpostavke da nova duhovnost sama po sebi nije dovoljna u čovjekovu životu, već on ima stalnu potrebu njezina nadograđivanja na različitim dimenzijama religije. Članak se sastoji od tri dijela. U prvom dijelu se raspravlja o sljedećim pojavama: sekularizacija, sekularizam, postsekularizam. Drugi dio analizira fenomen nove duhovnosti. U trećem dijelu se pitanje religije pokušava kontekstualizirati kroz tradicionalno razumijevanje duhovnosti, a potom i odrediti kao dio prirodnog, ponekad i paradoksalnog, odnosa religije i duhovnosti.

Nove okolnosti širenja pandemije COVID-19 otkrile su nove mogućnosti pastoralnog djelovanja i prijenosa liturgijskih slavlja putem radija, televizije i društvenih mreža. U takvim specifičnim okolnostima ne smije se izgubiti iz vida element zajedništva kao jednoga od temeljnih značajki liturgije, koja je uvijek zajedničko slavlje Crkve. U ovome radu analizira se dimenzija zajedništva u slavlju kršćanske liturgije pred izazovima pandemije kroz povijesni presjek i postkoncilsku obnovljenu zajedničarsku i spasenjsku dimenziju liturgije.

U članku će biti riječi o burnom životu njemačkog pisca, esejista i satiričara Oskara Panizze (1853. – 1921.), kao i o njegovu sukobu sa zakonom i vlašću, zbog čega je morao provesti godinu dana u zatvoru. Balansirajući na granici između stvarnog i iluzornog, genijalnosti i ludila, ovaj karizmatični autor proživio je život pun proturječja: započeo je kao liječnik za mentalne bolesti, postao pisac, a svoju životnu odiseju okončao kao pacijent u sanatoriju. Nadovezujući se na Maxa Stirnera, Panizza je zastupao iluzionizam kao legitiman pogled na svijet: halucinacija je ono stvarno, a stvarnost samo umišljena. U članku će se pokazati da se ne radi o stvaratelju pomračenog uma, već o nekome tko je preispitivao granicu između normalnog i nenormalnog, u izvjesnom smislu anticipirajući nadolazeću kritiku normativnih postavki institucionalne psihijatrije., The article is dealing with the turbulent life of German writer, essayist and satirist Oskar Panizza (1853–1921), also with his attacks against the law and authorities, because of which he was sentenced to one-year imprisonment. Balancing on the boundary line between reality and illusion, ingeniousness and insanity, this charismatic author spent a life full of contradictions: he began to work as a neurologist, but shortly afterwards he became a writer – finally, he ended his life odyssey as a patient in a sanatorium. Following the ideas of Max Stirner, Panizza subscribed to illusionism as a valid weltanschauung: hallucination is real, the reality is chimerical. The article aims to show that we do not have a case of a mentally disordered person, instead, of an author who was questioning the boundaries between normality and abnormality, anticipating the subsequent criticism of normative assumptions of the institutionalized psychiatry., Il sera question dans cet article de la vie tumultueuse d’Oskar Panizza (1853-1921), écrivain allemand, essayiste et satiriste, et également de ses démêlés avec la loi et les autorités, en raison de quoi il a dû passer une année en prison. Se situant à la limite entre le réel et l’illusoire, le génie et la folie, cet auteur charismatique a vécu une vie pleine de contradictions : il a débuté en tant que médecin spécialiste des maladies mentales, est devenu écrivain, et l’odyssée de sa vie a pris fin dans un hôpital psychiatrique. En s’appuyant sur Max Stirner, Panizza a défendu l’illusionnisme comme regard légitime sur le monde : l’hallucination est le vrai, et la réalité n’est qu’imaginaire. Cet article montrera qu’il n’est pas question d’un créateur dont l’esprit était obscurci, mais de quelqu’un qui interrogeait la limite entre le normal et l’anormal, qui en un certain sens, anticipait la critique à venir du cadre normatif des institutions psychiatriques., Im Aufsatz wird die Rede sein sowohl vom turbulenten Leben des deutschen Schriftstellers, Essayisten und Satirikers Oskar Panizza (1853–1921) als auch von seinem Konflikt mit dem Gesetz und der Obrigkeit, weshalb er ein Jahr im Gefängnis verbringen musste. Auf der Grenze zwischen Realität und Illusion, Genie und Wahnsinn balancierend, hat dieser charismatische Autor ein Leben voller Widersprüche durchlebt: Er hat als Arzt für mentale Krankheiten begonnen, wurde dann aber Schriftsteller, um seine Lebensodyssee in einem Sanatorium zu beenden. Im Anschluss an Max Stirner hat Panizza den Illusionismus als berechtigte Weltanschauung vertreten: Halluzination ist das eigentlich Reale, die Realität bloß eingebildet. Im Aufsatz soll aber gezeigt werden, dass es sich nicht um einen geistig umnebelten kreativen Kopf handelt, sondern um jemanden, der die Grenze zwischen dem Normalen und Abnormalen hinterfragt hat, womit er im bestimmten Sinne die kommende Kritik der normativen Voraussetzungen der institutionalisierten Psychiatrie vorweggenommen hat.

