Search

YÖK Tez No: 560470 Anadolu topografyası geçirdiği jeolojik evrimi sebebiyle son derece engebeli bir morfolojiye sahiptir. Bu durum, güzergâhları genellikle morfolojiden bağımsız olarak belirlenen mühendislik yapılarının çalışıldığı alanlarda şev yarmalarının oluşmasına sebebiyet vermektedir. Mühendislik yapılarının ömrünü uzatmak ve güvenliği sağlamak amacıyla oluşan bu şevlerin duyarlılığının incelenmesi önemli bir konudur. Bu bağlamda tez kapsamında Batman ili sınırları içerisinde kalan Batman-Mardin Yolu üzerindeki mevcut karayolunun genişletilmesine bağlı olarak yükseklikleri 60 metrenin üzerinde oluşacak olan şevlerin duraylılıkları farklı analiz programları kullanılarak çalışılması ve analiz programlarının karşılaştırılarak kaya ortamlarındaki şev duraylılıklarının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışma alanındaki kireçtaşı kaya birimlerinin jeolojik ve mühendislik jeolojisi çalışmaları yapılarak analizlerde kullanılacak olan ve kaya kütlesini tarif eden dayanım özelliklerinin tespiti yapılmış, parametreler belirlenmiştir. Kaya ortamında çalışılması sebebiyle analizlerde kaya ortamını daha iyi yansıttığı düşünülen yenilme modeli olan Hoek-Brown yenilme modeli kullanılmış olup analizler RS2 (Phase) ve Plaxis programlarında yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda programların Hoek-Brown yenilme modeli ile çalışmaları kıyaslanmıştır. Bu kıyası çeşitlendirmek adına ise kaya ortamı Plaxis analiz programında Hardening Soil zemin modelinde de analiz edilmiş ve kıyasın nihai sonucuna dahil edilmiştir. Çalışmanın sonunda Plaxis'teki Hoek & Brown yenilme modeli sonuçlarına göre bölgedeki yüksek şevlerin uzun dönem duraylılık şartlarını sağlamadığı belirlenmiştir. RS2 (Phase) programında Hoek & Brown yenilme modeli ve Plaxis programında Hardening Soil zemin modeli ile yapılan duraylılık analizlerinin sonuçlarına göre ise uzun dönemde duraylı olduğu sonucuna varılmıştır. Due to the geological evolution of the Anatolian topography, it has a highly uneven morphology. This situation leads to the formation of slopes in the areas where engineering structures are determined. Examining the stability of these slopes to extend the life of engineering structures and to ensure safety is an important issue. Within the scope of the thesis, the stability of the slopes to be over 60 meters on the Batman-Mardin Road which are located within the boundaries of the Batman province, have been studied by using different analysis programs. It is aimed to determine the slope stability in the rock environment by comparing the analysis programs. For this purpose, geological and engineering geology studies of limestone rock units in the study area were conducted. The parameters to be used in the analyzes were determined. Hoek-Brown failure model which is the reflection model which is thought to better reflect the rock environment was used in the analyzes. The analyses were performed in RS2 (Phase) and Plaxis programs. According to the results, the studies of the programs with the Hoek-Brown failure model were compared. In order to diversify these rocks, rock media was also analyzed in the Hardening Soil model in Plaxis analysis program. At the end of the study; According to the results of Hoek & Brown failure model in Plaxis, it is determined that high slopes in the region do not meet the stability conditions. Slopes are stable according to the results of the stability analysis performed with the Hoek & Brown failure model in the RS2 (Phase) and the Hardening Soil model in the Plaxis program.

Tarihin her döneminde önemini koruyan Hasankeyf, Dicle nehri üzerine kurulan ve önemli ticaret güzergâhı üzerinde bulunması sebebiyle birçok medeniyete ev sahipliği yaparak zengin bir tarihi mirasa sahiptir. Bu bölgede varlık gösteren uygarlıklardan birçok eser günümüze ulaşmıştır. Binlerce mağara yerleşkesi ve Bizans döneminden kalan kalesi ile dikkatleri üzerinde toplayan Hasankeyf ne yazıkki ILISU Baraj projesiyle köklü bir geçmişimizi sulara hapsedecek olması oldukça üzücü.Hasankeyf mezar taşları da Türk kültürünün farklı zamanlarda sahip oldukları mezar geleneklerinden ipuçlarını sunan önemli kültür malzemelerindendir. Malzemenin dayanıksızlığı nedeniyle günümüzde bu taşların çoğu tahrip olmuştur.Hasankeyf'te yapılan tespit çalışmalarında 12 yerde tarihi mezarlık ve mezar taşları tespit edilmiştir. Ayrıca Hasankeyf Kazı Evi Deposunda mezar taşları ile Hasankeyf Belediye bahçesindeki mezar taşı da ele alınmıştır.Mezar taşlarının bulunduğu yerler beş ana başlık altında gruplandırarak verilmeye çalışılmıştır. Bunlar; Tarihi mezarlık alanları, yapıların hazirelerinde yer alan mezar taşları, yapı içerisinde yer alan mezar taşları, Hasankeyf kazı evi deposunda yer alan mezar taşları ve Hasankeyf belediye bahçesinde yer alan mezar taşları.Bu çalışmaya konu olan mezar taşlarının fotoğrafları çekilmiş, ölçüleri alınmış, özellik arz edenlerin çizimleri yapılmış, metinleri çözülmüş, süsleme özellikleri incelenerek bu önemli kültür varlıklarının sanat tarihi içindeki önemleri saptanmış ve bu eserlerin Türk Sanatındaki yeri vurgulanmaya çalışılmıştır. Keeping its importance through the history, Hasankeyf, founded on Dicle River, has a rich historical heritage by hosting many civilizations because of being on important trade routes. Many historical artifact belonging to civilizations which lived in this region survived. Drawing attention with thousands of cave settlements and the castle dating to Byzantine period, Hasankeyf