Search

Despite its early identification with the modern Mishrifeh and its numerous mentions in Akkadian, Egyptian and Hittite texts, the history of Qatna remains largely unknown. This article attempts to reconstruct the landscape and the history of the city between the 15th and 14th cent. In this reconstruction it is assumed that the expression “the Lands of Nuhashe”, that occurs frequently in the texts, had two different meanings, a geographical one and a political one. In this way, the identification of the Addu-nirari mentioned in the texts found at Qatna with the homonymous king of EA 51, proposed by Thomas Richter, can be accepted, but without the need to assume that he was also king of a coalition called Nuhashe. During his reign and those of his successors, Idanda and Akizzi, the city faced many threats from the great kingdoms of Egypt and Hatti, as well as from the small neighbouring kingdoms. Their struggle for survival and a couple of political turnovers were not enough to let the city outlive those turbulent years.

Bu çalışmada Eski Hitit Krallığı tarihinin başlıca yazılı kaynaklarından biri olan Hitit Kralı I. Hattušili'nin Akkadça-Hititçe İkidilli Yıllıklarının (CTH 4) ayrı tabletlerde yer alan Akkadça ve Hititçe versiyonlarının karşılaştırmalı filolojik değerlendirmesi yapılmıştır. CTH 4 Metninin ikidilliliğinin çalışmanın temel konusunu oluşturması nedeniyle öncelikle ikidillilik ve çokdillilik kavramları ve bu kavramların Eski Yakındoğu'da ortaya çıkış ve gelişim süreçleri kısaca incelenmiştir. Bu incelemede ayrıca Hitit arşivlerinin oluşum süreci ve bu arşivlerde görülen ikidilli ve çokdilli metin türleri gibi konulara da değinilmiş, böylece çalışmanın konusu olan CTH 4 metninin Hitit arşivlerindeki diğer ikidilli ve çokdilli metinler arasındaki yerinin daha iyi anlaşılması amaçlanmıştır. Çalışmanın son bölümünde CTH 4 metninin Akkadça ve Hititçe versiyonlarına ait tüm nüshaların güncel transliterasyon ve Türkçe çevirileri yapılmış ve metnin Akkadça ve Hititçe versiyonlarının filolojik yönden karşılaştırmalı incelemesi yapılmıştır. Bu incelemede iki versiyonun birbiriyle olan ilişkisi, içeriksel ve biçimsel yönden bu versiyonların benzer ve ayrılan yönleri, metnin hangi dildeki versiyonunun orijinale daha yakın olduğu gibi konular ele alınmış; ayrıca metin üzerine yapılmış daha eski çalışmalarda öne sürülen bazı düşünceler ve cevaplandırılamayan bazı sorular tekrar değerlendirilmiştir. In this study, a comparative philological analysis of Akkadian and Hittite versions of the Akkadian-Hittite Bilingual Annals of the Hittite King Hattušili I (CTH 4), was made. As the bilingualism of the CTH 4 text constitutes the main subject of the study, firstly the concepts of bilingualism and multilingualism and the emergence and development processes of these concepts in the Ancient Near East have been briefly examined. In addition, issues such as the formation process of Hittite archives and the various types and formats of bilingual and multilingual texts seen in these archives are also surveyed. Thus, it is aimed to better understand the importance of CTH 4 among other bilingual and multilingual texts in Hittite archives. At the final phase of the study, updated transliterations and Turkish translations of the Akkadian and Hittite versions of the CTH 4 have been made, and the text philologically analyzed by comparing its two different versions to each other from various aspects. These aspects include the historical connection of the copies in Akkadian and Hittite, contextual and stylistic resemblances and diversions between the two versions and the questions like which one of the two versions is closer to the original text. In addition, some theories put forward in earlier studies on the text and some unanswered questions were re-evaluated. 324

Geç Tunç Çağı Anadolu'sunun belirleyici gücü olan Hitit Devleti, yaptıkları askeri ve siyasi hamlelerle çevrelerindeki vasal ülkeleri kendisine bağlarken kültürel olarak da birçok etki bırakmıştır. Bu etkilerin izleri günümüzde arkeolojik verilerle kanıtlanmaktadır. Hitit Devleti'nin erken dönemden beri Batı Anadolu ülkeleri olan ilişkileri yazılı belgelerden anlaşıldığına göre zaman zaman düşmanca zaman zaman dostane bir şekilde ilerlemiştir. Orta Anadolu ve Batı Anadolu'da yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında bulunan bazı eser grupları her iki bölge arasındaki iletişimin kültürel kanıtlarıdır. Yapılan tez çalışması kapsamında bu veriler değerlendirilerek bölgelerin birbirleriyle olan kültürel alış–verişinin sınırları detayları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. The Hittite State, the determining force of the Late Bronze Age Anatolia, left significant cultural impacts as it subjugated its surrounding vassal countries with their military and political moves. The traces of these effects have been proven via archaeological data today. Since the early period, the relations of the Hittite State with the Western Anatolian countries have been sometimes hostile and sometimes friendly as it is understood from the written documents. Some groups of artifacts, found in archaeological excavations in Central and Western Anatolia, are cultural evidence of communication between the two regions. Within the scope of this thesis, these data have been evaluated with an attempt to reveal the details and limits of the cultural exchange between the two regions. 278