Konceptualne izložbe često su neshvaćene od strane posjetitelja zbog vrednovanja estetike objekta umjesto ideje koju taj objekt predstavlja. Upravo se konceptualnom umjetnošću predočavaju teme kojima se ohrabruje rasprava i kritičko promišljanje viđenog. Konceptualna izložba „Prvo lice jednine“ obuhvaćala bi temu individualizma i kolektivizma koja je inspirirana odnosom prema marginaliziranim skupinama. Izložbi će prethoditi umjetničke intervencije ispisanih izjava na javnom mjestu koje će biti dokumentirane i objavljene na društvenim mrežama. Serija fotografija umjetničkih intervencija, dvije instalacije slobodne za korištenje i video rad bili bi izložbeni radovi. Tehnički najkompleksniji bit će video snimljene izjave posjetitelja koju on nije izgovorio. Iza toga stoji tehnologija „fake video“ koja koristi prethodno snimljenu ljudsku sliku i umjetnu inteligenciju. Dosad je ista tehnologija korištena u izložbama preispitivanja identiteta umjetnice Gillian Wearing te upozorenja na privatnost podataka umjetnika Bill Postersa. Zbog više načina realizacije videa u radu su navedene potencijalne tehnologije i softveri. Cilj izložbe je uočiti kome udovoljavamo u međusobnim interakcijama te ostvariti balans između individualizma i kolektivizma. Uz društvene mreže, umjetničke intervencije bi se pojavljivale na člancima portala i kod pretraživanja interneta. Baš kao i u javnom prostoru, neočekivana izjava bi privukla pozornost publike. Upravo je uočavanje prvi korak promjene. Rad ne pokriva ostvarenje izložbe već predstavlja korake ka njenoj realizaciji.

U radu je predstavljen nauk Henrija De Lubaca o katoličkim dogmama, antropologiji i ekleziologiji te je sustavno prikazano De Lubacovo shvaćanje nauka filozofa Feuerbacha, Nietzschea, Kierkegaarda, Comtea i Dostojevskog. U prvome smo dijelu prikazali lik i djelo Henrija De Lubaca, u drugome smo se dijelu bavili ekleziologijom i sakramentima te antropologijom u misli Henrija De Lubaca. Treći je dio bio posvećen promišljanju o spasenju te smo proučili misao Augusta Comtea i prikazali odgovor Henrija De Lubaca na Comteovo neispravno tumačenje pojma katoličanstvo. U četvrtom smo dijelu govorili o problemima današnjeg društva i Crkve, a to su individualizam i teologija shvaćena isključivo kao kontroverzija, te smo izložili razmišljanje Dostojevskog o tipovima ateizma. Na samome kraju rada prikazali smo koje je, prema De Lubacu, ispravno tumačenje patnje i zašto su sadašnji problemi Crkve prilika za obnovu Crkve u budućnosti. The paper presents thoughts of Henri De Lubac on catholic dogmas, anthropology and ecclesiology, and it presents the teachings of philosophers Feuerbach, Nietzsche, Kierkegaard, Comte and Dostojevski as seen by Henri De Lubac. The first part of the paper presents the life of Henri De Lubac. The second part is dedicated to ecclesiology, sacraments and anthropology as seen by Henri De Lubac. Part three is dedicated to salvation and the teachings of Auguste Comte. Also, we showed how Henri De Lubac answers to Comte's invalid interpretation of the term catholicism. The fourth part is dedicated to two problems the Church and the human society are facing today, and the problems are individualism and theology understood entirely as controversy. We displayed Dostojevski's thoughts on types of atheism and we showed the right interpretation of suffering as seen by De Lubac, and why the problems the Church is facing today are a chance for the Church's improvement in the future.

