Search

Uvod: Zdravstvene navike predstavljaju način života, obično se uspostavljaju tokom rane mladosti i mogu se menjati tokom života. Na zdravstvene navike utiču zdravstveno stanje, stavovi pojedinca i zdravstveno ponašanje. Promenom rizičnog ponašanja kroz primarnu prevenciju može se smanjiti rizik od nastanka mnogih bolesti i prerane smrti u kasnijem periodu.Zdravi stilovi života obuhvataju dobro izbalansiranu i zdravu ishranu, svakodnevno vežbanje, odgovarajuću dužinu i kvalitet sna, pravilno upravljanje stresom, odsustvo upotrebe duvanskih proizvoda, alkoholnih pića i pića koja sadrže kofein. Nacionalni program prevencije, lečenja i kontrole kardiovaskularnih bolesti u Republici Srbiji do 2020. godine kao jednu od mera prevencije hipertenzije naveo je pored promena stilova života i ponašanja, bolju informisanost, edukaciju i podizanje nivoa svesti o povećanom riziku za razvoj hipertenzije, što je moguće postići istraživanjima ponašanja u vezi sa zdravstvenim navikama.Neophodno je posvetiti posebnu pažnju promociji zdravlja među populacijom studenata, jer dokazi ukazuju da su ponašanja i životni stilovi mladih problematični, a period studiranja kritičan za zdravstveni život mladih, jer se mnogi studenti suočavaju sa brojnim izazovima, naročito vezanim za promene u društvenoj i životnoj sredini. Prevalenca arterijske hipertenzije u populaciji odraslih u Republici Srbiji iznosi 33,2%, a poznato je da se arterijska hipertenzija može javiti i kod mladih osoba. Faktori rizika koji dovode do nastanka arterijske hipertenzije mogu biti ireverzibilni faktori rizika, kao što su: telesna građa, pol, uzrast, pozitivna porodična anamneza, genetska predispozicija. Potencijalno reverzibilni faktori rizika su gojaznost, upotreba duvanskih proizvoda, konzumacija alkohola, prekomeran unos soli, neadekvatne nutritivne navike, nedovoljna fizička aktivnost, materijalni status, nizak nivo informisanosti i obrazovanja.Ciljevi istraživanja su bili da se :(i) Ispita prevalenca određenih zdrav, Introduction: Health habits are a way of life. They are usually established during early youth and can change throughout life. Health habits are influenced by health condition, health behavior and attitudes of an individual. By changing risky behavior through primary prevention, numerous diseases and premature death occurrence can be reduced in the later period.A healthy lifestyle includes a well-balanced and healthy diet, daily exercise, adequate length and quality of sleep, proper stress management, and not consuming tobacco, alcohol and caffeinated beverages. The National Programme for Prevention, Treatment and Control of Cardiovascular Diseases in the Republic of Serbia until 2020, as one of the measures for the prevention of hypertension, stated, in addition to changes in lifestyle and behavior, better information, education and raising awareness of the increased risk of hypertension, which could be achieved by behavioral research related to health habits.It is necessary to pay special attention to the promotion of health among student population, because the evidence indicates that their behavior and youth lifestyles are problematic, while the period of studying is critical for youngsters’ health because many students face numerous challenges especially those related to social and environmental changes. The prevalence of arterial hypertension in the adult population in the Republic of Serbia is 33.2%, and it is known that arterial hypertension can also occur in young people. The risk factors leading to arterial hypertension can be irreversible, such as body structure, gender, age, positive family anamnesis and genetic predisposition. Potentially reversible risk factors are obesity, tobacco use, alcohol consumption, excessive salt intake, inadequate nutritional habits, insufficient physical activity, material status, low level of information and education.Aim: The objectives of the research were:(i) To examine the prevalence of certain health habits in the stud

Uvod: Zdravstvene navike predstavljaju način života, obično se uspostavljaju tokom rane mladosti i mogu se menjati tokom života. Na zdravstvene navike utiču zdravstveno stanje, stavovi pojedinca i zdravstveno ponašanje. Promenom rizičnog ponašanja kroz primarnu prevenciju može se smanjiti rizik od nastanka mnogih bolesti i prerane smrti u kasnijem periodu. Zdravi stilovi života obuhvataju dobro izbalansiranu i zdravu ishranu, svakodnevno vežbanje, odgovarajuću dužinu i kvalitet sna, pravilno upravljanje stresom, odsustvo upotrebe duvanskih proizvoda, alkoholnih pića i pića koja sadrže kofein. Nacionalni program prevencije, lečenja i kontrole kardiovaskularnih bolesti u Republici Srbiji do 2020. godine kao jednu od mera prevencije hipertenzije naveo je pored promena stilova života i ponašanja, bolju informisanost, edukaciju i podizanje nivoa svesti o povećanom riziku za razvoj hipertenzije, što je moguće postići istraživanjima ponašanja u vezi sa zdravstvenim navikama. Neophodno je posvetiti posebnu pažnju promociji zdravlja među populacijom studenata, jer dokazi ukazuju da su ponašanja i životni stilovi mladih problematični, a period studiranja kritičan za zdravstveni život mladih, jer se mnogi studenti suočavaju sa brojnim izazovima, naročito vezanim za promene u društvenoj i životnoj sredini. Prevalenca arterijske hipertenzije u populaciji odraslih u Republici Srbiji iznosi 33,2%, a poznato je da se arterijska hipertenzija može javiti i kod mladih osoba. Faktori rizika koji dovode do nastanka arterijske hipertenzije mogu biti ireverzibilni faktori rizika, kao što su: telesna građa, pol, uzrast, pozitivna porodična anamneza, genetska predispozicija. Potencijalno reverzibilni faktori rizika su gojaznost, upotreba duvanskih proizvoda, konzumacija alkohola, prekomeran unos soli, neadekvatne nutritivne navike, nedovoljna fizička aktivnost, materijalni status, nizak nivo informisanosti i obrazovanja. Ciljevi istraživanja su bili da se : (i) Ispita prevalenca određenih z, Introduction: Health habits are a way of life. They are usually established during early youth and can change throughout life. Health habits are influenced by health condition, health behavior and attitudes of an individual. By changing risky behavior through primary prevention, numerous diseases and premature death occurrence can be reduced in the later period. A healthy lifestyle includes a well-balanced and healthy diet, daily exercise, adequate length and quality of sleep, proper stress management, and not consuming tobacco, alcohol and caffeinated beverages. The National Programme for Prevention, Treatment and Control of Cardiovascular Diseases in the Republic of Serbia until 2020, as one of the measures for the prevention of hypertension, stated, in addition to changes in lifestyle and behavior, better information, education and raising awareness of the increased risk of hypertension, which could be achieved by behavioral research related to health habits. It is necessary to pay special attention to the promotion of health among student population, because the evidence indicates that their behavior and youth lifestyles are problematic, while the period of studying is critical for youngsters’ health because many students face numerous challenges especially those related to social and environmental changes. The prevalence of arterial hypertension in the adult population in the Republic of Serbia is 33.2%, and it is known that arterial hypertension can also occur in young people. The risk factors leading to arterial hypertension can be irreversible, such as body structure, gender, age, positive family anamnesis and genetic predisposition. Potentially reversible risk factors are obesity, tobacco use, alcohol consumption, excessive salt intake, inadequate nutritional habits, insufficient physical activity, material status, low level of information and education. Aim: The objectives of the research were: (i) To examine the prevalence of certain health habits in the

Primarni cilj istraživanja bio je utvrđivanje intenziteta i kvaliteta psihološkog distresa u populaciji studenata, kao i njegove povezanosti sa različitim faktorima uključujući socio-demografske osobine, radno angažovanje ispitanika, dimenzije profesionalne adaptibilnosti, i afektivne i fizičke karakteristike radnog konteksta. Sekundarni ciljevi odnosili su se na prevod, lingvističku i kulturnu adaptaciju i psihometrijsku validaciju instrumenata i utvrđivanje prediktora spremnosti za traženje profesionalne psihološke pomoći. Istraživanje je izvedeno po principu deskriptivne eksplorativne studije preseka, a diseminacija upitnika odvijala se u periodu mart-jun 2018. godine. Formirana su četiri različita uzorka od ukupno 3310 ispitanika; po jedan u svrhu validacije svakog od instrumenata i jedan u svrhu utvrđivanja prediktora psihološkog distresa i spremnosti na traženje profesionalne psihološke pomoći. Ispitanici su u sva četiri slučaja selektovani prema principu višefaznog proporcionalnog stratifikovanog uzorka. U statističkoj obradi podataka korišćene su deskriptivne statističke mere, Pirsonov i Spirmanov koeficijent korelacije, multipla linearna regresiona analiza i univarijatna i multipla ordinalna i Firtova logistička regresiona analiza. Psihomerijske karakteristike instrumenata u procesu validacije utvrđivane su uz pomoć eksploratorne i konfirmatorne faktorske analize i analizom pouzdanosti. Rezultati psihometrijske validacije Instrumenta za procenu psiholoških simptoma u savetovalištu, Dinamske skale za procenu u domenu profesije i Skale za procenu simboličke radne motivacije potvrdili su postojanje originalnih faktorskih struktura i visoku pouzdanost skala i subskala. Analiza intenziteta i kvaliteta psihološkog distresa ukazala je da najizraženiju dimenziju predstavlja samopoštovanje (AS=2.74, SD=0.80). Kao najizraženiji simptomi javljaju se simptomi akademskog distresa (AS=1.82, SD=1.07) i socijalne anksioznosti (AS=1.35, SD=1.04). Najslabije su bili izraženi, The primary aim of this research was to determine the intensity and quality of the psychological distress in student population, as well as its relationship to the various factors including socio-demographic variables, work engagement, career adaptability, and affective and physical characteristics of the work context. The secondary goals were translation, linguistic and cultural adaptation, and psychometric validation of the instruments, and the examination of the predictors of willingness for seeking professional psychological help. The research was organized as a cross-sectional study and the questionnaire dissemination took place in the period from March to June, 2018. Four different samples comprising of 3310 respondents in total were formed; one for the purpose of validation of each of the instruments and one for the purpose of determination of the predictors of psychological distress and willingness to seek professional psychological help.In all four cases, the subjects were selected according to the principle of multistage proportional stratified sampling. The statistical analysis comprised descriptive statics, Pearson’s and Spearman’s correlation coefficients, multiple linear regression analysis, univariate and multiple ordinal regression analysis and Firth’s logistic regression analysis. Psychometric characteristics of the instruments were assessed using exploratory and confirmatory factor analysis and analysis of reliability. The results of psychometric validation of the Counseling Center Assessment of Psychological Symptoms scale, the Dynamic Career Scale, and the Work Symbolic Motivation Scale confirmed the original factor structures and high reliability of the scales and subscales. The analysis of the intensity and quality of the psychological distress showed that the highest scores were obtained at Self-esteem (AS=2.74, SD=0.80). Symptoms of Academic distress (AS = 1.82, SD = 1.07) and Social anxiety (AS = 1.35, SD = 1.04) appear as the most pronounce