Hititler, Anadolu topraklarında egemenlik kurmaya başladıkları MÖ 17. yüzyıl ortalarından yıkıldıkları dönem olan MÖ 12. yüzyıl sonlarına kadar din ve onun gerekliliği olan uygulamalar ile iç içe bir hayat sürdürmüşlerdir. Bu bakımdan din, devletin idaresinden, yasalara, sosyal düzenden günlük yaşama kadar toplumun her noktasında etkili olmuştur. En genel ifadeyle kutsal varlıklara odaklanan, bilinçli ve istekli olarak tekrar edilen ve geleneksel bir biçimde icra edilen sembolik davranışlar olarak tanımlanan ve bu çalışmanın konusunu oluşturan ritüeller ise Hitit dininin dinamik boyutunu temsil eder. Büyü ile harmanlanmış bu dini pratikler, Hitit toplumunun tanrılarla iletişim kurmasında her zaman en etkili araçlardan biri olmuştur. Hititler yaşadıkları tüm olumsuzlukların tanrılar tarafından gönderildiğine ve bunların ancak tanrılar tarafından ortadan kaldırılabileceğine inanıyordu. Bu nedenle büyü ritüellerinde tanrılarla bozulan ilişkinin düzeltilmesi ve yaşanan olumsuzluğun ortadan kaldırılması temel amaçtı. Ritüel uygulayıcıları tarafından icra edilen bu dini pratikler esnasında çok sayıda ve çeşitli malzemeler kullanılırdı. Bu çalışma; söz konusu malzemeler arasında herhangi bir ilişkinin var olup olmadığının parçadan bütüne gitme yoluyla araştırılması ve elde edilen sonuçların karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Parçalarına ayırarak inceleme şeklinde tanımlayabileceğimiz segmentasyon yöntemi ile Hitit büyü ritüellerinde kullanılan kil, hamur, taş, ahşap ve metal malzemeler incelenmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda büyü ritüelleri arasında yapılış amacı ve kullanılan malzemeler bakımından bir ilişkinin olduğu ve kimi ritüel davranışları ile bunlar esnasında başvurulan malzemelerin ortak özellikler sergiledikleri ortaya çıkarılmıştır. Religion and religious practices affected Hittite culture from 17th century BC till the collapse of the empire through the end of 1200 BC. It is known that religion has an influence on every single aspect of Hittite society i.e. state administration, laws, social patterns, daily life etc. As being the dynamic dimension of Hittite religion, rituals can be defined as symbolic behaviours which focuses on sacred beings. Additionally a ritual is performed consciously and willingly in traditional ways. Hittite religious life was encircled by magical practices and these religious activities were one of the most significant ways of communicating with their gods and goddesses. Hittites believed that all negative things they experience such as plague, illness, curse, death, black magic were sent by deities living both in heaven and netherworld and they could only be taken away with the help of their deities. Therefore, in magical rituals, the main purpose is always to reform the disrupted relations with the gods and thus wipe the negativeness out and become purified. When the cuneiform tablets are taken into account, it is understood that the magical rituals were performed by ritual experts and a wide range of materials were applied during these ceremonies. This research aims to investigate whether there are any interrelations among these materials with the help of part-to-part research. By means of segmentation method, which can be defined as examining something by disassembling its components, the materials of Hittite magical rituals have been examined in detail. The segment categories of this study are the materials made of clay, dough, stone, wood and metals. This research support the idea that there is a close relationship between the materials applied during rituals. Furthermore, some ritual behaviours and materials also show common features. 595

Hitit dini tören ve bayram metinlerinde sıklıkla karşımıza çıkan Éhešta-/ Éheštiyapısının işlevi ile ilgili şimdiye kadar farklı yorumlar yapılmıştır. Yapının kendine ait bir kült personelinin olması, sıklıkla yeraltı tanrı ve tanrıçalarıyla birlikte anılması ve ölü kültü ile de doğrudan ilişkili olması Hitit ritüel dünyasında önemli bir yere sahip olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca Hitit dininde çok önemli rol oynayan bazı bayramlar Éhešti- yapısında da kutlanmaktadır. Éhešti- yapısında kutlanan bayramların özellikleri ve tapınım gören tanrı ve tanrıçaların nitelikleri de yapının işlevini anlamamız açısından son derece önemlidir. Metinler ayrıca yapının mimarisi ile ilgili bazı ipuçları vermekte ve yapıyı daha iyi değerlendirmemize olanak tanımaktadır. Biz bu çalışmada Hititçe metinlerde kelimenin geçtiği yerleri ve daha önce yapılmış filolojik ve etimolojik çalışmaları esas alarak, arkeolojik bir takım verileri de göz önünde bulundurarak yapının işlevi ve lokalizasyonuna yönelik yeni bir yorum ve değerlendirmede bulunacağız. So far there have been various interpretations about the function of the Éhešta-/ Éhešti- structure which we come across quite often in Hittite religous ceremonies and festive texts. hešta- has its own cult personel, and stands often in connection with underground deities. From the texts its direct relation with death cult is also evident, which points out that the structure had an important place in the Hittite ritual and underworld believes. Besides some important festivals were celebrated in the Éhešti- structure. The chracteristics of the Éhešti- structure and the qualities of the worshipped gods and goddesses are very important in understanding the function of the structure. Hittite texts give some clues about the architectural features of the structure, which enable us to better understand its particularities. In this study we will give a new interpretation about the function of the structure and its identification by taking into account the attestations of the word in the texts, the previous philological and ethymological studies and also some archeological data.

The Instructions for Priests and Temple Personnel (CTH 264), a text of the later Middle Hittite period preserved in numerous New Hittite copies, has been frequently discussed because of the information its content provides on various aspects of the Hittite religious beliefs and practices. The article focuses on a much less investigated topic, that is, the use of rhetorical strategies displayed by this text. In particular, instances of interrogative phrases and rhetorical questions, of repetitions and reiterations generating a climax, and of anecdotes and proverbs as storytelling devices are analyzed. The trial-like structure and the sapiential flavour informing the § 7 of the text are put in evidence.

