Search

Kayıtdışı ekonomi; vergi vesosyal güvenlik katkılarının oluşturduğu yükler, yasal düzenlemelerin sıklığı,kamu sektörü hizmetlerinin ve yasal iktisadi faaliyetlerin oluşturduğumaliyetlerden kaynaklanmaktadır. Türk vergi sistemi dolaylı vergiler veücretliler üzerinden tahsil edilen gelir vergisine dayanmaktadır ve dolaylıvergiler yönünde bir vergi koridoru oluşmaktadır. Kayıtdışı ekonominin tahminive kontrol altında tutulması vergi politikalarının güvenilirliğini dearttırmaktadır. Çalışma, 2001-2016 dönemi için Türkiye’de kayıtdışı ekonominintahmin edilmesini ve Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırılmasınıamaçlamaktadır. Türkiye’de 2001 yılında kayıtdışı ekonominin büyüklüğü yüzde59,4 tahmin edilmekteyken, 2016 yılında yüzde 27,3 tahmin edilmektedir. 2000yılında yüzde 24,7 tahmin edilen kayıtdışı ekonominin 2001 yılında önemlidüzeyde artış göstermesi 2000 Kasım ve 2001 Şubat krizlerinin etkileri vesonrasında kurumsal yapının yeniden oluşturulması için yapılan düzenlemelerdenkaynaklandığı tahmin edilmektedir. AB ülkelerinin kayıtdışı ekonomi ortalaması2003-2015 yılları arasında yüzde 22,6’dan yüzde 18,3’e gerilediği görülmektedir.2015 yılında Türkiye ve AB ülkelerindeki kayıtdışı ekonominin büyüklüğükarşılaştırıldığında, Türkiye’deki kayıtdışılığın boyutunun AB ortalamasının çoküzerinde olduğu gözlenmektedir.

ABDMerkez Bankasının faiz arttırma kararı neticesinde ortaya çıkan portföyhareketleri gelişmekte olan ülke paralarının dolar karşısında değerkaybetmesine yol açmaktadır. BRIC ülkeleri ve Türkiye'de kamu kesimi toplam borçstoku ve dış borç servisinin kur oynaklığından nasıl etkilendiği bu çalışmanın temelaraştırma konusudur. 2010 - 2012 yılları arasında dolar kurunun aylık ortalamadeğişimi uyarlanmış beklentiler doğrultusunda 2013 - 2016 yılları için simüleedilerek kur artışlarının kamu kesimi toplam borç stoku ve borç servisiüzerindeki etkisi tahmin edilmektedir. Dolar kurundaki artışın Brezilya, Rusyave Türkiye'nin mali sürdürülebilirlik göstergeleri üzerinde önemli bir etkioluşturduğu gözlenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerim mali göstergelerigelişmiş ülkelere nispetle istikrarlı olmasına karşılık ekonomideki kırılganlıklardevam etmektedir. Gelişmekte olan ülkeler kısa vadeli şoklara karşı sağlıklıbir görünümde olsa da yeni riskler tespit edilmeli ve mali disiplinsürdürülmelidir.

