Search

Çalışmanın ana amacı, Yenisey Kırgızların tarihi üzerine bugüne kadar yapılmış olan çalışmaların listesini oluşturarak araştırmacıların bunlardan yararlanmalarını sağlamaktır. Zira Türkiye’de Kırgız tarihi hakkında bazı bibliyografya denemeleri olmasına karşılık, Yenisey Kırgızları hakkında böyle bir müstakil çalışma şimdiye kadar yapılmış değildir. Karışıklığa mahal vermemek adına yakın dönem Hakasya ve Güney Sibirya tarihini ilgilendiren araştırmalar bu çalışmanın ilgi alanı dışında tutulmuştur.En eski Türk kavimlerinden biri olan Yenisey Kırgızları tarihinin günümüze kadar yeterince ve her yönüyle araştırıldığı ileri sürülemez. Yapılan çalışmalar çok orijinal bilgiler içermesine karşılık sayıca son derece sınırlı durumdadır. Bu nedenle Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Yenisey Kırgızları hakkında yeni araştırmalar yapılmasını teşvik etmek ve konuyla ilgili çalışacak olan araştırmacılara bir nebze de olsa ışık tutmak amacıyla Türkiye’de yayımlanmış olan araştırmaların değerlendirmesi yapılmış ve bibliyografik listesi çıkartılmıştır. Konu ile ilgili materyal toplama çalışmalarını sürdürürken Türkiye’de bu Türk topluluğu hakkında derli toplu bir bibliyografik çalışmanın olmadığını fark ettik. Sayıları az da olsa özellikle son yıllarda Yenisey Kırgızları tarihi hakkında Türkiye’de önemli bilimsel araştırmalar yayınlandığı halde derli toplu bibliyografik bir çalışmanın yapılmamış olması bir eksiklik olarak öne çıkmaktaydı. Bu çalışma, şimdiye kadar yapılan konuya ilişkin mevcut araştırmalar ile ilgili genel bir değerlendirmeyi ve yayınlanmış tüm eserlerin listesini içermektedir. Böylece konuya ilgi duyan araştırmacıların topluca bir araya getirilen yayınlara kolayca ulaşmalarını sağlamak mümkün olacaktır. Çalışmanın amaçlarından bir diğeri de Yenisey Kırgızları tarihi üzerine daha çok araştırılan ve yahut eksik kalan konuları tespit etmek olmuştur. Mesela Yenisey Kırgız Kağanlığı ve bıraktığı izlerin farklı yönlerinin derinlemesine araştırılmasında fayda olduğu ve Yenisey Kırgızlarının Batı Türklüğü ile ilişkilerine dair karşılaştırmalı çalışmaların da yapılması gerektiği hususu ortaya çıkarılmıştır. Araştırmamız sırasında gösterdiğimiz özen ve dikkate rağmen yine de Yenisey Kırgızları tarihi ile ilgili Türkiye’de yayımlanmış bazı araştırmaların gözümüzden kaçmış olabileceğini ifade etmek isteriz., Основной целью исследования является создание списка трудов по истории енисейских кыргызов и предоставление исследователям возможности воспользоваться ими. Несмотря на то, что в Турции имеются библиографические очерки по истории кыргызов, самостоятельного библиографического исследования по енисейским кыргызам до сих пор не проводилось. Во избежание путаницы хотим подчеркнуть что исследования, касающиеся новейшей истории Хакасии и Южной Сибири, исключены из рамок настоящего исследования.Нельзя утверждать, что история енисейских кыргызов, одного из древнейших тюркских племен, до сегодняшнего дня изучена достаточно и всесторонне. Идентичны и очень ценны с научной точки зрения уже имеющиеся труды, однако их количество крайне ограничено. По этой причине, для привлечения внимания к данной теме, которая занимает важное место в истории Турции, в данной статье изучена и проведена оценка опубликованных в Турции трудов по истории енисейских кыргызов и составлен библиографический список для исследователей, которые будут работать над этой темой в будущем.Изучая материалы по данной теме было выявлено отсутствие в Турции библиографического исследования об этом тюркском народе. В Турции, особенно в последние годы, опубликованы важные научные исследования по истории енисейских кыргызов и хотя их количество невелико, основным недостатком является отсутствие отдельного библиографического исследования. Данная работа включает в себя обзор текущих исследований и список всех опубликованных работ по данной теме на сегодняшний день и тем самым предоставляет исследователям, интересующимся данной темой, легкий доступ к списку публикаций. Другой целью исследования было выявление наиболее изученных или оставленных без должного внимания тем по истории енисейских кыргызов. Например, было выявлено, что было бы важно более глубже исследовать различные аспекты Енисейского кыргызского каганата и его следов, а также провести сравнительные исследования отношений енисейских кыргызов с западным тюркизмом. Хотим отметить, что, в ходе нашего тщательного исследования, некоторые опубликованные в Турции труды по истории енисейских кыргызов все же могли остаться незамеченными., The main purpose of this study is to create a list of studies that have been carried out so far on the history of The Yenisei Kyrgyz people and provide researchers with the opportunity to make use of these studies. Although there are some bibliographic attempts about Kyrgyz history in Turkey, no such independent study has