Search

RIVM rapport:Dit advies gaat over de risico’s van een eenmalige toepassing van digestaat met amfetamine en methamfetamine op de landbouwbodem. Voor de volksgezondheid moet het totale gehalte aan amfetamine en methamfetamine in het digestaat kleiner of gelijk aan 1 mg/kg(kilogram) versgewicht zijn, om de indicatieve risicogrens niet te overschrijden. Voor het bodemleven moet het totale gehalte in het digestaat kleiner of gelijk aan 0,33 mg/kg versgewicht zijn.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) wil het bodembeleid actualiseren. Daarom kreeg het RIVM opdracht een overzicht te maken van de kennis over de normen voor verontreinigingen in de bodem. Ook is beoordeeld of de adviezen, die het RIVM op basis van deze kennis aan IenW heeft gegeven, nog actueel zijn. De Omgevingswet gaat per 1 januari 2024 in. De bestaande normen voor bodemverontreinigingen zijn één-op-één overgenomen in het Aanvullingsbesluit bodem van deze wet. De nieuwste wetenschappelijke kennis over chemische stoffen en de effecten van deze stoffen op mens en milieu zijn daar nog niet in verwerkt. Belangrijker was eerst in de praktijk ervaring op te doen met de nieuwe wet. Daarom zijn ook de eerdere adviezen van het RIVM nog niet opgenomen in beleid. Ondertussen heeft het RIVM deze kennis wel in rekenmodellen verwerkt. Ook heeft het voor enkele stoffen onderzocht welk effect dit heeft op de bepaling van nieuwe grenswaarden. Op de langere termijn wil het ministerie van IenW het bodembeleid vernieuwen. Het streven is dan om de bodem niet alleen te beoordelen op verontreinigende stoffen, maar ook op het duurzaam gebruik van de bodem met het belang voor mens en milieu. Dit ‘referentiedocument’ geeft mogelijkheden voor toekomstig onderzoek naar de vernieuwing van het bodembeleid.

RIVM rapport:Bij de aanleg van de zeedijk in Perkpolder is thermische gereinigde grond (TGG) gebruikt. TGG bevat stoffen, zoals metalen en zouten, die naar het grondwater en oppervlaktewater naast de dijk kunnen verspreiden. Het RIVM heeft voor de tweede keer onderzocht of deze stoffen voorkomen in de omgeving van de zeedijk en welke mogelijke effecten hierdoor op de gezondheid en het milieu kunnen ontstaan. De aanleiding is dat er meer meetgegevens beschikbaar zijn over de concentraties van de stoffen in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Ook hebben omwonenden vragen over de effecten op de gezondheid en de omgeving. Uit het onderzoek blijkt dat de verontreinigingen uit de TGG geen risico’s veroorzaken voor de gezondheid van omwonenden. De stoffen zijn soms van nature al aanwezig, of de aangetroffen concentraties zijn te laag om effecten te geven. De TGG heeft de bodemkwaliteit van de moestuinen niet beïnvloed. Verder is het veilig om op de dijk te wandelen en in het oppervlaktewater te zwemmen, ook al is dat niet als zwemwater bedoeld. Het onderzochte zoete grondwater is geschikt om gewassen mee water te geven en vee te laten drinken. De landbouwpercelen en de toplaag op de dijk zijn geschikt voor vee om te grazen en voor akkerbouw. Tijdens het onderzoek zijn in de omgeving van de dijk ook stoffen aangetroffen die zeer waarschijnlijk niet uit de TGG komen. Het gaat onder meer om PFAS, dioxines en arseen. De PFAS in het oppervlaktewater komen zeer waarschijnlijk uit de Westerschelde. Arseen kan misschien uit de TGG komen, maar komt in ieder geval van nature in hogere concentraties voor in Zeeland. Vanwege de PFAS, arseen en dioxines raadt het RIVM af om zelfgevangen vis uit dit gebied te eten. Ook raadt het RIVM aan om te onderzoeken of PFAS in zwemwateren in de omgeving voorkomen en zo ja, wat het effect daarvan is. Direct naast de dijk is het grond- en oppervlaktewater van nature zout. Daardoor raadt het RIVM af om dit water voor de landbouw te gebruiken. Om dez, Thermally cleaned soil (TCS) was used for the construction of Perkpolder’s dike. TCS contains substances such as metals and salts that could spread to the groundwater and surface water next to the dike. For the second time now the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) has carried out a study to ascertain whether these substances are present in the vicinity of the dike and what possible effects this could have on health and the environment. The study was prompted by the fact that more measurement data has become available on the concentrations of the substances in the soil, groundwater and surface water. In addition to this, local residents have asked