Search

Türk dünyası ortak ata kültür mirası farklı coğrafyalarda çeşitli etkiler altında yeniden yoğrularak şekillenmektedir. Meydana getirilen edebî eserler, Türk unsurlarınınbirbiriyle ilişkilerini artırması amacıyla karşılıklı olarak aktarılmaktadır. Fakat yüzyıllardır birbirinden çeşitli sebepler altında ayrı düşmüş ve iletişimi kesilmiş unsurlarındillerinde de farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu durum aktarma çalışmalarında birtakımzorlukları beraberinde getirmektedir. Çeşitli düzeylerde ortaya çıkan aktarma hatalarının biri de yalancı eş değer kelimelerle ilgilidir. Yalancı eş değerlik, kaynak ve hedefanlaşma birimlerinde eş değer gözüken fakat eş değer olmayan kelime, yapı ve dizimbirimleridir. Ana dili Azerbaycan Türkçesi ile yaşadığı ülkenin dili olan Farsçayı çok iyibilen Heyet, bu iki dili; kökenleri, ses uyumu, fiilleri ve kelimelerinin özellikleri bakımından karşılaştırarak Türkçenin fiil ve kelime türetme özelliği açısından daha zengin olduğunu örneklerle ispatlamaya çalışmıştır. Mürsel Öztürk tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilen Mukayesetü’l-Lügateyn’in sözlük bölümünde Azerbaycan Türkçesine ait 1650kelimenin Farsça karşılığı verilmiştir. Bu çalışmada Mukayesetü’l-Lügateyn’e göre Azerbaycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki yalancı eşdeğerlikler tespit edilmeyeçalışılacaktır. Bu kelimeler üzerinde yapılan araştırmada 71 yalancı eş değer kelime tespit edilmiştir. Yapılan incelemede bu kelimelerin bazılarının tam yalancı eş değer kelimebazılarının da özellikle derleme ve tarama sözlüklerinde karşılıkları bulunduğu için kısmiyalancı eş değer kelimeler olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışmanın sonunda da aktarmaçalışmalarının önemi vurgulanarak aktarmalarda yalancı eş değer kelimelerle ilgili hataların azaltılması için bazı önerilerde bulunulmuştur.

Türkçede ses birimleriyle, biçim birimleriyle, söz dizimi unsurları ve diğer unsurlarla insanın fikir ve hayal dünyası en güzel şekilde ifade edilir. Bu yapılarla duygu ve düşünceler vurgulanır, derecelendirilir ve pekiştirilir. Dilin bu imkânından gerek konuşurken gerekse yazarken faydalanılır. Kutadgu Bilig, Karahanlı dönemi eserlerinden birisidir ve doğrudan siyasetname türünün ilk örneği olması dolayısıyla da Türk kültür ve medeniyet tarihi açısından oldukça önemlidir. Devlet yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar, yöneticilerde bulunması gereken nitelikler, bununla birlikte kişinin dünya ve ahirette mutlu olabilmesi için sahip olması gereken erdemleri Yusuf Has Hacip tespit etmiş ve bunları kişinin fikir ve ruh dünyasına akıcı ve etkileyici bir dille sunmuştur. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in akıcı ve etkili üslubunun altında yatan sebeplerden birisi olan Yusuf Has Hacip’in pekiştirmeleri nasıl kullandığı meselesi üzerinde durulmuştur. Kutadgu Bilig metninin incelenmesi sonucunda metinde ses birimleri, biçim birimleri, sözcükler ve sözcük gruplarının pekiştirme amaçlı kullanıldığı tespit edilmiştir.

Ağızlar, standart dil ile eş zamanlı olarak kullanılagelmiştir. Ağız özellikleri Kaşgarlı Mahmud’dan günümüze kadar pek çok bilim adamının dikkatini çekmiş, fazla olmasa da her dönemde bilim adamları ağız özellikleri hakkında tespitlerde bulunmuşlardır. Anadolu ağızları üzerinde birçok derleme ve inceleme çalışması yapılmıştır. Son zamanlarda derleme ve inceleme çalışmaları üzerinde farklı bakış açılarıyla yeni çalışmalar da yürütülmektedir. Türkçede varlıkları ve kavramları karşılayan kelimeler olan isimler çoğu kez yalnız başlarına kullanılmazlar, eklerle çekime girerek cümlede iş görürler. Hâl ekleri de isimlere işlerlik kazandıran ek çeşitlerinden birisidir. Hatay etnik ve dini bakımdan bir kültür mozaiği şehridir. Bunun yanı sıra Hatay’a 7. yüzyıldan itibaren farklı Türk unsurları yerleşmiştir. Bu özellikleri dolayısıyla Hatay ağzı incelemeye değer bir Anadolu ağzıdır. Bu çalışmada Hatay ağzı üzerine yapılan akademik çalışmalar esas alınarak, diğer Anadolu ağızlarında hiç rastlanmayan ya da az rastlanan hâl eklerinin ses özellikleri, biçim özellikleri ve işlevleri üzerinde durulacaktır. Bu çalışmada, derleme metinleri de tekrar gözden geçirilecek, Hatay ağzı üzerine yapılan çalışmalarda tespit edilemeyen, ses, biçim ve işlev olarak farklılık gösteren hâl eklerine de değinilecektir.