Основни проблем којим се бавимо у оквиру ове докторске дисертације јесу друштвене мреже (Фејсбук, Твитер и Инстаграм) као глобални комуникацијски феномен, са циљем утврђивања да ли се интензитет коришћења друштвених мрежа као и мотиви за коришћење друштвених мрежа битно разликују међу корисницима односно припадницима различитих националних култура. Интензитет коришћења друштвених мрежа као и мотиви за коришћење друштвених мрежа јесу предмет ове докторске дисертације у контексту две националне културе. Припадност одређеној националној култури дефинисана је димензијама националне културе насталим према опсежним истраживањима светског научника Геерта Хофстедеа који је поставио темеље за разумевање различитих културних миљеа. Шестодимензионални модел развијен од стране овог научника битан је за међународни маркетинг јер дефинише националне вредности не само у пословном контексту већ пружа закључке битне за уско специјализоване области брендирања, међународног оглашавања, преговарања и понашања потрошача. Подаци до којих долазимо у оквиру емпиријског истраживања, које је спроведено на територији Републике Србије, као представнице колективистичке националне културе те Сједињених Америчких Држава, као представнице индивидуалистичке националне културе, представљају ваљану подлогу за боље разумевање културолошких разлика у оквиру међународног маркетинга али представљају и базу за побољшање постојећег комерцијалног комуникацијског простора на друштвеним мрежама. Пружајући увид у понашање корисника на друшвеним мрежама као припадника различитих националних култура, подаци такође могу служити и за креирање одређених стратегијских корака али помоћи и при креирању њима прилагођеним кампањама, апелима и оглашавањима која се воде на друштвеним мрежама у смислу побољшања пословних и маркетиншких циљева односно продаје и повећања профита, као крајњег циља сваке компаније. Корисници друштвених мрежа су сви људи на планети Земљи, од тинејџера, студената и миленијалаца до пословних људи и интелектуалаца. У зависности од мотива, циљева и сврхе комуникације опредељују се за избор одређених друштвених мрежа. Претпоставка је да долезећи из различитих националних култура они носе са собом и различите обрасце понашања, веровања, животног стила, доношења одлука, ставова, начина размишљања, навика. Познавање културолошких разлика, у најширем смислу те речи, од великог је значаја за међународни маркетинг, међународну комуникацију, међународно преговарање и међународни менаџмент. Друштвена оправданост ове дисертације огледа се не само у проблематици која је и више него актуелна с обзиром да живимо у времену информационо комуникационих технологија, већ и у настојању да кроз приказ светске литературе те спроведеног емпиријског истраживања које се наслања на већ постојећу светску литературу, побољшамо разумевање постојећих комуникационих стандарда. Научну оправданост ове дисертације чине нови подаци до којих долазимо емпиријским истраживањем и тиме не само да поткрепљујемо постојећа светска истраживања на ту тему већ пружамо креаторима комуникацијског простора на друштвеним мрежама могућност оплмењивања комуникације и избегавање одређених културолошких баријера, а у сврху постизања крајњих пословних и маркетиншких циљева. Да ли постоје културолошке разлике у интензитету и мотивима коришћења друштвених мрежа или припадност одређеним националним културама не игра битну улогу у друштву информационо комуникационих технологија? Osnovni problem kojim se bavimo u okviru ove doktorske disertacije jesu društvene mreže (Fejsbuk, Tviter i Instagram) kao globalni komunikacijski fenomen, sa ciljem utvrđivanja da li se intenzitet korišćenja društvenih mreža kao i motivi za korišćenje društvenih mreža bitno razlikuju među korisnicima odnosno pripadnicima različitih nacionalnih kultura. Intenzitet korišćenja društvenih mreža kao i motivi za korišćenje društvenih mreža jesu predmet ove doktorske disertacije u kontekstu dve nacionalne kulture. Pripadnost određenoj nacionalnoj kulturi definisana je dimenzijama nacionalne kulture nastalim prema opsežnim istraživanjima svetskog naučnika Geerta Hofstedea koji je postavio temelje za razumevanje različitih kulturnih miljea. Šestodimenzionalni model razvijen od strane ovog naučnika bitan je za međunarodni marketing jer definiše nacionalne vrednosti ne samo u poslovnom kontekstu već pruža zaključke bitne za usko specijalizovane oblasti brendiranja, međunarodnog oglašavanja, pregovaranja i ponašanja potrošača. Podaci do kojih dolazimo u okviru empirijskog istraživanja, koje je sprovedeno na teritoriji Republike Srbije, kao predstavnice kolektivističke nacionalne kulture te Sjedinjenih Američkih Država, kao predstavnice individualističke nacionalne kulture, predstavljaju valjanu podlogu za bolje razumevanje kulturoloških razlika u okviru međunarodnog marketinga ali predstavljaju i bazu za poboljšanje postojećeg komercijalnog komunikacijskog prostora na društvenim mrežama. Pružajući uvid u ponašanje korisnika na drušvenim mrežama kao pripadnika različitih nacionalnih kultura, podaci takođe mogu služiti i za kreiranje određenih strategijskih koraka ali pomoći i pri kreiranju njima prilagođenim kampanjama, apelima i oglašavanjima koja se vode na društvenim mrežama u smislu poboljšanja poslovnih i marketinških ciljeva odnosno prodaje i povećanja profita, kao krajnjeg cilja svake kompanije. Korisnici društvenih mreža su svi ljudi na planeti Zemlji, od tinejdžera, studenata i milenijalaca do poslovnih ljudi i intelektualaca. U zavisnosti od motiva, ciljeva i svrhe komunikacije opredeljuju se za izbor određenih društvenih mreža. Pretpostavka je da dolezeći iz različitih nacionalnih kultura oni nose sa sobom i različite obrasce ponašanja, verovanja, životnog stila, donošenja odluka, stavova, načina razmišljanja, navika. Poznavanje kulturoloških razlika, u najširem smislu te reči, od velikog je značaja za međunarodni marketing, međunarodnu komunikaciju, međunarodno pregovaranje i međunarodni menadžment. Društvena opravdanost ove disertacije ogleda se ne samo u problematici koja je i više nego aktuelna s obzirom da živimo u vremenu informaciono komunikacionih tehnologija, već i u nastojanju da kroz prikaz svetske literature te sprovedenog empirijskog istraživanja koje se naslanja na već postojeću svetsku literaturu, poboljšamo razumevanje postojećih komunikacionih standarda. Naučnu opravdanost ove disertacije čine novi podaci do kojih dolazimo empirijskim istraživanjem i time ne samo da potkrepljujemo postojeća svetska istraživanja na tu temu već pružamo kreatorima komunikacijskog prostora na društvenim mrežama mogućnost oplmenjivanja komunikacije i izbegavanje određenih kulturoloških barijera, a u svrhu postizanja krajnjih poslovnih i marketinških ciljeva. Da li postoje kulturološke razlike u intenzitetu i motivima korišćenja društvenih mreža ili pripadnost određenim nacionalnim kulturama ne igra bitnu ulogu u društvu informaciono komunikacionih tehnologija? The main problem we deal with in this doctoral dissertation are the social networks (Facebook, Twitter and Instagram) as a global communication phenomenon, in order to determine whether the intensity of using social networks as well as the motives for the use of social networks varies significantly among users or members of different national culture. The intensity of using social networks as well as the motives for the use of social networks are the subject of this doctoral dissertation in the context of two national cultures. The membership of a particular national culture is defined by the dimensions of the national culture created by the extensive research of the world scientist Geert Hofstede who laid the foundation for understanding the different cultural milieu. The six-dimensional model developed by this scientist is the essential for international marketing because it defines national values not only in the business context but also provides conclusions relevant to the areas of branding, international advertising, international negotiating and consumer behavior. The data that we find in this empirical research, carried out on the territory of the Republic of Serbia, as a representative of the collectivistic national culture, and the United States of America, as a representative of the individualistic national culture, represent a valid basis for a better understanding of cultural differences in the international marketing, but also a basis for improving the existing commercial communication space on social networks. By providing insight into the behavior of users on the social networks as the members of different natonal cultures, data can also serve to create certain strategic steps in the terms of improving business and marketing goals through campaigns, appeals on social networks in order to improve sales and increase profits. Social network users are all people around the Earth, that is why we create a sample based on a population, from teenagers, students and millennials to business people and intellectuals. Depending on the motives, goals and purposes of communication, they define the choice of certain social network. The assumption is that while coming from different national culture, they carry with them different patterns of behavior, belief, lifestyle, decision-making, attitudes, ways of thinking, habits. Knowing cultural differences, in the broadest sense of the word, is of great importance for international marketing, international communication, international negotiating and international management. The social justification of this dissertation is reflected not only in the problem that is more than actual, since we live in the age of information communication technologies, but also in the efforts to improve the understanding of exsisting communication standards through the presentation of world literature and the empirical research. The scientific justification of this dissertation is the new data that we come to empirical research, not only suppotring the exsisting world research on this topic but also giving the creators of the communication space on the social networks the opportunity to obscure communication and avoid certain cultural barriers in order to achieve ultimate business and marketing goals. Are there cultural differences in the intensity and motives of using social networks? Or belonging to a certain national culture does not play an importante role in the society of information and communication technologies?