questions on the effects on their health and the environment. The study reveals that contamination from the TCS does not pose any risks to local residents’ health. The substances are sometimes already naturally present or the concentrations found are too low to have any effects. The TCS has not influenced the soil quality of the vegetable gardens. Moreover, it is safe to walk on the embankment and swim in the surface water, even though it is not intended to be swimming water. The fresh groundwater examined, the strips of farmland and the topsoil on the dike are suitable for watering plants and for cows to drink and graze. They are also suitable for arable farming. During the study, other substances that are most likely not to have come from TCS were found as well. These include PFAS, dioxins and arsenic. The PFAS in the surface water are very likely to have come from the Western Scheldt. It is possible that arsenic could come from the TCS, but in any case it is naturally present in high concentrations in the province of Zeeland. Due to the presence of the PFAS, arsenic and dioxins, RIVM would advise not eating fish that you have caught yourself in this area. RIVM also recommends that a study be conducted to establish whether PFAS are present in swimming water in the area and if so, what the eff

Coastal areas world wide are highly dynamic areas, subject to continuous deformation processes. Both natural and anthropogenic processes constantly cause changes at various spatial scales. Sandy beaches in the Netherlands fall under a regulation, according to which moving sand is permitted, if the volume change remains below a certain threshold. The threshold holds for volume changes within a cross section of 1 m width of the beach. The enforcement of this rule is currently labor intensive, because monitoring generally happens only on a yearly basis, or incidental and non-quantitative. Improved observation capabilities with remote sensing are advancing the supporting technology for this kind of regulations. Permanent laser scanning is a potential tool for monitoring and quantifying volume changes of a section of the beach. We develop and implement methodology to extract time series of volume change with respect to a reference date of 01-01-2020 covering January 2020 until the end of April 2020. The method is applied on point cloud data from a permanent laser scanner on the coast of Noordwijk, The Netherlands. We analyse the time series for incidents, where the threshold in volume change is passed, and find all shortest intervals during which the threshold is passed. Then we analyse potential underlying cause in order to support not only enforcement, but also evaluation of the current regulation. This will ultimately help to work towards a better understanding of the influence of small scale human activities on coastal development., Optical and Laser Remote Sensing, Policy Analysis, Coastal Engineering

Bij de aanleg van de zeedijk in Perkpolder is thermische gereinigde grond (TGG) gebruikt. TGG bevat stoffen, zoals metalen en zouten, die naar het grondwater en oppervlaktewater naast de dijk kunnen verspreiden. Het RIVM heeft voor de tweede keer onderzocht of deze stoffen voorkomen in de omgeving van de zeedijk en welke mogelijke effecten hierdoor op de gezondheid en het milieu kunnen ontstaan. De aanleiding is dat er meer meetgegevens beschikbaar zijn over de concentraties van de stoffen in de bodem, het grondwater en het oppervlaktewater. Ook hebben omwonenden vragen over de effecten op de gezondheid en de omgeving. Uit het onderzoek blijkt dat de verontreinigingen uit de TGG geen risico’s veroorzaken voor de gezondheid van omwonenden. De stoffen zijn soms van nature al aanwezig, of de aangetroffen concentraties zijn te laag om effecten te geven. De TGG heeft de bodemkwaliteit van de moestuinen niet beïnvloed. Verder is het veilig om op de dijk te wandelen en in het oppervlaktewater te zwemmen, ook al is dat niet als zwemwater bedoeld. Het onderzochte zoete grondwater is geschikt om gewassen mee water te geven en vee te laten drinken. De landbouwpercelen en de toplaag op de dijk zijn geschikt voor vee om te grazen en voor akkerbouw. Tijdens het onderzoek zijn in de omgeving van de dijk ook stoffen aangetroffen die zeer waarschijnlijk niet uit de TGG komen. Het gaat onder meer om PFAS, dioxines en arseen. De PFAS in het oppervlaktewater komen zeer waarschijnlijk uit de Westerschelde. Arseen kan misschien uit de TGG komen, maar komt in ieder geval van nature in hogere concentraties voor in Zeeland. Vanwege de PFAS, arseen en dioxines raadt het RIVM af om zelfgevangen vis uit dit gebied te eten. Ook raadt het RIVM aan om te onderzoeken of PFAS in zwemwateren in de omgeving voorkomen en zo ja, wat het effect daarvan is. Direct naast de dijk is het grond- en oppervlaktewater van nature zout. Daardoor raadt het RIVM af om dit water voor de landbouw te gebruiken. Om de