M.Ö. 17. yy.'ın ortalarından itibaren Kızılırmak kavisi merkez olmak üzere Anadolu'da büyük bir imparatorluk olarak ortaya çıkan Hitit Krallığı, M.Ö. 13. yy.'da Kuzey Mezopotamya ve Suriye'yi siyasi etki sahası içinde tutmaktadır. Hitit Krallığı'nda zayıflama belirtilerinin görülmesi M.Ö. 13. yy.'ın ilk yarısına, III. ♂attušili dönemine kadar geriye gitmektedir. III. ♂attušili'nin siyasi ihtirası neticesinde II. Muwatalli Hitit başkentini Tar♀untašša'ya taşımıştır. Başkentin Tar♀untašša'ya taşınması imparatorluğun fiilen ikiye ayrılmasına neden olmuştur. II. Muwatalli'nin oğlu Ur♀i-Tešup'un başkenti tekrar Hattuša'ya taşıyarak III. ♂attušili'nin otoritesini kırmaya yönelik hamleleri Hitit Krallığı'nda iç savaşa neden olmuştur. III. ♂attušili, Ur♀i-Tešup'a karşı giriştiği mücadeleyi kazanarak Ur♀i-Tešup'u başkentten uzaklaştırmıştır. III. ♂attušili Hitit tahtına oturmuş ve yeğeni Kurunta'yı Tar♀untašša tahtına atamıştır. III. ♂attušili'nin siyasi ihtirası ve II. Muwatalli'nin başkenti Tar♀untašša'ya taşıması ile başlayan süreç Tar♀untašša sorunu olarak Hitit Krallığı'nın yıkılışına kadar önemli bir iç sorun olarak devam etmiştir. Hitit Krallığı'nın enerjisini iç çekişmelere harcamasına ve güç kaybetmesinde etkili olmuştur. Hitit başkentindeki Yazılıkaya'nın inşasının başlaması III. ♂attušili dönemine atfedilmektedir. III. ♂attušili Anadolu'daki Hitit kavmi dışındaki halkların bağlılığını sağlamak amacıyla Hurri halkının dini inançlarını Hattuša'ya taşımıştır. III. ♂attušili, siyasi ve askeri gücünü artıran Asur Krallığı'na karşı Babil ve Mısır krallıkları ile ilişkiler kurmuştur. IV. Tut♀aliya, tahta geçer geçmez Tar♀untašša kralı Kurunta'nın bağlılığını sağlamak amacıyla bir antlaşma yapmıştır. IV. Tut♀aliya babası III. ♂attušili dönemindeki antlaşmalara ek olarak tavizler vermek zorunda kalması Hitit Krallığı'nın bu dönemde güç kaybettiğine işaret etmektedir. IV. Tut♀aliya döneminde Yazılıkaya'nın inşası devam ettirilmiş ve kült reformu ile Hitit kavmi dışındaki Anadolu halklarının Hattuša'ya bağlılığı artırılmaya çalışılmıştır. IV. Tut♀aliya döneminde Asur ve A♀♀iyawa krallıkları Yakındoğu'nun süper güçleri arasında yerini alması, Hitit Krallığı'nı siyasi açıdan zor durumda bırakmıştır. Bu dönemde Asur Krallığı ile ilişkiler savaşa dönüşmüştür. Asur Krallığı'nın siyasi ve askeri gücünü artırması, IV. Tut♀aliya'nın Kargamıš Kralı Ini-Tešup'u 'büyük kral' olarak tanımasına neden olmuştur. IV. Tut♀aliya, Güneybatı Anadolu'da ise A♀♀iyawa Krallığı ile mücadele etmiştir. III. Arnuwanda döneminde Tar♀untašša kralı Kurunta, saltanat iddiasına kalkışarak Hitit Krallığı'nın ikiye ayrılmasına neden olmuştur. IV. Tut♀aliya döneminde Kargamıš Krallığı'na 'büyük kral' ünvanının verilmesi dikkate alındığında, III. Arnuwanda döneminde Hitit Krallığı'nın üçe parçaya ayrıldığı anlaşılmaktadır. Bu dönemde başkent ♂attuša'da iç karışıklıklar yaşanmaktadır. Ayrıca II. Šuppiluliuma dönemin kayıtlarından anlaşıldığı üzere Çukurova ve Güneybatı Anadolu'da A♀♀iyawa tehditi mevcuttur. Anadolu'da ise kuraklık yaşanmaktadır. Tüm bu karışıklar içerisinde II. Šuppiluliuma III. Arnuwanda'ya karşı bağlılık yeminini bozarak Hitit tahtına oturmuştur. II. Šuppiluliuma, Tar♀untašša, Kuzeybatı, Güneybatı Anadolu, Kıbrıs ve Çukurova'da düşman ile savaşmıştır. Mısır Kralı Merneptah'ın verdiği bilgilerden anlaşıldığı karıyla bu dönemde 'Deniz Kavimleri' göçü yaşanmaktadır. Anadolu'da ise kendisini iyice hissettiren kuraklık, kıtlığa dönüşmüştür. Mısır, Ugarit ve Hitit arşivinde yer alan kayıtlardan anlaşıldığı kadarıyla bu dönemde Mısır'dan Ugarit vasıtasıyla ♂itit Krallığı'na tahıl gönderilmiştir. II. Šuppiluliuma'nın gayretleri Hitit Krallığı'nı ayakta tutmaya yetmemiş, kısa saltanatının sonunda Hitit Krallığı son bulmuştur. The Hittite Kingdom, that emerged in the 13th century BC by founding a great emperorship in Anatolia where the Kızılırmak curve was the center from the 17th century BC onwards kept the North Mesopotamia and Syria under its political influence region. Observing of weakening signs in the Hittite Kingdom dates back to the first half of the 13th century BC, back to the era of Hattušili the IIIrd. Muwatalli the IInd had moved the Hittite capital to Tarhuntašša as a result of the political ambition of Hattušili the IIIrd. Moving of the Hittite capital to Tarhuntašša had actually caused the emperorship to divide up into two. The moves of Urhi-Tešup, the son of Muwatalli the IInd in the direction of breaking up the authority of Hattušili the IIIrd had caused internal - civil war in the Hittite Kingdom by moving the Hittite capital again back to the Hattuša. Hattušili the IIIrd had expelled Urhi-Tešup from the Hittite capital by winning the struggle that he entered against Urhi-Tešup. Hattušili the IIIrd had ascended to the Hittite throne and had appointed his cousin Kurunta to the Tarhuntašša throne.The process that commenced with the political ambition of Hattušili the IIIrd and with moving the Hittite capital to Tarhuntašša had continued as an important internal matter until the collapse of the Hittite Kingdom. These caused had been effective on spending of the energy of the Hittite Kingdom to internal disputes and losing power.Commencing of the construction of Yazılıkaya in the Hittite capital is being referred to the era of the Hattušili the IIIrd. Hattušili the IIIrd had moved the religious faith of the Hurri people to Hattuša for the purpose of providing the dependence of the peoples outside the Hittite nation in Anatolia. Hattušili the IIIrd had set up relationships with the Babylon and the Egyptian Kingdoms against the Assyrian Kingdom that increased its political and military power.Tuthaliya the IVth had made a treaty as soon as he ascended to the throne for the purpose of providing the dependence of Kurunta, the King of Tarhuntašša. Obliged of Tuthaliya the IVth to grant additional compromises in addition to the treaties in the era of his father Hattušili the IIIrd points to the fact that the Hittite Kingdom, had lost its power in this era. The construction of Yazılıkaya had been continued in the era of Tuthaliya the IVth and the dependence of the Anatolian peoples outside the Hittite nation had tried to be increased through a cultic reform. Taking place of the Assyrian and the Ahhiyawa Kingdoms among the super powers of the Near East in the era of the Tuthaliya the IVth, had kept the Hittite Kingdom in difficult position from the political point of view. The relationships with the Assyrian Kingdom had been transformed into war in this era. Increasing of the political and military power of the Assyrian Kingdom had caused the Tuthaliya the IVth to recognize Ini-Tešup, the King of Kargamıš as the ' Great King '. Whereas, Tuthaliya the IVth had struggled with the Ahhiyawa Kingdom in the Southwest Anatolia. Kurunta, the King of Tarhuntašša had caused the Hittite Kingdom to break up into two in the era of Arnuwanda the IIIrd, by attempting sovereignty pretence. It is being understood that the Hittite Kingdom had been broken into three parts in the era of Arnuwanda the IIIrd, when the granting of the ' Great King ' title to the Kargamıš Kingdom in the era of the Tuthaliya the IVth is taken into consideration. Internal turmoil is being lived in this era in the capital Hattuša. Apart from this, as it s understood from the records in the era of the Šuppiluliuma the IInd, that there is the Ahhiyawa threat in the Çukurova and in the Southwest Anatolia. Whereas, aridity is being lived in Anatolia. Šuppiluliuma the IInd had ascended to the Hittite throne in all these turmoil by spoiling his dependence oath towards Arnuwanda the IIIrd. Šuppiluliuma the IInd had fought with enemy in Tarhuntašša, Northwest and Southwest Anatolia, Cyprus and in Çukurova. As it is understood from the information provided by Merneptah, the Egyptian King, immigration of 'Sea Nations' is being lived in this era. On the other hand, the aridity that is being felt well in the Anatolia had been transformed into a famine. As it s understood from the records in the Egyptian, Ugarit and the Hittite archives that grain had been sent from Egypt in this era to the Hittite Kingdom through Ugarit. Efforts of Šuppiluliuma the IInd had not been sufficient to keep the Hittite Kingdom to live up and then the Hittite Kingdom had terminated at the end of a short sovereignty. 430