been conducted on the Yenisei Kyrgyz people. To avoid confusion, research covering the close history of Khakassia and Southern Siberia was kept out of the scope of this study.It cannot be argued that the history of The Yenisei Kyrgyz people, one of the oldest Turkic peoples, has been adequately investigated with all its aspects until now. While existing studies contain highly original information, they are very limited in numbers. Therefore, in this study, to encourage new research about The Yenisei Kyrgyz people, who have a significant place in Turkic history, and pave the way for researchers who intend to work on this topic as much as we can, a review of studies conducted in Turkey was carried out, and a bibliographic list of these studies was created.While continuing our work of collecting materials relevant to the topic, we noticed the absence of a comprehensive study on this Turkic people in Turkey. Although important scientific studies had been carried out, especially in recent years and albeit in low numbers, about The Yenisei Kyrgyz people in Turkey, it was a significant dearth that a comprehensive bibliographic study had not been performed. This study includes a general review of studies that have been conducted so far about the topic and a list of all relevant published articles. This way, it will be possible for researchers who are interested in the topic to easily access publications that are collected as a whole. Another purpose of the study was to determine the issues that are more prevalently researched or those that are not adequately covered about Yenisei Kyrgyz history. For example, it was revealed that it would be useful to investigate different aspects of the Yenisei Kyrgyz Khanate and the traces it has left in depth, and it is needed to also conduct comparative studies on the relationships of The Yenisei Kyrgyz people with Western Turks. We would like to note that despite our care and attention during our research, some research published in Turkey about the history of The Yenisei Kyrgyz people may have gone unnoticed by us.

The article briefly considers the historyof the small nation - the Turks of Ahiska. The conclusions concerning theGenesis of this nation, the area of its historical settlement. The difficultconditions of the formation and historical development of Ahiska, caused bydiscriminatory policies towards them, primarily on the part of the Russian andSoviet governments, are emphasized. This policy had a clear tendency totighten, thus, during the Russian Empire, only discriminatory measures wereapplied to the Ahiska Turks, then in the times of the Soviet Union deportation,as one of the most extreme forms of discrimination against an ethnic minority,became the country's main political method. At the same time, the collapse ofthe Soviet Union further complicated the lives of the Ahiska Turks. Hence, inUzbekistan, they became objects of political repression and ethnic cleansing.In Armenia, as a result of the escalation of the Nagorno-Karabakhconflict, they became refugees and in Russia they were subject todiscrimination by the authorities and the Cossack community as they settled onthe territory of the Krasnodar and Stavropol Territories. During the 1990sfrequent ethnic riots began to erupt in these regions. At present, the AhiskaTurks are still far from solving the problems of national consolidation andreturn to their homeland.The article describes the individualstages of discriminatory policy, the main "waves" of deportation ofAhiska, in connection with which the conclusion is drawn that it is thegovernment of the Russian Federation should be held responsible for therepatriation of Аkhyskinsin their desired places of residence. The most realistic direction of therepatriation of Ahiska, namely the Republic of Turkey, is determined., В статье кратко рассмотрена история малой народности – турокахыска. Сделаны выводы относительно генезиса этой народности, ареала ееисторического расселения. Подчеркиваются сложные условия становления иисторического развития ахыска, обусловленные дискриминационной политикой поотношению к ним, в первую очередь, со стороны российского и советскихправительств. Данная политика имела явную тенденцию к своемуужесточению – так, если в период Российской империи в отношении турок ахыскаприменялись исключительно дискриминационные меры, связанные с ограничением ихгражданско-правового статуса, то в период существования советской власти именнодепортация как одна из крайних формдискриминации в отношении этнического меньшинства стала основным политическимметодом. Вместе с этим распад советской государственности еще более осложнилжизнидеятельность ахыскитнцев. Так, в Узбекистане они стали объектамиполитических репрессий и этнических чисток, в Армении в результате эскалациинагорно-карабахского конфликта стали беженцами, в России подвергалисьдискриминации со стороны властей и казаческого сообщества, поскольку осели натерритории Краснодарского и Ставропольского краев. На протяжении 1990- х гг. вэтих регионах стали происходить частые погромы на этнической почве. В настоящеевремя ахыскинцы все также далеки от разрешения проблем национальнойконсолидации и возвращения на Родину.