Anadolu ağızları ilgili karşılaştırmalı ağız çalışmaları ile ilgili birtakım çalışmalar olsa da, nitelik ve nicelik olarak bu çalışmalar istenilen düzeyde değildir. Karşılaştırmalı ağız araştırmaları Türk dili için oldukça önemli olduğu gibi kültürel değişim ve kimlik değişimi gibi konularda da tespitlerde bulunmak açısından da önemlidir. Hatay’ın Kırıkhan ilçesi, Antakya-Maraş ve İskenderun-Halep güzergâhının kesişme noktasıdır. Bu nedenle tarih boyunca birçok farklı kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapmış kadim bir yerleşim merkezidir. 1084 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah’ın Antakya bölgesini fethetmesiyle Türkler bu yöreye yerleşmeye başlamıştır. Bölge, Türklerle, Bizans ve Haçlılar arasında bir süre el değiştirdikten sonra Memluklular ve ardından Osmanlılar tarafından idare edilmeye başlanmıştır. Tarih boyunca çeşitli Türk unsurlarının göçleriyle Türkleşen yöreye göçler devam etmiş, 1950’lerden sonra Trabzonlular, Yörükler ve Ahıska Türkleri, Kırıkhan’a göçerek burasını yurt edinmişlerdir. Bu bildiride yerli ve göçmen ağzı ilişkileri ses bilgisi bağlamında incelenecektir. Sahadan derlenen metinler incelendiğinde, göçmen ağızların her geçen gün yerli ağız ve standart dilden etkilendiği görülmektedir. Göçmen unsurlardan belli bir mahallede iskân edilip birlikte yaşayanlar değişime direnç göstermişlerdir. Fakat mahallelerinden ayrılıp yerli unsurlar arasına karışanlar değişime ayak uydurmuşlardır. Bunun yanı sıra eğitim veya çalışmak için il dışına çıkanlar ile ağız özelliği yerli ağza yakın olan kişiler ise bu değişime daha hızlı ayak uydurmuşlardır.

Kompozit malzemelerin kullanımı, hafif olmaları ve aynı zamanda yüksek özgül dayanım, yüksek tokluk, kırılma dayanımı ve iyi boyutsal özellikleri koruması vb. özelliklerinden dolayı son yıllarda büyük oranda artmaktadır. Kompozit malzemelerin endüstriyel uygulamalarının artmasından dolayı, montaj için bu malzemelerin delme gibi talaşlı işlenmesini gerektirmektedir. Ancak bu malzemelerin delinmesinde deformasyon gibi bazı problemlerle karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, cam elyaf takviyeli plastik (CETP) kompozitlerin delinmesinde iş mili devri, ilerleme ve soğutma ortamının kesme kuvveti, deformasyon, yüzey pürüzlülüğü ve sıcaklık üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Deneyler, WC matkaplar kullanılarak farklı delme parametrelerinde (1000, 2000 ve 3000 dev/dak iş mili devri ve 0.05, 0.1 ve 0.15 mm/dev ilerleme) ve kuru, basınçlı hava ve CO2 gazı gibi farklı soğutma ortamında yapılmıştır. Deneylerden elde edilen sonuçlardan, bulanık mantık yöntemi kullanılarak tahmin modelleri geliştirildi. Daha sonra, bu modellerden elde edilen değerler ile deneysel sonuçlar karşılaştırıldı., The use of composite materials has greatly increased in recent years due to its some characteristics such as high strength-to-weight ratios, high specific strength, high corrosion resistance, high toughness, high fracture strength and high dimensional properties. Due to the increased industrial applications of composite materials, for assembly these materials need hole. However, some problems such as deformation are encountered in the drilling of these materials. In this study, the effect of spindle speed, feed and cooling environment on the cutting force, delamination, surface roughness and temperature in drilling of glass fiber reinforced plastic (CETP) composites were investigated. Experiments were carried out at different drilling parameters (1000, 2000 and 3000 rpm spindle speed and 0.05, 0.1 and 0.15 mm/rev feed rate) and different cooling environments such as dry, pressure air and CO2 gas using WC drills. From the results obtained from the experiments, prediction models were developed using the fuzzy logic method.Then, the experimental results were compared with the values obtained from these models.