Sindrom sagorevanja na poslu je u fokusu istraživanja od 1970-te godine. Definiše se kao interpersonalna stresogena reakcija na radnom mestu koju karakterišu tri dimenzije: emocionalna iscrpljenost, cinizam ili depersonalizacija i osećaj male lične ostvarenosti. Istraživanje ovog sindroma je u centru pažnje pre svega zbog posledica koje ostavlja na zdravlje zaposlenih i njihove radne performanse što neminovno vodi do ekonomskih opterećenja za poslodavce i samu državu. U Norveškoj je procenjeno da godišnji troškovi povezani sa ovim fenomenom dosežu i do 1,7 milijardi evra. U Nemačkoj se smatra da poremećaji prouzrokovani stresom predstavljaju vodeće uzroke prevremenog penzionisanja. Sindromom sagorevanja na poslu pogođen je širok spektar zanimanja (zdravstveni radnici, psiholozi, socijalni radnici, nastavno osoblje, menadžeri), međutim, nastavničko zanimanje se ističe kao jedno od zanimanja sa velikim socioekonomskim značajem. Istraživanje sindroma sagorevanja na poslu u ovoj populaciji zahteva dodatnu pažnju pre svega zbog posledica koje ostavlja na mentalni i emotivni razvoj dece, njihova akademska postignuća, te samim tim i na celokupan obrazovni sistem. U nastanku ovoga sindroma karakteristike radne sredine su značajni prediktori, zbog čega je i prepoznat kao profesionalno oboljenje u nekoliko zemalja Evrope. Ipak, iako svi zaposleni dele istu radnu sredinu ne razvijaju svi sindrom sagorevanja na poslu, što ukazuje i na značaj ličnih karakteristika (tip ličnosti, temperament, afekat, samopoštovanje i druge) u razvoju ovoga sindroma. U literaturi se nalaze različiti kontradiktorni podaci o uticaju sociodemografskih karakteristika, kao što su pol, polna jednakost, bračni status, nivo obrazovanja i radni staž na sindrom sagorevanja na poslu. Pored njih, istraživani su još sukob poslovnih i porodičnih uloga i socijalna podrška. Neminovno je da podaci o etiološkim faktorima ovoga fenomena i dalje nedostaju, što ukazuje na potrebu za istraživanjima. Ciljevi Cilj ovog i, interpersonal stressful reaction at workplace, characterized through three dimensions: emotional exhaustion, cynicism or depersonalization and the feeling of reduced personal accomplishment. Examining this syndrome is in the center of attention primarily due to the consequences it has on employees’ health and their work performance, which undoubtedly creates the economic burden for both the employer and the country. It is estimated that annual costs of burnout-related phenomenon reach up to 1.7 billion euro in Norway. In Germany, it is believed that stress-related disorders make the leading causes of premature retirement. The burnout syndrome affects a large number of professions (health workers, psychologists, social workers, teachers, managers), but it is the teaching profession that is emphasized as one of the professions with a great socio-economic importance. Conducting research in the field of burnout syndrome among this population requires additional attention mostly due to consequences it has on mental and emotional development of children, their academic achievement and therefore, educational system, as well. Working environment plays an important part in developing this syndrome, which is why the syndrome has been recognized as a occupational disease in several European countries. However, although every employee shares the same working environment, not all of them develop burnout syndrome. This shows how important personal characteristics are (personality type, temper, affect, self-esteem, and some others) in developing this syndrome. There is various contradictory data in literature regarding the influence of socio-demographic characteristics such as gender, gender equality, marital status, education level and length of service onburnout syndrome. Apart from these properties, the conflict of professional and family roles has also been examined, as well as social support. It is clear that the data on etiological factors of this phenomenon still lacks, whi

Aktuelna istraživanja pokazuju da fizička aktivnost stimuliše funkcionisanje organizma što je klinička medicina prepoznala i prve zvanične preporuke u savremenoj medicini pojavile su se 1970.tih godina. Preporuka Svetske Zdravstvene Organizacije je: svakodnevno bavljenje fizičkom aktivnošću umerenog intenziteta u trajanju od najmanje 30 minuta. Ipak, nedovoljna fizička aktivnost je prisutna svuda u svetu. Studenti, kao grupa u periodu socijalne tranzicije, idealni su za intervencije unapređenja fizičke aktivnosti jer je studiranje povezano sa niskim nivoom fizičke aktivnosti, a socijalne mreže su pogodan kanal komunikacije. Iako su intervencije preko Facebook-a poznate, nije dovoljno istraženo kakvi su efekti unapređenja fizičke aktivnosti tokom dužeg vremenskog perioda. Sa druge strane, literatura ukazuje na uspešnost motivacionih intervjua kod mladih, ali nema dovoljno podataka kod zdrave mlade populacije. U našem istraživanju, kombinovali smo intervenciju putem društvene mreže Facebook sa motivacionim intervjuima. Cilj je bio procena uticaja ovih intervencija na poboljšanje fizičke aktivnosti studenata medicine godinu dana nakon intervencije. 457 studenata pete godine i 514 studenata prve godine Medicinskog fakulteta u Beogradu pozvani su da ispune osnovni upitnik. Izvršili smo merenje težine, visine i opsega struka. Nakon toga, studenti prve godine su odabrali šestomesečnu intervenciju u skladu sa svojim željama. Formirane su tri grupe: Grupa 1/ intervencija putem društvene mreže Facebook; Grupa 2/ kombinovana intervencija motivacionim intervjuom i Facebook intervencijom i Grupa 3/ studenti bez ikakve intervencije. Godinu dana po završetku intervencije, učesnici su pozvani na drugu procenu, rađenu popunjavanjem upitnika. Analize su izvedene spektrom statističkih ispitivanja. Rađena je direktna logistička regresija, sa ciljem identifikacije determinanti koje utiču na fizičku aktivnost. Fizička aktivnost je merena prosečnom promenom potrošnje metaboličkog ekvivale

Uvod: Cilj ovog istraživanja bio je da se analiziraju faktori koji utiču na korišćenje primarne i specijalističke zdravstvene usluge u Republici Srbiji od strane starijih pacijenata (65+) koji pate od kardiovaskularnih bolesti. Metod: Ovo istraživanje je osmišljeno kao studija preseka iz nacionalnog istraživanja o zdravlju stanovništva sprovedenog u Republici Srbiji. Univarijabilna i multivarijabilna logistička regresijska analiza je korišćena za procenu korelacije između korišćenja zdravstvene službe i demografskih faktora (starost, pol, život u zajednici, bračni status), socio-ekonomskih faktora (radni status, nivo obrazovanja, zanimanje, finansijska situacija, prihod po članu domaćinstva), geografskih faktora (region, tip naselja, udaljenost od institucija zdravstvene zaštite) i faktora samoprocene (dugo čekanja na zdravstvene usluge, status ličnog zdravlja, postojanje hronične bolesti, mogućnost obavljanja dnevnih aktivnosti, zdravlje zuba, rizično ponašanje). Rezultati: Najvažniji faktori koji utiču na korišćenje primarne zdravstvene zaštite su starost (65-74 godine 93,1%, 75-84 godine 91,1%, 85 i više godina 84,4%), region (Beograd 91,5%, Vojvodina 87,7%, Centralna i Zapadna Srbija 92,5%, Južna i Istočna Srbija 94,9%) i ograničenje u redovnim aktivnostima (ozbiljno 90,9%, umereno 93,9% bez 89,3%). Najvažniji faktori koji utiču na korišćenje specijalističke zdravstvene zaštite su starost (65-74 godine 64,2%, 75-84 godine 64,1%, 85 i više godina 45,9%), suživot sa partnerom (66% da, 60% ne), stepen obrazovanja (osnovno 59,8%, srednje 65,3%, visoko 73,4%), materijalno stanje domaćinstva (kvintili Q1-Q5 55,8%, 62,6%, 67,6%, 69,5%, 71,4%), region (Beograd 72,3%, Vojvodina 55,2%, Centralna i Zapadna Srbija 62,3%, Južna i Istočna Srbija 64,1%), zdravlje u celini (veoma dobro 50%, dobro 53,5%, prosečno 56,7%, loše 72%, veoma loše 72%) i ograničenje u dnevnim aktivnostima (veoma 73,1%, ograničeno 64,4%, bez 50,1%). Zaključak: Ovo istraživanje je identifikovalo faktore, Objectives: The aim of this research was to examine factors associated with utilization of primary and specialty healthcare services in the Republic of Serbia by the elderly patients (65+) suffering from cardiovascular diseases. Methods: This research was designed as a cross-sectional study from the National survey of population health conducted in the Republic of Serbia. Logistic regression analysis was used to assess the association between the healthcare system utilization and demographic factors (age, gender, cohabitation, marital status), socio-economic factors (employment, education, occupation, financial situation, personal income), geographical factors (region, settlement type, distance from health care institutions) and self-assessment factors (long waiting for health care services, personal health status, history of chronic illness, ability to perform daily activities, dental health, poor lifestyle). Results: The most important factors associated with the use of primary health care are age (65-74 years 93.1%, 75-84 years 91.1%, 85 and over 84.4%), region (Belgrade 91.5%, Vojvodina 87.7%, Central and Western Serbia 92.5%, Southern and Eastern Serbia 94.9%) and limitation in regular activities (heavy 90.9%, mild 93.9%, no limitation 89.3%). The most important factors influencing the use of specialist health care are age (65-74 years 64.2%, 75-84 years 64.1%, 85 and over 45.9%), cohabitation with a partner (66% yes, 60% no), level of education (primary 59.8%, secondary 65.3%, high 73.4%), Wealth Index (quintiles Q1-Q5 55.8%, 62.6%, 67.6%, 69.5%, 71.4%), region (Belgrade 72.3%, Vojvodina 55.2%, Central and Western Serbia 62.3%, Southern and Eastern Serbia 64.1%), general health (excellent 50%, good 53.5%, average, 56.7%, bad 72%, very bad 72%) and limitation in daily activities (serious 73.1%, mild 64.4%, no limitation 50.1%). Conclusions: This study identified determinants of health care services utilization by elderly cardiovascular patients in the Republic