Autorica analizira odnos liberalnih ideja i jugoslovenske misli, od vremena pojave tih ideja krajem 18. veka pa do procesa konstituisanja jugoslovenske države 1919 — 1921. Zapravo je pojava liberalnih ideja na prostoru Zapadnog Balkana bila osnova na kojoj su se dalje razvijale ideje i pokreti integrisanja prostora na južnoslovenskim osnovama. Glavno postignuće borbe za liberalne ideje tokom 19. veka bile su male državnosti južnoslovenskih zajednica. One su zapravo i definisale prostor kao južnoslovenski prema spoljašnjem okruženju, kao što su pokušavale da i iznutra prošire prostor liberalnog delovanja. U tekstu je data pregnantno osnovna linija tog procesa, kao nova i originalna u južnoslovenskim nacionalnim istoriografijama. Pojava, uticaj i delovanje, kao i mesto Srpskog književnog glasnika, percipirane su i analizirane na ovoj osnovnoj liniji borbe i postignuća liberalnih pokreta na prostoru Zapadnog Balkana. Kao širi okvir kristalisanja liberalnog jugoslovenstva, na stranicama SKG-a je negovan individualizam i kritička misao. Oni su omogućili da se problemi, unutrašnji i spoljni, tokom konstituisanja jugoslovenske države, sagledavaju iz različitih i suprotstavljenih uglova, što je analizirano u tekstu.

Аутори указују на одређене елементе Диркемове и Гумпловицеве рецепције Спенсеровог еволуционизма. За Диркема и Гумпловица је Спенсер представљао незаобилазну тачку у изградњи њихових социолошких теорија, без обзира на све међусобне разлике. У погледу схватања односа између појединца и друштва нису прихватили Спенсерову позицију (методолошког) индивидуализма. Последњи увид је занимљив јер је Спенсер на особен начин интегрисао индивидуализам и еволуционизам у својој теорији. The two authors point out certain elements of Durkheim’s and Gumplowicz’s reception of Spenser’s evolutionism. For Durkheim and Gumplowicz, Spenser was an inevitable point of reference for the development of their sociological theories, regardless of all mutual differences. In terms of approach to the relation between individual and society, they didn’t embrace Spencer’s position of (methodological) individualism. The last insight is interesting because of the unique way in which Spenser has integrated individualism and evolutionism in his theory

Suvremena strujanja, od kojih su najizraženiji individualizam i relativizam počeli su polako, ali sigurno narušavati obitelj - instituciju društva. Nekada su brak i obitelj bili visoko vrednovane institucije. One su imale za cilj odgoj i pripremu mladih osoba za preuzimanje dužnosti u društvu. Danas, najčešći prigovor jest da je obitelj zastarjela, tradicionalan institucija koja se ne uklapa u moderno, suvremeno društvo. Međutim, upravo zato što je nešto tradicionalno upućuje na vrednotu koju sdarži u sebi. Posebno mjesto zauzimaju katoličke obitelji, koje u katoličkom nauku zauzimaju visoko mjesto i ulogu u svijetu. One su nastavak kućnih Crkava iz Novoga Zavjeta, mjesta gdje se Bog očituje u svoj svojoj veličini i radosti. Mjesta odrastanja i učenja ljubavi, strpljivosti i žrtvi.

Posle pregleda reprezentativnih pristupa i konstatacije o prisustvu obeležja koja odgovaraju formi pedagoškog, vaspitnog i razvojnog romana u radu se Isušena kaljuža Janka Polića Kamova interpretira kao poseban, paradoksalan vid bildungsromana. U središtu takvog tumačenja nalazi se parabolična trodelna kompozicija romana, čiji delovi (“Na dnu”, “U šir”, “U vis”) narativno tematizuju uspon individualne građanske (samo)svesti od “intelektualnog sadizma” do ironizma i artizma, odnosno civilizacijski sunovrat institucija u teror te premoć čulno-nagonskog i materijalno-pragmatičnog načela. Posebna pažnja poklonjena je pri tome tradicijskim (Dante, Biblija) i modernim (Frojd, psihoanaliza) interliterarnim/interkulturnim relacijama, koje u Kamovljevom romanu dobijaju ambivalentno-invertovane reflekse. U krajnjem ishodu Isušena kaljuža pojavljuje se kao “protivobrazovni” roman svoje vrste koji u isti mah afirmiše estetski ideal moderne i dovodi u pitanje izvorne žanrovske konvencije, ali i kulturnoistorijske stereotipe.

The authors deal with three different philosophic ideas about the human being and three different models of education. The first model is the model of radical individualism which does not recognize any value of other human being (F. Nietzsche). That being educates himself/herself necessarily. The second model is a model of different figures of a friend and an enemy (J. Derrida). The education in the function of the publicly or politically mediated reality corresponds to this model. At last, the third model is the model of the anthropology of values (P. Vuk Pavlovic). The authors show that in this last model we can see the mixture of the anthropological and educational area. With this model we can avoid the tensions between the idea of individualism and collectivism, personal and social, friendly and hostile, and a human being is observed as the receiver and the giver of values.