Hayvanlar, çağlar boyu insanların beslenme alışkanlıkları içinde yer almış ve tarım, ulaşım, savaş vb. alanlarda temel ihtiyaçlarından biri olmuştur. M.Ö. II. Bin yıl devletlerinden olan Hititler için de aynı durum geçerliydi. Ele geçen yazılı belgeler neticesinde, tarımın yanında hayvancılığın da yapıldığı Hititler de; sosyal hayatı düzenlemek amacıyla meydana getirdikleri kanun maddelerinde, beslenme alışkanlıkları içerisinde, büyü ritüellerinde, fal metinlerinde, tanrılar için düzenledikleri bayram ve şenliklerde, mitolojik metinlerde, devletlerin olmazsa olmazlarından olan ordu içerisinde hayvanlardan yararlanılmıştır. Buna ilaveten, bu durum hayvancılıkla ilgili mesleklerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Hititler, küçük ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği(çobanlık, sığırtmaçlık), ordu için at yetiştiriciliği, arıcılık ve az da olsa balıkçılık yapmışlardır. Hayvanlardan elde edilen ürünlerde dericilik ve dokumacılık zanaatlarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Aynı zamanda, Hititler yetiştirdikleri hayvanları kiralamışlardır.Hayvanların ve hayvan ürünlerinin varlığı, toplumların sosyal hayatının şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Bu konuyu ele almamızdaki amaç, hayvanların Hitit toplum hayatındaki yerini ve önemini vurgulamaktır. Animals have taken place in the diets of men throughout the ages and become one of the basic needs of mankind like farming, transportation, war, etc. This was the case for the Hittites, too, which was one of the states of the 2nd thousand years B.C.The cuneiform inscriptions obtained have revealed that the Hittites were engaged not only in farming but also in animal husbandry. They also made use of the animals in the law articles which they made up t o regulate the social life, in their diets, in their magic rituals, in their fortune -telling texts, in the bariums and festivals held in honour of the gods, and in the army which is one of the musts of states. In addition, this case enabled the growth of professions related to animal breeding. The Hittites engaged themselves in animal breeding for small and big cattle and horses for the army, in apiculture and fishing, though very little. The products from the animals enabled the rise of professions related to leather trade and weaving. They also rented out the animals that they bred.The existence of animals and animal products has played a significant role in the shaping of the social life of societies. With this consideration in mind, our intention in dealing with this subject is to emphasize the place and significance of animals in the Hittites' social life. 122