Dobrobiti fizičke aktivnosti tokom trudnoće uključuju manji dobitak u telesnoj masi, manju verovatnoću za razvoj gestacijskog dijabetesa melitusa (GDM), bolova u donjem delu leđa, preeklampsije, prevremenog porođaja, završetka porođaja carskim rezom i makrozomije. Fizička aktivnost se preporučuje svim trudnicama bez postojećih akušerskih i medicinskih kontraindikacija. Većina žena ne dostiže preporučene nivoe fizičke aktivnosti tokom trudnoće. Motivacioni intervju (MI) je razvijen na osnovu trans-teoretskog modela promene ponašanja. Intervencije na socijalnim mrežama takođe mogu biti korišćene za promociju zdravih stilova života. Cilj ovog istraživanja bio je da se ispitataju socijalne determinante, stanje zdravlja i nivo fizičke aktivnosti žena u periodu neposredno pre trudnoće i na početku trudnoće; odrede faktori povezani sa fizičkom aktivnošću u oblasti socijalnih determinanti i stanja zdravlja; razvije intervencija koja ima za cilj odgovarajuće / uravnoteženo povećanje nivoa fizičke aktivnosti trudnica tokom drugog i trećeg trimestra; utvrde značaj i efekti primene motivacionog intervjua u promociji fizičke aktivnosti u trudnoći; uporedi, u odnosu na nivoe fizičke aktivnosti u trudnoći učestalost pojave gestacionog dijabetesa, kao i prosečni dobitak u telesnoj masi, učestalost preeklamsije, eklampsije, makrozomije, malog fetusa za gestacijsku dob (SGA - Small for Gestational Age ), prevremenog porođaja, završetka porođaja carskim rezom, Apgar skora novorođenčadi manjeg od 7 i učestalost prijema novorođenčeta u jedinicu neonatalne intenzivne zaštite (NICU - Neonatal Intensive Care Unit); Metod: Sprovedeno je randomizovano kliničko ispitivanje sa ciljem procene fizičke aktivnosti tokom drugog i trećeg trimestra između ispitivanih grupa (samo Facebook grupa, grupa Motivacioni intervju i Facebook) i kontrolne grupe, kao i učestalost pojave GDM-a kod trudnica koje su postigle dovoljne nivoe fizičke aktivnosti tokom trudnoće i onih sa nedovoljnom fizičkom aktivnošću., Benefits of physical activity during pregnancy include lower maternal weight gain, lower likelihood for development of gestational diabetes (GDM), low back pain, preeclampsia, preterm birth, caesarian delivery and macrosomia. Physical activity is recommended to all pregnant women without obstetric or medical contraindications. Majority of women do not meet recommendations. Motivational interviewing (MI) is developed based on the trans-theoretical model of behavioral change. Social media interventions can be used for promotion of healthy life-styles. The aim of this study was to examine the social determinants, health status and physical activity levels of women before pregnancy and during the early pregnancy, to determine the social and health factors associated with physical activity, to develop the intervention for improvement of physical activity during the second and third trimester; to examine the influence of motivational interviewing in promotion of physical acitivity during pregnancy; to compare based on a physical activity levels the frequency of gestational diabetes, average maternal weight gain, preeclampsia, eclampsia, macrosomia, small for gestational age (SGA), preterm birth, caesarian delivery, Apgar score under seven and frequency of admission of neonates in the Neonatal Intensive Care Units (NICU). Methods: The randomized clinical trial with aim of examining the differences in physical activity between women in intervention groups (Facebook only group and Facebook + MI group) and women from the control group, as well as frequency of GDM among women who met recommendations on physical activity during pregnancy and women who did not. The study was conducted between the January of 2018 and June 2019 at the Clinic for Gynecology and Obstetrics, Clinical Centre of Serbia, Belgrade and the Institute of Social Medicine, Faculty of Medicine, University of Belgrade. The initial cross-sectional study, with aim to determine the factors associated with physical

U većini studija identifikovano je da je neadekvatna terapija glavni uzrok nastanka multirezistentne tuberkuloze (MDR-TB) tj. tuberkuloze (TB) izazvane sojem bakterije Mycobacterium tuberculosis koji je rezistentan na izoniazid i rifampicin. Međutim, najnovija istraživanja ukazuju da brojne socijalne determinante doprinose pojavi MDR-TB. Cilj ove studije je bio da se identifikujui nezavisni faktori za nastanak MDR-TB kod obolelih od TB. Metod: Studija slučajeva i kontrola je sprovedena od 1. septembra 2009. do 1. juna 2014. godine u 31 zdravstvenoj ustanovi u Srbiji u kojoj su se lečili oboleli od MDR-TB i TB. Rezistencija na rifampicin i izoniazid je dijagnostikovana korišćenjem čvrstih ili tečnih medijuma ili izvođenjem molekularnog testa za detekciju TB DNK. Oboleli od MDR-TB (31 ispitanik) mečovani su prema datumu hospitalizacije sa kontrolama ( osobe sa TB - 93 ispitanika). Podaci su prikupljeni korišćenjem upitnika putem intervuja licem u lice. Univarijantna (ULRA) i multivarijantna logistička regresiona analiza (MLRA) su korišćene za identifikaciju značajnih nezavisnih faktora povezanih sa MDR-TB. Rezultati: U studiji je učestvovalo ukupno 124 ispitanika, 31 oboleli i 93 kontrole. Prema rezultatima ULRA sa multirezistentnom tuberkulozom su bile statistički značajno povezane sledeće varijable: mesečni prihod porodice (OR = 5.00, CI = 1.74-14.35), upotreba sredstava za uspavljivanje (OR = 3.39, CI = 1.32-8.67), upotreba smirujućih sredstava (OR = 3.89, CI = 1.53-9.86), prisustvo subjektivnog osećaja nervoze (OR = 3.34, CI = 1.36-8.17), prisustvo subjektivnog osećaja tuge (OR = 3.88, CI = 1.63-9.24), iskustvo stresnih situacija u poslednjih 12 meseci (OR = 2.88, CI = 1.16-7.09), stigma (OR = 3.32, CI = 1.40-7.86), prethodno lečenje TB (OR = 2.65, CI = 1.14-6.16), prekidi u lečenju TB (OR = 3.84, CI = 1.41-11.11), i hronična opstruktivna bolest pluća (OR = 5.34, CI = 1.39-20.40)..., Multidrug resistant (MDR) tuberculosis (TB) represents TB which is simultaneous resistant to at least rifampicin (R) and isoniazid (H). Identifying inadequate therapy as the main cause of this form of the disease and explaining the factors leading to its occurrence, numerous social determinants that affect the risk of developing resistance are highlighted. The objective of the study was to identify independent factors of MDR-TB among TB patients. Method: Case-control study was conducted from 1st September 2009 to 1st June 2014 in 31 healthcare institutions in Serbia where MDR-TB and TB patients were treated. Resistance to rifampicin and isoniazid were detected using solid or liquid media or by performing a molecular test to detect TB DNA. TB patients infected with MDR and non MDR M. tuberculosis strain were considered as cases and controls, respectively and matched by the date of hospitalization. The data was collected using questionnaire in face to face interview. Bivariate and multivariable logistic regression analyses (MLRA) were used to identify determinants associated with MDR TB. Results: A total of 124 respondents, 31 cases and 93 controls were participated in the study. According to ULRA, following variables were statistically significantly associated with MDR-TB: monthly income of the family (OR = 5.00, CI = 1.74-14.35), use of sleeping agents (OR = 3.39, CI = 1.32-8.67), use of calming agents = 3.89, CI = 1.53-9.86), the presence of a subjective feeling of nervousness (OR = 3.34, CI = 1.36-8.17), the presence of a subjective feeling of sorrow (OR = 3.88, CI = 1.63-9.24), experience of stressful situations in the last 12 months OR = 2.88, CI = 1.16-7.09), stigma (OR = 3.32, CI = 1.40-7.86), previous TB treatment (OR = 2.65, CI = 1.14-6.16), interruptions in TB treatment (OR = 3.84, 1.41-11.11), and chronic obstructive pulmonary disease (OR = 5.34, CI = 1.39-20.40)...