В статье характеризуются отдельные этапы дискриминационнойполитики, основные «волны» осуществления депортаций ахыска, в связи с чем формулируетсявывод о том, что именно на правительство Российской Федерации следует возлагатьответственность за осуществление репатриации ахыскинцев в места их желаемого проживания. Определяется наиболеереальное направление репатриации турков ахыска, а именно Турецкая Республика., Çalışmamızda, Ahıska Türklerinin ortayaçıkışı ve yerleşim alanları tarihsel süreç içerisinde ele alınacaktır. BaştaÇarlık Rusya’sı, Sovyetler Birliği olmak üzere yaşamak zorunda kaldıkları diğerbazı ülkelerde uygulanan etnik ve ayırımcı politikalar karşısında AhıskaTürklerinin var olma mücadeleleri incelenecektir. Bununla birlikte Çarlık veSovyet hükümetlerinin Ahıska Türklerine nasıl ve ne şekilde baskı politikalarıuyguladıkları ve bu politikalarının ne gibi sonuçlar doğurduğu irdelenecektir.Bu politikanın artan bir eğilimi vardı, örneğin Çarlık Rusya’sı dönemindeAhıska Türklerine yalnızca medeni yasal haklarının kısıtlanması ile ilgilibaskı politikaları uygulanırken Sovyet hükümeti döneminde ise sürgün edilme,etnik azınlığa karşı en aşırı ayrımcılık biçimlerinden biri olarak sıkçabaşvurulan temel siyasi yöntem haline gelmiştir. Aynı zamanda, SovyetlerBirliği’nin çöküşü, Ahıska Türklerinin hayatını daha da zorlaştırmıştır. Sovyetsonrası devam eden süreçte, Özbekistan’da yaşayan Ahıska Türkleri,uygulanagelen ağır siyasal baskıların ötesine geçilerek toplu katliamlarlaetnik açıdan yok edilmek istenen mazlum topluluk haline gelmişlerdir.Ermenistan’da da Dağlık Karabağ çatışmasının tırmanması sonucu Ermenilerin hedefihaline geldikleri için kaçarak mülteci olmuşlardır. Günümüz Rusya’sında da,yetkililer ve Kazak yönetimi tarafından, Krasnodar ve Stavropol bölgelerindeyerleştikleri için ayrımcılığa ve baskılara maruz kalmaktadırlar. 1990'lıyıllarda bu bölgelerde Ahıska Türklerine yönelik sık sık etnik katliamlaryaşanmıştır. Çalışmamızda ana tezimiz; sürgün ilesonuçlanan bu politikalardan, fiilen, siyaseten ve hukuken devam edegelen busürgün halinden Rusya Federasyonu’nun sorumlu olduğunu ortaya koymaktır. Enbüyük arzuları sürgün öncesi yaşadıkları atayurtları Ahıska’ya dönmek olan veAnavatandan uzak yaşadıkları her coğrafyada baskılara ve saldırılara maruzkalan Ahıska Türkleri, haklarını savunacak tek devlet olarak Türkiye’yi vesığınacakları tek yer olarak da Anadolu’yu görmüşlerdir.

В статье проанализирован жизненный путь одного из самых знаменитых представителей казахской творческой интеллегенции М. Жумабаева (1893-1938). Охарактеризованы основные вехи биографии мыслителя, выделены основные этапы его жизнидеятельности, сделаны выводы о направленности его мировоззренческой эволюции. Особое внимание уделено общественно-политической деятельности поэта, в связи с чем дана характеристика его участия в политическом движении Алаш и затем в период укрепления советского государства в 1920-е гг. Выявлены противоречия политической позиции поэта, его стремление сочетать принципы пролетарского интернационализма и казахского национализма. Определен характер поэтического творчества Жумабаева, его вклад в развитие педагогической науки. Подчеркивается новаторство педагогических воззрений Жумабаева, которое выражается в содержании предложенных им дидактических принципов. Сделаны выводы относительно значения личности и деятельности М. Жумабаева для казахской истории, а также о факторах, приведших его жизненный путь к трагическому итогу, Çalışmada, Kazak bilim aleminin en önemli temsilcilerinden biri olan Magcan Cumabayev’in (1893-1938) hayatı ele alınmaya çalışılmıştır. Düşünürün biyografisinin temel dönüm noktaları ortaya konup, yaşamının ana aşamaları ayırt edilerek dünya görüşü ilgili değerlendirilmeler yapılmıştır. Şairin, 1920’lerde Sovyet Devleti’nin güçlendiği dönem ile Alaş siyasi hareketinde yer aldığı dönemler incelenerek özellikle sosyo-politik faaliyetleri üzerinde durulmaya çalışılmıştır. M. Cumabayev’in siyasi çelişkileri, proleter enternasyonalizm ilkeleriyle Kazak milliyetçiliğini birleştirme yönündeki hedefleri ortaya çıkarılmıştır. Cumabaev’in şiirsel yaratıcılığının doğası, pedagojik bilimin gelişimine katkısı da belirtirmeye çalışılmıştır. Cumabayev’in pedagojik görüşlerinin yenilikçiliği vurgulanmış, bu da önerdiği didaktik ilkelerin içeriğinde ifade edilmiştir. M. Cumabayev’in kişiliğinin, Kazak tarihi ile ilgili faaliyetlerinin ve onun yaşamının trajik sonuna götüren etmenlerin önemi sonuçları vurgulanmaya çalışılmıştır.

