Search

Zorgvuldig omgaan met resources, en dus het sluiten van nutriëntenkringlopen, is een belangrijke pijler onder de biologische landbouw . ‘Koplopers in Kringlooplandbouw’ is de naam van het project dat Bionext de afgelopen jaren uitvoerde in samenwerking met Biohuis. In het project zochten we manieren om onze koploperkwalificatie verder gestalte te geven. We zijn ons er terdege van bewust dat er nog belangrijke stappen te zetten zijn op weg naar een 100% biologische kringloop. Het belang van een biologische kringloop is dat het ongewenste inputs, zoals die kunnen voorkomen in ‘gangbare’ mest en strooisel, ‘buiten’ houdt. In dit magazine doen we verslag van een aantal pilots die we samen met biologische boeren hebben uitgevoerd. De focus lag op het zo veel mogelijk sluiten van de biologische kringloop van voer, strooisel en mest. De kennis en inzichten die we in het project opdeden zijn gebruikt voor het opstellen van het ‘sectorplan kringlooplandbouw’. Daarin spreken de biologische boeren, verenigd in Biohuis, hun ambitie uit over het verder sluiten van de biologische kringloop. We snijden in dit magazine daarnaast twee onderwerpen aan: ten eerste het regionaliseren van veevoer, en dan met name krachtvoer; en ten tweede onze eigen rol in de kringlooplandbouw, want veel nutriënten verdwijnen via ons voedsel uit de kringloop.

In opdracht van Waterschap Aa en Maas is uitgewerkt hoe graszodenteelt met NDICEA kan worden gemodelleerd. Dit verslag geeft hierover een beschrijving en een handleiding, en gaat in op hoe de berekeningen kunnen worden geïnterpreteerd.

De GLB-pilot ‘Groen, productief en Levend Limburg’ is eind 2018 door Natuurrijk Limburg en Arvalis opgestart en begin 2022 afgerond. In deze pilot is gekeken naar de praktische en economische inpasbaarheid van maatregelen. Deze en andere ervaringen zijn teruggekoppeld en hebben gediend als input voor het Nationaal Strategisch Plan (NSP), de Nederlandse invulling van het nieuwe GLB. De ambitie van Natuurrijk Limburg en Arvalis was om met dit project een brug te slaan tussen productie, vergroening en agrarisch natuurbeheer. Daarnaast ook om een beweging te starten die leidt tot meer natuurinclusieve bedrijven die gebruik maken van functionele agrobiodiversiteit en natuurlijke processen. Het resultaat dat voor ogen wordt gehouden is een veerkrachtig voedselsysteem en een gezond verdienmodel, met behoud van natuur en landschap.

In dit rapport worden de meetgegevens van het proefveld Planty Organic van 2020 weergegeven en van kort commentaar voorzien. Het op SPNA proefbedrijf Kollumerwaard gelegen proefveld Planty Organic van 5 ha is gestart in 2012 met een zesjarige biologische akkerbouw vruchtwisseling op basis van uitsluitend eigen stikstofwinning met vlinderbloemigen. De vraagstelling achter dit onderzoek is: hoe ver kun je komen met uitsluitend eigen gewonnen stikstof? Er worden geen externe meststoffen aangevoerd. Eén van de zes percelen wordt ingezaaid met een vlinderbloemigen mengsel dat gewonnen wordt als maaimeststof die het jaar erop ingezet wordt als bedrijfsinterne meststof. Het jaar 2020 was een redelijk normaal jaar wat het weer betreft, met wel een droge periode in het voorjaar. De opbrengsten waren boven verwachting goed, vaak ver boven het gemiddelde van de voorgaande jaren. Naast de productopbrengst zijn ook de gewasresten en de groenbemesters gemeten. Deze data dienen ter onderbouwing van de perceelinterne stofstromen die een belangrijke rol spelen in de productiviteit en stabiliteit van het systeem. Evenals in 2019 liggen de opbrengsten van de groenbemesters in 2020 lager dan in de voorgaande jaren verondersteld werd.

Een biologisch akkerbouwsysteem zonder dierlijke mest, gebaseerd op volledig eigen stikstofwinning in de vorm van bedrijfseigen maaimeststof, is goed uitvoerbaar en levert voldoende opbrengsten. De milieubelasting is minimaal, het energieverbruik is laag en de biodiversiteit is hoog. Dat is de voorlopige conclusie die SPNA trekt uit het proefveld 'Planty Organic' in het project Stikstof Telen. Eind 2020 loop het project Stikstof Telen af. Binnen dit project worden aanvullende metingen verricht op het proefveld waar sinds 2012 een experimentele akkerbouwvruchtwisseling uitgevoerd wordt op basis van volledig eigen stikstofwinning. Om een gesprek over enige vorm van voortzetting en nieuwe onderzoeksvragen te ondersteunen presenteert SPNA alvast een beknopte evaluatie van de resultaten tot eind 2019.