unfortunately will confine its deep history to the water of ILISU Dam, and it is afflictive.Hasankeyf tombstones are also cultural materials which present traces of grave traditions belonging to Turkish culture in various times. Many of these tombstones have been destroyed because of the materials' weakness.Through fixing practices, historical graveyard and tombstones have been detected in twelve places. Also, tombstones in Hasankeyf Excavation House and Hasankeyf municipality garden have been dealt.We have tired to group the places in five titles. These are tombstones in graveyards buildings, in Hasankeyf Excavation House, garden of the Hasankeyf Municipality and those situated in buildings' treasure house.We have taken photos of these tombstones, measured the dimensions, drew some of them, analyzed the text and examined the decoration specialties and so we have determined the importance of these cultural assets and tried to emphasized the place of these artifacts in Turkish Art. 373

630-866/1232-1462 yılları arasında Hasankeyf'te hüküm süren Hasankeyf Eyyûbîlerinin hâkimiyet sahası; Siirt, Erzen ve Hazzo gibi yerleşim yerlerine kadar uzanmıştır. Sınırlı bir bölgede kurulmasına karşın yönetim anlayışı ve ürettiği medeniyet açısından Eyyûbî Devleti'nin doğudaki bir minyatürünü andıran Hasankeyf Eyyûbîleri ilk dönemlerinde İlhanlıların nüfuzu altında kalmışlardır. Kendi adlarına bastırdıkları sikkeler, hanedan yönetiminin meşruiyetini ortaya koyan unsurlardandır. Mısır Memlük hükümdarlarıyla sıkı ilişkileri olan Hasankeyf Eyyûbîlerinin siyasî varlığı, 1462 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından sonlandırıldı.Hasankeyf Eyyûbîleri devlet teşkilatı açısından kendilerinden önceki İslam devletlerinin yapısını korumuş ve onlardan devraldıkları kurumlara aynı şekilde işlerlik kazandırmışlardır. Bu hanedan iki buçuk asırdan fazla bir dönemde mimari şaheserler inşa ettiği gibi bilimsel faaliyetleri teşvik etmiştir. Bu çalışma, Hasankeyf Eyyûbîlerinin maddi ve manevi kültür mirasının ortaya çıkarılması açısından yaygın literatür için önem arz eder.Anahtar Kelimeler: Hasankeyf Eyyûbîleri, İdari Teşkilat, Mimari, İlmî Faaliyetler, Nümizmatik. The sovereignty region of Ayyubids of Hasankeyf that reigned between 630-866/1232-1462 was extended to some places like Siirt, Erzen and Hazzo. The Ayyubids of Hasankeyf, which seem to be a miniature of Ayyubid state at East in terms of administration intelligence and civilization, were under the influence of Ilkhanids at early stages, although it was settled in a restricted area. The minted coins by their names are the signs of the legitimacy of Ayyubids administration. The ruler of Aqqoyunids, Uzun Hasan, removed the political existence of Ayyubids of Hasankeyf, who had good relations with Mamluk Sultans, from the scene of history at 1462. The Ayyubids of Hasankeyf preserved the state governance system of previous Islamic states and put all institutions into action in the same way that they inherited. This dynasty built the architectural masterpieces as well as encouraging producing scientific studies more than two and a half century. This study is very important for the relevant literature for bringing the tangible and intangible cultural heritage of the Ayyubids of Hasankeyf into light.Keywords: The Ayyubids of Hasankeyf, Mamlukids, Administration Organization, Architectural Output, Scientific Activities, Numismatic. 382

Hasankeyf Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, Batman il sınırları içerisinde yer almaktadır. Hasankeyf'in tarihsel sürecine bakıldığında, üzerinde kurulduğu coğrafik yapının ve şehri adeta kuşatan Dicle Nehrinin bulunması, burada erken dönemlerden beri yerleşimin varlığını ortaya koymaktadır. Bu bağlamda Hasankeyf Höyüğünün neolitik dönem özelliklerini taşıması, iç Kalede Urartu- Asur döneminden taş temellerin kalması yine Hasankeyf'in yerleşmeye müsait olmasının sonucudur. Hasankeyf adına ilk kez Asur kaynaklarında rastlanmaktadır. Daha sonra Hasankeyf, Roma-İran çatışmalarında önemli bir mücadele sahası haline gelmiş ve bu devletlerarasında sürekli el değiştirmiştir. İşte bu mücadeleler devam ederken Doğu Roma (Bizans) imparatoru II. Konstantinos (337-361) topraklarını Sasani saldırılarından korumak amacıyla burada bir kale inşa ettirmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu için artık bir uç kalesi olan şehrin bu tarih itibariyle stratejik öneminin daha da arttığı söylenebilir. VII. yüzyılın ilk yarısında İslâm orduları tarafından fethedilen Hasankeyf, bir süreliğine Emevi ve Abbasi valileri tarafında yönetilmiştir. Hamdani ve Mervanî hâkimiyetlerinde de yaşayan Hasankeyf, en parlak devrini Artuklu ve Eyyubi devletlerinin yönetimi altında olduğu zaman yaşamıştır. Hasankeyf, 1462 yılından itibaren yirmi yıl sürecek Akkoyunlu hâkimiyetine girmiştir. Daha sonra tekrar Eyyubi melikleri tarafından ele geçirilen şehir üzerinde bu sefer Safeviler'in ve Osmanlıların nüfuzunu artırma çabası başlamıştır. Nihayetinde ise 1516 yılında Hasankeyf, Osmanlı Devleti hâkimiyetine girmiştir. Hasankeyf'in mimari yapılarında kalitesiz malzemenin kullanılması, yapıların çabuk yıkılmasına sebep olduğu gibi dış (savaşlar, doğal etmenler ) nedenlerin de varlığı göz önüne alındığında işi daha da güçleştirmiştir. Hasankeyf şehirciliğinin anlaşılması açısından İç Kale oldukça önemlidir. Roma Döneminde Hasankeyf bir garnizon olarak inşa edildiğinde Sasanilere karşı bir üss olması hasebiyle, tipik Roma şehir planları özelliklerinin