Search

İnsanlar tarafından tarih boyunca yapılan, kullanılan ve günümüze kadar ayakta kalan bir kısım tarihi yapılar iklimsel koşulların ve insani faaliyetlerin etkisiyle bozunmaya uğramaktadırlar. Bundan dolayı tarihsel değerdeki birçok yapı geri dönülmesi çok zor olan bozunma ile kültürel değer kaybına uğramaktadır. Kayseri il merkezi ve ilçelerinde Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait çok sayıda tarihi eser bulunmaktadır. Bu nedenle Kayseri ili, doğal güzelliklerinin yanı sıra, tarihi eserleri ile de ön plana çıkmaktadır. İl merkezinde farklı lokasyonlarda çok sayıda medrese, camii ve kümbet türünde tarihi esere rastlamak mümkündür. Bu eserler mahalle aralarında, yol kenarlarında olumsuz koşullar altında çeşitli bozunmalara maruz kalmaktadır. Bu tez çalışması kapsamında Kayseri il merkezi sınırları içindeki Selçuklu ve Osmanlı dönemine ait tarihi kümbet ve benzeri tarihi eserler ve bu eserlerdeki bozunma dereceleri incelenmiştir. Kümbet ve benzeri tarihi eserlerde zaman içinde meydana gelen bozunmanın gözlemsel olarak incelenmesinin yanı sıra, arazi çalışmaları esnasında eserlere zarar vermeyen, tahribatsız deney yöntemlerinden olan P-dalga hızı deneyi, İğne penetrometresi ve Schmidt çekici deneyleri kullanılmıştır. Öte yandan, bu eserlerin yapımında kullanılan ignimbirit türü kaya malzemesinin taze örneklerine ait fiziksel ve mekanik özellikleri daha önce yapılmış olan bilimsel çalışmalardan yararlanılarak tespit edilmiştir. Burada amaç, tarihi eserin yapımında kullanılan kaya malzemesinin bozunmadan etkilenmemiş örneklerine ait fiziko-mekanik özellikler ile söz konusu tarihi eserlerin tahribatsız deneylerle dolaylı olarak yerinde belirlenmiş parametrelerinin karşılaştırılması ve ilksel özelliklerdeki yaklaşık değişimin ortaya konmasıdır. Kayseri il merkezindeki Selçuklu dönemine ait bazı tarihi kümbetlerde gerçekleştirilen gözlemsel incelemeler sonucunda, başlıca gri, kahverengi ve krem renkli ignimbirit türü kaya malzemesi kullanılarak inşa edilen kümbetlerde özellikle kılcallık sebebiyle kümbetlerin taban bölümlerinde pullanma ve kavlaklanma türü bozunmaların geliştiği tespit edilmiştir. Öte yandan, özellikle kış mevsiminde etkili olan hava kirliliği sonucunda bazı kümbetlerde renk değişimlerinin yanı sıra, kayacın gözeneklerinde biriken tuzlar nedeniyle bozunmanın ilerlediği de gözlenmiştir. İncelenen kümbetlerin bazılarında gerçekleştirilen iyileştirme çalışmalarında ise kümbet çevresindeki yüzey suyu drenajlarının yeterli ölçüde yapılamadığı ve bunun tarihi eserlerin daha fazla su ile temas etmesine neden olduğu da saptanmıştır. Yerinde deney sonuçları ve taze ignimbirit örneklerine ait değerler birlikte değerlendirildiğinde incelenen 14 adet tarihi eserde, özellikle taban kesimlerine yakın bölümlerde ignimbiritlerin dayanımlarını önemli ölçüde kaybettiği belirlenmiştir. Zaten zayıf bir dayanıma sahip olan ignimbiritlerdeki bu dayanım kayıpları, ilerleyen zamanla birlikte bazı tarihi eserlerin yapısal bütünlüğünü tehdit edebilecek seviyeye ulaşabilecektir. Bu nedenle, söz konusu tarihi eserlerin korunarak gelecek nesillere aktarılabilmesi için gerekli iyileştirme yöntemlerinin uygulanması ve ignimbiritlerin suya karşı oldukça hassas oldukları göz önüne alınarak tarihi kümbetlerin çevresinde su drenajına yönelik iyileştirme çalışmalarının gerçekleştirilmesi önerilmektedir. Çalışmadan elde edilen sonuçların, incelenen tarihi eserlerin korunmasına yönelik yol gösterici olacağı düşünülmektedir. Some historical buildings that have been built and used by people throughout history and survived until today are being deteriorated by the effect of climatic conditions and human activities. As a result, many historical buildings suffer from irrevocable loss of cultural value due to deterioration. There are many historical structures belonging to Seljuk and Ottoman periods in Kayseri city center and its districts. For this reason, Kayseri stands out with its historical structures as well as its natural beauties. It is possible to come across many historical structures such as madrasahs, mosques and cupolas at different locations in the city center. These monuments subject to deterioration under adverse conditions around roads and houses in the districts. Within the scope of this thesis study, the historical monuments of Seljuk and Ottoman periods within the boundaries of the city center of Kayseri were determined and the degree of deterioration of these structures was visually examined. Besides, Ultrasonic p-wave velocity, needle penetration and Schmidt hammer tests, which are non-destructive methods that do not damage the