Wie duurzaam landbouw wil bedrijven, moet goed voor de bodem zorgen. Deze is immers de grondslag voor de productie. Het behouden en opbouwen van organische stof, verzorgen van de bodemstructuur en verzorgen van het bodemleven zijn functies die de basis vormen voor de bewerkbaarheid, vochtvoorziening en de levering van nutriënten voor de gewassen. Bemesten is dan ook méér dan het toedienen van mineralen. Het is het verzorgen van de bodem, waarbij een goede plantenvoeding slechts één van de doelstellingen is. Bemesting gebaseerd op organische stof is voor ieder akker- en tuinbouwbedrijf van belang. Steeds vaker worden ook maaimeststoffen als groene bemesting ingezet.

In het Nederlandse bemestingsadvies voor de akkerbouw wordt niet expliciet rekening gehouden met de stikstoflevering van de bodem vanuit afbraak van oudere organische stof. In een modelstudie met het model NDICEA is deze stikstoflevering gekwantificeerd. Voor vier regio´s /grondsoorten / bouwplannen zijn telkens drie bemestingsscenario´s doorgerekend, te weten uitsluitend kunstmest; voornamelijk dierlijke mest; en maximaal organische stof toevoer inclusief compost en groenbemesters. In alle gevallen werden de wettelijke beperkingen aangehouden. Bij uitsluitend gebruik van kunstmest loopt het organische stof gehalte terug in alle vier de regio´s, bij het scenario met maximale aanvoer van organische stof stijgt het gehalte bodem organische stof. Een daling in de grootteorde van 0,05% in vier jaar lijkt klein maar betekent wel dat er rond 25 kg stikstof netto aan de bodemvoorraad onttrokken wordt. Dat valt niet te verwaarlozen ten opzichte van de hoeveelheid stikstof die met mest wordt gegeven. Ten opzichte van een scenario op basis van uitsluitend kunstmest neemt het stikstofleverend vermogen bij regelmatig gebruik van dierlijke mest toe met ruim 30 kg per hectare per jaar, en bij maximale aanvoer van organische stof met 90 kg per hectare per jaar. Binnen het groeiseizoen (maart- september) gaat het om 80% van die hoeveelheden.

Het mogelijk dalen van de grondwaterstand door een intensivering van de drinkwaterwinning heeft agrariërs en Brabant Water bij elkaar gebracht in het project Bufferboeren. Het project is een zoektocht naar maatregelen om effecten van verdroging te reduceren. Naast het beter vasthouden van water door het verhogen van het gehalte aan organische stof in de bodem, wordt gewerkt aan verbetering van de beworteling van grasland. Beworteling heeft in deze een dubbele functie: een diepere beworteling kan beter water uit diepere bodemlagen benutten, maar verhoogt tevens het organische stofgehalte van de bodem, wat gunstig is voor het vochtvasthoudende vermogen.

In dit verslag wordt een bedrijfsontwerp besproken voor een akkerbouwbedrijf dat gebaseerd is op stikstofvoorziening uit luzerne en grasklaver als maaimeststof. Het daardoor ontstane tekort op de P-balans wordt gecompenseerd door lokaal beschikbare natuurcompost. Het bedrijfsmodel is gebaseerd op de vruchtwisseling en de bedrijfsomstandigheden van het akkerbouwbedrijf van Joost van Strien in Ens, Noordoostpolder. De organische stof balans moet ten minste gelijk blijven met de huidige situatie, en de opbrengsten mogen niet lager uitvallen dan nu het geval is.

Onkruid wordt meestal als lastig en als een probleem ervaren. Direct bestrijden is dan een logisch antwoord. In dit rapport wordt verslag gedaan van een andere benaderingswijze. Door de methodiek van het inlevend waarnemen toe te passen zijn begrippen ontwikkeld van perzikkruid, hanepoot, knopkruid en akkermelkdistel die de boeren kunnen inspireren om op een anders dan gebruikelijke manier naar onkruid te kijken en tot handelen te komen. Voor drie deelnemende boeren wordt het proces beschreven van begripsvorming tot concreet handelen.

Veehouders van de ZLTO-afdeling rond de waterwinning van Brabant Water in Loosbroek hebben voor het SKB-project 'Herstel van de natuurlijke buffercapaciteit van de bodem' geïnventariseerd, welke maatregelen het organische stofgehalte op zandgrond kunnen verhogen. Wat betekent een vruchtwisseling van gras en maïs voor het organische stofgehalte, en wat zijn de kosten en baten op een melkveebedrijf met derogatie en zonder derogatie?