Developed countries employ Value-Added Tax (VAT) to constitute efficient consumption tax system and ease the effects of economicimbalances on budget as developing countries employ it to increase budget receipts and ensure fiscal consolidation. VAT is also acted as a ‘’money machine’’ and take the crucial part of budgets of Turkey and European Union (EU) countries. This paper is to evaluate the VAT revenue efficiency of Turkey and compare its results with EU countries for the years of 2002-2015 by means of clustering analysis. As a result of analysis; Cyprus and Luksemburg, which are small countries in EU, have high efficiency ratio whereas Turkey has low efficiency ratio within the most populated countries in EU. Measures improving the efficiency ratio are to confine shadow economic activities, prevent VAT fraud and evasion, make the tax system simpler, and also take advantage of information tecnology for tax auditing and tax administrations., Gelişmiş ülkeler, iyi bir tüketim vergisi sistemi oluşturmak ve dönemsel dengesizliklerin bütçe üzerindeki etkilerini sınırlandırmak; gelişmekte olan ülkeler ise bütçe gelirlerini arttırmak ve mali disiplini sağlamak için Katma Değer Vergisine (KDV) başvurmaktadır. KDV, bir “para makinesi’’ işlevi görmekte ve Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin bütçe gelirleri içinde önemli bir kalemi oluşturmaktadır. Çalışmada, Türkiye için KDV’nin hâsılat performansı değerlendirilmekte ve kümeleme analizi yardımıyla 2002-2015 yılları için AB ülkeleriyle karşılaştırmalı bir analiz yapılmaktadır. Analiz sonucunda Türkiye, hem yüksek nüfuslu hem de en az etkin ülkeler içerisinde yer almaktayken; Kıbrıs ve Lüksemburg gibi küçük AB ülkelerinin KDV hâsılat performanslarının yüksek çıktığı gözlenmektedir. Kayıtdışı ekonomik faaliyetlerin sınırlandırılması, kayıp ve kaçakların önlenmesi, sistemin hem uygulama hem de mevzuat yönünden basitleştirilmesi, vergi yönetimi ve denetiminde bilgi işlem teknolojilerinden yoğun olarak yararlanılması KDV hâsılat performansında artış meydana getirecek önlemlerdir.

Optimal vergi politikasında gelirin düz oranlı vergilendirilmesi, yüksek gelire sıfır marjinal vergi oranı uygulanması ve vergilendirmenin dolaylı vergilere kaydırılması gibi üç eğilim gözlenmektedir. Türkiye’de vergilendirme dolaylı vergiler ve ücretlilerden kesilen gelir vergisi üzerine kaymaktadır. 2015 itibariyle, istihdam edilenlerin yüzde 65’inden fazlasını ücretli ve yevmiyeli olarak çalışanlar oluşturmakta ve bu grup üzerinden alınan vergiler toplam vergi gelirlerinin yüzde 13’ünü; kişisel gelir vergisinin ise yaklaşık yüzde 60’ını oluşturmaktadır. Çalışmada, Türkiye’de ücretlilerden kesilen gelir vergisinin Türk vergi sistemi üzerindeki istikrar etkisi Haughton’dan hareketle 2004 - 2015 yılları için değerlendirilmektedir. 2015 yılında toplam vergi gelirlerinin yaklaşık dörtte birini oluşturan gelir vergisinin oynaklığının düşük olması istikrar açısından önem taşımaktadır. Ücretliler üzerindeki gelir vergisi toplam gelir vergisi üzerinde bir istikrar etkisi oluşturmaktayken; toplam vergi gelirleri üzerinde böyle bir etki gözlenmemektedir., There have been three trends in the optimal tax policy, which are to place a levy on personal income proportionally, employ a zero tax rate for higher income and make taxation shift to indirect taxes. Taxation in Turkey has been shifting to personal income tax on wage earners and indirect taxes. As of 2015, oversixty-five percent of employees are made of wage earners and casual workers, and taxes charged from these groups compose thirteen percent of tax receipts and almost sixty percent of personal income tax. This study evaluates the stability of personal income tax on wage earners for Turkish tax system between the years of 2004 – 2015 according to Haughton’s method. In 2015, personal income tax which creates twenty-five percent of tax receipts has lower volatility is crucial for tax stability. As a result, personal income tax on wage earners is not observed to create positive impacts on tax receipts whereas it creates positive impacts on personal income tax.