Hitit çiviyazılı metinlerde geçen Tiliura Kenti ile ilgili çalışmamızda; bu kent hakkındaki kaynaklar ele alınmıştır. Bu kapsamda metinlerin, transkripsiyon-çevirileri, filolojik değerlendirmeleri ve bu kaynaklardan elde edilen bilgiler değerlendirilmiştir. Kent hakkında en geniş bilgiyi veren KUB 21.29 (CTH 89) III.Hattusili'nin Tiliura Halkına Buyruğu başta olmak üzere; KUB 38.3; KBo 22.73 (+)KUB 21.11 (+)KBo 60.3;KUB 5.11;KBo 16.6ve KUB 16.76 numaralı metinler ele alınmıştır. Yukarıdaki metinler dışında, gerekli görüldükçe diğer metin bilgilerine de değinilmiştir. Metin bilgilerine göre, kentin Kaska bölgesinde yer alması, bizim de çalışmamız esnasında, Kaska kabile toplumu ve Hitit Devleti ilişkilerine değinmemizi gerektirmiştir. Kronolojik olarak Kaska-Hitit ilişkilerini veren bir tablo oluşturulmuştur.Kentin Hitit Dönemi öncesi, Asur Ticaret Kolonileri zamanında Tilimra ile eşitlenmesinden dolayı, Eski Asurca kaynaklar da dikkate alınmıştır.Bu çalışmada; Tiliura Kenti'nin adının geçtiği metinler ele alınarak, kent ile ilgili bilgiler değerlendirilmiştir. Sources about Tiliura are dealt with in this work which is about Tiliura City mentioned in Hittite cuneiform texts. In this connection, transliteration and philological evaluations of texts are argued. Information gotten from these sources is evaluated. Firstly Decree Concerning the People of Tiliura which gives the largest amount of information, then texts with numberKUB 38.3;KBo 22.73 (+)KUB 21.11 (+)KBo 60.3;KUB 5.11;KBo 16.6and KUB 16.76 are studied. Except those, some other texts are also mentioned when it is needed. Since the city was in Ka?ka region according to the texts, it was a necessity to touch on the relation with Hittite State and Ka?ka tribe society. A table is created which shows the relation of Kaska and Hittite chronologically.Also old Assyrian sources are considered because the city is connected to the Tilimra from time of Assyrian trade colonies just before Hittite era. In this work, considering texts which mention Tiliura, information about the city is evaluated. 186

Bilindiği gibi tarih kavramı iki ana unsurdan oluşmaktadır; mekân ve zaman. Tez çalışmamız ile Hitit Dönemi'ndeki Lukka, Peda??a ve Walma Ülkelerinde gerçekleşmiş olan olayların, mekân kurgusunu gözler önüne sermek amaçlanmıştır.Güneybatı Anadolu'da (Lukka) ve İç Batı Anadolu'da (Walma, Peda??a) Hitit tarihi açısından eksikliği hissedilen lokalizasyon çalışmalarının yapılması ve bu lokalizasyonlara dayanarak tarihi ve tarihi coğrafya çalışmalarının sağlam temellere oturtulması gerekmektedir. Çalışmamız sayesinde, sadece Anadolu'nun söz konusu coğrafyası değil, dönem içerisinde bu ülkeler ile bağlantılı olan diğer ülkeler ve bölgeler hakkında bilgi edinmek mümkün olmaktadır. Diğer yandan Anadolu dışındaki kaynaklar da konumuza dâhil edilerek olaylar kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir.Çalışmamızda Lukka, Peda??a ve Walma Ülkelerinin lokalizasyonları ve büyük ölçüde bu ülkeler içerisinde yer alan kentlerin lokalizasyonları ile birlikte, ülkelerin sosyal ve politik yapıları hakkında sonuçlar elde edilmiştir. As known, the notion `history? consists of two basic elements; place, and time. Our study aims to reveal the place setup of the events taken place in Lukka, Peda??a and Walma lands in Hittite period.Localization studies, the absence of which is felt in regards of Hittite history, should be made in Southwestern Anatolia (Lukka) and western part of Central Anatolia (Walma, Pede??a), and the studies of history and historical geography should be built on strong foundations based on the aforementioned localizations. Thanks to our study, it is possible to obtain information about not only the aforementioned regions of Anatolia, but also the other lands and regions connected to those. Moreover, the events are assessed by including the sources outside of Anatolia to our subject, as well.In our study, results are obtained about the localizations of Peda??a and Walma lands and the cities which were situated in the aforementioned lands to a great extent, as well as about the social and political structures of those lands. 295