Ovaj rad se bavi problemom demokratskih i nacionalnih procesa na Bliskom istoku i potom te probleme uspoređuje s općim teorijama stvaranja nacija i faktorima koji su utjecali na formiranje nacionalnih država u Europi u 19. stoljeću. S namjerom je pisan eurocentično jer polazi od toga da su nacije i demokracija ,,izvoz zapadnog svijeta’’ te da razlog njihovog neuspjeha na Bliskom istoku, izuzev Izraela, dijelom leži u nedostatku predispozicija koje su potrebne za postanak i razvoj istih. Rad se zbog toga treba shvatiti kao razmatranje elemenata koji su postali na Zapadu, a pokušavaju se primijeniti na Bliskom istoku.

Baveći se sličnostima i razlikama opusa Marina Držića i Mavra Vetranovića, rad ujedno istražuje temeljne strategije dubrovačkog i hrvatskog političkog iskustva. Manirizam kao bitna oznaka postupka obojice pisaca realizira se u njihovim opusima, sukladno njihovim književnim praksama. Vetranović se iskazuje piscem kolektivnog senzibiliteta, dok je Držić tipičan renesansni individualist. Budući da je dubrovačko političko iskustvo utemeljeno na kolektivnoj vlasti, Vetranović je pjesničko utjelovljenje tog iskustva. Usuprot dubrovačkom, hrvatsko političko iskustvo, u nedostatku autentičnih nacionalnih institucija, gradi svoj model na slici jakog pojedinca koji u ime kolektiva istupa junačkom i u načelu tragičnom gestom. Takav model, koji u hrvatskoj političkoj praksi prevladava do danas, stran dubrovačkom poimanju politike i društva, slijedi svojim individualizmom Marin Držić., The aim of this article is to highlight Ragusan political strategies mirrored in the literary works of Mavro Vetranović (1482-1576) and Marin Držić (1508- 1567). The similarities and differences between these two authors are determined on the basis of their use of the same poetic topoi, notably that of the right path. Vetranović’s political optimism in the analysis of Pjesanca spurjanom (Poem to a Bastard) proves a strategy by which the poet secures his right to public speech in a society highly restrictive towards individual public discourse. By publicly addressing a social problem without pointing his fi nger at the culprit, he emphasised a topic which otherwise could not have been spoken about. With regard to the political authority, Vetranović designated the nobility as a nondifferentiated collective entity offering him protection, whilst Držić, in the case of a polemic surrounding the alleged plagiarism, addressed an individual―a specifi c nobleman. Merely on this example the difference between the two writers is clearly discernible. Vetranović proves himself as a writer of collective sensibility, whereas Držić is a typical Renaissance individualist. Given that Ragusan political experience is founded on collective authority, Vetranović is a poetic embodiment of that very experience. Contrary to that of Dubrovnik, Croatian political experience, due to the absence of authentic national institutions, built its own model based on an image of a strong individual, who, in the name of his community, makes his statement in a heroic and in principle tragic gesture. This model has survived to this day and is still prevalent in the current political practice of Croatia. Although alien to the Ragusan understanding of politics and society, this model clearly echoes in the individualism of Marin Držić.

Tekst nudi osvrt na epikurejsku etiku analizirajući je više iz savremene perspektive, razmatrajući formalne uslove zahvaljujući kojima predstavlja etičku teoriju. Pretpostavljajući da, makar djelimično, zadovoljava uslove koje postavljaju savremeni teoretičari, dalje se razmatra donekle nekonzistentna veza između individualno i egoistično shvatane etike s jedne, i svojevrsnog društvenog ugovora s druge strane. Epikur tvrdi da jedan takva ugovor mora biti poštovan da bi obezbijedio valjano funkcionisanje ljudi u zajednici. Izgleda nam da vođenje sopstvenog života oslanjajući se isključivo na lične preferencije i uživanja isključuje bilo kakvu potrebu za obraćanje pažnje na socijalne okolnosti. Insistiranje na prihvatanju i poštovanju sporazuma među pojedincima nam govori da, pored toga što obezbjeđuje suživot, epikurejska etika nije isključivo individualistička, te da su njeni zahtjevi za hedonizmom ograničeni upravo jednim takvim sporazumom. Ipak, tako formulisan (nerazvijeni i nepotpuni) kontraktarijanizam, iako primamljiv, nije dovoljan da obezbijedi potpuno i univerzalno poštovanje propisanih normi i pravila. The paper gives us a short notice of Epicurean' ethics analyzed from contemporary perspective, considering formal conditions under whitch it is an ethical theory. Assuming that, at least partially, his theoriy meets the requirements set by modern theorists, our furher consideration is somewhat inconsistent connection between the individual and egoistic conceptions of ethins on the on side, and a kind of social contract on the other side. Epicurus argued that such an agreement must be respected if we want to ensure the proper functioning of people in community. It seems to us that the conduct of our onw lives relaying solely on personal preferences and enjoyment, excludes any need for consideration of social circumstances. Insisting on acceptance and respect the agreement among individuals tells us, in adition to providing coexistence, that the Epicureans' ethics is not purely individualistic and that the requirements for its hedonism are limited precisely by one such agreement. However, (underdeveloped and incomplete) contractarianism formulated on this way, although tempting, is not suficient to ensure completely and universal respect of prescribed norms and rules.