aranması doğru olmasa gerekir. İslami Dönemde yapılan cami, mescid, türbe gibi çeşitli mimari unsurların yer alması, Hasankeyf şehirciliğinin anlaşılması açısından irdelenmesi gereken mimari unsurlardır. Bu bağlamda Hasankeyf Şehri, büyük ölçüde Artuklu ve Eyyûbi dönemlerinde şekillenmiş ve Ortaçağ dünyasının önemli başkentlerinden biri olmuştur., Hasankeyf is lacated within Batman, Southeastern Anatolian. Viewing the historical period of Hasankeyf, the geographical structure of its locati on which almost sorrounds the city and being close to Tigris River provided hasankeyf to be settlement of human being in very early periods of time. İn this context, the hasankeyf mounds' having Neolithic period features and the stone foundations in inner castle which remain from Assryia-Urartu periods are the results of the convenience of hasankeyf for human being settlement. One can see the name of Hasankeyf Assryian resources for the first time. Meanwhile Assyrian were the first civilization using this name. Hasankeyf became an important field of fight between Roman Iran later on and used alter the control between these civilizations frequently. During these fights between roman and iran civilizations, the Byzantine Emperor 2. Konstantinos (337-361 ) built a castle here in order to prezerve his territory from assaults coming from Sassanids. One can claim that the city strategically became much more important for Byzantine Empire because of being a tip castle. Counqured by Islam armies in the first half of 7. Century, Hasankeyf was managed by Amayyads and Abbasids governors for a while. Controlled by Hamdani, Marwanid as well Hasankeyf, experienced the most brilliant era during the control of Artukid, Eyyûbi civilizations. Hasankeyf got into domination of Akkoyunlu state in 1462 for a period lasting for 20 years. Invaded by Eyyûbi kings again, Safavids and Ottoman started to struggle to encrease their enfluence on the city. Eventually, the city got into Ottoman domination in 1516. Poor quality of the material used in the construction of Hasankeyf and natural factors such as wars quickly led to the collapes of Hasankeyf construction. İnner castle is very important in the view of understanding of Hasankeyf urbanism. During the Roman period, Hasankeyf was built as a garrison city against the Sassanids thus it should be considered as a typical base city while measuring the feartures of the city.Various architectural elements in islamic period like mosques, masjids, tombs should be analyzed in terms of the understanding urbanism of hasankeyf . In this context, the city of Hasankeyf was greatly shaped in the period of eyyubi and artukid and city became one of the most important cities of middle ages.

Ortaçağ coğrafyacıları tarafından üç kısımda ele alınan el-Cezîre bölgesinin önemli bir kısmını teşkil eden Diyâr-ı Rebia içinde yer alan Tur Abdîn Bölgesi günümüzde Batman ilinin Hasankeyf ilçesini, Mardin ilinin merkezini ve merkeze bağlı Oğuz Köyü (Dârâ), Midyat, Nusaybin, Kızıltepe ilçeleri ile Şırnak iline bağlı Cizre ilçesini kapsamaktadır. Aynı zamanda şehir ismi olarak da zikredilen Tur Abdîn (Midyat) bu bölgenin başşehri konumundadır. Tur Abdîn şehri merkez olmak üzere bölgede yer alan diğer şehirler, kuzeyde Hasankeyf, güneydoğuda Cizre, güneyde Nusaybin, güneybatıda Dârâ, batıda Mardin ve Kızıltepe olmak üzere yedi şehirden oluşmaktadır. Tur Abdîn Bölgesi gerek stratejik konumu gerekse tarımsal verimlilikleri ve yoğun su kaynakları ile ortaçağda çok meşhurdur. Tezin önemli bir kısmında Ortaçağ?da yazılmış Arapça, Farsça, İbranice, Süryanice ve Ermenice tarih ve coğrafya kaynaklarının asılları ve tercümelerinin yanı sıra bölge ile ilgili önemli bazı bilgileri ihtiva eden son dönem kaynak ve bölgeyi gezmiş birtakım seyyahların eserlerinden istifade edilmiştir. Tur Abdîn Bölgesi bünyesinde barındırdığı zenginlikleri korumakta ve bu yönüyle UNESCO tarafından dünya kültürel mirasına aday olarak gösterilmektedir.Anahtar Kelimeler: Tur Abdîn,el- Cezîre, Mardin, Midyat,Hasankeyf, Nusaybin, Cizre, Dârâ, Kızıltepe Tur Abdîn region today includes Hasankeyf district of Batman city, the central Mardin city and its Oğuz Village (Dara), Midyat, Nusaybin, Kızıltepe districts as well as the Cizre district of Şırnak province, is located within the borders Diyâr-ı Rebia which constitutes an important part of al-Jazirah region that medieval geographers discussed in three parts. Tur Abdîn (Midyat) which is also referred as the city name is the capital of the Tur Abdîn region. Other cities in the region are composed of seven cities such as the center Tur Abdîn city, in the north Hasankeyf, in southeast Cizre, in the south Nusaybin the south west Dârâ, and in the west Mardin, Kızıltepe city. Tur Abdin region was very famous in medieval times due to its strategic location and agricultural productivity and intensive water resources.An important part of this thesis was written by making use of written resources in the middle ages of the Arabic, Persian, and Hebrew, Syriac and Armenian history and geography. In addition, the works of some authors, who travelled to the region as well as many updated resources have been used to give some specific information about the region. The region has been protecting the historical richness and in this respect it was presented as a candidate for the world cultural heritage by UNESCO.Keywords: Tur Abdîn, al- Jazîrah, Mardin, Hisn Kayfâ, Nasîbîn, Jazirah Ibn 'Umar, Dârâ, Dunaysir. 304