Optimal vergi politikasında gelirin düz oranlı vergilendirilmesi, yüksek gelire sıfır marjinal vergi oranı uygu-lanması ve vergilendirmenin dolaylı vergilere kaydırılması gibi üç eğilim gözlenmektedir. Türkiye’de vergi-lendirme dolaylı vergiler ve ücretlilerden kesilen gelir vergisi üzerine kaymaktadır. 2015 itibariyle, istihdamedilenlerin yüzde 65’inden fazlasını ücretli ve yevmiyeli olarak çalışanlar oluşturmakta ve bu grup üzerindenalınan vergiler toplam vergi gelirlerinin yüzde 13’ünü; kişisel gelir vergisinin ise yaklaşık yüzde 60’ını oluştur-maktadır. Çalışmada, Türkiye’de ücretlilerden kesilen gelir vergisinin Türk vergi sistemi üzerindeki istikrar et-kisi Haughton’dan hareketle 2004 - 2015 yılları için değerlendirilmektedir. 2015 yılında toplam vergi gelirlerininyaklaşık dörtte birini oluşturan gelir vergisinin oynaklığının düşük olması istikrar açısından önem taşımakta-dır. Ücretliler üzerindeki gelir vergisi toplam gelir vergisi üzerinde bir istikrar etkisi oluşturmaktayken; toplamvergi gelirleri üzerinde böyle bir etki gözlenmemektedir., There have been three trends in the optimal tax policy, which are to place a levy on personal income proportio-nally, employ a zero tax rate for higher income and make taxation shift to indirect taxes. Taxation in Turkey hasbeen shifting to personal income tax on wage earners and indirect taxes. As of 2015, oversixty-five percent ofemployees are made of wage earners and casual workers, and taxes charged from these groups compose thir-teen percent of tax receipts and almost sixty percent of personal income tax. This study evaluates the stabilityof personal income tax on wage earners for Turkish tax system between the years of 2004 – 2015 according toHaughton’s method. In 2015, personal income tax which creates twenty-five percent of tax receipts has lowervolatility is crucial for tax stability. As a result, personal income tax on wage earners is not observed to createpositive impacts on tax receipts whereas it creates positive impacts on personal income tax

ÖZETTÜRKİYE'DE GELİR VERGİSİNİN ÜCRETLİLER ÜZERİNDEKİ ETKİNLİK ANALİZİOptimal vergi politikasında üç eğilim gözlenmektedir. Bu eğilimler; gelirin düz oranlı vergilendirilmesi, yüksek gelire sıfır marjinal vergi oranı uygulanması ve vergilendirmenin dolaylı vergilere kaydırılmasıdır. Bu eğilimlere paralel olarak Türk vergi sisteminin dolaylı vergiler ve ücretliler üzerine kaydığı gözlenmektedir. Türkiye'de gelir vergisinin ücretliler üzerinde oluşturduğu etkinlik kaybı Harberger-Browning kısmi denge analizinden hareketle 2008 - 2014 yılları için hesaplanmaktadır. Hesaplamalarda dikkati çeken en önemli husus işgücü arz esnekliği ve artan oranlılık arttıkça etkinlik kaybının artmasıdır. Asgari ücretliler üzerindeki kaybın çok sınırlı kaldığı görülmektedir. Ücretliler bir bütün olarak dikkate alındığında, özellikle asgari ücretlilerin etkisiyle, etkinlik kaybı hafiflemektedir. Bu tez, Amerika Birleşik Devletleri İç Gelir Hizmetleri'nde başarıyla kullanılan TAXSIM modelini literatüre kazandırmakta; fakat modelin Türkiye'ye uyarlanıp uyarlanamayacağı konusundaki belirsizlik devam etmektedir. Türkiye'de etkin bir vergi yapısı oluşturmak için düşük gelirlilere ve çocuklu ailelere yönelik sosyal yardımlar güçlendirilmeli, ücretlerle birlikte sermaye gelirleri vergilendirilmeli, dolaylı vergiler ''adalet'' açısından yeniden değerlendirilmeli ve detaylı gelir vergisi beyannamesi doldurulmalı ve bu beyannameler istatistiksel olarak sınıflandırılmalıdır. Anahtar Kelimeler : Gelir Vergisi, Etkinlik Kaybı, TAXSIM Modeli. ABSTRACTTHE EFFICIENCY ANALYSIS OF PERSONAL INCOME TAX ON WAGE EARNERS IN