В современной историографии накоплено немало работ, в которых освещается борьба за Крым в годы Второй Мировой Войны1 . Керченская катастрофа начала 1942 года является самой вопиющей из трагедий Второй Мировой Войны. Это была коллективная трагедия закавказских народов. Керчь так и назвали Закавказским кладбищем. Современные Российские военные историки сосредоточены в своих исследованиях на вопросах героической обороны советскими войсками Севастополя, Керченско-Феодосийской и Керченский-Эльтигенской десантных операциях, освобождению Крыма в 1944 году. Однако существует недостаток научных публикаций с анализом фронтовых операций, имеющими целью освобождения Крыма в 1942 году. Кроме того, в современных политических условиях, военных конфликтах на Кавказе, российские политические эксперты позволяют себе проводить недопустимые параллели с событиями Великой отечественной войны, обвиняя в неудаче многих военных операций народы Кавказа, в частности азербайджанцев, грузин, ахыска турков и армян в трусости и нежелании воевать. Целью статьи является попытка объективного рассмотрения Керченско-Феодосийской операции (26 декабря 1941- 15 Мая 1942) с точки зрения участия в ней народов Кавказа и их судьбы., Günümüz tarih yazıcılığında II. Dünya Savaşı sırasında Kırım Yarımadası’ndaki mücadeleye dair pek çok çalışma yapılmıştır. 1942 yılının başında Kerç şehrinde yaşananlar, II. Dünya Savaşı’nda yaşanan trajedilerinden en büyüğü ve Güney Kafkasya halklarının ise ortak kaderi olmuştur. Bundan dolayı Kerç, Güney Kafkasya mezarlığı olarak da adlandırılmıştır. Günümüz Rus askeri tarihçileri2 yapmış oldukları çalışmalarda daha çok Kerç-Feodosya ve Kerç-Eltigen Çıkarma Harekâtları, 1944 yılında Kırım’ın kurtuluşu ve Sovyet birliklerinin kahramanca Sivastopol savunması konularına odaklanmıştır. Ancak, 1942 yılında Kırım’ın kurtuluşunu hedefleyen cephe operasyonlarının değerlendirmesini içeren bilimsel çalışmaların eksikliği göze çarpmaktadır. Ayrıca Rus siyaset bilimcileri, günümüzün siyasi koşullarında Kafkasya’daki çatışmalarda, II. Dünya Savaşı olaylarıyla kabul edilemez paralellikler kurarak Kafkasya halklarını - özellikle Azerbaycanlıları, Ahıska Türklerini, Gürcüleri ve Ermenileri - korkaklıkla, savaşmakta isteksizlikle ve başarısızlıkla suçlamayı kendilerinde hak olarak görmektedirler. Çalışmanın amacı, Kerç-Feodosya Çıkarma Harekâtı’na Güney Kafkasya halklarının katılımı ve onların sonraki kaderleri açısından objektif bir değerlendirme ortaya koymaktır.

Yetmiş seneyi aşkın bir süre boyunca sürgünde bulunan Osmanlı yadigârı Ahıska Türkleri, çeşitli sebeplerle halen ana vatanlarına dönememişlerdir. Türkiye’ye gelmeyi başaran küçük bir kısım Ahıskalı ise hayatın her alanında büyük zorluklarla mücadele etmek durumunda kalmıştır. Türkiye’deki akademisyenler tarafından, Ahıska Türklerinin tarihi ve onların karşılaştığı sorunları gündeme getirebilmek için birçok bilimsel çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalara Türkiye’ye 1995 yılından itibaren MEB (Milli Eğitim Başkanlığı), Şimdi ise YTB (Yurt Dışı Türkler) vasıtası ile gelen Ahıskalı öğrenciler de önemli bir katkı sağlamaktadır. Ahıskalıların sürgüne maruz bırakılan atalarına yapılan bu insanlık dışı suça karşıı kayıtsız kalmasını beklemek mümkün değildir. Bu nedenle muhtelif bölümlerde tahsilini sürdüren Ahıskalı öğrenciler, atalarının sürgün öncesi ve sürgün sonrası durumlarını, sosyal ve kültürel hayatlarını bilimsel yöntemlerle araştırıp inceleyerek tez ve makalelerde dile getirmeye çalışmaktadırlar. Böylelikle Ahıska Türkleri ile Anadolu Türklüğünün ortak tarihi geçmişine ve kültürüne ışık tutmuş oluyorlar. Ahıskalı öğrencilerin yazdığı tez ve makalelerin sayısı henüz istenen düzeyde olmasa bile, yine de bu Türkiye’ye uzun yıllar hasret kalan bu insanların kendilerini ifade etmek için yakaladıkları büyük bir şanstır.