Farmaceuti danas rade u uslovima intenzivnog tehnološkog, informatičkog ibiomedicinskog napretka koji njihovom profesionalnom radu donose nove etičkeizazove. Etička pitanja su neizbežno povezana sa farmaceutskom praksom i mnogiproblemi koji se javljaju prilikom pružanja farmaceutskih usluga mogu da sadrže etičkukomponentu. Farmaceuti rešavaju etička pitanja u situacijama kada se od njih zahtevada donesu odluku koja će imati direktno ili indirektno uticaja na prava i/ili dobrobitdrugih ljudi (pacijenta, kolega, i sl.). Pružanje farmaceutske zdravstvene zaštite seobavlja u intersekciji etičkih, profesionalnih i zakonskih propisa. Takođe, mnogesituacije iz svakodnevne farmaceutske prakse, koje uključuju etičko pitanje, poredprofesionalnog rasuđivanja i procene uključuju i razmatranja o vrednostima, pravima iodgovornostima.Iako su empirijska istraživanja o etičkoj orijentaciji kod farmaceuta veoma maloprisutna u literarnom korpusu, većina studija pokazala je da se u osnovi etosafarmaceutske profesije nalaze dva najstarija etička principa, ne naškoditi i dobročinstvo,kao i briga o zaštiti prava pacijenata. Iz prethodnih studija je poznato da su etičkapitanja s kojima se suočavaju farmaceuti povezana sa kršenjem zakona, alokacijomresursa, komunikacijom sa pacijentima i timskim radom sa ostalim zdravstvenimradnicima. U ovim istraživanjima pokazano je da su farmaceuti demonstrirali svesnostkada se radi o etičkim pitanjima iz svakodnevnog rada, ali za razliku od drugihzdravstvenih radnika, koristili su pristup zdravog razuma i posvećenost zakonskim iprofesionalnim obavezama, u većoj meri nego normativne principe ili Etički kodeks.Broj validiranih instrumenata za izvođenje empirijske analize u profesionalnojfarmaceutskoj etici je limitiran. S obzirom da raste broj etičkih pitanja sa kojima sesusreću farmaceuti, javlja potreba za njihovim istraživanjem u uslovima javnih apoteka..., Intensive technological, informational and biomedical progress bring novel ethicalchallenges to work surroundings of today`s pharmacists. Ethical issues are inevitablyconnected to the practice of pharmacy, and they comprise all the problems that arisewhen providing pharmacy services which might have an ethical component.Pharmacists deal with and resolve ethical issues in situations when they are required tomake decisions which would have a direct or indirect impact on the rights and/or wellbeingof other people (patients, colleagues, etc.). Therefore, the delivery of pharmacists’services must be performed at the meeting point of ethical, professional and legalregulations. In addition, many situations in the pharmaceutical practice compriseconsiderations of values, rights and responsibilities as well.In contrast to other areas of healthcare, relatively little is known about the application ofthese principles to ethical issues related to a pharmacy practice, and which pharmacistsmust deal with in their everyday work. Although the empirical findings of the ethicalorientation among pharmacists are scanty and most studies indicate that the core ethosunderlying the pharmacy profession comprises: best interest of patients (patient welfare)and patient rights. Based on some previous studies, it has been known that ethical issuesfaced by pharmacists are related to violations of rules and regulations, resourceallocation, patient communication, and teamwork with other health professionals. Thosestudies have shown that pharmacists demonstrate awareness when it comes to ethicalissues in their everyday work. However, in contrast to other health workers, they haveused the approach of the common sense and the commitment to legal and professionalobligations to a greater extent than the normative principles or the Code of Ethics. Thenumber of validated instruments for performing an empirical analysis in professionalpharmaceutical ethics has been limited. Given the growing number of eth

Farmaceuti danas rade u uslovima intenzivnog tehnološkog, informatičkog i biomedicinskog napretka koji njihovom profesionalnom radu donose nove etičke izazove. Etička pitanja su neizbežno povezana sa farmaceutskom praksom i mnogi problemi koji se javljaju prilikom pružanja farmaceutskih usluga mogu da sadrže etičku komponentu. Farmaceuti rešavaju etička pitanja u situacijama kada se od njih zahteva da donesu odluku koja će imati direktno ili indirektno uticaja na prava i/ili dobrobit drugih ljudi (pacijenta, kolega, i sl.). Pružanje farmaceutske zdravstvene zaštite se obavlja u intersekciji etičkih, profesionalnih i zakonskih propisa. Takođe, mnoge situacije iz svakodnevne farmaceutske prakse, koje uključuju etičko pitanje, pored profesionalnog rasuđivanja i procene uključuju i razmatranja o vrednostima, pravima i odgovornostima. Iako su empirijska istraživanja o etičkoj orijentaciji kod farmaceuta veoma malo prisutna u literarnom korpusu, većina studija pokazala je da se u osnovi etosa farmaceutske profesije nalaze dva najstarija etička principa, ne naškoditi i dobročinstvo, kao i briga o zaštiti prava pacijenata. Iz prethodnih studija je poznato da su etička pitanja s kojima se suočavaju farmaceuti povezana sa kršenjem zakona, alokacijom resursa, komunikacijom sa pacijentima i timskim radom sa ostalim zdravstvenim radnicima. U ovim istraživanjima pokazano je da su farmaceuti demonstrirali svesnost kada se radi o etičkim pitanjima iz svakodnevnog rada, ali za razliku od drugih zdravstvenih radnika, koristili su pristup zdravog razuma i posvećenost zakonskim i profesionalnim obavezama, u većoj meri nego normativne principe ili Etički kodeks. Broj validiranih instrumenata za izvođenje empirijske analize u profesionalnoj farmaceutskoj etici je limitiran. S obzirom da raste broj etičkih pitanja sa kojima se susreću farmaceuti, javlja potreba za njihovim istraživanjem u uslovima javnih apoteka..., Intensive technological, informational and biomedical progress bring novel ethical challenges to work surroundings of today`s pharmacists. Ethical issues are inevitably connected to the practice of pharmacy, and they comprise all the problems that arise when providing pharmacy services which might have an ethical component. Pharmacists deal with and resolve ethical issues in situations when they are required to make decisions which would have a direct or indirect impact on the rights and/or wellbeing of other people (patients, colleagues, etc.). Therefore, the delivery of pharmacists’ services must be performed at the meeting point of ethical, professional and legal regulations. In addition, many situations in the pharmaceutical practice comprise considerations of values, rights and responsibilities as well. In contrast to other areas of healthcare, relatively little is known about the application of these principles to ethical issues related to a pharmacy practice, and which pharmacists must deal with in their everyday work. Although the empirical findings of the ethical orientation among pharmacists are scanty and most studies indicate that the core ethos underlying the pharmacy profession comprises: best interest of patients (patient welfare) and patient rights. Based on some previous studies, it has been known that ethical issues faced by pharmacists are related to violations of rules and regulations, resource allocation, patient communication, and teamwork with other health professionals. Those studies have shown that pharmacists demonstrate awareness when it comes to ethical issues in their everyday work. However, in contrast to other health workers, they have used the approach of the common sense and the commitment to legal and professional obligations to a greater extent than the normative principles or the Code of Ethics. The number of validated instruments for performing an empirical analysis in professional pharmaceutical ethics has been limited. Given th

Uvod: Zaštita zdravlja dece i njihov razvoj u nenasilnim uslovima života predstavljaju javnozdravstvene prioritete na globalnom i nacionalnom nivou. Cilj: Ispitati povezanost načina vaspitanja sa indeksom ranog razvoja i zdravlja dece uzrasta od 3 do 5 godina u Srbiji, i uporediti način vaspitanja dece u Srbiji sa zemljama u okruženju (Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Republika Makedonija). Metod: Istraživanje predstavlja studiju preseka baziranu na podacima dobijenim iz Istraživanja višestrukih pokazatelja (Multiple Indicator Claster Survey – MICS), sprovedenih u Republici Srbiji u 2014. godini, u Crnoj Gori u 2013. godini, u Bosni i Hecegovini u 2011-12. godini, i u Republici Makedoniji u 2011. godini. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 2.573 dece starosti od 3 do 5 godina (broj dece u nacionalnim uzorcima: Republika Srbija 1.211 dece, Crna Gora 325 dece, Bosne i Hercegovine 672 dece i Republika Makedonija 365 dete). Analiza podataka je obuhvatila utvrđivanje povezanosti načina vaspitanja (nenasilno vaspitanje, psihičko kažnjavanje, fizičko kažnjavanje) sa zdravljem (antropometrijske mere dece izražene kroz indeks telesne mase, visinu za dati uzrast, telesnu masu za dati uzrast i telesnu masu za datu visinu), ranim razvojem dece (indeks ranog razvoja i njegova četiri domena razvoja: pismenost i poznavanje brojeva, fizička aktivnost, socijalno-emocionalni razvoj i učenje) i karakteristikama domaćinstva (region Srbije, tip naselja, stepen obrazovanja roditelja, kvintili indeksa blagostanja domaćinstva, broj članova domaćinstva, broj dece u domaćinstvu, pol dece, nacionalnost lica na koje se vodi domaćinstvo i stav o fizičkom kažnjavanju dece) u Republici Srbiji. U ukupnom broju od 2.921 odabranih domaćinstva evidentirano je 2.773 dece uzrasta do 5 godina sa stopom odgovora 98%. Pored toga, urađena je međunarodna komparativna analiza načina vaspitanja (nenasilno vaspitanje, psihičko kažnjavanje, fizičko kažnjavanje) dece uzrasta od 3 do 5 godina i stava o fizičk, Introduction: The protection of health and development of children in non-violent conditions of life are priorities of public health on global and national level. Objective: The aim of this research is to study the correlation between the method of upbringing and the index of early childhood development and the health of 3-5 years old children in Serbia, and to compare the methods of child upbringing in Serbia (children aged 3-5 years) with the methods of child upbringing within the population of Montenegro, Bosnia and Herzegovina, and Republic of Macedonia. The method: The research is cross-sectional study, based on the data taken from Multiple Indicator Cluster Survey (MICS), carried out in the Republic of Serbia in 2014, in Montenegro in 2013, in Bosnia and Herzegovina in 2011/2012, and in the Republic of Macedonia in 2011. The research was carried out on the sample of 2.573 children aged 3 to 5 years (the number of children in national samples: Republic of Serbia 1.211 children, Montenegro 325 children, Bosnia and Herzegovina 672 children and Republic of Macedonia 365 children). The data analysis is based on the correlation between the child upbringing methods (non-violent method, psychological aggression, physical punishment) and health (anthropometric indices such as body mass index, height for age, weight for age, weight for height), early childhood development (early childhood development index and its domains: literacy-numeracy, physical and social-emotional development, and learning) and the characteristics of households (area and region, the education of mother and father, wealth index quintile, the number of household members, the number of children in the household, the gender of child and the nationality of household) in Republic of Serbia. In 2.921 selected households there were 2.773 children under the age of 5 with the response rate of 98%. In addition, we have done an international comparative analysis of the methods of upbringing children aged 3-5