Hasankeyf Kazısı'nda 1986?2009 yılları arasında, 1992?1998 yılları hariç olmak üzere, 750 lüle ve lüle parçası ele geçirilmiştir. Bunlar arasında çok sayıda bütün, bütüne yakın ya da kırık parçalar halinde lüleler yer almaktadır. 750 lüleden sadece 12 tip tespit edilebilmiştir. Hasankeyf lülelerinde tipler, çanak veya kaide biçimlerine göre iki başlık altında ele alınmıştır. Lüleler arasında çanak biçimlerine göre silindir çanaklı, torba biçimli çanaklı, karinalı çanaklı, yuvarlak çanaklı, basık yuvarlak çanaklı, süzgeçli basık yuvarlak çanaklı, krater biçimli çanaklı, lale çanaklı ve dikdörtgen çanaklı lüle tipi olmak üzere 9 tip tespit edilmiştir. Kaide biçimlerine göre ise kaideli ve süzgeç çanaklı, disk kaideli ve silindir kaideli lüle tipi olarak 3 tip belirlenmiştir.Sadece kilden yapılan Hasankeyf lülelerinin büyük çoğunluğunun özensiz işçiliğe sahip olması, bunların günlük kullanıma yönelik yapıldığını göstermektedir. Hasankeyf lülelerinin büyük bir kısmı bölgesel özellikler taşımakta; diğer bir kısmı da başka merkezlerde bulunan bazı tip ve motifleri de bünyesinde toplamaktadır.İncelenen lüleler, yerel üretimin izlerini taşımaktadır. Birkaç lülede hatalı üretimin izlerine rastlanmakla birlikte, Hasankeyf'te bulunan bazı silindir kalıplardaki desenlerin lülelerde de görülmesi, yerel üretimin varlığına işaret etmektedir. İleride kazılarda elde edilebilecek veriler, Hasankeyf'te lüle üretimi olup olmadığı konusunu netleştirecektir.Hasankeyf lülelerinin büyük çoğunluğu 17. ile 18. yüzyıl arasındaki döneme tarihlenmiştir. Bu örnekler arasında, daha çok gri ve beyazın tonlarında hamurlu ve astara sahip karinalı çanaklı, silindir çanaklı, yuvarlak çanaklı, basık yuvarlak çanaklı, kaideli ve süzgeç çanaklı, silindir kaideli ve dikdörtgen çanaklı lüle tipleri yer almaktadır. Bir grubu 19. yüzyılda ve çok az bir grubu da 19. yüzyıl ile 20. yüzyıl başı arasında üretilmiştir. 19. yüzyıl örnekleri arasında disk kaideli ve lale çanaklı lüle tipleri bulunmaktadır. 19. yüzyıl ile 20. yüzyıl başı arasına tarihlenenler ise süzgeçli basık yuvarlak çanaklı lüle tipinin örnekleri olmuştur. Merkezdeki lüle kullanımının 17. ile 20. yüzyılın başı arasında var olduğu tespit edilmiştir. Between 1986 and 2009, with the exception of the period between 1992 and 1998, 750 pipe and pipe pieces, were found at the Hasankeyf excavation. Among them mostly there were those unbroken, almost unbroken or the types in the form of broken pieces. 12 types out of 750 pipes were determined. The types of Hasankeyf pipes were examined under two headings according to their bowl or base forms. Among pipes 9 types of pipe were identified according to their bowl forms as cylinder bowl, sack like bowl, bikonical bowl, rounded bowl, flatten rounded bowl, sieve flatenned rounded bowl, crater like bowl, lily bowl, and rectangular bowl pipe. As for the base forms 3 types were determined which were base and sieve bowl, disc base and cylinder base.The fact that most of the Hasankeyf pipes only made of clay had the featureless craftmanship points out they were made for daily use. While a large majority of Hasankeyf pipes have regional characteristics, the other part incorporates also some types and motifs of different regions.The pipes that were examined bear the traces of local production. Besides the traces of defective manufacturing in some of the pipes, that the figures on some of the cylinder forms found in Hasankeyf were seen in the pipes points out the local production. The data which can be acquired in the following excavations will show us whether the pipe production were made or not in Hasankeyf.The vast majority of Hasankeyf pipes were dated to the period between the 17th to 18th centuries. Among these examples were,mostly in the tones of white and gray, fabric and lined biconical bowl, cylinder bowl, rounded bowl, flattened rounded bowl, base and sieve bowl, cylinder base and a rectangular bowl pipe types. A group of them were produced in the 19th century and a minority group were produced between the 19th and at the beginning of 20th centuries. Among the 19th century patterns there were disc base and lily bowl types of pipes. The ones which were dated to 19th and the beginning of 20th century were accepted as the examples of disc base and lily bowl pipe types. Dated to from 19th to 20th century examples of the type of pipe the crater like bowl. The use of pipes in the center is confirmed to have existed between the 17th and the beginning of 20th centuries. 466

Günümüzde, kültürel mirasın korunması devletler kadar uluslararası toplumu da ilgilendiren bir meseledir. UNESCO, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kurumlar çalışmalarını gittikçe artarak kültürel mirasın korunması üzerinde yoğunlaştırmaktadır. Bu bağlamda birçok uluslararası sözleşme geliştirilmiş, ayrıca kültürel mirasın korunması, insan hakları gibi daha kapsamlı konular çerçevesinde tartışılmaya başlanmıştır. Bu çalışma, sözü geçen bu son noktaya değinmektedir. Kültürel miras, insan hakları kapsamında korunabilir mi? Bu çerçevede, çalışma, Ilısu Barajı ve Hidroelektik Santrali yapımına karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde açılmış ve halen sürmekte olan davanın sonuçlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Uzun bir süredir eleştirilmekte olan Ilısu Barajı projesi aralarında Hasankeyf'in de bulunduğu yaklaşık iki yüz arkeolojik sit alanı için bir tehdit oluşturmaktadır. Bu çalışma öncelikle, uluslararası hukukun kültürel miras konusunda gelişimi ve kültürel mirasın