Modern tarih yazıcılığında II. Dünya Savaşı esnasında Kırım Yarımadası’ndakimücadeleye dair pek çok çalışma yapılmıştır. 1942 yılın başında Kerç şehrindeyaşananlar, II. Dünya Savaşı’nda yaşanan trajedilerden en büyüğü ve GüneyKafkasya halklarının ise ortak kaderi olmuştur. Bundan dolayı Kerç, Transkafkasya(Güney Kafkasya) mezarlığı olarak da adlandırılmıştır. Günümüz Rus askeritarihçileri yapmış oldukları çalışmalarda daha çok Kerç-Feodosya ve Kerç-EltigenÇıkarma Harekâtları, 1944 yılında Kırım’ın kurtuluşu ve Sovyet birliklerininkahramanca Sivastopol savunması konularına odaklanmıştır. Ancak, 1942 yılındaKırım’ın kurtuluşunu hedefleyen cephe operasyonlarının analizini içerenbilimsel çalışmaların eksikliği göze çarpmaktadır. Bunun dışında, Rus siyasi uzmanları, günümüzün siyasi koşullarında ve Kafkasya’daki çatışmalarda, Kafkasya halklarını, özellikleAzerbaycanlıları, Ahıska Türklerini, Gürcüleri ve Ermenileri korkaklıkla vesavaş konusundaki isteksizlikle, birçok askeri operasyonda başarısız olmakla suçlayarak,II. Dünya Savaşı olaylarıyla kabul edilemez paralellikler yürütmeyi kendilerindehak olarak görmektedir. Çalışmanın amacı, Kerç-Feodosya operasyonuna Güney Kafkasyahalklarının katılımı ve onların sonraki kaderleri açısından objektif bir değerlendirmeortaya koymaktır.

Url: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/921, Kazak Türklerinin ilk bilim adamlarından biri olan Çokan Velihanov (1835-1865), Kazak Türk halkının tarihinde mümtaz bir yere sahiptir. Çokan Velihanov, XIX. yüzyılın en seçkin aydını, araştırmacısı, bilim adamı, tarihçi ve Türk düşünürüdür. Çağdaş Kazak tarihçiliğinin babası sayılmaktadır. Ömrü kısa süren Velihanov, hayatını son nefesine kadar Kazak tarihini, edebiyatını, etnografyasını, coğrafyasını ve ülkesinin manevi zenginliklerini incelemeye adamıştı. Bütün gücünü bilim adına sarf eden Velihanov, bu alanda büyük başarılar sağlamıştı. Türk dünyasında Velihanov’un ismi duyulsa da, yaşadığı hayat, yaptığı hizmet ve çalışmaları maalesef henüz tam olarak değerlendirilememiştir. Çalışmamızda Kazak Türk halkının yetiştirdiği büyük bilim adamı, ressam, yazar ve mütercim Çokan Velihanov’un hayatı ve kaleme aldığı eserleri hakkında bilgi verilecek ve Türk Dünyasındaki yeri aydınlatılmaya çalışılacaktır., One of the first Kazakh Turks scientists Chokhan Velikhanov (1835-1865) has a distinguished place in the history of Turkish people. Chokhan Velikhanov is the most distinguished Turkish intellectual, researcher, scientist, historian and thinker of the 19th century and is considered the father of modern Kazakh historiography. Chokhan Velikhanov devoted his short life, until the last breath, to the study of Kazakh history, literature, ethnography, geography and the spiritual values of the country. The famous sage, who dedicated himself to science, had great success in this field. Although the name of Velikhanov is, to a certain degree, familiar to the Turkish scientific world, his life, his works and his studies, unfortunately, have not been fully evaluated yet. This article provides information on the life and work of the great Kazakh scholar, artist, writer and interpreter, nurtured by the Kazakh Turks, and attempts to elucidate the place of Chokhan Velikhanov in the Turkish world.