structures, were employed during the examination of the deterioration that occurred in the course of time in historical monuments. On the other hand, the physical and mechanical properties of the fresh samples of the ignimbrite type rock material used in the construction of these monuments were determined by using previous scientific studies. The aim here is to compare the physico-mechanical properties of the fresh samples of the rock material used in the construction of the historical artifact with the parameters of the historical structures indirectly determined by non-destructive experiments and to reveal the approximate change in the primary properties. As a result of the observational examinations carried out in some historical cupolas belonging to the Seljuk period in the city center of Kayseri, it has been determined that flaking and scaling type deteriorations have developed in the bottom parts of the cupolas, especially due to capillarity, in the cupolas built using gray, brown and cream colored ignimbrite type rock material. On the other hand, in addition to the color changes in some cupolas as a result of air pollution, which is especially effective in the winter season, it has been observed that the deterioration progresses due to the salts accumulating in the pores of the rock. In the restoration works carried out in some of the monuments examined, it was also determined that the surface water drainage around the structure was not adequately made and this caused the historical structures to come into contact with more surface water. When the non-destructive in situ test results and the values of the fresh ignimbrite samples were evaluated together, it was determined the ignimbrites lost their strength significantly in 14 historical structures, especially in the sections close to the basement. These strength losses in the ignimbrites, which already have weak strength, may reach a level that may threaten the integrity of some historical structures over time. For this reason, it is recommended to apply the necessary improvement methods in order to protect the historical monuments and transfer them to future generations, and to carry out restoration works for water drainage around the historical cupolas, considering the ignimbrites are very sensitive to water. It is thought that the results obtained from the study will be a guide for the preservation of the historical structures examined.

Funding text Bu çalışma, UDAP-G-16-03numaralı proje ile Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Bakanlığınnca desteklenmiştir. Projeyi destekleyen ilgili kuruma teşekkür ederiz. Bununla birlikte AFAD, Planlama ve Risk Azaltma Dairesi Başkanlığından da H. Gürhan Ülgen ve Ahmet Demire teşekkürlerimizi sunarız. Rockfall ditches or areas can be constructed in order to protect against rockfalls in settlements that are in danger of rockfalls when the population density is not high. Nevertheless, in the design of such protection structures, essential site-specific engineering studies and analyzes are often not carried out appropriately. Therefore, rockfallditches are occasionally not capable of preventing rockfalls. Within the scope of this study, the performance of a 2 m-deep and 1 km-long rockfall ditch excavated at the upper elevation of touristic Akköy (Ürgüp) settlement in 2012 in order to prevent the entrance of falling rocks to the residential area was evaluated on the basis of 3-dimensional rockfall analyses. According to the rockfall risk classification, the settlement is under moderate rockfall risk. The digital surface model used in 3-dimensional rockfall analyses was generated by point cloud data obtained from photogrammetric images taken by unmanned aerial vehicle. During field observations, it was determined that the dimension of the previously fallen ignimbrite blocks could reach up to 2 m. On the other hand, the high persistency of discontinuities in the source zone indicates that the dimensions of the potential rockfall blocks may be large. As a result of the 3-dimensional rockfall analyses carried out in RocPro3D software, it was defined that the falling blocks are generally caught by the ditch excavated between the source zone and the settlement, but in some sections of the ditch those blocks may continue to roll over the rockfall ditch. Eventually, Akköy settlement is still partially under the danger of rockfalls. If the rockfall ditch is not periodically cleaned in the course of time, the extent of danger will enlarge with the decrease in the capacity of the trench. © 2019, TMMOB - Jeoloji Muhendisleri Odasi. All rights reserved.