insan hakları ile olan bağlantısı üzerine gelişen literatürü inceleyecektir. Daha sonra, Ilısu Barajı projesi ve projenin Hasankeyf sit alanına olan etkisi araştırılacaktır. Son olarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde görülmekte olan Hasankeyf davasına ilişkin hukuki meseleler tartışılacaktır. Bu çalışma kültürel mirasın daha etkin bir şekilde korunmasında insan hakları hukukunun önemli bir rol oynayabileceğini, ancak kültürel mirasın bir insan hakkı olarak tanınmasının pratikte ? özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi çerçevesinde ? bir takım zorluklar yaratabileceğini ortaya koymaktadır. Today the protection of cultural heritage is one of the major concerns of the states as well as the international community as a whole. Institutions such as UNESCO, the Council of Europe and the European Union are increasingly focusing their activities on the safeguarding of cultural heritage. Many international legal instruments have been elaborated in this regard and the protection of cultural heritage is now being discussed within the framework of broader concepts such as human rights. The present study concentrates on this latter aspect. Can cultural heritage be protected as a part of human rights? In this context, this study aims to examine the implications of the on-going case brought against the construction of the Ilısu Dam and Hydroelectric Power Plant before the European Court of Human Rights. The long-criticized Ilısu Dam project poses a threat to nearly two hundred archaeological sites in the south east of Turkey, including the site of Hasankeyf, which is of significant importance. First, the study examines the development of the international law regarding cultural heritage and the evolving literature on the connection of cultural heritage to human rights. Then, it explores the background of the Ilısu Dam project and its impacts on the site of Hasankeyf. Finally, it discusses the legal issues raised in the Hasankeyf case at the European Court of Human Rights. The study concludes that while the human rights law may play an important role in the protection of cultural heritage, the recognition of cultural heritage as a human right challenges the current practice of the Court. 119

Hasankeyf Orta Çağın önemli ticaret kentlerinden biridir. Son zamanlarda yapılan Orta Çağ kazıları sonucunda İslam seramiği üzerine önemli çalışmalar yapılmaktadır. Ancak Orta Çağ depolama ve aydınlatma kaplarına yönelik çalışma bulunmamaktadır. Bu eksiğin giderilmesi düşüncesiyle ?Hasankeyf Kazılarında 2007-2009 Yıllarında Bulunan Aydınlatma ve Depolama İşlevli Sırlı Seramik Kaplar? başlıklı bu çalışmaya yönelerek, öncelikle arazi ve depo çalışmalarına başlanmıştır. Seramiklerin çizimi, katalog düzeni oluşturulup, ardından kütüphane çalışması yapılmıştır. Kataloga alınan 177 parçanın karşılaştırma ve değerlendirmesini yaparak, Türk İslam seramik sanatındaki yerlerini belirlemeye çalıştık.Bu çalışmada seramikler kapların işlevlerine göre gruplara ayrılmıştır. Kandil örnekleri 2 gruba ayrılmıştır. Bu çalışmada 24 adet kaidesiz, 18 adet kaideli kandil örneğimiz bulunmaktadır. Kandillerde tek renk sır tekniği kullanılmıştır. Yeşil, türkuaz, mor sırlı kandillerde bezeme görülmemektedir.Küp, testi, ibrik ve kavanoz gibi depolama kapları, 4 ayrı bölümde anlatılmıştır. Günlük yaşamda kullanılan bu kaplarda tek renk sır, sıraltı boyama, boya akıtma, kazıma teknikleri görülmektedir. Yeşil, şeffaf beyaz, türkuaz, kobalt mavisi ve mor sır kullanımı görülmektedir. Testi ve kavanoz örneklerinde bitkisel, yazı, geometrik süsleme çeşidi bulunmaktadır.Çalışmamızın diğer Orta Çağ merkezlerinin kandil ve depolama kapları çalışacak kimselere, tipoloji sayesinde karşılaştırma ve değerlendirme imkânı sağlamasını umut etmekteyiz.Anahtar Kelimeler:1. Hasankeyf2. Kandil3. Küp4. Testi5. Kavanoz Hasankeyf is one of the major trading cities in Middle Ages. As a result of recent excavations of the medieval Islamic ceramics on the important work is done. However, there is no study of medieval storage containers and lighting. This idea of eliminating `Through the years 2007-2009 Hasankeyf Excavation Storage and Lighting Glazed Ceramic Vessels` by heading towards the title of this work, first started to work the land and warehouse. Ceramics, drawing, created the catalog layout, then the library was completed. Comparison and evaluation of the part 177 from the catalog by doing, trying to identify locations of the Turkish Islamic art of ceramics.In this study, pottery vessels are divided into groups according to their functions. Examples of an oil lamp is divided into 2 groups. 24 examples have foots but 18 oil lamps have no foot. Single-color glaze technique used in oil lamps. Green, turquoise, purple glazed decorative oil lamps are seen.Storage containers such as cubes, jurs, ewers, jars, potteries are described in 4 separate sections. These containers are used in daily life. One color glaze, underglaze painting, paint splashes, are scraping techniques. Green, transparent, white, turquoise, cobalt blue and purple are the use of glaze. Jur and jars are decorated with vegetable, text, geometric ornamentation types.Storage containers and oil lamps, those who work in the other study centers in the Middle Ages, thanks to the typology to provide the opportunity to compare and evaluate.Key Words:1. Hasankeyf2. Oil Lamp3. Cube4.Jug5. Jar- pot 318