Hagia Sophia was an important place of worship for two major world religions, Christianity and Islam, and it also formed a very important part of the social and political life in the capital of two major civilizations, both the East Roman Byzantine and the Ottoman. Conquerors usually damage religious struc­tures and remains within newly conquered territories and, for this reason they also destroy their own past. The depiction and illustration of these destroyed, or no longer usable monumental buildings and remains, are mainly known today from written sources. How­ever, in the case of Hagia Sophia the Ottomans pro­tected the building through converting it into a mosque and consequently it has survived down to the present day. Hagia Sophia has been one of the most important places of worship for both Christian and Islamic believers over the past one and a half millen­nia. Hagia Sophia was also very important for the Kievan Rus, members of the Orthodox Church and who had friendly ties with the East Roman Church and State. Although travel books and itineraries produced by and for the Orthodox Russian travellers contain much important and valuable information concerning Hagia Sophia, this material has to date not been researched in a thorough and detailed manner. To address this deficiency, this article relates the information concerning Hagia Sophia contained in Rus­sian travel books and stories from the 13th through to the 18th centuries. Further, it is worth noting that these works in Russian also contain very important information concerning aspects of the Middle Ages., Hıristiyanlık ve İslamiyet gibi iki büyük dinin en gözde mabetlerinden Ayasofya, aynı zamanda iki büyük medeniyetin – Bizans ve Osmanlı’nın – sosyal-siyasi hayatının önemli bir parçası olmuştur. Dünya tarihinde fatihlerin, hâkimiyetleri altına aldıkları yeni topraklarda yerli put ve dini mabetlere zarar vererek bu toprakların manevi tarihini büyük ölçüde yok ettikleri ve çoğunlukla kullanılamaz hale gelen tarihi abidelerin tanım ve tasvirlerinin yalnız yazılı kaynaklarda bulun­duğu bilinmektedir. Osmanlı ise, Ayasofya’yı camiye dönüştürerek korumuş ve onun ayakta kalmasını sağla­mıştır. Ayasofya, 1500 yılı aşkın tarihi boyunca hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar için en önemli iba­det yerlerinden biri olmuştur. Hıristiyan halklar içinde Ortodoksluğu seçen ve bu yüzden Bizans İmparator­luğu’na manevi bir bağla bağ­lanan Kiev Knezliği’nde de Ayasofya oldukça önemli bir mabet olarak görülmüş­tür. Rus seyyahların arkalarında bıraktıkları seyahat­nameler/ gezi notları Ayasofya ile ilgili pek çok değerli bilgiler içermesine rağmen, bu malzeme günümüze kadar toplu ve detaylı bir şekilde ele alınıp incelen­me­miştir. Bu eksikliği gidermek adına bu makalede, Orta­çağ dünyasıyla ilgili zengin malzeme kaynağı olan Rus seyahatnameler ve hikâyeler XIII-XVIII. yüzyıllar in­ce­lenecek ve Ayasof­ya hakkındaki bilgiler ortaya konu­lacaktır.

The Russians, who emerged around today’s Kiev, were not a nation foreign to water and seas. They are known to have come down to the Mediterranean with the purpose of trade and robbery since the Xth. cen­tury. In XIth.-16th centuries, for various reasons, the Russians were unable to come to the south. But the Rus­sian Orthodox considered Moscow to be the “Third Rome” and thought that they would seize the territory from Istanbul to Rome one day. Tsarist Rus­sia’s Mediterranean policy was formed on this basis. Peter the Great, who had strengthened Russia, bequ­eat­hed to his successors the task of going down to the warm seas. Katerina the II, one of his successors, was the first to succeed in sending the Russian navy to the Mediterranean Sea. It was essential for Russia to have access to the Mediterranean – the intersection of inter­national trade – to become the giant of the world. The Russian Empire, until its collapse in 1917, tried in every way to maintain a naval presence in the Mediterra­nean and to stake a claim to Istanbul and the Bosporus, but it was had been only partially successful., Kiev çevresinde ortaya çıkan Ruslar su ve denizlere yabancı bir millet değildi. Daha X. yüzyılda Rusların ti­caret ve soygun amacıyla Akdeniz’e kadar geldikleri bili­niyor. Ruslar, XI-XVI. yüzyıllarda çeşitli sebep­ler­den dolayı güneye inememişlerdir. Fakat Ortodoks olan Ruslar Moskova’nın “Üçüncü Roma” olduğunu ve İstanbul’dan Roma’ya kadar uzanan toprakları bir gün elde edeceklerini düşünüyorlardı. Çarlık Rusyası’nın Ak­deniz politikasının temelinde de bu yatıyordu. Rus­ya’yı güçlendiren I. Petro haleflerine sıcak denizlere inmeyi büyük tarihi bir politik miras olarak bırakmıştır. Onun haleflerinden II. Katerina ilk defa Akdeniz’e Rus donanması göndermeyi başarmış­tır. Rusya’nın bir dün­ya gücü olmasını sağlaması için uluslararası ti­care­tin kesiştiği nokta olan Akdeniz’de var olması şarttı. Rusya İmparatorluğu’nun yıkıldığı 1917 yılına kadar, Akdeniz’de kalıcı olmak, İstanbul’a ve Boğazlara sahip olmak için her yolu denemiş ancak bunda kısmen başa­rılı olabilmiştir.