Uvod: Nezadovoljene potrebe za zdravstvenim uslugama su prepoznate kao pokazatelj pristupačnosti zdravstvene zaštite, koji daje sliku o specifičnim preprekama sa kojima se korisnici suočavaju kada imaju potrebu za korišćenjem zdravstvenih usluga. Cilj ove disertacije je bio da analizira demografske, socijalnoekonomske, regionalne karakteristike i percepciju zdravstvenog stanja ispitanika koji imaju nezadovoljene zdravstvene potrebe za uslugama lekara i uslugama stomatologa u 2013. i 2014. godini i da identifikuje prediktore za nastanak nezadovoljenih potreba za uslugama lekara i uslugama stomatologa koji se odnose na dostupnost, pristupačnost i prihvatljivost zdravstvene zaštite. Metod: U ovoj studiji korišćeni su podaci iz dva nacionalna istraživanja o prihodima i uslovima života (Anketa o prihodima i uslovima života - SILC), sprovedenih u Srbiji na reprezentativnom uzorku osoba starijih od 15 godina (17 183) u 2013. godini i starijih od 16 godina (16 220) u 2014. godini. .Kao instrument ispitivanja korišćeni su upitnici. Rezultati: U 2013. godini skoro svaki peti ispitanik stariji od 16 godina je imao nezadovoljene potrebe za uslugama lekara, a u 2014. godini skoro svaki sedmi ispitanik. Razlozi nezadovoljenih potreba za uslugama lekara koji ukazuju na odgovornost sistema zdravstvene zaštite, (ugrožena pristupačnost i dostupnost zdravstvene zaštite), su u 2013. godini bili odgovorni za 44,4% nezadovoljenih potreba a u 2014. godini za 58,2%. Razlozi koji su bili u vezi sa ličnim preferencijama ispitanika u 2013. godini su bili zastupljeni u 55,6% slučajeva a u 2014. godini u 41,7% slučajeva. Najdominantniji razlog u okviru ugrožene pristupačnosti je bio finansijski razlog, u okviru ugrožene dostupnosti to su bile liste čekanja na medicinske intervencije i procedure a u okviru ugrožene prihvatljivosti želja da se sačeka i vidi da li će se stanje zdravlja popraviti i problem proći sam od sebe..., Introduction: Unmet health care needs are recognized as an indicator of access to health care, which provides an overview of specific barriers that users face when they need health services. This thesis aimed to analyze demographic, socioeconomic, regional characteristics and perception of the health status; to identify predictors of unmet health care needs and consequently determine the size of inequalities in the availability, accessibility and acceptability of health care. Method: The study used data from two national surveys on Income and living conditions (Survey on Income and Living Conditions - SILC), conducted in Serbia on a representative sample of people over 15 years old (17,183) in 2013 and older than 16 years (16,220) in 2014. The survey instruments were questionnaires. Results: In 2013 every fifth respondent over the age of 16 had unmet health care needs while in 2014 every seventh respondent. The reasons for unmet health care needs related to the availability of the health care, (threatened availability and accessibility of health care) were responsible for 44.4% of unmet needs in 2013 and 58.2% in 2014. The reasons related to the individual preferences of respondents contributed in 55.6% of cases in 2013 and in 41.7% of cases in 2014. The most dominant reason within the threatened accessibility was a financial reason, within the threatened availability were waiting lists for medical interventions and procedures, and within the threatened acceptability wish to wait and see if the state of health will improve and the problem will pass by itself...

Benigno uvećanje prostate ili benigna hiperplazija prostate (BPH) je patološki proces uvećanja prostate, koji je jedan je od glavnih uzroka simptoma donjeg urinarnog trakta (LUTS). BPH i LUTS su veoma česta stanja u starijoj životnoj dobi, koja negativno utiču na sve domene kvaliteta života. Hirurško lečenje ima za cilj redukciju LUTS-a i sledstveno poboljšanje kvaliteta života. Ciljevi: Postavljeni ciljevi istraživanja se odnose na: 1. Kulturalnu adaptaciju i validaciju upitika ICS-male SF za srpsku populaciju 2. Procenu uticaja operativnog lečenja BPH na LUTS, 3. Procenu kvaliteta života pacijenata pre i posle operativnog lečenja BPH. Materijal i metode: U prvom delu studije je učinjena kulturološka adaptacija i validacija upitnika ICS male SF. Ovaj deo studije je sproveden intervjuisanjem ukupno 115 pacijenata. Validacija ICS-male SF upitnika je uključila evaluaciju interne konzistencije, test-retest reproducibilnosti i konvergnetne validacije. Drugi deo studije je sprovedena 74 pacijenta sa dokazanom subvezikalnom opstrukcijom, koji su preoperativno popunjavali validirani ICS male SF upitnik, a zatim i SF 36 upitnik za procenu kvaliteta života. U dijagnostici su učinjeni UZ pregledi sa merenjem prostate i zapremine rezidualnog urina kao i uroflowmetrije. U zavisnosti od veličine prostate operisani su na dva načina: transuretralnom i transvezikalnom prostatektomijom. U okviru kontrolne obrade ponovljeni su klinički pregledi i popunjavanje navedenih upitnika 6 meseci nakon operacije radi procene kliničkih i subjektivnih efekata operativnog lečenja. Rezultati: Validacijom ICS male SF upitnika je ustanovljena visoka interna konzistentnost u obe dimenzije, mokrenja (Cronbach’s alfa = 0.916) i inkontinencije (Cronbach’s alfa = 0.763). Poređenje prosečnih rezultata između pacijenata i kontrolne grupe je pokazalo značajne razlike u obe dimenzije: mokrenje (med = 8 vs med = 0; <0,001) i inkontinencija (med = 3 vs med = 0; <0.001)..., Benign prostatic enlargement, or benign prostatic hyperplasia (BPH) is the abnormal prostatic enlargement process, which is one of the major causes of lower urinary tract symptoms (LUTS). BPH and LUTS, are a very common condition in the elderly, which negatively affects all domains of quality of life. Surgical treatment aims at reducing LUTS and consequently improve the quality of life. Objectives: The set objectives of the research concern the following: 1. Cultural adaptation and the validation of the questionnaire ICS-male SF for the Serbian population 2. Evaluation of the impact of the operative treatment of BPH on LUTS, 3.Assessment of the quality of life of patients before and after an operative BPH treatment. Materials and Methods: In the first part of the study a cultural adaptation was performed and validation of the questionnaire ICS male SF. This part of the study was conducted by interviewing a total of 115 patients. The validation of ICS-male SF questionnaire included evaluation of internal consistency, test-retest reproducibility and convergent validations. The second part of the study was conducted on 74 patients with a proven subvesical obstruction, who filled in a validated pre-operative male ICS SF questionnaire, and then the SF 36 questionnaire to assess the quality of life. In the diagnosis ultrasound examinations with the measurement of prostate volume have been conducted and the residual urine volume as well as uroflowmetry. Depending on the size of the prostate, surgery has been performed in two ways: transurethral and transvesical prostatectomy. During the control treatment 6 months after surgery, clinical and questionnaires’ examinations were repeated to assess the clinical and subjective effects of operative treatment...

Our objectives were to examine the well-being scales, to compare the levels of well-being and its determinants in Italian and Serbian samples of university students, and to find the determinants of self-rated health (SRH) among students based on data from Italian and Serbian household health surveys. In the first phase, 695 Serbian and 747 Italiansubjects were handled a questionnaire regardingmultidimensional well-being(MWB) and five sections: socio-demographic characteristics, personal goal appraisals, mental health, physical activity, and life style factors.In the second, 2482 Italianand 2143 Serbianstudents aged 18-30 were extracted from 2013 national health surveys in Italy and Serbia. SRH was the dependent variable while the independent variables were divided into sociodemographics and health behaviors.The difference in MWB and SRH between Italians and Serbians is in favor of the latter or not significant. Disconfirming the results from general population surveys, when it comes to young adults, Italians are certainly not happier or healthier than Serbians. Considering the cross-cultural reliability and validity analysis, the well-being scales can be used as a valid research tool in future studies., Naši ciljevi su bili ispitivanje skale blagostanja, ispitivanje nivoa blagostanjakao i njegovih determinantimeđu studentima u Italiji i u Srbiji i ispitivanje determinantisamoprocenjenog zdravlja među studentimana osnovu podataka iz istraživanja zdravlja na uzorcima italijanskih i srpskih domaćinstava. U prvoj fazi, 695 srpskihi 747 italijanskih studenata popunili su anketu o višestrukom blagostanju i pet delova: socio-demografske karakteristike, procena ličnih ciljeva, mentalno zdravlje, fizička aktivnost i faktori životnog stila. U drugoj, 2482 studenta od 18 do 30 godina iz Italijei 2143 iz Srbije su preuzeti izNacionalne ankete o zdravlju iz 2013. godine za odraslu populaciju Italije i Srbije. Samoprocenjeno zdravlje je bilo zavisna varijabla dok nezavisne varijable su podeljene na socio-demografske karakteristike i zdravstvene navike. Razlike za višestruko blagostanje i samoprocenjeno zdravlje između Italijana i Srba bile su u korist Srba ili nisu bile značajne. Nasuprot rezultatima Nacionalne ankete u opštoj populaciji, kada je reč o mladima, Italijani sigurno nisu srećniji ili zdraviji od Srba. Uzimajući u obzir analizu kroz-kulturalne pouzdanosti i validnosti, skale blagostanja mogu da se koriste kao validni alati za buduća istraživanja.