İ.Ö. İkinci bin yılda, Batı Anadolu'da oldukça hareketli bir süreç yaşanmıştır. Bölgenin batısında Ege Denizi ve kıta Yunanistan'ın, doğuda ise Hitit devletinin varlığı, Batı Anadolu coğrafyasını ve insanlarını oldukça özel kılmıştır. Sonraki dönemlerde felsefenin bu topraklarda doğmuş olması; Yunan Kolonizasyonu ve Hellenistik dönemdeki kültürel çeşitlilik; Roma dönemi Asya Eyaleti'nin ayrıcalıklı yapısı; Türklerin Anadolu'ya girişinden sonra Batı Anadolu beylerinin her zaman Ege'nin her iki yakasıyla ve birbirleriyle olan ilişkileri; Osmanlı Batı Anadolu'sunun etnik yapısı ve nihayet Cumhuriyet Dönemi ile birlikte Batı Anadolu'da yaşanan etnik ve siyasi mücadeleler ve günümüze değin süren bir ?Kıta Sahanlığı? sorunu gibi gelişmeler, Batı Anadolu'nun her dönemdeki aktifliği ile oraya egemen olanın Ege dünyasında belirleyici bir üstünlüğü olmasını sağlamıştır.Bölgede etnik yapı da hiçbir zaman üniter olmamıştır. İşte İ.Ö. İkinci bin yıl Batı Anadolu'su için en hararetli tartışmalardan biri de bu konuda, bölgedeki etno ? siyasi yapı ve ?Luwi? varlığı hakkında olmuştur. Bu çalışmada, konu üzerindeki kaynak ve yayınlar değerlendirilerek, İ.Ö. İkinci bin yılın ikinci yarısında Batı Anadolu için genel bir fikir verilmeye çalışılmıştır.Anahtar sözcükler: Hititler, Batı Anadolu, Luwiler, Etnik yapı, İ.Ö. İkinci bin yıl During 2nd Millennium B.C., Western Anatolia was experiencing an active period. Existence of Aegean Sea and continental Hellas on west and Hittites on east, are making Western Anatolia?s geography and peoples special. In the later periods, born of philosophy in this region; cultural variety in Greek Colonization and Hellenistic periods; privileged status of Roman Asia Province; Western Anatolian governors?s relations with both sides of Aegean and each others after Turks?s entrance to Anatolia; ethnic structure of Ottoman Western Anatolia and finally in Repuclic period, ethnic and political struggles in Western Anatolia and the ?Continental Shelf? as a matter which has been going on till today, Western Anatolia?s with its activity in all eras, provided a decisive advantage in Aegean World to its possessor.Ethnic structure of the region was never been uniter. One of the most intense discussions concerning western Anatolia in 2nd millenium B.C. was about this topic, the ethno - political structure and the ?Luwian? existence in the region. In this dissertation, sources and editions about topic, will be tried to evaluate and a general idea will be given about Western Anatolia in 2nd half of the 2nd Millennium B.C.Keywords: Hittites, Western Anatolia, Luwians, Ethnic structure, 2nd Millennium B.C. 140