Bu çalışmada 1921-1938 tarihleri arasında Gürcistan'dan Türkiye'ye yapılan göçler ele alınmıştır. Kafkasya coğrafi konumu göz önüne alındığında Anadolu ve Orta Asya'yı birbirine bağlayan köprü vazifesi görmektedir. Stratejik olarak büyük öneme sahip olan bölge tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından istila edilmiştir. 19. ve 20. Yüzyıllarda Çarlık Rusya ve Osmanlı Devleti bölgeye hâkimiyet kurmak için karşı karşıya gelmişlerdir. I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin savaştığı cephelerden biri de Doğu Cephesidir. Doğu Cephesi'nde Gürcüler, Ermeniler ve Çarlık Rusya'ya karşı savaşan Türk kuvvetleri başarılar kazanmıştır. 6 Mart 1921 Moskova Anlaşması imzalanmasıyla Türkiye Batum'u Gürcistan'a terk etmiş ve bölgedeki kuvvetlerini geri çekmiştir. Moskova Anlaşması'ndan sonra bölge de yaşayan Türk-İslam ahali çareyi Türkiye'ye göç etmekte bulmuştur. Göçün en önemli sebeplerinden biri de Gürcistan'ın Sovyetleşmesi ve bölge yaşayan Türk-İslam ahaliye uygulanan yıldırma politikalarıdır. Gürcü şovenizmi artınca bölgedeki huzursuzluk iyice artmıştır. Acarlar, Abhazlar ve Osetlere özerk cumhuriyet hakkı tanınırken; Gürcistan'da bulunan Türkler göz ardı edilmiştir. Gürcistan'da yaşayan Türk-İslam ahalileri de özerklik talep etmiş ancak bu talep duyulmamıştır. İleri gelen aydınlar bu yolda çalışmalar sürdürmüşlerse de tutuklanmışlar, sürgün edilmişler ya da katledilmişlerdir. Bölge de yaşayan Türk-İslam ahalinin göçten başka çaresi kalmamıştır. Türkiye yetkilileri bu göçleri genellikle olumlu karşılamıştır. Türkiye'ye yerleşmek isteyen göçmen ve mültecilere gereken yardımlar yapılmaya çalışılmıştır. Göçmen ve Mülteciler Türkiye'nin çeşitli vilayet, kaza, nahiyelerine iskân edilmiştir. In this study, migrations from Georgia to Turkey between 1921 and 1938 were discussed. Given its geographical location in the Caucasus, it serves as a bridge connecting Anatolia and Central Asia. Due to its strategically importance, the region was invaded by various civilizations throughout history. In the 19th and 20th centuries, the Tsarist Russia and the Ottoman Empire established the dominance in the region. One of the fronts that the Ottoman Empire fought during the First World War was the Eastern Front. On the Eastern Front, the Georgians, Armenians and the Turkish forces who fought against Tsarist Russia won the the battle. With the signing of the Moscow Treaty on March 6, 1921, Turkey left Batumi to Georgia and withdrew its forces from the region. After the Moscow Treaty, the Turkish-Islamic people living in the region found the solution to migrate to Turkey. One of the most important reasons of the migration is the Soviet Union of Georgia and the intimidation policies applied to the Turkish-Islamic people living in the region. As Georgian chauvinism increased, unrest in the region increased. Acarlar, Abkhazians and Ossetians were granted the right to Autonomous Republic, while the Turks in Georgia were ignored. The Turkish-Islamic states had the most beautiful sights and geographies and the world's richest mineral resources are in this region. The leading intellectuals were arrested, deported or murdered. The Turkish-Islamic community living in the region had no choice but to emigrate. Turkish authorities generally welcomed these immigrants. The necessary assistance was sought for the immigrants and refugees who wanted to settle in Turkey. Immigrants and refugees have been settled in various provinces of Turkey. 160

Tarihte uzun yollar kat eden Kırgızlar, XIX. Yüzyılın sonlarına doğru Çarlık yönetimi altına girmiştir. Rus esareti altında Türkistan Müslümanları çok çetin günler geçirmişlerdir. 1867 yılında Çarlık Rusya'sı Türkistan'ı önce bölgelere, sonra da eyaletlere bölmüştür. Bölünmüş olan topraklara Rusları yerleştirmiş ve bu topraklarda Kırgızların millî duygularını tamamen yok etmek; özünden vazgeçirip dilini, dinini unutturup tarihlerini gizleyerek yeni Rusya yaratmayı amaç edinmişlerdir. Neticede güçlü bir milli mücadeleye dönüşen olaylar XX. Yüzyılda Kırgız halkının millî trajedisi olmuştur. Çalışmada, Kırgızlar uzerinde 1916 yılında hüküm süren bu ideoloji ve rejime karşı olan 1916 ayaklanmasının siyasi ve ekonomik açılardan incelenmesi ayrıca ideolojik, dini ve sosyal yönlerden de araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmada sırasında kullanılacak kaynakların temelini Rus ve Kırgız kayıtları oluşturmaktadır. Böylelikle, bilim dünyasına söz konusu dönemle ve 1916 olaylarıyla ilgili büyük bir kaynak malzemesi ve arşiv belgeleri de kazandırılmıştır. Nitekim Kırgız Devlet Merkez Arşivi, kitaplar, makaleler, basında çıkan haberler incelenmiş, veri analizi yapılmış ve sonuçta da genel bir değerlendirme yapılmıştır. Taking part a long time in history, Kyrgyz people have been ruled by the Tsarist regime throughout the end of the XIX century. The Muslims of Turkestan under Russian domination had very calamitous days. In 1867, Tsarist Russia divided Turkestan first into regions and then into provinces. They placed Russians on the divided lands