Bu çalışma, tehlike altındaki arkeolojik bir alanı vaka analizi olarak bunu ele alan gazete haberlerini inceleyerek Türkiye'deki kültürel miras algısını ve medyanın bunun üzerine etkisini araştırmayı amaçlamaktadır. Vaka analizi olarak kullanılan arkeolojik alan ise, Ilısu Baraj Gölü altında kalma tehlikesi bulunan Hasankeyf'tir. Bu çalışmanın esas amacı, baraj projesinin başlangıcından itibaren Hasankeyf'in yazılı basılı tarafından temsil edilişini ve zaman içinde bu temsilin nasıl değiştiğini göstermektir. Tartışılan konuya zemin hazırlamak açısından, tez kapsamında Geç Osmanlı döneminden günümüze kadarki süreçte kültürel miras algısı, arkeolojinin yeri ve kültürel miras alanındaki devlet politikaları tartışılmıştır. Araştırmak üzere seçilen gazetelerin Hasankeyf temsilinin analizi için nitel ve nicel içerik analizi uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemini, Cumhuriyet, Radikal, Sabah, ve Zaman gazetelerinin 2000?2009 yılları arasında yayınlanmış Hasankeyf haberleri oluşturmaktadır. Yapılan araştırma, Türkiye'de çalışılmamış bir konu olan kültürel mirasın gazete haberlerindeki içeriğini işlemesi açısından bir ilk özelliğini taşımaktadır. Sonuç olarak, yapılan araştırma göstermiştir ki Türkiye'deki haber medyasının 2000?2009 yılları arasında Hasankeyf'i ele alışı, alanın bilinirliğini artırıp ve konunun gündemde kalmasını sağlamıştır. Ayrıca, yapılan çalışmanın buluntularına göre seçilen gazetelerin Hasankeyf'i haber yapma sıklığı ve içerik konusunda farklılıklar bulunmaktadır.Anahtar Sözcükler: kültürel miras algısı, Türk basını, Hasankeyf, Ilısu Baraj Projesi, kültürel politikalar. This study examines the position of media and its impact on cultural heritage perception in Turkey, by using an archaeological site in danger as a case study and analyzing the relevant newspaper coverage. The site in question is Hasankeyf which is in danger of being submerged in the Ilısu Dam Project?s reservoir lake. The main point is to see how Hasankeyf has been represented after the initiation of the dam project and how the attitude of the print media changed over time. As a background, the thesis also discusses the cultural heritage perception and the position of archaeology in Turkey, starting from the Late Ottoman era until contemporary times, as well as state policies towards cultural heritage. Qualitative and quantitative content analysis has been conducted in order to explore selected Turkish newspapers? representation of Hasankeyf. The data used in this thesis consists of the relevant coverage in four Turkish newspapers: Cumhuriyet, Radikal, Sabah, and Zaman, from 2000 to 2009. The content of the news coverage on cultural heritage in Turkey is an understudied topic, and this thesis serves as the first study to address the issue. It shows that the coverage of Hasankeyf in the Turkish news media has created publicity and kept the issue on the agenda between 2000 and 2009. However, the results also prove that there are differences among the Hasankeyf coverage in the selected newspapers in terms of both content and news coverage frequency.Keywords: cultural heritage perception, Turkish press, Hasankeyf, the Ilısu Dam Project, cultural policies. 160

Günümüzün en temel sorunlarından biri enerji ihtiyacı ve bu ihtiyacın giderilmesi için yaratılan ekolojik sorunlardır. Hidroelektrik enerji üretimi için inşa edilen barajlar ve Hidroelektrik Santraller beraberlerinde birçok çevresel, kentsel ve kültürel etkiyi de getirmekteler. Bu bağlamda hidroelektrik enerji üretiminin yararlılığı bilim dünyasında ve kamuoyunda tartışılmaktadır. HES'lerin neden olduğu çevresel etkilere Allianoi, Zeugma, Hasankeyf gibi önemli tarihi ve kültürel alanları sular altında bırakma da eklenince; tartışma boyutu farklılaşmaktadır.Araştırmanın odağında bulunan HES'lerin çevre, kentsel yaşam ve kültüre etkileri; HES'lerin genel etkileri saptanarak tümden gelim yöntemi ile Hasankeyf Ilısu Barajı özelinde incelenmiştir.Araştırma iki temel bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde: suyun doğadaki yaşamsal önemi ve enerji üretimi amacıyla kullanılması süreci ile; HES'lerin neden olduğu çevresel, kentsel ve kültürel etkiler incelenmiştir. İkinci bölümde ise Dicle Nehri üzerine kurulacak olan ve Hasankeyf'i su altında bırakacak olan Ilısu Barajı ve HES'in Dicle Vadisi ve Hasankeyf'te neden olacağı çevresel, kentsel ve kültürel etkiler; konu ile ilgili yapılmış araştırmalar, yasal mevzuat, kamuoyu tartışmaları, bilimsel raporlar, TBMM tutanakları ve proje ile ilgili hazırlanmış YYEP ve ÇED raporlarından yararlanılarak ele alınmıştır. One of the main problems of today's energy needs and the need to remedy the ecological problems created. Dams built for hydroelectric power generation and Hydroelectric Power Plants with them the many environmental, urban and cultural impact was to the. In this context, the usefulness of the production of hydroelectric power in the world of science and public debate. Environmental impacts caused by hydroelectric power plants; important historical and cultural areas such as Allianoi, Zeugma, Hasankeyf are droped under water, the size of discussion differs.The focus of the research in the effects of the hydro-electric plants environment, urban life and culture, by determining the general effects of hydroelectric power plants with the deductive method, investigated the case of the Ilisu Dam Hasankeyf.Research consists of two main parts. The first section: the vital importance of water in nature and use of energy for the production process, caused by hydroelectric power plants of environmental, urban and cultural impacts were examined. In the second part which will be established on the Tigris River, the Ilisu Dam and Hydroelectric Power Plant which will drop Hasankeyf under water and leaving the Tigris Valley and Hasankeyf will result in environmental, urban and cultural effects of the relevant academic studies, legislation, public debate, scientific reports , minutes of the Grand National Assembly of Turkey and about the project prepared a Resettlement Action Plan and Environmental Impact Assessment reports are discussed using. 124