Uvod: Nasilje na radnom mestu je ozbiljan društveni i javno zdravstveni problem. Cilj ovog istraţivanja je da se odredi prevalencija nasilja na radnom mestu, da se identifikuju potencijalni prediktori nasilja na radnom mestu meĎu socijalnodemografskim karakteristikama ispitanika, karakteristikama radnog okruţenja i merama bezbednog radnog okruţenja i da se definišu preventivne mere za zaštitu od nasilja na radnom mestu u domovima zdravlja u Beogradu, Srbiji. Metod: Istraţivanje je studija preseka sprovedena od oktobra 2012. do jula 2013. godine. Uzorak ispitanika je dobijen stratifikovanjem i višeetapnim uzorkovanjem. Ispitivana populacija je obuhvatila sve zaposlene u pet domova zdravlja grada Beograda, koji su odabrani metodom slučajnog izbora. Istraţivanje je obuhvatilo medicinsko i nemedicinsko osoblje koje je radilo u glavnoj prepodnevnoj smeni (N=1757). Opšta stopa odgovora iznosila je 86,8%. Instrument istraţivanja je bio standardizovani upitnik „Radno okruţenje zdravstvenih organizacija, psihofizički faktori i zdravlje zaposlenih” (Workplace Violence in the Health Sector Country Case Studies Research - ILO/ICN/WHO/PSI). Podaci su obraĎeni primenom deskriptivne i inferencjalne statistike. Za ispitivanje značajnosti razlika korišćen je Pirsonov hi-kvadrat test. Za analizu odnosa nasilja na radnom mestu i potencijalnih prediktora korišćeni su logistički modeli regersije. Podaci su analizirani upotrebom SPSS 20.0. Rezultati: Prevalencija nasilja na radnom mestu u ustanovama primarne zdravstvene zaštite je 52,6%. Najzastupljeniji tipovi nasilja su bili verbalno nasilje 47,8% i mobing 24,4%. Logistički regresioni model ukazao je na pozitivnu povezanost karakteristika radnog okruţenja sa pojavom nasilja na radnom mestu, kontakt sa pacijentima (OR: 2.34, 95% CI: 1.77–3.10), rad u smenama (OR:1.97, 95% CI: 1.54–2.53), medicinske sestre kao profesionalna grupa (OR:1.91, 95% CI: 1.16–3.17) i rad izmeĎu 18 i 07 časova (OR:1.37, 95% CI: 1.08–1.73). Postojala je negativna, Introduction: Violence in the workplace is a serious social and public health problem. The objective of this study was to estimate the prevalence of workplace violence and to identify potential predictors of workplace violence among sociodemographic characteristics of the sample, characteristics of the work environment and measures for safe work environment and to define preventive measures for protection of workplace violence in primary health care (PHC) centers in Belgrade, Serbia. Methods: This study was designed as a cross-sectional study conducted from October 2012 to July 2013. The sample was obtained by stratification and multistage sampling. The study population included all employees in five PHC centres of Belgrade, who were selected randomly. The study included medical and non-medical staff who worked in the main morning shift (N = 1757). The general response rate was 86.8%. The data were collected by standardized questionnaire Workplace Violence in the Health Sector Country Case Studies Research - ILO/ICN/WHO/PSI. Data were analyzed with descriptive and interferential statistics. The Pearson's chi-square test was used to analyse the significance of differences. For the analysis of the association of workplace violence and potential predictors were used logistic regression models. Data were analysed using SPSS 20.0. Results: The prevalence of workplace violence in PHC centers was 52.6%. The most frequent types of violence were verbal violence 47.8% and mobbing. 24.4%. Multiple logistic regression models indicated that the following characteristics of the work environment were positivly associated with workplace violence: interaction with patients (OR: 2.34, 95% CI: 1.77–3.10), working in shifts (OR:1.97, 95% CI: 1.54–2.53), nurses as a professional group (OR:1.91, 95% CI: 1.16–3.17) and working between 18:00 and 07:00 h (OR:1.37, 95% CI: 1.08–1.73). There was negative association of workplace violence with encouragement to report violence (OR: 0.61, 95% CI

Zdravstvene profesije kao što je farmaceutska, zbog moralnih načela kojima se rukovode i zbog odgovornosti za ljudsko zdravlje i život, posebno su posvećene kvalitetu i visokim standardima u svom radu. Obezebeđivanje kvaliteta usluge i visoki standardi profesionalnog odnosa prema pacijentu, zajednički su interes stručanjaka, pacijenata, kao i regulatornih stručnih tela. Za obezbeđenje kvaliteta zdravstvene zaštite i postizanje odgovarajućih standarda, jedan od neophodnih faktora je korpus znanja, veština i stavova koji će omogućiti donošenje odgovarajućih odluka u interesu pacijenata. U uslovima stalnih promena, koje su bile najintenzivnije u drugoj polovini dvadesetog veka, vezanih za nove zdravstvene potrebe, pojavu novih zdravstvenih tehnologija, zahteve opšte i stručne javnosti, razvoja i primene informacionih tehnologija, stručnjaci iz oblasti zdravstva i obrazovanja tragali su za modelima koji će omogućiti ispunjavanje potreba svih relevantnih činilaca. Tradicionalni sistem obrazovanja farmaceuta nije dao očekivane rezulatate. Neprilagođeni obrazovni sadržaji, neodgovarajuća praksa i loši rezultati, izazivali su nezadovoljstvo i brigu stručne i šire javnosti, što je rezultovalo zaokretom u vidu reforme, kada je nastao sistem obrazovanja zasnovan na kompetencijama. Pored toga, krajem dvadesetog veka oblikovan je i novi koncept farmaceutske prakse, u kojoj farmaceut odgovorno pruža sigurnu i racionalnu terapiju pacijentu, u čijem se fokusu nalazi pacijent, odnosno, njegove potrebe: farmaceutska zdravstvena zaštita (farmaceutska nega). Prema Hepleru i Strandu, reč je o profesionalnoj delatnosti u kojoj farmaceut preuzima odgovornost za pozitivan ishod terapije. Stoga je od izuzetne važnosti da farmaceuti poseduju znanja, veštine i sposobnosti za pružanje odgovarajućih usluga, kao i stavove za njihovo usvajanje u svakodnevnom radu. Dinamički okvir koji obuhvata ove činioce, nazivamo okvir kompetencija farmaceuta. U poslednjoj deceniji XX veka, kompetencije farmace, Health professions, such as pharmaceutics, are especially dedicated to quality and high standards in their work due to moral principles that serve as a guide, and responsibility towards human health and life. Providing quality service and high standards in professional relations towards the patients are a common interest of experts and patients, as well as regulatory bodies. In order to provide quality healthcare and achieve adequate standards, one of the necessary factors is knowledge, skills and attitude corpus, which would lead to making adequate decisions in patients' best interest. In the conditions of constant changes, which were most intensive in the second half of the twentieth century, regarding recent healthcare needs, appearance of new healthcare technologies, general and expert public demands, development and implementation of information technologies, the experts from the fields of healthcare and education have been searching for models which will provide fulfilment of needs of all relevant factors. Traditional pharmaceutical education system did not yield expected results. Maladjusted education content, unsuitable practice and poor results have caused dissatisfaction and concern among expert and general public, which resulted in change through reform, leading to an education system based on competency. Aside from this, a new concept in pharmaceutical practice was formed in the late twentieth century, in which a pharmacist responsibly provides safe and rational therapy for the patient. The focus of the therapy is the patient, i.e. his/her needs: pharmaceutical healthcare (pharmaceutical care). According to Hepler and Strand, the point in question is professional service in which a pharmacist takes responsibility for the positive outcome of the therapy. For this reason, it is exceptionally important that pharmacists possess knowledge, skills and abilities to provide adequate services, as well as willingness to implement them into everyday practice. Dynam

Област ретких болести, данас је још увек недовољно истражена у оквиру медицинских наука, као примарне области истраживања, те су свака даља истраживања у оквирима других научних области нераскидиво везана за напредак у примарној области. Ово свакако укључује и утврђивање и анализу друштвеног положаја и пратећег правног статуса лица оболелих од ретких болести са циљем заштите њихових основних људских права, што подразумева и права из групе економско-социјалних, односно права на (достојанствен) рад, права на социјалну и права на здравствену заштиту. Дефинисање ретких болести као медицинске категорије, њихова класификација и кодификација, као и израда регистра полазни су основи за свако даље истраживање које се односи на утврђивање социјалноправног статуса и могућности за предвиђање посебних, односно додатних мера за заштиту права на (достојанствен) рад, права на социјалну и здравствену заштиту оболелих лица, али и чланова њихових породица, узимајући у обзир то, да ретке болести утичу на квалитет живота не само оболелог лица већ и чланова његове уже породице. Данас не постоји универзално прихваћена дефиниција нити класификација ретких болести већ се за дефинисање узимају статистички подаци о учесталости испољавања болести на одређеном географском простору где критеријуме за дефинисање одређују национални регулаторни органи, те се дефиниције и модели класификације разликују међу државама. У оквиру Светске здравствене организације формирана је посебна комисија за попис, кодификацију и класификацију ретких болести, а ретке болести треба да буду укључене у најновију Међународну класификацију болести Светске здравствене организације чиме се омогућава даље препознавање у оквирима националних здравствених система., Due to the fact that the issue of rare diseases is not sufficiently researched in the primary scientific area i.e. in medicine and genetics, all further research in other scientific areas is inextricably linked to the progress in medicine and genetics. Consequently, this also refers to the determination and analysis of social and legal statuses of people with rare diseases aimed at protecting their fundamental human rights, i.e. those from the group of socio-economic rights – right to work, right to social protection and right to health care. Definition of the medical category of rare diseases, rare diseases classification and codification, creation of the rare disease registry and definition of health and other issues related to the problems that patients with rare diseases have are of great importance to their general status and to the protection of their socio-economic rights. Additional protecting measures are necessary for the exercising of these rights, taking into consideration the fact that rare diseases have a strong influence on the quality of life of persons affected as well as on their family members. There is neither unique classification of rare diseases nor generally accepted definition of rare diseases today. Statistical data on the incidence of the manifestation of certain diseases in particular geographic areas are used for defining rare diseases. The criteria for rarity are defined by national regulatory bodies. The definitions of rare diseases and classification models are different in various states depending on the development of registries and medical services.Most rare diseases are absent in the current International Classification of Diseases (ICD10) of World Health Organization. World Health Organization established Topic Advisory Group for Rare Diseases to serve as a planning and advisory body in the update and revision process in order to create the better codification and classification of rare diseases for the purpose of the future 11th