Thermisch Gereinigde Grond (TGG) is een mengsel dat ontstaat na verhitting van grond en andere materialen om verontreiniging te verwijderen. TGG wordt hergebruikt bij bodemtoepassingen, maar dat leidt soms tot problemen: er zijn te hoge concentraties organische contaminanten, en metalen en zouten logen meer uit dan toegestaan. Door de verhitting verdwijnt de vruchtbare korrelstructuur, is het organische stofgehalte buitengewoon laag, de pH hoog en zijn bodemorganismen afwezig. Om verantwoorde toepassing van TGG in de toekomst mogelijk te maken, is een prototype toepassingskader voor grond ontwikkeld, waarbij op meer parameters wordt getoetst dan alleen de chemische kwaliteit.

RIVM rapport:Bij de aanleg van de Zeedijk in Perkpolder is Thermisch Gereinigde Grond (TGG) gebruikt. TGG is een mengsel van grond en andere materialen dat wordt verhit om organische verontreinigingen te verwijderen. Daarna kan de TGG opnieuw worden gebruikt. Het RIVM concludeerde in 2018 dat er nog verontreinigingen in het materiaal van de dijk zitten maar dat ze geen risico’s vormen voor de gezondheid. Wel constateerde het RIVM dat tijdens de aanleg van de dijk fijnstof kon verwaaien en tijdelijke klachten konden geven, zoals irritatie aan ogen en neus. In 2021 heeft Rijkswaterstaat (RWS) het RIVM gevraagd de situatie opnieuw te onderzoeken. Aanleiding is dat omwonenden in de buurt van de dijk nog steeds bezorgd zijn over hun gezondheid. Ook zijn er nieuwe meetgegevens over de kwaliteit van de bodem, het grondwater en het oppervlaktewateren. Voordat het onderzoek van start gaat heeft het RIVM literatuuronderzoek gedaan en gesproken met omwonenden en lokale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen). Hierdoor heeft het inzicht gekregen in de vragen, argumenten en percepties van de betrokkenen in de omgeving van Perkpolder. Met deze kennis kan het onderzoek beter bij de vragen aansluiten. Ook wordt duidelijk welke vragen buiten de deskundigheid van het RIVM vallen, en dus buiten het onderzoek. Een voorbeeld daarvan is de toekomstige ontwikkeling van de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater. De meeste vragen van de betrokkenen gaan over de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater in de omgeving. Daarom gaat het RIVM onder meer uitzoeken of de kwaliteit van het zoete grondwater (de zoetwaterbel) dat vlak bij de dijk ligt risico’s veroorzaakt. Daarnaast wordt gekeken naar mogelijke risico’s doordat TGG door verwaaiing in de moestuinen is gekomen. Ook gaat het onderzoek in op vragen over mogelijke gezondheidseffecten van de verontreinigingen op de langere termijn. Tot slot stelt het RIVM voor om een belevingsonderzoek te doen onder omwonenden met als doel een bredere, Thermally-cleaned Soil (TGG) was used during the construction of the dike in Perkpolder (Zeeland). TGG is a mixture of soil and other materials that is heated to remove organic contaminants, after which the TGG can be re-used. RIVM concluded in 2018 that there are still contaminants in the material of the dike, but that they do not pose a health risk. RIVM did find that during the construction of the dike, fine dust could blow off and cause temporary complaints such as irritation to the eyes and nose. In 2021 Rijkswaterstaat (RWS) asked RIVM to re-examine the situation. The reason is that residents in the vicinity of the dike are still concerned about their health. There are also new measurement data on the quality of the soil, groundwater and surface waters. Before starting the study, RIVM conducted a literature study and spoke with local residents and local authorities (municipalities, provinces and water boards). As a result, it has gained insight into the questions, arguments and perceptions of those involved in the Perkpolder area. With this knowledge, the research can better address the questions still remaining. It also became clear which questions lie outside the expertise of RIVM, and therefore beyond the scope of the investigation. An example is the change in quality of groundwater and surface water over time. Most of the questions concern the quality of groundwater and surface water in the area. RIVM will therefore investigate, among other things, whether there are risks due to contamination of the fresh groundwater (the freshwater aquifer) located close to the dike. In addition, possible risks due to TGG blowing into vegetable gardens will be assessed. Also, the research will address questions about possible long-term health effects from the contaminants. Finally, the RIVM proposes to further investigate the questions, concerns and needs of local residents and users of the Perkpolder area.