Ovaj rad ima za zadaću izložiti i sintetizirati misli posebno izabranih autora čiji su radovi obilježili 19. i 20. stoljeće. Ovdje prije svega treba izdvojiti njemačke filozofe, a to su Max Stirner i Friedrich Nietzsche ; te britanskoga književnika i filozofa Aleistera Crowleyja. Navedene autore veže ideja pojedinca, kao individualnog bogočovjeka, koji svoj vlastiti temelj i dovršenje, kao i zakon po kojemu djeluje, pronalazi u svojoj vlastitoj volji bez podvrgavanja “višim” autoritetima (bogu, državi, vlasti, ćudoređu …). Ti i takvi viši autoriteti upereni su protiv pojedinca, a to se potvrđuje tradicionalističkim temeljima tih i takvih ideja koje stoje u opreci spram nauke koja bi, kao metoda i sila, omogućila čovjeku da preuzme kontrolu nad vlastitim životom. Nauka, odnosno znanje, neprijatelj je svih robovskih religija. Preko Stirnerovih teza pokazat će se neutemeljenost i kontradiktornost onih ideala koji sebi žele podčiniti ono “Ja” koje je zapravo ontološki temelj svega mogućeg uopće. Ta i takva neutemeljenost, odnosno krivoutemeljenost, otvara prostor Nietzscheu i njegovom prepoznavanju nihilizma u tim i takvim moralnim sustavima koji izrastaju na fantazmagoriji usmjerenoj protiv zbiljnosti čovjeka. Naposljetku, Crowleyjeva promišljanja i zamjedbe imaju za svrhu opisati one fenomene koji se tiču realizacije stare moralnosti i kritiku istih u vidu nove moralnosti. Rad predstavlja prikaz i kritiku poimanja čovjeka kao uzroka i svrhe onih ideja koje transcendiraju njega samoga.

Apstrakt U ovom radu se ispituje mogućnost utemeljenja ključnih odrednica modernosti u odlučujućim društveno-ekonomskim, materijalnim dostignućima ranog 17. veka i složenom sklopu reformisanog hrišćanstva i njegovih učinaka, kao i u delima i idejama četiri velika filozofa iz prve polovine 17. veka: Bekona, Dekarta, Hobsa i Paskala. Pojam „modernosti“ se ovde definiše kao umno, teorijsko vođenje prakse, pojava individualizma, sklop građanskih demokratskih političkih ideja i ideala, jedinstveni moderni oblik materijalne produkcije života u vidu kapitalizma, formiranje autonomnog morala i zrele, odrasle, odgovorne, slobodne ličnosti. Od svih bitnih društvenih i duhovnih procesa u prvoj polovini 17. veka kao najznačajniji ističe se matematizacija sveta i uopšte stvaranje moderne matematizovane nauke. Ona je omogućila bitnu promenu doživljaja i odnosa čoveka prema prirodi i svetu uopšte za koje sada važi tako reći samo jedan valjan princip: kontrola i ovladavanje prirodom i svetom uopšte radi lakšeg i ugodnijeg života ljudi. Drugi bitan kompleks je moderna kapitalistička proizvodnja koja je svojim meandriranim putevima u 17. veku ipak uspela da pripremi ekspanziju kapitalizma i industrijsku revoluciju u 18. i 19. veku. Reformisani oblici hrišćanstva kakvi su kalvinizam i puritanizam formulišu specifičnu strategiju unutarsvetovne askeze koja rađa ono što je postalo poznato kao „radna etika“ kao moralno-religioznopolitičku masovnu legitimaciju kapitalizma. Oni su takođe doprineli pobedi prvih građanskih revolucija i naprednih, slobodoumnih, demokratskih političkih ideala i ideologija u 17. veku. Analiza dela pomenutih velikih filozofa iz 17. veka pokazuje da u njihovom delu dominiraju procesi racionalizacije, intelektualizacije i matematizacije sveta i ljudske duše. Oni su ostavili teški beleg na celokupnom ljudskom bivstvujućem koje ostvaruje veliki materijalni napredak po visoku cenu žrtvovanja svoje unutrašnje prirode, čulnosti, telesnosti, sreće i radosti i tako se pretvara u osakaćeni patrljak svog predominantnog instrumentalnog uma. Ipak, ovde se zaključuje da se um mora spasiti isceljujućom kritičkom samorefleksijom i pomirenjem sa spoljnom i unutrašnjom prirodom kojima treba dati još jednu priliku na putu modernizacije čoveka i njegovog sveta. This work explores the possibility of foundation of the crucial determinants of modernity in the decisive social and economic material achievements of the early 17 century and in the complex structure of the Reformed Christianity and its aftermath as well as in the writings and ideas of four great philosophers from the first half of 17 century: Bacon, Descartes, Hobbes and Pascal. The concept of „modernity“ is here defined as rational, theoretical guiding of practice; individualism; the complex of bourgeois democratic political ideas and ideals; the unique modern form of material production of life known as capitalism; forming of autonomous morality and mature adult responsible free personality. Mathematization of the world and in general the creation of the modern mathematized science is here stressed as the most essential social and spiritual process in the first half of 17 century. It enabled the main change of experience and relation of man to nature and world in general which were subjected to only one principle: control and mastery of nature and world in general in order to achieve easier and more comfortable life of men. The second essential complex is modern capitalist production which succeeded indirectly to prepare in 17 century the expansion of capitalism and industrial revolution in 18 and 19 century. The Reformed Christianity like calvinism and puritanism formulated the specific strategy of the so called „innerworldly asceticism“ which became known as the „work ethics“ as moral, religious and political massive legitimation of capitalism. They also contributed to the triumph of the first bourgeois revolutions and progressive liberal democratic political ideals and ideologies in 17 century. The analysis of the writings of the aforementioned seventeenth century philosophers shows that the processes of rationalization, intellectualization and mathematization of the world dominate in them. They left hard mark on the whole human being who achieved the huge material progress at the high price of sacrifice of its inner nature, sensitivity, flesh, happiness and joy and transformed itself in the maimed leftover of its predominant instrumental reason. Yet, it is concluded here that reason must be saved by selfhealing critical selfreflection and reconciliation with the outer and inner nature which should be given another chance on the road of modernization of man and his world.