Water is a required substance in order to sustain vital activities of human such as nutrition, circulation, respiration, excretion and reproduction. On the other side, water itself is also a life space as well as being one of the basic substances in the formation of life space. Occurrence and quality of water in a life space carry importance due to sine qua non precondition of life. Annual average potential of water, which is a very important substance, and places where 26 topographically formed water basins found and annual water potentials of those basins have been considered by the help of current data. Turkey is a country which is under insufficiency of water with 1555 m3 annual water consumption per person. There are differences in both water potentials and distribution of precipitation according to seasons in the water basins. Thus, there is water insufficiency linked with the basins and seasons. Excessive pollution is determined in some of the present surface and groundwaters in our country due to reasons such as rapid population growth, increase of industry, increase of fertilizer and herbicide use in agriculture and not to be aware of environmental conscious. So that, some of the surface waters of basins have been polluted in 4th grade. Excessive pollution is determined in the creeks, rivers and lakes of Meric-Ergene, Marmara, Sakarya, Gediz, Kucuk Menderes, Buyuk Menderes, Burdur and Akarcay (Afyon) basins. Causes of pollution are the pollutants such as nitrogen, phosphor, calcium, organic materials, lead, zinc, chrome. Even excessive heavy metal pollutions are also seen in some of these water basins. Pollutions of surface and groundwaters of Turkey, as a country with water insufficiency, create serious problems for health as well as making life impossible in life spaces formed by water. It has been estimated that if water pollution in our country continues in this rate, problems that we will encounter 25-30 years later will be unrecoverable. We have to be conscious that we have to work very hard in order to produce solutions and take necessary precautions to prevent water pollutions after now for the continuity of humanity and life.

İşletilmesi ekonomik olarak uygun bulunan maden yataklarının yüzeye yakın olanlarının doğrudan kazılarak, derinlerde bulunan maden yataklarının ise üzerini kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasının ardından üretilmesi şeklinde yapılan maden işletme yöntemi açık işletme yöntemi olarak adlandırılmaktadır. Sanayinin artan hammadde ihtiyacı ile birlikte yüzeye yakın maden yatakları azalmaktadır. Fakat gelişen teknoloji sayesinde derinlerde yer alan maden yatakları ekonomik olarak işletilebilmektedir. Bu çalışma kapsamında, öncelikle şev duraylılığı kavramı hakkında ve kaya şevlerinde meydana gelebilecek duraysızlıklar hakkında genel bilgiler verilmiş ve ardından şev duraylılık analizlerine değinilmiştir. Çalışma sahası olan Bingöl (Avnik)'de bulunan apatitli demir açık ocak işletmesi 2008 yılından beri Dimin Madencilik A.Ş tarafından işletilmekte olup ülkemizin en önemli demir açık ocak işletmeleri arasında yer almaktadır. Açık ocak işletmesinin jeolojisi ve depremsellik durumu hakkında bilgilendirmeler yapılmıştır. Yapılacak olan şev duraylılığı analizlerinin mevcut durumu yansıtması için öncelikli olarak mevcut şevler üzerinde süreksizlik hat etütleri yapılarak kaya kütlesini oluşturan süreksizliklerin doğrultu ve eğimleri tespit edilmiştir. Doğrultusu ve eğimleri tespit edilen süreksizliklerin makaslama dayanım parametleri belirlenmiş ve açık ocak işletmesinde meydana gelebilecek duraysızlık türünün saptanabilmesi için kinematik analizler yapılmıştır. Açık ocak işletmesinde şevleri oluşturan kaya kütlesinden laboratuvarda kaya malzemesinin belirlenmesi amacıyla temsili blok numuneleri alınmıştır. Kaya malzemesinin fiziksel ve mekanik özellikleri kullanılarak açık ocak işletmesinde bulunan mevcut şevler üzerinde iki boyutlu ve üç boyutlu limit denge analizleri ve sonlu elemanlar yöntemi ile duraylılık analizleri yapılarak şevlerin güvenlik katsayıları depremli ve statik koşullarda ortaya konmuştur. Açık ocak işletmesinde gözlenen şev duraysızlıkları dikkate alınarak geri analizler yapılmış ve analizler neticesinde de kaya kütlesinin makaslama dayanım parametreleri de