RIVM rapport:Recent gepubliceerd onderzoek bevestigt dat lood in de bodem ook bij lage blootstelling een risico kan zijn voor de gezondheid van jonge kinderen (lagere IQ). Bovendien blijkt dat bij hogere blootstellingsniveaus aan lood dit ook bij volwassenen gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Voorbeelden zijn nierfalen en hart- en vaatziekten. Het is daarom belangrijk om met maatregelen de blootstelling te verkleinen op plekken waar lood in de bodem zit. De wetenschappelijke literatuur bevestigt de uitgangspunten waarop het Nederlandse en Vlaamse bodembeleid voor lood is gebaseerd. Waar het niet mogelijk is om de bodem schoon te maken of af te graven, krijgen mensen adviezen over hoe zij de blootstelling kunnen verminderen. Bijvoorbeeld over hoe ze hun huis kunnen schoonmaken (vaker en met een dweil in plaats van statische doekjes). Aanbevolen wordt om verder te onderzoeken welke maatregelen hiervoor effectief zijn. Zo kan het toevoegen van compost aan de grond ervoor zorgen dat het lood aan de bodemdeeltjes 'vastzit' waardoor voorkomen wordt dat het lood in planten of het menselijk lichaam wordt opgenomen. Dit gebeurt echter alleen onder bepaalde omstandigheden, waardoor de effectiviteit per locatie verschilt. Dit blijkt uit een literatuurstudie van het RIVM en de Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO naar de kennis over gezondheidsrisico's van diffuus lood in de bodem. De studie is uitgevoerd om de kennis up to date te houden en adequaat te kunnen adviseren over deze bodemverontreinigingen. Bij diffuus bodemlood gaat het om grotere gebieden met concentraties lood die door de jaren heen zijn ontstaan door menselijk handelen, bijvoorbeeld door industriële activiteiten of door land op te hogen met afvalstoffen. Door de grote hoeveelheid verontreinigingen en de kosten is het niet mogelijk om al deze vervuilde grond af te graven. Nederland en Vlaanderen zoeken daarom naar praktische en haalbare oplossingen., Recently published research confirms that lead in the soil can also be a risk for the health of young children (lower IQ) even with low exposure. Moreover, it appears that higher exposure levels to lead can also cause health problems in adults. Examples include renal failure and cardiovascular disease. That is why it is important to take measures to reduce exposure at locations where lead is present in the soil. Scientific literature confirms the starting points on which Dutch and Flemish soil policy is based. At locations where remediation or excavation of the soil is not possible, people are advised on how to reduce exposure by, for instance, cleaning their houses often and using a wet mop instead of static wipes. More research into what measures are effective in this respect is recommended. The addition of compost to the soil, for example, can introduce adhesion of the lead to the soil particles, thus preventing the uptake of lead in plants and the human body. However, this only takes place under certain conditions so that the effectiveness of this measure differs according to the location. These are the findings of a literature review, implemented by RIVM and the Flemish Institute for Technological Research (VITO), of the knowledge on health risks from diffuse lead contamination in the soil. The study was carried out to update the knowledge on this soil contamination and so that adequate advice can be given regarding the issue. Human actions, such as industrial activities and land reclamation with waste, have caused diffuse lead contamination in the soil in large areas, over the years. Because of the large scale of contamination and the costs involved, the excavation of all this contaminated soil is not possible. The Netherlands and Flanders are therefore looking for practicable and feasible solutions to the problem.