Batılı Seyyahların Gözüyle Mardin ve Çevresi (Mardin,Nusaybin ve Hasankeyf) isimli bu çalışmamızda kuruluşu ilk çağlara dayanan üç kentin batılı seyyahların seyahatnamelerinde verdikleri bilgiler ışığında siyasi, sosyal,ekonomik ve kültürel açıdan değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmıştır.Giriş bölümüyle beraber toplam beş ana hattan oluşan bu çalışmamızın giriş bölümünde seyyah ve seyahatname kavramları hakkında bilgi verilmiş, seyyah ve seyahatnamelerin ortaya çıktıkları dönemden günümüze kadarki gelişiminden ve öneminden bahsedilmiştir.Birinci Bölümde; araştırma konumuz olan Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf şehirlerinin de içinde bulunduğu Tur Abdin Bölgesi'nin tarihi coğrafyasına yer verilmiş, daha sonra bu üç kentin tarihi gelişimi hakkında kısaca bilgi verilmiştir.İkinci Bölümde; Ortaçağda Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf'e uğramış olan batılı seyyahlar tanıtılmış ve bu seyyahların üç kentimiz hakkındaki müşahedelerine yer verilmiştir. Bu bölümde Tudelalı Benjamin, Ratisbonlu Petachia, Marco Polo, Johannes Schiltberger, Josaphat Barbaro ve Joos van Ghistele gibi batılı seyyahların yanında karşılaştırma yapma amacıyla İbn Battuta ve İbn Cübeyr gibi yine coğrafi olarak batılı, ancak Müslüman olan seyyahların verdikleri bilgiler de yer almıştır.Üçüncü Bölümde; Yeniçağda Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf'e uğramış olan batılı seyyahlardan, Venedikli Adsız Satıcı, Tavernier, Thevenot, Le-Gouz, Niebuhr, Sestini ve Olivier'in bölge hakkındaki bilgilerine yer verilmiş, mukayese yapmak gayesiyle Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinden de faydalanılmıştır.Dördüncü bölümde; Yakınçağda Mardin, Nusaybin ve Hasankeyf'e uğramış olan batılı seyyahlar tanıtılmış, bunlardan Moltke, Saint Martin, Dupre, Kinneir, Ainsworth, Asahel Grant, Buckingham, Southgate, Fletcher, Cuinet, Sandreczki, Taylor, Gertrude Bell ve Albert Gabriel'in bölge hakkındaki bilgilerine yer verilmiştir.Çalışmamızda bölgeye uğrayan seyyahlardan gezi güzergahı belli olanların güzergahlarına yer verilmiş ve bunlar harita üzerinde gösterilmiştir. Ayrıca seyyahların çizmiş oldukları gravürler ve planlar, varsa çekmiş oldukları fotoğraflara da yer verilmiştir. In our study titled ?Mardin and its Surrounding (Mardin, Nusaybin and Hasankeyf) From the Eyes of Western Traveler?, it is aimed to carry out the evaluation of these three cities, whose history go back to ancient times in political, social, economical and cultural aspects, in the light of the information provided by western travelers in their travel books. .In the introduction section of our study which consists of five main parts, information concerning the concepts of traveler and travel book is provided, and the development and significance of travelers and travel books from their emergence until today are mentioned.In the First Section; the historical geography of the Tur Abdin region, which also cover the Mardin, Nusaybin and Hasankeyf cities ? the subjects of our research ? is explained, before providing a brief information concerning the historical development of these three cities.In the Second Section, western travelers who visited Mardin, Nusaybin and Hasankeyf during the Middle Agesare introduced, and the observations of these travelers concerning these three cities are also included. In the section, alongside information provided by western travelers like Benjamin of Tudela, Petachiah of Ratisbon, Marco Polo, Johannes Schiltberger, Josaphat Barbaro and Joos van Ghistele, also information provided by Muslim travelers like Ibn Battuta and Ibn Jubary, who were also geographically western, are included for the purposes of comparison.In the Third Section, information provided by western travelers like the Venetian Nameless Seller, Tavernier, Thevnot, Le-Gouz, Niebuhr, Sestini and Olivier who visited Mardin, Nusaybin and Hasankeyf during the early modern ages are included, and the Seyahatname (Travel Book) of Evliya Çelebi is also used for the purposes of comparison.In the Fourth Section, information on the region provided by western travelers like Moltke, Saint Martin, Dupre, Kinneir, Ainsworth, Asahel Grant, Buckingham, Southgate, Fletcher, Cuinet, Sandreczki, Taylor, Gertrude Bell and Albert Gabriel who visited Mardin, Nusaybin and Hasankeyf during the late modern period is included.In our study, routes of those travelers whose travel routes are known are also included and shown on map. Besides, wood engravings and plans made by the travelers, and, if any, the photos they took are also included. 149