belirlenmiştir. The mining operation method, which is the found economically suitable mine deposits to be operated directly excavated and production of deep mineral deposits produced after the stripping, is called the open mining method. With the increasing raw material need of the industry, mineral deposits near the surface are decreasing. However, thanks to the developing technology, deep mineral deposits can be operated economically. In this study, first of all, general information about the concept of slope stability and instability that may occur in rock slopes is given, and then slope stability analysis is mentioned. The apatite iron open pit located in Bingöl (Avnik), which is the study area, has been operated by Dimin Madencilik A.Ş since 2008 and is among the most important iron open pit enterprises of our country. Information was given about the geology and seismicity of the open pit mine. In order for the slope stability analyzes to be made to reflect the current situation, discontinuity line studies were made on the existing slopes and the direction and slopes of the discontinuities forming the rock mass were determined. The shear strength parameters of the discontinuities, whose direction and slopes were determined, were determined and kinematic analyzes were carried out to determine the type of instability that may occur in the open pit operation. Representative block samples were taken from the rock mass forming the slopes in the open pit mine in order to determine the rock material in the laboratory. By using the physical and mechanical properties of the rock material, two-dimensional and three-dimensional limit equilibrium analyzes on the existing slopes in the open pit operation and stability analyzes with the finite element method were performed, and the safety coefficients of the slopes were revealed under seismic and static conditions. Considering the slope instability observed in the open pit pit, back analyzes were made and shear strength parameters of the rock mass were determined as a result of the analyses. Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü (DÜBAP) tarafından proje no: MÜHENDİSLİK 20.0004 kapsamında desteklenmiştir.

Bu tez çalışması kapsamında, bir piroklastik kaya türü olan ve yapıtaşı olarak yaygın şekilde kullanılan ignimbiritlerin bazı fiziksel ve mekanik özellikleri ile P-dalgası hızı arasındaki istatistiksel ilişkilerin bulunması amacıyla deneysel çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla, Kapadokya yöresinde yaygın bir dağılıma sahip ignimbiritlerden Nevşehir (Merkez), Derinkuyu (Nevşehir) ve Tomarza (Kayseri) bölgelerinden örnekler alınmış ve hazırlanan silindirik ve küp şekilli örnekler üzerinde deneysel çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Deneysel çalışma programı kapsamında ignimbiritlerin kuru ve doygun birim hacim ağırlık, gözeneklilik, kütlece su emme gibi fiziksel parametrelerinin yanı sıra, tek eksenli basınç dayanımı ve dolaylı çekme dayanımı gibi dayanım özellikleri de ortaya konmuştur. Aynı örnekler üzerinde P-dalga hızları da ölçülmüş ve örneklerdeki P-dalgası yayılım hızları saptanmıştır. Elde edilen deneysel çalışma sonuçlarına göre, her üç örnek grubundaki ignimbiritler genel olarak düşük birim hacim ağırlıklı, yüksek gözenekli ve düşük-çok düşük dayanımlı kaya grubuna girmektedirler. Öte yandan aynı örneklerin P-dalga hızları dikkate alındığında, ignimbiritlerdeki P-dalgası yayılım hızının düşük-çok düşük olduğu sonucuna varılmıştır. Elde edilen deneysel veri sonuçları basit regresyon yöntemi ile karşılaştırıldığında ignimbiritlerin heterojen yapısından kaynaklı olarak birçok fiziksel ve mekanik özellik ile P-dalga hızı arasında anlamlı ilişkiler elde edilememiştir. İstatistiksel analizler Derinkuyu ignimbiritlerinin gözeneklilik, kütlece su emme ve doygun birim hacim ağırlık değerleri ile doygun koşullardaki P-dalga hızları arasında yüksek belirleme katsayılarını işaret etmektedir. Öte yandan, Nevşehir ignimbiritlerinin doygun koşullardaki P-dalga hızı ile doygun birim hacim ağırlığı arasında da bir korelasyon olduğu ortaya konmuştur. Son olarak, tez çalışması kapsamındaki tüm örnek grupları bir arada değerlendirildiğinde, kuru ve doygun koşullardaki P-dalga hızları ile tek eksenli basınç dayanımı arasında yüksek belirleme katsayısına