TURKEYThree consequential trends have been observed in the optimal tax policy. These trends are to, first, place a levy on personal income proportionally; second, have a zero marginal tax rate for higher income and last, make taxation shift to indirect taxes. In harmony with these progresses, the Turkish tax system is predominantly made of indirect taxes and personal income tax on wage earners. The efficiency analysis of personal income tax on wage earners in Turkey is measured by means of the Harberger-Browning Partial Equilibrium Analysis for 2008 - 2014. This analysis shows that the higher the elasticity of labor supply and tax progressivity, the higher efficiency loss. It is observed that efficiency loss on minimum wage earners is limited. Moreover, efficiency loss on whole wage earners is eased when taking minimum wage earners into account. However, this dessertation is to present America's Internal Tax Service TAXSIM model to Turkey, but it is still question of whether the TAXSIM model can be adapted to Turkey's tax system. Therefore, the position of this dessertation is to establish an effective tax system in Turkey, by strengthening social assistance for lower income and families with children, levying capital income along with wage income, reviewing indirect taxes in regard to equity, and employing tax returns for all income groups.Keywords : Personal Income Tax, Efficiency Loss, TAXSIM Model.

Anahtar Kelimeler : Mali Küreselleşme, Sosyal HarcamalarÖZETMALİ KÜRESELLEŞMENİN SOSYAL HARCAMALAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİBu çalışma, kamu harcamalarının kısılmasını öneren neoliberal iktisat anlayışının yol açtığı mali küreselleşme sürecinin Türkiye’de 1990-2011 yılları arasında gerçekleşmiş ve gerçekleşmesi öngörülen sosyal harcamalar düzeyini ne şekilde etkilemekte olduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır. Merkezi Yönetim Bütçesinin fonksiyonel sınıflandırma kalemlerine ilişkin veriler 1990-2003 yılları için bulunmamaktadır. Bu nedenle çalışmada söz konusu dönem için ekonomik sınıflandırma verileri, 2004-2011 yılları için ise daha sağlıklı analiz yapmaya olanak veren fonksiyonel sınıflandırma verileri kullanılmıştır. Yapılan analiz, Türkiye’de sosyal harcamaların bütçeden aldığı payın 1990-2001 yılları arasında azalma gösterirken, 2002-2008 yılları arasında artış gösterdiğini, 2009-2011 yılları için ise harcamaların azaltılmasının planlandığını ortaya koymaktadır. Çalışmada sosyal harcamaların gelişimine ilişkin bu durum, sosyal yarar açısından irdelenmiştir.Keywords : Financial Globalization, Social ExpendituresABSTRACTTHE EFFECTS OF FINANCIAL GLOBALIZATION ON THE SOCIAL EXPENDITURES: THE CASE OF TURKEYThis study aims to determine how the financial globalization process caused by neoliberal economics approach, which proposes restrictions on the public expenditures, has effected the realized and anticipated level of social expenditure between the period of 1990-2001 in Turkey. There is no data regarding functional classification items of central government budget between 1990 and 2003. For that reason economic classification data had to be used for the mentioned period. Functional classification data that permits making more robust analysis could only be used for the period of 2004-2011. The analysis made showed that as the share of social expenditures from the budget in Turkey declined for the period of 1990-2001, it rose for the period of 2002-2008 and it is planned to be curtailed for the period of 2009-2011. In this study the situation regarding the development of social expenditures is analyzed in terms of social benefit.