RIVM rapport:De GenX-technologie wordt gebruikt om onder andere coatings te produceren, zoals Teflon. Hierbij komt de stof HFPO-DA (2,3,3,3-tetrafluor-2-(heptafluoropropoxy) propaanzuur, of FRD902/FRD903) vrij. Deze stof is giftig en verspreidt zich naar lucht, oppervlaktewater, bodem en het grondwater. In opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft het RIVM risicogrenzen bodem en grondwater voor HFPO-DA bepaald. Op basis van risicogrenzen kunnen overheden bepalen of de kwaliteit van de grond en het grondwater een risico vormt voor mens en milieu, en of maatregelen nodig zijn. Daarnaast kunnen de risicogrenzen worden gebruikt voor beslissingen over hergebruik van grond die vrijkomt bij activiteiten voor de bouw of infrastructuur. De risicogrenzen voor grond en grondwater zijn bepaald volgens de methodiek die ook wordt gebruikt om de normen van de Wet Bodembescherming en het Besluit Bodemkwaliteit af te leiden. Het uitgangspunt is mens, plant en dier te beschermen bij een blootstelling vanuit grond en grondwater. Een van de berekende risicogrenzen geeft een indicatie voor ernstige bodem of grondwaterverontreiniging (INEV). De hoogte van de andere risicogrenzen is afhankelijk van de wijze waarop de bodem wordt gebruikt. Het gaat om de volgende bodemfuncties: wonen met tuin; moestuin en volkstuin; plaatsen waar kinderen spelen; landbouw; natuur; groen met natuurwaarden; overig groen, bebouwing, infrastructuur en industrie. Door een gebrek aan betrouwbare basisgegevens over HFPO-DA zijn de risicogrenzen 'voorlopig'. Voor de beoordeling van nieuwe stoffen zoals HFPO-DA zijn meer gegevens nodig, een beoordelingsmethodiek die toegesneden is op de specifieke eigenschappen van deze stoffen, en een handelingskader om risico's te beperken., GenX technology is used to produce coatings such as Teflon, among other things. During this process, the substance HFPO-DA (2,3,3,3-tetrafluoro-2-(heptafluoropropoxy) propanoic acid, or FRD902/FRD903) is released. This substance is toxic and ends up in the air, surface water, soil, and groundwater. The Ministry of Infrastructure and Water Management commissioned RIVM to determine risk limits for HFPO-DA in soil and groundwater. Based on risk limits, the government can determine whether the quality of the soil and groundwater poses a threat for humans and the environment and whether measures need to be taken. In addition, the risk limits can be used to motivate decisions on reusing soil that becomes available in the course of building or infrastructure activities. The risk limits for soil and groundwater were determined using the same method that is used to determine the standards in the Soil Protection Act and the Soil Quality Decree. The guiding principle here is the protection of humans, plants, and animals in case of exposure via soil and groundwater. One of the risk limits provides an indication of serious soil or groundwater pollution (INEV). The value of the other risk limits depends upon the manner in which the soil is used. The following soil functions are relevant here: residential unit with garden; vegetable garden and allotment; locations where children play; agriculture; nature; green areas with areas of natural value; other green areas, built-up areas, infrastructure, and industry. Due to a lack of reliable basic information about HFPO-DA, the risk limits are of a provisional nature. In order to properly manage new substances in the environment such as HFPO-DA, we need more data, an assessment method that is focused on the specific properties of these substances, and an action framework for risk mitigation.