sahip eşitlikler elde edilmiştir. In this thesis, experimental studies have been carried out to find statistical relations between some physical and mechanical properties of ignimbrites and P-wave velocity which are widely used as building stone. For this purpose, samples from the regions of Nevşehir (Center), Derinkuyu (Nevşehir) and Tomarza (Kayseri) were collected and experimental studies were carried out on cylindrical and cube shaped samples. Within the scope of the experimental study program, physical properties of ignimbrites such as dry and saturated unit weight, porosity, mass water absorption, as well as strength properties such as uniaxial compressive strength and indirect tensile strength have been determined. P-wave velocities were also measured on the same samples and P-wave propagation velocities were determined in the samples. According to the results of the experimental study, ignimbrites in all three sample groups generally belong to low unit weight, high porosity and low-very low strength rock group. On the other hand, considering the P-wave velocities of the same samples, it was concluded that the P-wave velocity in ignimbrites was low-very low. The results of the experimental data were compared with the simple regression method. Due to the heterogeneous structure of the ignimbrites, no significant relationship was found between P-wave velocity and many physical and mechanical properties. Statistical analyses indicate the high determination coefficients of the Derinkuyu ignimbrites between the P-wave velocities in saturated conditions specifically, mass water absorption and saturated unit weight values. On the other hand, a correlation was derived between the P-wave velocity of the Nevsehir ignimbrites and the saturated unit weight. Finally, when all the sample groups in the study are evaluated together, the equations having high determination coefficients between the P-wave velocities in the dry and saturated conditions and the uniaxial compressive strength are obtained. 98

Tahribatsız deney yöntemlerinden biri olan Schmidt çekici, kaya malzemelerinin dayanımlarının dolaylı olarak tespitinde yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak, literatürde dayanımı çok yüksek ve çok düşük kaya malzemelerinin tespitinde hatalı sonuçlar verebileceği ifade edilmektedir. Öte yandan, dayanımı düşük olan çeşitli kaya türleri için dayanım ve Schmidt çekici geri sıçrama sertliği arasında ilişkilerde çeşitli araştırmacılar tarafından ortaya konmuştur. Piroklastik bir kaya türü olan ignimbiritler yüksek gözeneklilik ve düşük dayanımları ile karakteristiklerdir. Bunun yanı sıra Kapadokya bölgesinde Nevşehir, Kayseri ve Aksaray illerindeki ignimbirit malzemeleri yapıtaşı sektöründe özellikle dış cephe kaplaması olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır.Bu tez çalışması kapsamında Nevşehir ve Kayseri illerinde bulunan iki farklı ignimbirit türünün fiziksel ve mekanik özellikleri ile Schmidt çekici geri sıçrama sertliği değerleri arasındaki istatiksel ilişkiler deneysel veriler ışığında araştırılmıştır. Deneysel çalışmalar Nevşehir ilinden çıkarılan kırmızı renkli ignimbiritler ile Kayseri'nin Tomarza ilçesine ait gri renkli ignimbiritlerin çok gözenekli ve düşük dayanımlı olduklarını ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra, gerçekleştirilen basit regresyon analizleri sonucunda Nevşehir kırımızı renkli ignimbiritlerinde Schmidt geri sıçrama sertliği (SHR) ile doygun koşullardaki tek eksenli basınç dayanımı (c) arasında bir ilişki olduğu ortaya konmuştur. Bu örnek grubu için kuru koşullardaki dayanım ve SHR arasında benzer bir ilişki elde edilememiştir. Tomarza gri ignimbiritlerin kuru ve doygun koşullarda gözenekliliği ile SHR değerleri arasında yüksek belirleme katsayısına sahip eşitlikler belirlenmiştir. Ancak, bu örnek grubu için SHR ile tek eksenli basınç dayanımı (c) arasındaki ilişki daha düşük R2 değerlerine (0.52 ve 0.54) sahiptir. Bu çalışmada en anlamlı sonuçlar tüm örneklere ait verilerin birlikte değerlendirilmesiyle belirlenen kuru ve doygun koşullardaki tek eksenli basınç dayanımı (c) ile SHR ilişkisi arasındadır. Buna göre, kuru koşullarda c ve SHR arasındaki belirleme katsayısı 0.80 iken, doygun koşullarda bu değer 0.98'e kadar yükselmektedir. Buna göre ignimbiritlerin