Uvod: Iako analize geografskih varijacija, učestalosti obolevanja i faktora čije je prisustvo povezano sa pojavom hroničnih nezaraznih bolesti imaju dugu tradiciju, tek nedavno su se naučna istraživanja fokusirala i na proučavanje prostornog konteksta, odnosno na to kako su karakteristike susedstva (engl. neighbourhood environment) povezane sa obolevanjem od hroničnih nezaraznih bolesti. Smatra se da karakteristike susedstva, naročito socijalno-ekonomske, mogu da oblikuju zdravstvene ishode nezavisno od individualnih karakteristika odnosno da formiraju kontekst koji daje povod za prisustvo faktora rizika po zdravlje. Cilj ove disertacije bio je da se ispita povezanost individualnih karakteristika, karakteristika domaćinstava i karakteristika opština sa prisustvom bilo koje hronične bolesti, prisustvom kardiovaskularnih bolesti i prisustvom dve ili više hroničnih bolesti (multimorbiditetom) kod odraslih stanovnika Srbije, primenom univarijantne i multivarijantne dvostepene logističke regresije. Metod: U ovoj studiji korišćeni su podaci iz istraživanja zdravlja stanovnika Srbije, sprovedenog 2013. godine po tipu studije preseka, na reprezentativnom uzorku odraslih osoba uzrasta 20 i više godina; rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srbiji, sprovedenog 2011. godine, za nivo opština i podaci iz DevInfo opštinskih profila za 2013. godinu. Kao instrumenti prikupljanja podataka u navedenim istraživanjima korišćeni su upitnici. Rezultati: Kardiovaskularne bolesti predstavljaju najzastupljeniju grupu hroničnih nezaraznih bolesti kod odraslih osoba u Srbiji (40,4%). Bilo koju od 12 posmatranih hroničnih bolesti ima polovina (48,0%), a dve ili više hroničnih bolesti trećina odraslog stanovništva (30,1%). Postoje značajne razlike u prisustvu bilo koje hronične bolesti, prisustvu dve ili više hroničnih bolesti i prisustvu kardiovaskularnih bolesti u odnosu na većinu posmatranih individualnih karakteristika ispitanika, kao i karakteristika domaćinstva, Introduction: Despite the long analysis tradition relating to the geographic variations, the prevalence of diseases and the factors whose presence is associated with the occurrence of noncommunicable diseases, it was only recently that the scientific research shifted its focus on the study of the spatial context, i.e. how the facts about the neighborhood environment are associated with noncommunicable diseases morbidity. It is suggested that the neighborhood environment, especially the socio-economic, can shape the health outcomes independently of individual characteristics, thus creating a context that gives rise to the subsistence of health risk factors. The aim of this thesis was to explore the association between the individual, household and municipal characteristics and presence of any chronic disease, presence of cardiovascular diseases and presence two or more chronic diseases (multimorbidity) in the adult population of Serbia, whereby using a univariate and multivariate two-level logistic regression. Method: This study utilized data from the following datasets: the Serbian Population Health Survey, conducted in 2013 (as a cross sectional study, on a representative sample of adults aged 20 and older); results of the Census of Population conducted in 2011 (for the level of municipalities); and the data from DevInfo municipal profiles for 2013. Above surveys involved questionnaires, as instruments for the data collection. Results: Cardiovascular diseases are the most prevalent group of noncommunicable diseases among adults in Serbia (40.4%). Half of the adult population (48.0%) have any of the 12 observed chronic diseases, and a third (30.1%) have two or more chronic diseases. There are significant differences regarding the presence of any chronic disease, two or more chronic diseases, and cardiovascular diseases as compared to the most monitored individual characteristics of respondents, their households and their municipalities. By municipal characteristics

Uvod: Dobrovoljno poverljivo savetovanje i testiranje (DPST) je široko zastupljena preventivna praksa za koju se veruje da ima potencijal da utiče na porast znanja, promenu stavova, i smanjenje rizičnog ponašanja za HIV infekciju. Iako se DPST u Srbiji već duže od 12 godina obavlja u skladu sa nacionalnim protokolom i preporukama SZO i UNAIDS-a, do danas nije objavljena nijedna opsežnija evaluaciona studija kojom je procenjeno koliko opisani način rada daje željenih rezultata. Cilj: U tom smislu sprovedeno je ovo istraživanje, koje je imalo cilj da ispita povezanost prakse dobrovoljnog poverljivog savetovanja i testiranja na HIV i promena koje nastaju u oblasti znanja, ponašanja i stavova. Metod: Istraživanje je sprovedeno u periodu od maja 2010. godine do septembra 2011. godine. Subjekti istraživanja bili su klijenti savetovališta za dobrovoljno poverljivo savetovanje i testiranje na HIV u Zavodu za zdravstvenu zaštitu studenata Beograd, osobe oba pola, starosti 18-30 godina koje su koristile usluge ovog savetovališta. Istraživanje je bazirano na studiji preseka u dva vremenska perioda: prilikom prvog dolaska na DPST (N=427) tokom koga su sve osobe dobile kompletnu uslugu DPST-a i popunile posebno konstruisan upitnik za procenu znanja, stavova i ponašanja, i nakon perioda od 4-6 meseci (N=365) kada su klijenti popunili identičan upitnik. Kod 17 (od 427) klijenata otkrivena je HIV infekcija (3,98%). Statisička analiza je urađena za svaku grupu ispitanika pojedinačno i u prvoj i u drugoj fazi isptivanja, a od statističkih testova korišćen je T-test za numeričke parametarske varijable i Chi-kvadrat test za kategorijske varijable. Urađena je uporedna statistička analiza podataka u smislu otkrivanja postojanja ili nepostojanja razlika u odgovorima u znanju, stavovima i ponašanju pre i posle intervencije Mc Nemarovim testom za kategorijske dihotomne varijable, Wilcoxon-ovim testom za ordinalne varijable i Ttestom za vezane uzorke za numeričke varijable..., Introduction: Volontary confidential counselling and testing (VCCT/VCT) is a widespread preventive practice that is believed to have the potential to affect increase of knowledge, change of attitudes, and decrease of risk behavior for HIV infection. Although VCCT in Serbia has been performed for more than 12 years in accordance with national protocols and recommendations of the WHO and UNAIDS, to our knowledge no extensive evaluation study has been published up to now that estimates how are the described mode renders desired results. Objective: In this respect, the presented research was conducted in order to study the connection between the practice of voluntary confidential counselling and testing for HIV and the changes that occurre in the field of knowledge, behavior, and attitudes. Methodology: The research was conducted during the period of May 2010 till September 2011. The research subjects were clients of VCCT for HIV counseling centre in the Institute for Students Health of Belgrade, also persons of both sex, aged 18-30 years who used the services of the counselling centre. The research is based on crosssectional studies in two time periods: at the first arrival to VCCT (N = 427), when each person was provided with the complete VCCT service and then filled in a specially designed questionnaire for the assessment of knowledge, attitudes, and behavior; and the second arrival after a period of 4-6 months (N = 365) when clients filled in the identical questionnaire. The HIV infection was detected at 17 (out of 427) clients (3.98%). The statistical analysis was performed for each group of respondents respectively the first and second stage of examination, and the statistical tests used were T-test for numerical parametric variables and Chi-square test for categorical variables. A comparative statistical analysis of the data was performed in terms of discovering the existence or non-existence of differences in the responses regarding knowledge, attitudes and beha

Uvod: Zbog visokih stopa incidencije i mortaliteta, rak grlića materice predstavlja značajan problem javnog zdravstva kako u našoj zemlji, tako i u svetu. Srbija je jedna od zemalja sa najvišim stopama incidencije i mortaliteta u Centralnoj i Jugoistočnoj Evropi. Uprkos dosadašnjim naporima i pilot projekatima, organizovanim skriningom za rak grlića materice nije obuhvaćena velika populacija žena. Istraživanja su pokazala da brojni faktori značajno povećavaju rizik za rak grlića materice, a ovi rezultati mogu da pomognu zdravstvenim profesionalcima da se fokusiraju na preventivne aktivnosti. Faktori koji se odnose na seksualno ponašanje, kao što su broj seksualnih partnera u toku života, seksualna aktivnost u ranom uzrastu i pozitivna anamneza seksualno prenosivih bolesti S B su povezani sa povećanim rizikom za karcinom grlića materice. ored rizičnog seksualnog ponašanja, značajni faktori za nastanak raka grlića materice su i multiparitet, pušenje, primena oralnih kontraceptiva i niži obrazovni nivo.Uprkos brojnim studijama koje su procenjivale individualne faktore rizika za razvoj karcinoma grlića materice, samo nekoliko studija se odnosi na izračunavanje kompozitnog indeksa rizika. Cilj istraživanja je konstruisanje i validacija indeksa rizičnog ponašanja za predviđanje abnormalnog nalaza A A testa korišćenjem demografskih i seksualnih faktora ponašanja žena..., Introduction: Due to high incidence and mortality rates, cervical cancer represents significant public health problem around the world. Serbia is one of the countries with highest incidence and mortality rates in Central and South Eastern Europe. Despite some efforts and pilot projects, organized screening for cervical cancer failed to cover significant proportion of women. Evidence from research showed that some factors significantly increase risk for cervical cancer, and these findings could help health professionals to focus preventive efforts. Sexual behaviors such as number of lifetime sexual partners, becoming sexually active at early age, history of sexually transmitted diseases (STD) were consistently found to be associated with increased risk for cervical carcinoma. Along with sexual behavior, some other characteristics proved to be significant for the occurrence of cervical cancer, such as multiparity, smoking, use of oral contraceptives and lower educational status. Despite wide range of studies assessing individual risk factors associated with cervical carcinoma, only few studies attempting to calculate composite risk index could be identified. Our aim was to create and assess validity of index for prediction of abnormal Pap test using both demographic and sexual behavior characteristics of women. Method: The research was done by type anamneastičke studies (case-control), and an abnormal Pap test is used to assess the risk of cervical cancer.The study population was drawn from the patients attending departments for women’s health in two primary health care centers in Serbia (Kraljevo and Vracar). All women who visited department for women health during three month period (1.1.2013-31.3.2013) were selected and their medical records were reviewed for eligibility...