RIVM rapport:Staatsbosbeheer heeft in het verleden bij de aanleg van fietspaden in Drenthe materiaal gebruikt om het fietspad te verstevigen, zoals schelpen en bouwmaterialen. De twee gebruikte bouwmaterialen (Koers fietspadenmix (KFP-mix) en Duomix) bevatten het metaal vanadium. Het aanwezige vanadium veroorzaakt geen gezondheidsrisico's voor mensen die de fietspaden gebruiken of in de nabijheid ervan recreëren. Hetzelfde geldt voor grotere (huis)dieren, vogels en drinkwaterwinningen in het gebied. Wel kan het metaal processen verstoren die nodig zijn voor een gezonde bodem, zoals de afbraak van organisch materiaal. Deze effecten zullen gezien de lange en smalle vorm van de fietspaden gering zijn. Dit blijkt uit een risicobeoordeling van het RIVM op basis van onderzoeken van het gebruikte bouwmateriaal, de onderliggende bodem en het grondwater. Naar aanleiding van onderhoudswerkzaamheden aan de fietspaden is bij Staatsbosbeheer de wens ontstaan het verstevigende bouwmateriaal, zogeheten halfverhardingen, te vervangen door een product dat langer meegaat. Om te kunnen afwegen of het materiaal kan worden hergebruikt of moet worden afgevoerd, zijn keuringsonderzoeken uitgevoerd. Het materiaal, de onderliggende bodem en het grondwater zijn vervolgens beoordeeld op gezondheidsrisico's (voor recreanten en werknemers), risico's voor planten en dieren, het risico dat het metaal zich verspreidt naar de bodem en het grondwater, en risico's voor drinkwaterwinning in het gebied. Het RIVM verwacht niet dat het vanadium op korte termijn in de nabije omgeving van de fietspaden naar de bodem en het grondwater zal verspreiden. De concentraties die in het grondwater zijn gemeten, liggen onder de risicogrens voor grondwater en zijn in lijn met concentraties die van nature in Noord-Nederland kunnen worden aangetroffen. Wel zijn de grenswaarden overschreden voor de maximale concentratie die uit het bouwmateriaal mag vrijkomen. Daardoor is het vanadium in de grond terechtgekomen., In the past, Staatsbosbeheer used various substances, such as shells and secondary building materials, for reinforcement purposes when constructing cycling paths in Drenthe. The secondary building materials used (KFP mix and Duomix) contain the metal vanadium. The vanadium present does not pose any health risks for people using the cycling paths for cycling or recreation, nor to larger animals, including pets and birds or drinking water extraction sites in the vicinity. The metal can, however, disrupt processes necessary for healthy soil, such as the degradation of organic material. The effects will be slight, given the long, narrow form of cycling paths. These were the results of a risk assessment carried out by RIVM based on inspection studies of the secondary building materials used, the underlying soil and the groundwater. Due to the need for maintenance activities on the cycling paths, Staatsbosbeheer wishes to replace the building materials, known as loose-fill surfacing, with a product that is more durable. Inspection studies were carried out to determine whether the material can be reused or must be disposed of. The material, the underlying soil and the groundwater were subsequently assessed for health risks (for recreational users of the cycling paths and workers), risks for plants and animals, the risk that the metal will spread to the soil and groundwater and risks for drinking water extraction in the area. RIVM does not expect the vanadium to spread to the soil and groundwater in the immediate vicinity of the cycling paths in the short term. The concentrations measured in the groundwater are below the risk limit value for groundwater and are in line with the naturallyoccurring concentrations in the northern part of the Netherlands. However, the limit values for the maximum concentrations that may be released from building materials are exceeded and this has resulted in the presence of vanadium in the soil.