YÖK Tez ID: 448637 Bu araştırma, gün geçtikçe yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan sözlü kültür unsurlarından Kırıkkale ili ağızlarını tespit etmek ve incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla örneklem yöntemiyle 74 yerleşim biriminden 107 kişiden metin derlemesi yapılmış ve derlenen bu metinler yazıya aktarılmıştır. Daha sonra metinler çağdaş Türkiye Türkçesiyle karşılaştırılarak ortaya çıkan farklılıklar tespit edilmiştir. Bu karşılaştırmalar bazen de tarihi lehçelerle yapılmıştır. Araştırma bulgularında Kırıkkale ili ağızlarında, Oğuz Türkçesinin tarihsel gelişim sürecinde olduğu gibi ve bugün birçok Anadolu ağzında da tespit edilen, ses değişmeleri yaygın olarak tespit edilmiştir. Kırıkkale ili ağızlarının ünlü ve ünsüz uyumları açısından ölçünlü dille aynı kullanıma sahip yönleri ile ölçünlü dile göre farklılık gösteren yönleri de araştırmada tespit edilmiştir. Kırıkkale ili ağızlarından tespit edilen hususlardan birisi de bugün ölçünlü dilde kullanımdan düşmüş fakat Kırıkkale ili ağızlarında yaşayan ek ve kelimelerdir. Aynı zamanda Kırıkkale ili ağızlarında şimdiki zaman ekinin kullanımındaki çeşitlilik de Kırıkkale ili ağızlarının etnik yapı ile ilişkisini ortaya koyması bakımından önemlidir.Bu çalışmada elde edilen sonuçlardan birisi de araştırmanın, Anadolu ağızları atlaslarının hazırlanmasında atılacak adımlardan birisini de teşkil edecek olmasıdır. Anahtar Kelimeler: Kırıkkale Ağzı, Ağız Araştırmaları, Ses ve Şekil Bilgisi this study has been conducted to determine and examine the dialects of Kırıkkale Province, our verbal cultural heritage, which is in danger of extinction day by day. For this purpose, with the sampling method, text compilation was made from 107 people from 74 residental units and these compiled texts were transcribed. Then, the differences were determined by comparing the texts with contemporary Turkey Turkish. These comparisons were also sometimes performed with historical dialects. In the study findings, in the dialects of Kırıkkale Province, as in the historical development of the Turkic and also detected in some other Anatolian dialects, phonetic changes were widely detected. In the study, it is also identified that in terms of vowel and consonant harmonies, the aspects ,which have the same usage with common language, and the aspects, which vary according to common language, of the dialects of Kırıkkale province. One of the issues identified from the dialects of Kırıkkale province is the affix and words which are fallen out of usage in common language today but exist in the dialects of Kırıkkale province. At the same time, in the dialects of Kırıkkale Province, the diversity in the use of the present tense affix is also important to demonstrate the relationship between the dialects of Kırıkkale Province and the ethnic structure. One of the results obtained in this research is that the research will constitute one of the steps to be taken in the preparation of Anatolian dialects atlases. Keywords: Dialect of Kırıkkale, Studies of Dialects, Phonetics and Morphology

TEZ ÖZETİ Bu çalışma, Hatay İli'nin Hassa İlçesi ve köylerinin ağız özelliklerini kapsamaktadır. Tez konusu seçildikten sonra sahada teze malzeme teşkil edecek derlemelere başlandı. Derlemeler Hassa İlçesi'nde ve köylerinde yapıldı. Bu çalışmada Hatay İli'nin Hassa İlçesi ve köylerinin ağız özelliklerinin tespit edilmesine ve yazı dilinden farklılaşan noktalarının ortaya çıkarılmasına çalışıldı. Tez; giriş, inceleme, metinler, sonuç ve sözlük bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Hassa İlçesi'nin tarihi, etnik yapısı, idarî yapısı ve coğrafi özellikleri üzerinde duruldu. İnceleme bölümünde derlenen metinlerden hareketle ilçe ağzının dilbilgisi yönünden incelenmesi yapıldı. İnceleme bölümü, üç kısımdan oluşmaktadır. Bunlar ses, şekil ve cümle bilgisidir. Bu üç bölümde derlenen metinler, titizlikle gözden geçirildi ve ilçenin ağız özellikleri ortaya çıkarıldı. Metinler bölümü, tezin asıl çatısını oluşturan bölümdür. Yapılan bütün değerlendirmelere kaynak teşkil etmektedir. Metinler, kasetlerden duyulan şekliyle aslı bozulmadan transkripsiyon işaretleri kullanılarak yazıya aktarıldı. Sonuç bölümünde ise Hassa Ağzı'nın ses ve yapı bakımından hem Türkiye Türkçesi'nden hem de diğer Anadolu Ağızlarından benzer ve ayrı yönleri tespit edilmeye çalışıldı. Tezin son bölümünü, sözlük bölümü oluşturmaktadır. Sözlük kısmında ise, metinlerde geçen yöreye has kelimeler ve Türkiye Türkçesi'nden farklı telâffuz edilen kelimeler yer almaktadır. 150