ÖZET Çok çeşitli konulan içeren Hitit Devlet Arşivi'nde ritüel metinler oldukça büyük bir yer tutmaktadır. Bilinen yollarla sağlanamayan şeyleri elde etmek, birine zarar vermek ya da zarardan korumak için majik araçlarla bir takım gizli güçleri kullanarak doğayı ve doğa yasalarını etkileme amacı güden ve bu işte görevli kişiler tarafından yapılan ritüeller, Hitit metinlerinde aniur (SISKUR/SİSKUR) olarak adlandırılmaktadır. Bu ritüel metinlerin bir çoğunun giriş kısımlarında ve kolofonlarında ritüel i gerçekleştirenin cinsiyeti, mesleği, nereli olduğu ve ne için yapıldığı belirtildikten sonra kullanılan malzemeler sıralanmaktadır. Bu malzemelerin çeşitliliği ve miktarları ritüel sahibinin ekonomik ve sosyal statüsünü göstermektedir. Rimellerin amacı ritüeli yaptıran kurban sahibini (EWBEL SISKUR) büyü vasıtası ile temizlemektir. Bu kişilerin çoğunlukla kral, kral ve kraliçe, zengin kişiler ve yüksek rütbeli memurlar oldukları görülmektedir. Aynı zamanda ekonomik durumu iyi olmayan kişiler de ritüel yaptırmaktadır, ancak onlardan istenen malzemeler ekonomik durumlarına uygun olmaktadır. Ritüeli yapan görevliler de kurban sahibinin getirdiği ve ritüelde kullanılan malzemelerden bir kısmını almaktadırlar. Büyü ile ilgili çok sayıdaki Hitit metinleri, Hitit dünyasında büyünün çok önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Her türlü hastalık ve rahatsızlık, kral, kraliçe ve diğer hanedan mensuplarının ölümü yeminin çiğnenmesi sonucu ölüm, adam öldürme, büyü, dedikodu, lanet, mezarların kirletilmesi, yakın akrabalar arasında cinsel ilişki, kral ve kraliçe için yapılan temizlik ayinleri, tahta çıkma, aile bireyleri arasında geçimsizlik, arkadaşlar arasında kavga, askerlere sadakat yemini ettirilmesi, askeri bir yenilgiden sonra yapılan ayin, vekil kral atama ayini, `ağız yıkama` ayinleri, üzüm bağlarının verimsizliği, çekirge salgını ve daha başka bir çok olayda büyünün gücünden yararlanmak istenmiştir. Hitit toplumunda iyi büyünün olumlu etkileri yanında kötü ( = kara) büyünün de tehlikeli olduğu kabul edilmiştir. İyi büyü toplumun her kesiminde özellikle de kraliyet ailesinde uygulama alanı bulmuş, kara büyü ise yapanlara ölüm cezası verilecek kadar ciddi bir suç olarak kabul edilmiştir. 295Hitit Devleti'nde büyünün rolü Orta Hitit Dönemi'nden itibaren daha iyi bir şekilde belgelenmiştir. Hititlere büyü kavramı öncelikle, Anadolu'nun güneyinde ve güneydoğusunda Hunice ve Luwice konuşulan bölgelerden özellikle Kizzuwatna'dan girmiştir. Hitit büyücülüğünün etnolojik yönden büyük bir önemi vardır. Çünkü büyü metinleri tek bir kavmin değil, tüm eski Anadolu kavimlerinin inançlarım bize yansıtan ve aktaran çok değerli bir etnolojik derleme niteliği taşımaktadır. Tezimizin konusu Kizzuwatna'h Kadın Mastigga tarafından yapılan rimellerdir. Bu kadına ait olan beş çeşit ritüelden `aile içi kavgalara karşı yapılan ritüeF'i esas metin olarak seçtik. Diğer ritüellerini de (eâhar iia-, taknaz da-, LUara antuh§a§ LUaran antuhâan [katta] GUL-ahh-, idalus uddar-) bir bütünlük sağlaması bakımından incelemeyi uygun gördük. Çalışmamızda, esas metin olarak seçtiğimiz metnin ve diğer metin gruplarının nüshalarının adedini belirlemeyi; esas metni, nüshalarının yardımı ile tamamlamayı; Mastigga' nın diğer ritüellerini kendi nüshalarından faydalanarak tamamlamayı; filolojik yorumları ışığında bütün metinlerin yeni tercümelerini vermeyi, bu ritüellerin Hitit büyü ritüellerindeki önemine ışık tutmayı amaçladık. 296 ABSTRACT In the Hittite State Archive that includes so many items, seems to be given a big place to the ritual texts. These rituals aimed to provide something which isn't taken with normal way or to damage someone or to keep from the damage by using some confidential force with magical tools. The person, who charged to perform those rituals,, aimed to influence the nature and its canons. These are called aniur (SISKUR/ SÎSKUR) in the Hittites texts. In the introduction and colophon parts of these rituals it is appeored to give place to the performers sexuality, his profession, to be where from and the ritual what's 'bout. And finally the tools that is used in, is ordered. The variety and the amount of these tools depens on the sacrifice masters economic and social status. These masters are selected among theking, the king and the queen, the high ranked officials. Also the person who hasn't got a good economic condition is to be make rituals. But for this reason the tools that wanted from them is appropriate to their economic structure charging rituals, person could also take some part of these tools which is brought by sacrifice master and used in the ritual action. The Hittites text dealing with the magic shows that it has got an important effect in Hittites world. By every kind of illness, the death of the king or the person who related with the royal family, the death as a reason of chewing the oath, killing someone, the spell, the gassip, the sexual relationship between the close relatives, seated to the trone, the purified rites that performs for the king and the queen, quarrelsome among the family members, disagreementsberween the friends; to be sweared the fidality oath to the soldiers, performed rite after a defeat, prufying mouth rite, unfruitfulness of vineyard, locust invasion and the much of like these events, they wanted to benefit from the magical force. Next to the positive influence, it could be prononciated the existance of the wicked spell in the Hittite society. Beneficial spell is applied by the every class of society, especially by the royal family. But wicked spell could be decided as a serious crime which is punished with the capital punishment in the Hittite laws. 297The role of spell began to be well ducumanted since the middle period of Hittite State. As a concept, spell is gone to the Hittites from the south and south-east of the Anatolia, where was speaking Luwian and Hurrian language, especially from Kizzuwatna. Hittites sorcery has etymologically a big importance, because of spell textes have a voluable etnology quality, that affecting and quoting all Anatolian believes. My thesis item is about rituals which was performed once by Mastigga from Kizzuwatna, until now five kind of ritual is ascertained that is belonged to her. We selected the one as a main ritual which is performed because of family quarrel among the five others rituals (eshar iia-, taknaz da-, LUara antuhsas LUaran antuhsan [katta] GUL-ahh-, idalus uddar-). In our work, we aimed to determine to quantity of copies of all these text; tocomplete the main text by using the copies; to finish the texts also by using their copies; by treating the philologic integration, to give the new translation of these texts and also to hold the light on to the value of these rituals in the Hittite spell rituals. 298 331