Uvod: Rak dojke kod muškaraca je veoma retka bolest i čini manje od 1% svih malignih tumora dojke i 0,17% svih malignih tumora u muškoj populaciji. Incidencija raka dojke je u stalnom porastu kod muškaraca. Najčešće se javlja između 60. i 70. godine života, deceniju kasnije nego kod žena. O etiologiji raka dojke muškaraca se veoma malo zna, jer je bolest veoma retka. Ciljevi: Ciljevi ovog istraživanja su bili da se analizira kretanje obolevanja i umiranja od raka dojke u Centralnoj Srbiji u periodu 1999-2009. godine, da se utvrde osnovne demografske i kliničke karakteristike muškaraca obolelih od raka dojke, da se odredi opšta stopa trogodišnjeg i petogodišnjeg preživljavanja, kao i da se identifikuju prediktori preživljavanja. Materijal i metode: Podaci o obolelima od raka dojke za Centralnu Srbiju preuzeti su iz nepublikovanog materijala Saveznog zavoda za statistiku za period 1999-2009. godine. Podaci o populaciji dobijeni su na osnovu podataka popisa za 2002. godinu i procene broja stanovništva Republičkog zavoda za statistiku za ostale godine. Standardizovane stope su računate direktnom metodom standardizacije, a kao standardna populacija je korišćena populacija sveta. Za procenu trenda obolevanja i umiranja korišćen je linearni trend. U okviru serije slučajeva prikupljeni su podaci od 84 muškarca obolela od karcinoma dojke kod kojih je dijagnoza histopatološki potvrdjena i po prvi put postavljena u Institutu za onkologiju i radiologiju Srbije i KBC „Bežanijska kosa” u periodu 1996-2006. godine. Podaci su prikupljeni upitnikom. U cilju analize preživljavanja obolelih od raka dojke korišćeni su long-rank test i Kaplan-Meier-ova kriva preživljavanja, a u cilju identifikacije prediktora preživljavanja korišćeni su univarijantni i multivarijantni Cox-ov regresioni model. Rezultati: U Centralnoj Srbiji, za period 1999-2009. godine, procentualno učešće obolelih od raka dojke u strukturi obolevanja od svih malignih tumora je iznosilo 24,2% za žene i 0,5% za muškarce, INTRODUCTION: Breast cancer in men is a rare disease, representing less than 1% of all malignant breast cancer and 0.17% of all malignant tumors in men. The incidence of breast cancer in men is on the rise. It occurs most often between 60 and 70 years of age, a decade later than in women. An etiology of breast cancer in men is poorly clarified because the disease is very rare. GOALS: The objectives of this study were: to analyze the trends of morbidity and mortality from breast cancer in Belgrade men population during the period 1999-2009. year; to determine demographic and clinical characteristics of these patients; and to determine the overall rate of three-and five-year survival, as well as to identify predictors of survival. MATERIAL & METHOD: Data on patients with breast cancer in Central Serbia are taken over from the Federal Statistical Office for the period 1999-2009. year. Population data were obtained from the census data for the 2002nd year and the population estimates of the Republic Institute for Statistics for other years. Standardized rates were calculated by the direct method of standardization, and the world population was used as the standard population. The method of linear trend was used to estimate the trends of morbidity and mortality. The data were collected from 84 men diagnosed with breast cancer in whom the diagnosis was histologically confirmed for the first time at the Institute for Oncology and Medical Center ”Bežanijska kosa” for the period of 1996-2006. year. Data were collected through a questionnaire. The statistical method of long rank test and Kaplan Maier survival curves were used in order to analyze survival of patients with breast cancer. A univariate and multivariate Cox regression models were used for identification predictors of survival. RESULTS: The patients with breast cancer account for 24.2% of women and 0.5% for men in the structure of all malignant tumors and the death rates were 18.9% and 0.3% respectively, for the re

Uvod. SWOT analiza je menadžerski instrument za analiziranje unutrašnjeg i spoljašnjeg okruženja kroz snage i slabosti, mogućnosti i pretnje. Cilj rada. Cilj rada je bio da se prikaže primena SWOT analize u Službi za dečju ortopediju i traumatologiju Instituta za ortopedsko- hirurške bolesti 'Banjica' u Beogradu. Metode rada. Kvalitativno istraživanje je urađeno u decembru 2008. godine primenom tzv. fokusgrupa čiji su učesnici bili zaposleni zdravstveni radnici i bolesnici ove službe. Proces rada u fokus-grupi odvijao se u dve faze. U prvoj fazi je primenjena tehnika za prikupljanje ideja, 'vrtlog ideja' o faktorima unutrašnjeg i spoljašnjeg okruženja, odnosno prepoznate su snage i slabosti, mogućnosti i pretnje Službe. U drugoj fazi je primenjena nominalna grupna tehnika i smanjena je lista faktora, koji su, prema svom uticaju na Službu, procenjivani na trostepenoj Likertovoj (Likert) skali, od faktora sa najvećim (rang 3) do faktora s najmanjim uticajem (rang 1). Rezultati. Najveću snagu Službe čine: stručan i iskusan kadar, visokokvalitetne usluge, prosečna zauzetost postelja, činjenica da je Služba nastavna baza, zadovoljni korisnici, prijatan ambijent i dopunski rad. Slabosti su: prostorna organizacija, nemotivisanost kadra za stalno usavršavanje, nedostatak pojedinih profila zaposlenih, neadekvatan sanitarni čvor, nemogućnost pružanja usluga koje ne pokriva Fond osiguranja, duga prosečna dužina bolničkog lečenja i nizak materijalni status većeg dela korisnika. Mogućnosti su: zakonska regulativa, formiranje pedijatrijske traumatološke službe u Beogradu, dobra regionalna pozicija Instituta i nova tržišta. Pretnje su: izostanak autonomije Službe u kadrovskoj politici i kadrovska politika Instituta, organizacija Instituta po službama i odeljenjima, konkurencija unutar Instituta, nemogućnost povećanja kapaciteta odeljenja, ishrana neprilagođena bolesnicima, male mogućnosti za stručno usavršavanje zaposlenih, zastarelost opreme Instituta i neformalni oblici plaćanja, Introduction. SWOT analysis is a managerial tool used to evaluate internal and external environment through strengths and weaknesses, opportunities and threats. Objective. The aim was to demonstrate the application of the SWOT analysis on the example of the Department for Paediatric Orthopaedics and Traumatology at the Institute of Orthopaedic Surgery 'Banjica' in Belgrade. Methods. Qualitative research was conducted during December 2008 at the Department for Paediatric Orthopaedics and Traumatology of the Institute of Orthopaedic Surgery 'Banjica' by applying the focus group technique. Participants were members of the medical staff and patients. In the first phase of the focus group brainstorming was applied to collect the factors of internal and external environment, and to identify strengths and weaknesses, opportunities and threats, respectively. In the second phase the nominal group technique was applied in order to reduce the list of factors. The factors were assessed according to their influence on the Department. Factors ranked by the three point Likert scale from 3 (highest impact) to 1 (lowest impact). Results. The most important strengths of the Department are competent and skilled staff, high quality of services, average hospital bed utilization, the Department providing the educational basis of the School of Medicine, satisfied patients, pleasant setting, and additional working hours. The weaknesses are: poor spatial organization, personnel unmotivated to refresh knowledge, lack of specifically trained personnel, inadequate sanitary facilities, and uncovered services by the Insurance Fund, long average hospital stay, and low economic status of patients. The opportunities are: legislative regulations, formed paediatric traumatology service at the City level, good regional position of the Institute, and extension of referral areas. The threats are: absent Department autonomy in the personnel policy of the Institute, competitions within the Institute, impo

Uvod. Institut za ortopedsko-hirurške bolesti 'Banjica' u Beogradu pruža tercijarne zdravstvene usluge na nacionalnom nivou. Nakon decenija neprekidnog razvoja, tokom poslednjih godina, u uslovima velikih socijalnih i državnih promena, perioda tranzicije i raspada bivše Jugoslavije, došlo je do slabljenja Instituta. Cilj rada. Radi prevazilaženja krize, primenili smo moderne metode menadžmenta, kako bismo definisali probleme u vođenju ustanove i predložili odgovarajuće strategije oporavka. Metode rada. Sprovedena je anketa na 100 ispitanika (17,67%) zaposlenih u Institutu. Rezultati su obrađeni metodama deskriptivne statističke analize, PEST i SWOT analizom. Rezultati Ocenjen je uticaj političkih fluktuacija, starenja stanovništva, finansijskog modela i tehnološke zastarelosti. Ispitivani su brojni personalni i interpersonalni faktori: kvalitet medicinske usluge (3,59±0,76, skala 1-5), odnos između učesnika u procesu zdravstvene zaštite (3,39±0,78), uslovi rada (opisani kao neodgovarajući u 91% slučajeva), ljudski, finansijski i drugi resursi, profesionalna saradnja, stimulacija, konkurencija i mobing (zabeležen u 56% slučajeva), javno informisanje, ugled institucije (ocena 3,70±0,88) i PR aktivnosti (neprepoznate u 78% slučajeva). Skoro svi ispitanici (93%) su se izjasnili da na poslu ulažu maksimalni napor. Zaključak. Na osnovu rezultata istraživanja definisano je nekoliko strateških ciljeva. Oni obuhvataju jačanje naučnih aktivnosti, opštu orijentaciju ka specifičnim i ekskluzivnim patološkim stanjima i metodama lečenja, poboljšanje transparentnosti u rukovođenju ustanovom, uvođenje sistema stimulacije zaposlenih na osnovu kvaliteta, podršku promociji i PR aktivnosti Instituta., Introduction. The Institute for Orthopaedic Surgery 'Banjica' in Belgrade provides tertiary healthcare services on national level. After decades of constant development, a recent decline coincided with the decade of great social and governmental disturbance, the transition period after the dissociation of former Yugoslavia. Objective. In order to overcome the crisis, we used modern management methods to define problems in the institution management, and to propose appropriate strategies. Methods. A survey that included 100 employees (17.67%) was carried out, followed by descriptive statistical analysis, PEST and SWOT analyses. Results The impact of political fluctuations, ageing of population, financing model, obsolete medical technology was evaluated. Various personal and interpersonal factors were assessed: the quality of medical service (3.59±0.76, mark 1-5); relations among health service participants (3.39±0.78); occupational conditions (not good-91%); human, financial and other resources; professional cooperation, stimulation; rivalry and mobbing (declared in 56%); public informing, institution image (rank 3.70±0.88) and PR activities (new to 78%). 93% declared to give maximum effort at work. Conclusion. Using these results, we defined several strategic objectives. These include strengthening scientific activities, general orientation to specific and exclusive pathological conditions and treatment methods, improvement of management transparency, introduction of quality-based stimulation of workers, support of promotional and PR activities.