Bu çalışma, Türkiye’de 2000 yılı ve sonrasında uygulanan özelleştirme politikalarının kamu kesimi dengesine nasıl katkı sağladığını açıklamayı amaçlamaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde, 1980’lerin başından itibaren, iktisat politikası olarak kamu harcamalarının kısılması, serbest piyasa ekonomisinin güçlendirilmesi ve özelleştirmeler tartışılmaktadır. İlk özelleştirme uygulaması, 1961 yılında, Federal Almanya Hükümeti tarafından başlatılmış ve 1979 yılında İngiltere’de Margaret Thatcher Hükümeti’nin iktidara gelmesiyle hız kazanmıştır. Türkiye’de ise özelleştirmeler 1950’li yıllarda gündeme gelmiş, 1980’li yıllarda yasal zemini hazırlanmış ve ancak 2000 sonrasında gerçekleştirilebilmiştir. Dünyada 1990 yılından itibaren özelleştirme gelirlerinde önemli sıçramalar görülmektedir. Türkiye’de 2000-2007 yılları arasında yapılan özelleştirmeler, 2006 GSYİH’sının yüzde 4.7’sine tekabül etmektedir. Bu dönemde Türkiye, faiz dışı fazla hedefinin dahi üzerinde özelleştirme geliri elde etmiştir. Türkiye’de özelleştirmeden en yüksek gelirin elde edildiği yıllar 2000, 2001, 2006, 2007 ve 2008 yıllarıdır. 2011 ve 2017 yıllarında, net özelleştirme gelirleri dikkate alındığında, özelleştirmelerin bütçeye katkı sunmaktan ziyade maliyet oluşturduğu görülmektedir. Bununla birlikte, 2006-2017 döneminde kamu teşebbüslerinden elde edilen gelirler bütçeye önemli bir katkı sağlamamış; fakat bütçeden görev zararları için yapılan transferlerde ciddi bir artış gözlenmiştir. Türkiye’de gerçekleştirilen özelleştirmelerin diğer OECD ülkelerine nispeten çok ılımlı kaldığı ve özelleştirmeden elde edilen gelirin düşük ve geçici olduğu belirtilmelidir. Bununla birlikte, özelleştirmeler sayısal ve sayısal olmayan mali kurallar olarak değerlendirilebilmektedir., This paper attempts to explain how the privatization policy employed in Turkey after 2000 makes a contribution to the overall balance of public sector. Fiscal policies such as reducing public expenditures, strengthening free market economy, and privatizations have been discussing in developing countries since the beginning of 1980s. First privatization policy in the world was carried out in 1961 by Germany and accelerated by England after Margaret Thatcher government came into power in 1979. In Turkey, privatization policy was come up in 1950s, legitimated in 1980s and hardly fulfilled after 2000. There has been a spike observed in privatization receipts in the world since 1990. Privatizations carried out in Turkey between the years of 2000 and 2007 are equal to 4.7 percent of 2006’s GDP. Turkey’s privatization receipts were even higher than primary surples in this period. Turkey had the highest receipts from privatizations in 2000, 2001, 2006, 2007 ve 2008. However, it’s firstly observed that privatizations caused expenses on the government budget rather than contributed in 2011 and 2017 when net privatization receipts taken into consideration. Secondly, there has been a serious hike in transfer expenditures from government budget to cover the state-owned enterprises’ operating losses in the period of 2006 and 2017 whereas there was no crucial contribution from these enterprises to government budget. Privatizations fulfilled in Turkey even lower than OECD countries’ and receipts gained from privatization were low and temporary. Furthermore, privatizations can be evaluated as a numerical and non-numerical fiscal rules.