ÖZET M.Ö. 2. bin yılında Anadolu'da yaşamış olan ve yüksek bir medeniyete sahip olan Hititler, sadece kendilerinden önce aynı topraklar üzerinde yerleşmiş olan toplumlardan değil, kendi dönemlerinde varlıklarını sürdüren Hurriler ve Luwilerden ayrıca Önasya'nın önde gelen medeniyetleri olan Mısır ve Mezopotamya'dan etkilenmişlerdir. Hititler bütün bu medeniyetlerden aldığı farklı kültür özelliklerini aynen almak yerine kendi yapılarına adapte etmiş ve böylece yeni bir kültür ortaya çıkartarak zengin bir görünüme sahip olmuşlardır. Hititler (din, sanat vs. gibi) birçok alanda olduğu gibi tıp sahasında da diğer medeniyetlerin gelişmelerinden faydalanmış ve bir çok hastalık veya rahatsızlıklara çözüm bulmaya çalışmışlardır. Hititlerde hastalık sebepleri arasında; başta tanrılara karşı suç işlemek, ayrıca bedeni ve ruhi kirlilik, kötü güçler, ölü ruhlar ve kara büyü yer almaktadır. Bir hastalığı tedavi etmek için geliştirilen metodlar ise o hastalığa sebep olduğu düşünülen faktörleri ortadan kaldırmak için yapılmaktadır. Buna göre hastalığın bir tanrı yada bir güç tarafından verildiğine inanıyorsa hastalığı tedavi etmenin en mantıklı yolu da hastalık sebebi olduğu düşünülen güç ve güçlere (mesela tanrılara) yalvarmak, dua etmek, Ritüeller düzenlemek ya da kurbanlar sunmak olacaktır. Eski Medeniyetlerde olduğu gibi, Hititlerde de hastalığı tedavi etmek için kullanılmış olan metodlar arasında dini tedavi (tanrılara da etmek kurbanlar sunmak), ayrıca mistik tedavi (büyü) ve ilaçlarla tedavi oldukça yayın yer almaktadır. Çalıştığımız Ammihatna Rimeli bozulmuş ve büyülenmiş ekmek ve yağı, ölüleri için sunulan taşevin ekmeği ve yağı ayrıca kadının vücudunun kanı gibi bazı maddelerin yedirilmesi ile bilimsel anlamda zehirlenmiş, dinsel anlamda kirlenmiş olan kişiyi (kurban sahibini) bu hastalıktan, kirlilikten kurtarmak amacıyla yapılan dinsel, büyüsel ve bilimsel tedavi niteliği taşıyan bir metindir. 170Bu Ritüelde de hastalığın tanrıların bir cezası olduğu düşüncesiyle hastalığı, tanrılara kurban sunmak ve dua etmek gibi dinsel olarak tedavi etmek, insan ruhunu çeşitli büyü metodları ile psikolojik olarak rahatlatıp büyüsel olarak tedavi etmek ve günümüzde `koca karı ilaçları` diye ifade edilen bitki maden ve taş çeşitleri ile hazırlanan ilaçla bilimsel olarak tedavi etmek söz konusudur. Hititlerde, Mısır ve Mezopotamya'da din, büyü ve ilaçla tedavi yönteminin içice olduğu bu tıbbi çalışmaları günümüzün tıb bilgisine göre değil kendi döneminin şartları içinde ele alınmalı ve değerlendirilmelidir. ABSTRACT In the 2 n.BC. millenium, The Hittites, lived in Anatolia and constructed a high civilization, are affected from the societies lived before theirselves on the same district and also from the contemporary communities made derive their existence on the whole area, especially from Hurrian, Luwian and the leading states such as Eygpt and Mesopotamia. Hittites adopted the cultur material dirived from those civilization to their own body. And so they construct a new and a rich cultur building. Hittites (religion, arf. etc) also utilizde from the other communites on the medical area and try to solve a lof of illness and problem. In the Hittites, under the reason of illnesses there are being; firstly to commit an offence against to the gods, physical and Psychical impurities, defective beings, spirits and black spells. The developing metods with a view to cure the illnesses are applied to take away the factors that is the reason to illness itself. When it is believed that the illness is given from gods, the logical way to solve the the problem is to implore to the forces (especially gods), to pray or to offer sacriface. Like the old age civilizations, In the Hittites communities under the using metods to cure the illnesses are religious treatments, mystic treatments (praying to gods, offering sacrifice) and medical treatments are used in general. The Ammihatna Rituel is a religious, magical and scientific text that is applied to whom the person is disturbed by eating disturbed or fascinated bread/butter or eating the stone house bread / butter that is offered for death bodies or to be dranked the menstruation blood etc. In this rituel with the leading idea of the illness is a sacred punishment, they fallowed a lot of different ways. And so, while they were solving the problems they applied offering sacrifices or praying to gods or they relaxed the body to making different kind of spell or by the means of vegatal and Metallic medicine. 172Either in Hittites or in Egypt and Mesopotamia we must not way appreciate the medical metods corcerning religion, spell and medicine, by the way of today's medical informations. So we have to handle them with the old ages condition. 173 195

80

47

As accepted and explained by most of the scientists that near to the Merzifon- Amasya borderline northly of the Hitite country, in the region between Sinop and Ordu, lived the Gasgas which have been patriotting against the Hittites for years and years. On the Hittite cuneiform documents is explained that this region between two Hitite countries sometimes belung to the Hitites and in times of low Hitite authority the region was left to the Gasgas by them. The Gasgas kept defending and protecting theirselves against the Hitites and have been able to establish different cities and countries. In between of these countries was the Upper Country the most important bufferzone against the Northly and Northeastly Gasga enemies. Our project explains the two elements, time and space what stands for Chronology and Geogaphlcal History according to the importance and historical placement of the Upper Country which from time to time had its own authority and the effect of the parallel established region with its political condition and central authority. The information we have about the Hitite Empire mostly we get from the historical documents belonging to the reign of Hattusili III. Under his reign it was very difficult to stop the patriotting Gasgas but he has been able to opress them and be the only ruler in this region. Hattusili III had to say a lot over the Upper Country and established the central authority parallall to his reign. The Upper Country was surrounded by lots of different Gasga tribes, who sometimes worked together with Azzl-Halasa. Not to forget213 that also the Upper Country had had connections with a nelghbour country called Azzi-Haîasa. As written in the Hitite letters whlch explain that the famous Hitite KIngs were resldenced in the Upper Country and Hattl only if the country was in serious problems. An example are the documents found in the Upper Country about the Azzi-Gasga problems under the reign of Tudhalya III. Under the reign of Muuatalli, he had replaced his capital to Tarhuntashsha and left the Upper Country under the reign of Hattusili III, he did this to protect himself against the Egyptians. This shows us the importance of the Upper Country which was from time to time a buffer-zone and also had been eflecüve as a governing seat. We have researched the connections in between of the cities and countries which by some scientists are located in the Upper Country and by other scientists they aren't and trled to find connections between those and other cities and countries. Also we have trîed to determine the Upper Countrys' rulers, Hitite sites and cities and the importance of them. The results of our projects are the importance of a Hitite city and its excavation situated in the Upper Country, with a upto now unknovm specifying monography and the upto now unknown material to be researched and which surely can give us some light in, and hints about the Hitite history. 247

274

119

88