The temperature is rising due to climate change, resulting in more heat waves and more hot days and nights. All government agencies (municipalities, provincial governments and water boards) in the Netherlands must therefore identify the bottlenecks relating to flooding, heat, drought and floods before 2020. RIVM has proposed standardising the ‘test for heat stress’. To this end, a guideline has been drawn up for municipalities to enable them to list 24 possible risks, divided into 5 themes: health, networks, water, quality of life and outdoor space.A new method has been developed for calculating heat maps, with the wind chill temperature as starting point, that can be used to assess heat stress. Using this new method, the standard heat map, with wind chill temperature, can be calculated on a hot day.There are currently a lot of heat maps available, all showing the heat in different ways. Urban areas are often warmer than rural ones, partly because of the use of dark materials, such as asphalt, and lower wind speeds (heat island). The standard calculation takes into account various weather parameters, the local spatial situation, the land use and the location of buildings and trees. In this study, standardised maps have been developed for the city of Wageningen. For the stress test to become more applicable, it is important that new heat maps are developed on a national scale and made available in the Climate Effect Atlas. A map with the number of hot nights has already been included in this digital atlas.Prolonged periods of heat can cause nuisance, varying from a lack of sleep to a life-threatening disturbance of bodily functions, as is the case with sunstroke. More people die than ‘normal’ when it is very hot; the elderly and people with chronic disorders, such as pulmonary and cardiac complaints, are particularly vulnerable. RIVM recommends theidentification of these health risks for the Netherlands. The most important parameters are the number of additional hosp, Door klimaatverandering stijgt de temperatuur, waardoor er meer hittegolven zijn met meer hete dagen en nachten. Alle overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) in Nederland moeten daarom vóór 2020 knelpunten van wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen in beeld brengen. Het RIVM doet een voorstel om deze ‘test voor hittestress’ te standaardiseren. Hiertoe is een leidraad opgesteld voor gemeenten waarmee zij 24 mogelijke risico’s in kaart kunnen brengen, verdeeld over vijf thema’s: gezondheid, netwerken, water, leefbaarheid en buitenruimte. Om de hittestress te beoordelen is een nieuwe methode ontwikkeld om hittekaarten te berekenen, met de gevoelstemperatuur als uitgangspunt. Met deze nieuwe methode kan de standaard hittekaart met gevoelstemperatuur op een hete dag berekend worden. Op dit moment zijn er veel hittekaarten beschikbaar die op uiteenlopende wijze de hitte in beeld brengen. In steden is het vaak warmer dan in landelijke gebieden, onder andere door het gebruik van donkere materialen zoals asfalt en door lagere windsnelheden (hitte-eiland). Bij de standaardberekening wordt rekening gehouden met verschillende weersomstandigheden en de plaatselijke ruimtelijke situatie, het landgebruik, en de ligging van gebouwen en bomen. De gestandaardiseerde kaarten zijn in dit onderzoek uitgewerkt voor de stad Wageningen. Om de stresstest beter toepasbaar te maken is het belangrijk dat de nieuwe hittekaarten op nationale schaal worden uitgewerkt en beschikbaar komen in de Klimaat Effect Atlas. In deze digitale atlas is nu al de kaart met het aantal warme nachten opgenomen. Langdurig aanhoudende hitte kan hinder veroorzaken, variërend van slecht slapen tot een levensbedreigende verstoring van lichamelijke functies zoals bij een zonnesteek. Als gevolg van hitte overlijden meer mensen dan ‘normaal’, vooral ouderen en mensen met een chronische aandoening als long- en hartklachten. Het RIVM beveelt aan deze gezondheidsrisico’s voor Nederland in beeld te bre