Optimal vergi politikasında üç eğilim gözlenmektedir. Bu eğilimler; gelirin düz oranlı vergilendirilmesi, yüksek gelire sıfır marjinal vergi oranı uygulanması ve vergilendirmenin dolaylı vergilere kaydırılmasıdır. Bu eğilimlere paralel olarak Türk vergi sisteminin dolaylı vergiler ve ücretliler üzerine kaydığı gözlenmektedir. Türkiye'de gelir vergisinin ücretliler üzerinde oluşturduğu etkinlik kaybı Harberger-Browning kısmi denge analizinden hareketle 2008 - 2014 yılları için hesaplanmaktadır. Hesaplamalarda dikkati çeken en önemli husus işgücü arz esnekliği ve artan oranlılık arttıkça etkinlik kaybının artmasıdır. Asgari ücretliler üzerindeki kaybın çok sınırlı kaldığı görülmektedir. Ücretliler bir bütün olarak dikkate alındığında, özellikle asgari ücretlilerin etkisiyle, etkinlik kaybı hafiflemektedir. Türkiye'de etkin bir vergi yapısı oluşturmak için düşük gelirlilere ve çocuklu ailelere yönelik sosyal yardımlar güçlendirilmeli, ücretlerle birlikte sermaye gelirleri vergilendirilmeli, dolaylı vergiler ''adalet'' açısından yeniden değerlendirilmeli ve detaylı gelir vergisi beyannamesi doldurulmalı ve bu beyannameler istatistiksel olarak sınıflandırılmalıdır., Three consequential trends have been observed in the optimal tax policy. These trends are to, first, place a levy on personal income proportionally; second, have a zero marginal tax rate for higher income and last, make taxation shift to indirect taxes. In harmony with these progresses, the Turkish tax system is predominantly made of indirect taxes and personal income tax on wage earners. The efficiency analysis of personal income tax on wage earners in Turkey is measured by means of the Harberger-Browning Partial Equilibrium Analysis for 2008 - 2014. This analysis shows that the higher the elasticity of labor supply and tax progressivity, the higher efficiency loss. It is observed that efficiency loss on minimum wage earners is limited. Moreover, efficiency loss on whole wage earners is eased when taking minimum wage earners into account. Therefore, the position of this paper is to establish an effective tax system in Turkey, by strengthening social assistance for lower income and families with children, levying capital income along with wage income, reviewing indirect taxes in regard to

Bu tezde kamu sosyal harcamalarının suç üzerindeki etkisi Türkiye için araştırılmaktadır. Gelir eşitsizliği, düşük eğitim düzeyi, sağlık hizmetlerinin yetersizliği, işsizlik ve yoksulluk suça neden olan unsurlar arasında yer almaktadır. Sosyal harcamaların yaydıkları pozitif dışsallıklarla suçun müşevviklerini ortadan kaldırdığı tahmin edilmektedir. Konuyla ilgili geniş literatüre rağmen Türkiye'de henüz ampirik bir çalışma bulunmamaktadır. Bu amaçla Türkiye'de kamu sosyal harcamalarının suç düzeyi üzerindeki etkisi 1990-2019 yılları için ARDL Sınır Testi kullanılarak araştırılmaktadır. Kamu sosyal harcamalarındaki yüzde 1'lik artışın uzun dönemde suç düzeyini ortalama tahmini olarak yüzde 0,54 azalttığı sonucuna ulaşılmaktadır. Kamu sosyal harcamalarının, ikinci bir etkiyle, suç üzerindeki olumlu tesiri bu harcamaların geleneksel amaçları dışında da kullanılabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda, sosyal harcamaların iyi bir şekilde tasarlanması sadece ülkenin refahını arttırmakla kalmamakta aynı zamanda güvenlik üzerinde de olumlu bir etkiye neden olmaktadır., This dissertation is to examine the effect of public social expenditures on crime in Turkey. Income inequality, low education level, the inadequacy of health services, unemployment and poverty are among the factors that cause crime. The positive externalities of social expenditures are supposed to remove the incentives for crime. However, there is no empirical paper studied on this issue in Turkey even though many papers have been released around the world. To fill out this gap in literature, the effect of public social expenditures on crime is investigated by employing ARDL bound test with annual data spanning from 1990 to 2019 for Turkey. The result shows that a 1 percent increase in public social expenditures reduces the crime level by 0.54 percent on average in the long run. It's obviously seen that public social expenditures can be used out of their classic purposes due to their positive effects on crime. Accordingly, well-designed public social expenditures not only increase the welfare of a country but also have positive effect on security.