özellikle dayanım değerleri ile SHR değerleri arasında bu çalışma kapsamında belirlenen eşitlikler, bu malzemenin tek eksenli basınç dayanımının tahmininde kullanılabilir. İgnimbiritlerin heterojen yapısı göz önünde bulundurulduğunda, daha fazla deney verisi ile söz konusu ilişkilerin daha detaylı incelenmesi önerilmektedir. Schmidt hammer which is one of the non-destructive test methods, is widely used for the indirect determination of the strength of rock materials. Nevertheless, it is stated in the literature that it may reveal improper results during the determination of rock material strength for very strong and very weak rocks. On the other hand, relationships between rock material strength and Schmidt hammer rebound values for various low-strength rock types have been suggested by various researchers. Ignimbrites, a pyroclastic rock type, are characterized by their high porosity and low strength. In addition, ignimbrite material is widely used as facade cladding in the dimension stone sector in the Cappadocia region of Nevsehir, Kayseri and Aksaray.In the context of this study, the physical and mechanical properties of two different types of ignimbrite in the cities of Nevşehir and Kayseri were investigated with respect to experimental data. Experimental studies indicate that the red ignimbrites quarried from the province of Nevşehir and the gray ignimbrites of the town of Tomarza of Kayseri are very porous with low strength. In addition, as a result of simple regression analyses, it was revealed that there is a relationship between Schmidt hammer rebound values (SHR) and the saturated uniaxial compressive strength (c) for the Nevşehir red colored ignimbrites. For this sample group, a similar relationship could not be obtained between strength and SHR in dry conditions. Equations with high determination coefficients between SHR values and porosity of Tomarza gray ignimbrites in dry and saturated conditions were determined. However, the relationship between SHR and uniaxial compressive strength (c) for this sample group revealed lower R2 values (0.52 and 0.54). The most significant results in this study are between the uniaxial compressive strength (c) and SHR relationship in dry and saturated conditions determined by the evaluation of all samples' data together. Accordingly, in dry conditions, the coefficient of determination between c and SHR is 0.80, whereas in saturated conditions this value rises as high as 0.98. Therefore, the suggested equations specifically between the strength and SHR can be used to estimate the uniaxial compressive strength of this material. Considering the heterogeneous structure of ignimbrites, it is recommended to derive these relationships in more detail with more experimental data. 79

Derinkuyu İlçesi Nevşehir'e 30 km mesafede turistik bir yerleşimdir. Derinkuyu'nun Kapadokya Bölgesinde bilinmesine neden olan en önemli yapı yeraltı şehridir. Hitit döneminde oyulduğu düşünülen bu şehirde birbiriyle bağlantılı kaya oyma mekanlar yerin içerisine doğru farklı katlarda oyulmuşlardır. Derinkuyu yerleşiminin kolay kazılabilir ve zayıf dayanıma sahip ignimbirit birimi üzerinde yer alması sebebiyle, söz konusu turistik yeraltı şehrinin yanı sıra, mevcut konutların altında farklı boyutlarda ve düzensiz geometriye sahip çok sayıda irili ufaklı kaya oyma mekan yeralmaktadır. Ancak, bu kaya oyma yapıların yeraltındaki yayılımı ve boyutları ile ilgili resmi ve düzenli bir kayıt sistemi olmadığı için zaman zaman bu yeraltı boşluklarında duraysızlıklar meydana gelmektedir. Bu duraysızlıkların yüzeydeki etkileri de istenmeyen sonuçların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.Bu tez çalışması kapsamında Derinkuyu ilçe merkezi içerisinde yer alan rölöve projeleri hazırlanmış iki farklı parsel içerisinde yeralan kaya oyma mekanların duraylılığı sonlu elemanlar yöntemi ile gerçekleştirilen analizler ile değerlendirilmiştir. Bunun yanı sıra, RMR ve GSI abakları kullanılarak Kaya Kütle Kalitesi değerinin iyi olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra İncelenen sığ yeraltı boşluklarına etki eden gerilmeler belirlenmiş ve malzemenin dayanım değerleri ile karşılaştırılmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda, ignimbiritlerde herhangi bir ayrışma gözlenmediği ve bu açıklıkların farklı yönelimlere sahip süreksizlik setleri ile kesilmediği durumda göçme olayı ile karşılaşılmayacağı saptanmıştır. Öte yandan açık tavanlarda yerçekimi etkisiyle oluşacak çekme gerilmelerinin malzeme çekme dayanımını aşmaması için yeraltı boşluklarının tavanında yüzeye kadar minimum 1 (bir) metrelik örtü kalınlığı bulunması gerekmektedir.