L'objectif de cette thèse est la critique de totalitarismes dans les oeuvres de Eugène Ionesco. Dans ses journaux intimes, Ionesco apporte ses confessions intimes de l’expérience de l’uniformisation pendant la montée du nazisme en France et en Roumanie. Face aux relations tendues entre les puissances impérialistes dans la période d'après-guerre, marquée par le renforcement de communisme dans l’Europe, Ionesco exprimait régulièrement sa sympathie pour les minorités défavorisées, émerveillé par les personnes qui ont osé exprimer leur désaccord avec les idéologies établies. En ce sens, Ionesco a soutenu l'idée du personnalisme, fondé par philosophe français Emmanuel Mounier, comme une philosophie qui va renverser la dialectique société-individu, en attirant l’attention sur la priorité de l'individu, un titulaire concret d’une culture, au détriment des entités sociales. Mais ce n’est que comme le dramaturge que Ionesco dévoile complétement son âme. Dans ses pièces, il représente métaphoriquement le monde angoissant d’objets, dirigé vers la connaissance et le progrès historique où l’amour et le rêve représentent un contrepoint à l'univers sombre et une forteresse de l'humanisme. The objective of this thesis is the critique of totalitarianism in the works of Eugene Ionesco. In his diaries, Ionesco brings his intimate confessions of the experience of uniformisation during the rise of Nazism in France and Romania. During the tense relations between the imperial forces, in the post-war period, marked by the strengthening of communism in Europe, Ionesco consistently expressed sympathy for disadvantaged minorities, amazed by people who dared to disagree with the established ideologies. In this sense, Ionesco supported the idea of personalism founded by French philosopher Emmanuel Mounier, a philosophy that will reverse the dialectics society-individual, drawing attention to the priority of the individual, a particular holder of a culture, at the expense of social entity. But it is only as the playwriter that Ionesco reveals his soul completely. In his works, he metaphorically represents the anxious world of objects, directed to the knowledge and historical progress, where love and dreams represent a counterpoint to the dark world and a stronghold of humanism. Cilj ovog rada je kritika totalitarizma u djelima Eugene Ionesco. U svojim dnevnicima, Ionesco donosi svoje intimne ispovijesti o iskustvu uniformizacije tijekom uspona nacizma u Francuskoj i Rumunjskoj. Ususret napetim odnosima između imperijalnih sila, obilježenim jačanjem komunizma u Europi nakon drugog svjetskog rata, Ionesco je dosljedno izražavao suosjećanje s ugroženim manjinskim skupinama, zadivljen osobama koje su se usudile javno izraziti neslaganje s nametnutim ideologijama. U tom smislu, Ionesco je podržao ideju personalizma koju je osmislio francuski filozof Emmanuel Mounier, filozofiju koja će preokrenuti dijalektiku društvo-pojedinac, ukazujući na prioritet pojedinca kao konkretnog nositelja kulture, na štetu društvenih entiteta. Ipak, kao dramski pisac Ionesco u potpunosti otkriva svoju dušu. U svojim djelima, on metaforički predstavlja tjeskobni svijet objekata, usmjeren prema znanju i povijesnom napretku, gdje ljubav i snovi predstavljaju kontrapunkt mračnom svijetu i uporište humanizmu.

U ovom radu pokušavamo raščlaniti kompleksan odnos liberalizma i individualizma, pri čemu se želi pokazati kako njihovu dubinsku povezanost tako i inherentna proturječja koja zahtijevaju razne pridolazeće dodatke koji posreduju u tom odnosu. U tu svrhu analiziramo liberalni dis-kurs o individualizmu, izdvajajući četiri njegove razine: kulturnu, političku, ekonomsku i metafizičku. Prve tri tematizirane su zasebno jer je četvrta uvijek implicirana ili namjerno skrivena, a upravo je fundamentalna za rješenje aporija koje proizlaze ako se prve tri uzmu zasebno. Tu fundamentalnu, metafizičku razinu nazvali smo diskursom o „ljudskoj prirodi“ ili antroponaturalizmom. Na temelju dijelova iz Milla i Humea analizirat će se neki momenti ovog diskursa. U nastavku se bavimo načinima na koje je liberalni diskurs o ljudskoj prirodi conditio sine qua non bilo kakvog znanstvenog bavljenja „društvom“ te političkim ulogom tog metafizičkog utemeljenja. Ovdje identificiramo koncept „populacija“ kao onaj koncept koji omogućuje sadržajno ispunjenje formalnog okvira „ljudske prirode“, i to na takav način da ga čini pogodnim za induktivno generaliziranje, koje je bez njega metodološki problematično. To, pak, dovodi do fundamentalnog sraza između „individuuma“, „populacije“ i „društva“, razotkrivajući liberalni individualizam kao „individualizam populacija“. „Populacije“ se tako naposljetku pojavljuju kao instrument liberalne guvernmentalne prakse, omogućujući efikasnu društvenu kontrolu. U zaključku nasuprot navedenom razmatramo neke aspekte koncepta klase i njegov performativni potencijal.

U članku se raspravlja o filozofsko-povijesnom aspektu čovjeka poziciranog između vanjskog svijeta i unutarnjeg sebstva, primarno o odnosu čovjeka prema suvremenom društvu te vrijednostima koje ono nameće. S tim ciljem članak: a) postavlja težište čovjeka na vjerovanje kao temelj čovjekovog odnosa sa sobom i vanjskim svijetom, te suvremeno društvo koje ne može prosperirati bez čovjeka koji vjeruje, ne baveći se primarno time na što se vjera može odnositi (boga, moralno dobro, ideologiju, ljudska prava, svoje sebstvo); b) nameće pitanje čovjeka kao pitanje razvoja čovječanstva koje sa sobom nosi odgovornost odluke o perspektivi u kojoj sebe vidi, kroz analizu tri oblika moderne hereze: individualizam, sekularizam i kolektivni truizam., The paper examines the philosophical-historical aspect of a human positioned between the external world and the inner self, primarily on the relationship of man towards the contemporary society and the values imposed by it. Related to these aim, the article will: (a) put the focus on belief as a basis of man’s relationship with himself and with the external world, and on the contemporary society which cannot prosper without the man who believes, regardless of what the belief refers to (God, moral good, ideology, human rights, self being); (b) put emphasis on the issue of man as an issue on development of humanity which carries the responsibility on the decision about the future within which he sees himself through the three forms of modern heresy: individualism, secularism, and collective truism.