and they planned to destroy the national feelings of Kyrgyz completely andto create a new Russia by effacing their language, religion and history. Eventually, national struggle became the national tragedy of the Kyrgyz people in the XX century. The aim of the study was to investigate the political and economic aspects of the 1916 Kyrgyz revolt and at the same time to research ideological, religious and social sides of this case. Russian and Kyrgyz records will form the basis of the resources during the research.With this work, a great source and archival documents of 1916 uprising will be brought into the science world. The materials of Kyrgyz State Central Archive, different books and articles have been used and data analysis and general evaluation have been done within the research. 184

Cumhuriyetin ilanı sonrası Türkiye‟de, Osmanlı‟dan kalan eski ve işlevini yerine getiremeyen kurumların yerine yeni, çağın gereklerine uygun kurumlar oluşturulmak istenmişti. Bunlar kısıtlı imkânlarla gerçekleştirmişti. Ülke bir dünya savaşı bir de kurtuluş savaşı vermiş olması sebebiyle hem maddi hem de manevi açıdan zor durumda bulunmaktaydı. Buna rağmen eldeki bütün imkânlar seferber edilerek toplumun kalkındırılmasına çalışılmıştı. Türkiye‟de yaşanan bu durumlarla birlikte 1929 yılın sonlarına gelindiğinde Amerika‟da başlayan ve bütün dünyayı etkileyen bir buhran meydana gelmişti. Ekonomik Buhran ilk çıktığı anda Türkiye‟de etkisi tam hissedilememişti. Türkiye‟de ekonomik buhran daha çok gümrük politikası doğrultusunda yaşanan bir durum olarak algılanmıştı. Gümrük vergilerinin yükseleceği umuduyla yapılan ithalat, ülkede yığılmaya yol açmıştır. Bu yığılma, ithal edilen ürünlerin yüksek fiyattan satılması beklentilerinin aksine, piyasada ürünlerin fiyatlarını daha aşağıya çekmiştir. Bu da piyasada Türk parası üzerinde olumsuz bir etki yaratmaya başlamıştır. Her iki durum birleşince Türkiye‟de buhranın yaşanılması kaçınılmaz hale gelmiştir. Ayrıca buhran, başladığı andan itibaren Türkiye‟de gazetelerde ele alınmaya başlanmıştır. Öte yandan buhranın etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik olarak hükümet bazı önlemler almaya çalışmıştır. Borçların yarattığı anlaşmalar nedeniyle eli kolu bağlanan Türkiye, bu olumsuz durumları uzmanların desteğini alarak düzeltmeye çalışılmıştır. Türkiye‟de hükümetin yeterince denetlenmemesi sonucunda buhranın etkilerinin azaltılamadığı fikri ortaya çıkınca siyasi bir fırka kurulmasına karar verilmiş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Kısa süren serüveninde buhrana çare olamamış ve siyasi alanda ülke içerisinde yaşanan olumsuz durumlar ortaya çıkınca kendisini feshetmiştir. Dolayısıyla Türkiye, tek partili hayata kaldığı yerden devam etmek zorunda kalmıştır. 1930 yılı içerisinde Dünya Ekonomik Buhranının getirdiği iktisadi sıkıntılar sebebiyle dış borçlar konusunda bir ertelemeye gidilmek istenilmiş fakat bu ilk etapta mümkün olmamıştır. Türk Basını, gündemdeki gelişmeleri yakından takip ederek gazete sütunlarında kaleme almaya çalışmıştır. After the proclamation of the republic in Turkey, new instutions instead of old and lost funcioned ones left from Ottoman Empire which fits the requirements of this age were tried to be build. The possibilities were limited while trying to do so. The country was in a difficult situation both financially and spiritually because of a world war and a independence war. However, to improve community, all avaliable resources have been mobilized. With these circumstances in Turkey, when the dates showed 1929, a crisis that affected the world which started in America has occured. In early days of this Economical Crisis, the effect on Turkey was not fully felt. Economical crisis in Turkey was mostly felt like a situation in the direction of customs policy. Importsmade in hopes that the customs taxex will rise, have led to a build-up in the country. This build-up, contrary to the expectation that imported products will be sold at a high price, have made the prices of products in the market have been further lowered. Because of this, theTurkish currency in the market has begun to get effected negatively. This two situations together, has made the crisis in Turkey inevitable. This crisis began to be written in newspapers since the beginning. The goverment has tried to take some precautions againts the effects of the crisis.Due to agreements created by debts which made Turkey‟s hand stied, Turkey have been tried to correct these adverse situations by taking the support of experts. For this reason, Free Republican Party have been established. In its short journey, it was not solved the crisis and annulled itself with the political situations occured in the country. Because of this, Turkey has to continue to be single partied. Within the year 1930, wanted to be postponed on foreing debts due to the economic difficulties caused by World Economical Crisis, but this was not possible in the first place. Turkish media has fallowed the developments on the agenda closely and tried to write it in the newspapers. 137