İnceleme alanındaki sığ yeraltı boşluklarının duraylılığına etki eden unsurların değerlendirilmesi amacıyla incelenen yeraltı boşluklarına ait modellere tavanda ayrışma zonu ve iki adet süreksizlik seti varsayımları eklenerek analizler tekrar gerçekleştirilmiştir. Bu analizler neticesinde Derinkuyu ve çevresindeki sığ kaya oyma mekanların duraylılığına olumsuz yönde etki eden en önemli unsurların ayrışma ve süreksizlikler olduğu ortaya konmuştur. Yerleşim genelinde bu tür problemlerin yaşanmaması için drenaj tedbirlerinin alınması (örn. yağmursuyu şebekesi vb.) ve düzenli bir envanter sisteminin oluşturulması gerekmektedir. Derinkuyu district is a touristic settlement 30 km away from Nevşehir. The most important structure of Derinkuyu is the underground city which highlights the settlement in the Cappadocia region. In this underground city, which is thought to have been carved during the Hittite period, rock carved rooms connected to each other were carved on different floors towards the ground. Besides the underground city, due to the fact that the Derinkuyu settlement is located on an easily excavated and weak ignimbrite unit, there are a number of large and small rock hewn spaces with irregular geometries and different sizes under the existing houses. But, since there is no formal and regular registration system related to the underground expansion of these rock-carved structures and their dimensions, there is occasional instability in these underground structures. The effects of these instabilities on the surface cause undesired results.Within the scope of this thesis, the stability of the surveyed rock hewn rooms in a couple of different parcels in Derinkuyu district was evaluated with the analyses carried out by finite element method. In addition, the rock mass quality was determined to be good by using the RMR and GSI methods. Then, the stresses affecting the examined shallow underground cavities were determined and compared with the strength values of the material. As a result of the analyses performed, it was determined that collapse will not be observed in ignimbrites unless these cavities are significantly weathered and are not cut by discontinuity sets with different orientations. On the other hand, in order to prevent the exceedance of the tensile stresses caused by the gravity over the material tensile strength, there should be a minimum thickness of 1 (one) meter to the surface in the ceiling of underground cavities.In order to evaluate the factors affecting the stability of the shallow underground spaces in the investigation area, a weathering zone and two sets of discontinuities were assumed in the models belonging to the underground spaces that were investigated and the analyses were carried out again. As a result of these analyses, the most important factors affecting the stability of the shallow rock hewn structures in Derinkuyu district are the weathering and discontinuities. Drainage measures should be taken in order to avoid such problems throughout the settlement (stormwater network etc.) and a regular inventory system needs to be established. 83

Van ilinin Erciş ilçesi Çaldıran Fayı, Van Fayı ve Erciş-Kocapınar Fayı gibi büyük deprem üretme kapasitesine sahip faylarla çevrelenmiş olup, Erciş yerleşim alanı yeraltı suyu seviyesi yüzeye yakın gevşek birimlerden meydana gelen Kuvaterner yaşlı göl ve akarsu çökelleri üzerine kuruludur. Bölgesel tektonik ve depremsellik, sığ yeraltı suyu seviyesi ve gevşek güncel çökeller üzerinde bulunmasından dolayı bölge sıvılaşma açısından da riskli bir konuma sahiptir. Erciş yerleşim yerinin sıvılaşma potansiyelinin ortaya konması ve bu sıvılaşma potansiyeline bağlı olarak sıvılaşma sonrası meydana gelebilecek oturma ve yanal yayılma türündeki yüzey deformasyonlarının miktarının belirlenmesi amacıyla bu çalışma gerçekleşmiştir. Bu kapsamda ilçe merkezinde daha önce gerçekleştirilmiş jeoteknik etüt çalışmalarına ait verilerden