U ovom radu osvrćemo se na određene aspekte funkcioniranja tijela u okviru moderne praktičke stvarnosti, ponajprije u kontekstualnoj vezi s modernim fenomenom narcizma. Ta analiza, između ostalog, podrazumijeva sagledavanje odnosa individualnosti i narcizma, razmatranje mogućnosti vrijednosnog ocjenjivanja mjesta i funkcije narcizma, kao i novoformiranih identiteta tijela u okviru moderne društvenosti., This paper will analyse certain aspects of body functioning within contemporary practical reality, primarily within its contextual relationship with contemporary narcissism phenomenon. The analysis mainly focuses on the relationship between individuality and narcissism, considers the possibility of ethical valuation of the position and function of narcissism, as well as valuation of the newly formed bodily identities in contemporary sociability.

Rusoove i Marksove refleksije o vlasništvu nisu jednoznačne, mnogostruki su problemi koje filozofsko mišljenje ovog pojma otvara. Usredsređenje ovog teksta je na konceptualizaciji vlasništva u konjunkciji sa problemima individualizma, idejom jednakosti, problematizacijom luksuza, analizom načina proizvodnje, fenomenom otuđenja i diferenciranjem različitih formi privatnog i kolektivnog vlasništva. Rad je nastojao da pokaže bitna mesta presecanja i približavanja Rusoovih i Marksovih promišljanja problema vlasništva, ali i njihova udaljavanja. Analiza je kao strukturalni okvir za promišljanje problema vlasništva postavila istorijsko razlikovanje agrarno-kapitalističkog, apsolutističkog i industrijsko-kapitalističkog horizonta, spram kojih je moguće pokazati zašto su se i Rusoova i Marksova tematizacija vlasništva pojavile kao radikalno kritičke. Ipak, Rusoova konceptualizacija vlasništva se provodi iz ravni kritike nejednakosti, što čini i njeno ograničenje s obzirom na povezivanje ideje jednakosti sa staleškim sistemom dominacije i potčinjavanja, dok se Marksova analiza problema vlasništva provodi iz ravni kritike političke ekonomije, čime je omogućena klasna analiza i radikalna kritika postojećeg klasnog društvenog raslojavanja.

Tema ovog članka su motivi iz filozofije Friedricha Wilhelma Nietzschea u feljtonima, polemikama, pamfletima i korespondenciji hrvatskog književnika Antuna Gustava Matoša – analiza ne obuhvaća njegove umjetničke radove. Pokazuje se da Matoš ima vrlo osoban odnos spram Nietzschea, kojega smatra i vrhunskim stilistom i jednim od očeva moderne. Motivi koje Matoš ističe korespondiraju s onovremenom recepcijom Nietzschea u Europi, a Matoševa je originalnost u tome što u njegovu učenju uočava kršćanske momente, te povlači jasne razlike s učenjem grofa Tolstoja koji je Nietzscheov antipod. Pored toga, Matoš je ustrajan u polemici s onim hrvatskim suvremenicima koji Nietzschea površno poznaju, a pozivaju se na njega. Glavna slabost Matoševa čitanja Nietzschea je nedovoljno produbljeno shvaćanje pojma moderne, ali i pored toga možemo zaključiti da je Matoš o Nietzscheu pisao s dobrim poznavanjem njegove filozofije koja je na njega očito imala velik utjecaj., The topic of this article are the motifs from Nietzsche’s philosophy in sketches, discussions, pamphlets and correspondence of Croatian writer Antun Gustav Matoš – the analysis does not include his works of art. It shows that Matoš has a very personal relationship towards Nietzsche, whom he considered both a top-level stylist and one of the fathers of Modernism. The motifs that Matoš highlights correspond with the reception of Nietzsche in the Europe of his day, and Matoš’s originality derives from his observing the Christian aspects, where he makes a clear distinction between Nietzsche and the teaching of count Tolstoy as his antipode. Apart from that, Matoš persistently polemizes with the Croatian contemporaries of Nietzsche who barely know his work, but nevertheless admit his influence. The major weak spot of Matoš’s reading Nietzsche is an insufficient understanding of Modernism, but in spite of that we can conclude that Matoš wrote about Nietzsche with understanding of his philosophy, which obviously had a great influence on him.

Budući da kultura ne predstavlja apstraktan konstrukt već pojam kojim se objašnjavaju vrijednosti, norme ali i ponašanja koja proizlaze iz njih, razmatranje njezinog utjecaja ne može biti važnije nego li u trenutku kada se Europa pokušava približiti slici jedne integrirane cjeline. Imajući u vidu da se utjecaji kulturalne dimenzije individualizam - kolektivizam odražavaju na percepciju pojma o sebi, način razmišljanja i međuljudske odnose ovaj rad posvećen je razumijevanju razlika između osoba koji žive i djeluju u jednom, odnosno drugom kulturalnom okružju. Objasnit će se dominantne vrijednosti i norme na kojima su utemeljena individualistička i kolektivistička društva te na koji način ova dimenzija pridonosi pojmu o sebi i identitetu osobe. Pored navedenog, rad prikazuje i različitosti u emocionalnom doživljavanju između pojedinaca koji pripadaju individualističkoj i kolektivističkoj kulturi te razlike u sklonostima na kojima je utemeljeno njihovo socijalno ponašanje kao i kognitivni aspekti funkcioniranja.