Minder fosfaat aanvoer, betrouwbare stikstoflevering, hogere stikstof, met gelijke of lagere kosten en minder transport. Dat zijn argumenten om grasklaver of luzerne in een akkerbouw-bouwplan niet als veevoer te verkopen, maar zelf direct als meststof op eigen bedrijf te gebruiken. Zijn maaimeststoffen echt zo aantrekkelijk?

Stikstof speelt in twee opzichten een sleutelrol in de biologische akker- en tuinbouw. Stikstof bepaalt in belangrijke mate de potentiële opbrengst, en stikstof is een contaminant in geval van uitspoeling en NOx-emissie. De EU-gestuurde nationale wetgeving en de EKO-normering (naar 100% bio mest) zullen aangescherpt worden. Reden genoeg dus om goed te weten hoe de stikstofdynamiek van uw bedrijf in elkaar steekt en om te weten waar sturingsmogelijkheden liggen. Het computerprogramma NDICEA levert hiervoor betrouwbare en perceelspecifieke informatie op.

From 21 to 23 January 2009 the fifth QLIF training and exchange workshop took place. Inspired by the theme “Towards improved quality in organic food production” a group of 20 participants and 11 lecturers had intensive days with lectures, discussion, exchange and some practical experience in research set-up and taste experiments. Fifteen nationalities exchanged their experiences in research in product quality. Many results from comparative studies between conventional and organic products were presented and discussed. In some presentations more emphasis was laid on exploring the mechanism behind the presence or absence of certain health-influencing plant components. Comparative studies will be continued, but exploring the mechanisms behind found differences in substances is suggested as an important direction for future research.

Workshop met powerpointpresentaties georganiseerd door het Louis Bolk Instituut (LBI) en PPO-AGV met als doelen het uitwisselen van kennis en ervaringen en discussie tussen betrokken onderzoekers van diverse onderzoeksinstituten binnen en buiten WUR; het aandragen van onderzoeksthema’s voor de komende jaren (opstellen van een lijst met kennisvragen); het maken van vervolgafspraken voor uitwisseling van informatie en samenwerking

Door middel van een literatuurstudie is gekeken naar kennis op het gebied van grondbewerking, beworteling en bemesting in de grondgebonden kasteelt in Nederland van 1945 tot 1975. Doel hiervan was het achterhalen van inspirerende kennis voor de huidige grondgebonden biologische bedekte teelt. Er zijn binnen de wetenschappelijke literatuur weinig publicaties over grondbewerking en beworteling en meer over bemesting. Veel van de beschreven praktijken in de bedekte teelt zijn achterhaald en/of vervangen door heel andere en effectievere middelen. Dit wordt al toegepast in de biologische teelt. Ook de huidige kennis van de inzet van organische mest en compost in relatie tot de levering van mineralen is aanzienlijk groter dan die van destijds. Wat resteert is het vraagstuk van structuur, beworteling en gewenste diepte van beworteling. Samengevat komt het er op neer dat diepere beworteling (50 – 70 cm) zeker voordelen heeft, maar dat het geen voorwaarde is voor een geslaagde teelt. Ondiepere beworteling maakt alleen dat de teler er dichter op moet zitten en minder kan overlaten aan gewas en bodem zelf. Dit zou in onderzoek verder uitgewerkt kunnen worden

Presentatie over nitraat-uitspoeling en waterbeheer in de biologische glastuinbouw

De biologische sector is op weg naar 100% biologische mest. Dat kan alleen maar als de aanwezige mest op melkveebedrijven meer dan tot nu toe beschikbaar komt voor de akker- en tuinbouw. Wat dit betekent voor grasklaverprodcutie en bodemkwaliteit, is door het Louis Bolk Instituut onderzocht in een langjarige proef op Aver Heino (2001-2007).

Notitie naar aanleiding van het verzoek vanuit de Projectwerkgroep glasgroenten om commentaar op- en alternatieven voor het voorliggende voorstel m.b.t. de gebruiksnormen en signaleringswaarden vanuit de ambtelijke werkgroep emissienormen t.b.v. stuurgroep GLAMI

Voor behoud en verbetering van de bodemvruchtbaarheid, in de context van de problemen waar de biologische landbouw mee te maken heeft, is een theoretische studie gedaan naar mogelijke en in de praktijk relevante combinaties van bodemtype, bedrijfstype en bedrijfsintensiteit en bijpassende oplossingen. Er wordt geconcludeerd dat de (gewas)bemesting in toenemende mate benaderd wordt als een multidimensioneel, locatiespecifiek en dynamisch vraagstuk. De bestaande kennis moet daarom op deze drie punten verfijnd worden, wat zes concrete vraagstukken voor verder onderzoek oplevert: optimaliseren van stikstof uit grasklaver / luzerne op ándere plekken in het bedrijf; optimaliseren van stikstofopname door bodemstructuur / beworteling; optimaliseren van stikstofoverdracht uit grasklaver en luzerne door timing en inwerktechniek; inzet van stikstofbinders in mengteelt; eigenschappen en inzetbaarheid van ‘nieuwe’ mestsoorten zoals digestaat van vergistinginstallaties; ontwikkeling van andere nieuwe meststoffen met hoge N/P verhouding en stuurbare N-fractie.