oz Türkiye'nin ekonomik kalkınması için vazgeçilmez önemli projelerden olan Keban, Karakaya, Atatürk ve Birecik barajı yapımı ve enerji üretimi nedeni ile çok sayıda höyük, tümülüs, mezar, yapı kalıntıları ve yerleşim alanları su altmda kalarak yok olmuştur. Henüz yapımına başlanmamış olan üısu barajı da antik bir yerleşme ve aynı zamanda 1. derece sit alanı olan Hasankeyf i yok edecektir. Ihsu baraj projesinin Hasankeyf e olumsuz etkilerinden dolayı koruma adına hiçbir çalışma yapılmamakta ve yerleşme sürekli dışarıya göç vermektedir. Antik kent, doğanın ve insanın tahribatına maruz bırakılmıştır. Hasankeyf in mutlaka kurtarılması, restore edilerek açık hava müzesi haline getirilmesi gerekmektedir. Turizm sayesinde göç tersine dönebilir ve Hasankeyf eski görkemli günlerine geri dönebilir. Sahip olduğumuz kültürel değerlerin sadece bizim değil, tüm Dünya'nın ortak mirası olduğunu unutmamalıyız. Hasankeyf in kurtarılması için büyük çaba sarf eden Hasankeyf Gönüllüleri Derneği ve TAÇDAM gibi merkezi ve yerel yönetimlere yardımcı olan kuruluşların kamuoyu tararından mutlaka desteklenmesi gerekmektedir. Gelecekte yapılması düşünülen projelerin Hasankeyf gibi yerleşmelere zarar vermesini önlemek, ancak eğitimli ve bilinçli bireyler sayesinde mümkün olacaktır. ABSTRACT Owing to the building of Keban, Karakaya, Atatürk and Birecik Dams which have been the most important projects for the economic development of Turkey and producing energy, numerous archeols, tumulus, graves, ruins and settlements have disappeared under water. Iksu Dam, the building process of which has not yet been started, will utterly destroy Hasankeyf, which is an antique habitation and first degree sit as well. There have been no protections held against the danger of negative effects of Ihsu Dam project to Hasankeyf. However, migration from the settlement keeps communing. Hasankeyf must certainly be saved, restored and changed into an Open- air Museum. The migration may go backwards, this Hasankeyf may live it's splendid times. We mustn't forget that the cultural wealth we posses is not only ours but the whole world's. The willing people Association for the Rescue of Hasankeyf, who are making great effort for the rescue of Hasankeyf, and the institutions like Taçdam, helping central and local adrninistrations should be supported by the public opinion. It will only be possible with the well-educated and conscious individuals to prevent the probable risks. Which are thought to be put into reality in the future for habitations like Hasankeyf. 11 103

II ÖZ Bu çalışma Güneydoğu Anadolu'da Hasankeyf (Batman) ile Gercüş (Midyat) arasında Geç Paleosen/Erken Miyosen zaman aralığında çökelmiş olan Şırnak, Midyat ve Silvan gruplarının stratigrafik ve sediroantolojik incelemelerini kapsamaktadır. Birimlerin dokanak ilişkileri, tipik mevkileri, stra tigrafik pozisyonları ve yayılımları, fosil içerikleri, fasiyes ve mikrofasiyes özellikleri çökelme ortamları ve modelleroeleri ile diyajenez özellikleri incelemiştir. Çalışma alanında en yaşlı birim Paleosen yaşlı Şırnak grubuna ait Gerroav Formasyonu ile başlar. Bu formasyon piritli yeryer asfalt lekeli marn-kireçli şeyi, şeyllerden oluşur. Bunun üzerine uyumsuz bir şekilde yine paleosen yaşlı Midyat grubunu ait Gercüş formasyonu gelir. Birim alttan itibaren gri renkli sertçe kaba dokulu polijenik elemanlı kurotaşı ile başlar, üste doğru keşif kireçtaşı ile yumuşak şeyi ardalanroası ile son bulur. Bu formasyonun üzerine uyumlu bir şekilde Eosen-Oligosen yaş konağına sahip olan Hoya formasyonu gelir. Bu formasyon sertçe kalın som tabakalı erime özellikli karstik bol ve yüksek tebeşirli erime porozitelidir. Yine Eosen-Oligosen yaşlı Gerroik formasyonu uyumlu olarak Hoya formasyonunun üstler. Germik formasyonu kireçtaşı, dolotası, şeyi arakatmanlı eraporitlerle temsil olunmuştur. Bu formasyonun üzerine uyumsuz bir şekilde Miyosen yaşlı Silvan Grubuna ait Şelmo formasyonu gelir. Birim çakıltaşı, kumtaşı, miltaşı ve çaraurtaşı ardalanmasından oluşur. Çalışma alanının en genç biriminide Alüvyon teşkil eder. Stratigrafik ve sediroantolojik sonuçlar ile çöker evrimin bölgede etkin olan tektonik olaylarla uyumluluk gösterdiği anlaşılmıştır. Ill ABSTRACT This study consists of the stratigraphical and sedi- raentologica] studies of the Midyat, Silvan and Şırnak groups deposited between the late paleocene and the Early Miocene in Southeast Turkey. The contact relationships, type localities, stratig- raphic positions and areal extensions, fossil contents, facies and microfacies features, sedimentary depositional enviroments, modelling and diagenetic of the units, have been examined. The oldest unit in the study area starts with the Gerroav formation that belogs to the Paleosen aged Şırnak Group. This Formation canstitates shales carbonatious shales, and marl parthy disseminated with asphalt The Gercüş formation with the Midyat Group, again Paleosen aged's uncon forroably overlies this unit it starts with grey colored fairly hard, rough polygenetic sandstone at the bottom, towards the top ends with the alternation of soft Shale and lineotone maosive and bedded onto this formation the Eocene - Oligocene aged Hoya Formation comes conformably it is fairly hard, thick, massive bedded with abundant high chalk karstic property. The Eosene - Oligoncene aged Germik For mation conformably overlies the Hoya Formation. The Germik Formation is characterized by limestone, dolostone, evaporik with shale interclations over this formation. The Şelmo Formation belonging to the Miocene aged Silvan Group Comes uncon forroably. The unit is formed by conglomarate, sandsto ne; siltstone and mudstone alternation. Tbe yougest unit in the areg is the Alluvyon The stratigrapbic, and sedimentological results and the depositional history of the region are concurrent with tbe tectonic events. 54

430