yararlanılmıştır. Mevcut SPT darbe sayılarına bağlı olarak sıvılaşma analizleri yapılmış; sıvılaşmaya karşı güvenlik katsayısı değerleri hesaplanarak sıvılaşma potansiyeli ortaya konmuştur. Bu aşamadan sonra sıvılaşma sonrası meydana gelebilecek yüzey deformasyonlarından yanal yayılma ve oturma miktarları literatürde mevcut olan farklı yöntemler kullanılarak tespit edilmiştir. Elde edilen veriler coğrafi bilgi sistemi tabanlı yazılımlar kullanılarak haritalanmış ve Erciş yerleşimi için sıvılaşma ve sıvılaşmaya bağlı yüzey deformasyonlarının alansal dağılımını gösteren haritalar elde edilmiştir. Buna göre, inceleme alanında yeraltı suyunun yüzeye yakın ve Van Gölü'nün kıyı kesimlerinde yüksek sıvılaşma potansiyeline bağlı olarak yaklaşık 1 metre civarında oturma değerleri elde edilmiştir. Van Gölü kıyı şeridinde ve Zilan ile İrşat derelerinin kıyı kesimlerinde ise yanal yayılma miktarları da yaklaşık olarak 8m civarında hesaplanmıştır. Van district Erciş is located on the loose units near the surface of Quaternary lacustrine and fluvial sediments. It is surrounded with Çaldıran, Van and Erciş-Kocapınar Fault line which have the capacity to generate large earthquake. Because of regional tectonic and seismicity, shallow groundwater level and loose current sediments, the region has also a risky position in terms of liquefaction.The aim of this study is to determine the liquefaction potential of the Erciş settlement and determining the amount of surface deformation in the type of settlement and lateral spread that can occur after liquefaction depending on this liquefaction potential. Within this context, data from previous geotechnical survey studies of this area were used. Liquefaction analysis was performed based on the present SPT impact numbers; The liquefaction potential is calculated by calculating the safety coefficient against liquefaction. After this step, lateral spreading and settlement amounts from the surface deformations that can occur after liquefaction are determined with different methods available in the literature.The obtained data were mapped using geographic information system based on software and maps that showing the spatial distribution of surface deformation due to liquefaction and liquefaction of Erciş were generated. Accordingly, in the research area values of about 1 meter have been obtained depending on the high liquefaction potential in the surface area of groundwater and in the coastal parts of Van Lake. The lateral spreads in the coastline of Van Lake and the coastal regions of the Zilan and Irşat stream calculated around 8m. 140

Dinamik zemin özelliklerinin önceden belirlenmesi, depremden kaynaklanan hasarların azaltılması ve yerleşime uygun yapıların tasarlanması için büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda yeni yapılaşmalarda zeminlerin dinamik parametrelerin belirlenmesi amacıyla iyi bir mühendislik hizmeti alınması son yıllarda önemini artırmaktadır. Bu çalışmada Konya il merkezi Selçuklu ilçesinin çeşitli yerlerinde (99 noktada) yapılmış olan sismik kırılma verisi dikkate alınarak, Vp ve Vs hızlarına bağlı, zeminlerin dinamik parametreleri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler ışığında inceleme alanının Kayma Dalgası Hızı (Vs30), NEHRP (National Earthquake Hazards Reduction Program) ve TS EN 1998-1 Uniform Building Code (Eurocode) 8'e göre zemin sınıfları, zemin hâkim titreşim periyodu ve zemin büyütmesi dağılımları Coğrafi Bilgi Sistemleri tabanlı yazılım kullanılarak haritalanmıştır. Bu parametrelere göre oluşturulan haritaların birbirine uyum sağladığı görülmüştür. Çalışma kapsamındaki haritalar genel olarak değerlendirildiğinde Sille Ak Mahallesinin batısı, Yazır Mahallesi, Sancak Mahallesinin güneyi ve Horozluhan Mahallesinin kuzeyinde katı, sağlam zeminler ve kaya birimleri yer alırken diğer yerlerde ise daha yumuşak ve gevşek zeminler yer almaktadır. İnceleme alanındaki zeminlerin ilk 30 m'deki ortalama S dalgası (Vs30) hızları 294 m/s ile 908 m/s arasında değişmektedir. Buna göre Vs30 değerleri, çalışma alanının orta kısımları ve güneyinde 360 m/s den düşük değerler alırken diğer yerlerinde 360 m/s den daha yüksek değerler almaktadır. Vs30 değerleri dikkate alınarak yapılan, NEHRP hükümlerine göre zemin sınıflaması incelendiğinde; çalışma alanında 294