Van 2002 tot eind 2005 is door het Louis Bolk Instituut onderzoek verricht op zeven biologische glasgroente bedrijven. Dit verslag heeft betrekking op met name 2005, maar waar nodig zijn ook eerdere onderzoeksresultaten in dit verslag verwerkt. Aan de orde komen: bemesting, mineralenbalansen en de toepassing van de nieuwe bemestingsrichtlijn. Daarnaast is er aandacht voor de bodemstructuur (toplaag 0-25 cm en onderlaag 25-50cm), voedselwebben, en ziektewerendheid van kasgronden (Fusarium als toets).

In de toekomst krijgt de biologische sector te maken met een toenemend aandeel biologische mest als verplichting. Uiteindelijk zal alleen biologische mest zijn toegestaan. Dit zal moeilijker beschikbaar worden en men zal creatief moeten gaan zoeken naar mogelijkheden om met minder toe te kunnen. Ervaringen met mestloze akkerbouw in binnen- en buitenland kunnen daarbij een inspiratiebron vormen.

Onderzoek van het Louis Bolk Instituut (m.b.v. het computermodel Ndicea) op het biologisch proefbedrijf OBS (Ontwikkeling Bedrijfssystemen) in Nagele geeft inzicht in de bijdrage aan de stikstofvoorziening van vruchtwisseling, gewasresten en groenbemesters, en bemesting. De mineralenbalans laat zien dat de fosfaataanvoer onder het Minas-maximum ligt en dat het fosfaatoverschot gering is; de uitspoeling van nitraat ligt onder de EU-grens

Description of two projects starting in 1998 and aiming at improved mineral balances on biological farms. In the first project, 'Optimization of mineral utilization', 30 growers of arable crops and field vegetables will be guided in acquiring a better understanding of the nitrogen dynamics on their farm, making use of the computer model NDICEA. The second project 'Coupled farms' aims at a lasting cooperation between nine arable farmers and cattle farmers in an exchange of manure, straw and feed (grass/clover)

A computer model for N availability in biological culture (NDICEA: Nitrogen Dynamics In Crop rotations in Ecological Agriculture) was tested using data of several experimental farms. The computed values for available mineral N during a six-year crop rotation were consistent with the measured values. The model makes it possible to simulate the effects on N availability of differences in cultivation practices and crop rotations

Report of the cropping and manuring system on the biological farm 'De Tongelaar' (Noord-Brabant, Netherlands). Potatoes are alternated with green manure/winter cereals to prevent N leaching in winter and enhance N availability in spring. Manuring is based on deep litter goat dung

The author takes position against minimal standards for biological agriculture (only fertilizers and pesticides are not allowed). To distinguish itself from conventional and integrated agriculture, biological agriculture should only make use of organic manures originating from biological agriculture and not from conventional agriculture

Powerpointpresentatie betreffend de uitspoelingsproblematiek van nutrienten in de glastuinbouw. Aandachtspunten voor 2009: optimalisatie meetsysteem (Alterra) en verbetering registraties bij boeren

Presentatie over nitraat-uitspoeling en waterbeheer in de biologische glastuinbouw

Voor het bepalen van de benodigde stikstofgift in de akkerbouw gebruiken adviseurs en telers nu meestal heel algemene aannames. Vanuit het Masterplan MineralenManagement (MMM) is een praktisch bruikbaar model voor de bodemstikstofmineralisatie ontwikkeld. Doel achter het computermodel is tot een veel gerichter advies te komen. Het model houdt rekening met de organische stof in de bodem, de al toegediende meststoffen en de voorvrucht op een perceel. Op basis daarvan voorspelt het model per week hoeveel stikstof er uit mineralisatie vrijkomt. De grafiek die dat uitbeeldt, helpt bij het bepalen van de behoefte van het gewas.

Soil treatments that are applied in organic horticulture with the aim of eradicating problems with soil-borne pathogens can affect soil biodiversity, and thus soil suppressiveness against diseases. To select proper soil treatments, it is necessary to know if and how these treatments influence soil suppressiveness.